اصول دین عدل
باشگاه خبرنگاران | فرهنگی و هنری | یکشنبه، 12 آذر 1402 - 20:00
حضرت علی (ع) در یکی از احادیث خود از عدالت به عنوان ترازوی خداوند متعال یاد کرده اند.
خلاصه خبر
امام علی علیه السلام فرمودند: « إنَّ العَدلَ مِیزانُ اللّهِ سُبحانَهُ الَّذی وَضَعَهُ فی الخَلقِ، و نَصَبَهُ لإِقامَةِ الحَقِّ، فلا تُخالِفْهُ فی مِیزانِهِ، و لا تُعارِضْهُ فی سُلطانِهِ.»
منبع: غرر الحکم
جمعیت هلال احمر: هموطنان می‌توانند کمک‌های نقدی خود به مردم مظلوم فلسطین را به شماره حساب۹۹۹۹۹
و شماره کارت ۶۰۳۷۹۹۷۵۴۴۹۹۹۹۹۹ نزد بانک ملی
و یا به شماره حساب۴۱۰۱۰۳۴۷۴۱۹۹۹۹۹۸
و شماره کارت۶۳۶۷۹۵۷۰۷۸۷۵۸۳۳۶ نزد بانک مرکزی
و یا از طریق شماره گیری کد دستوری #۵*۱۱۲* واریز کنند.
تسنیم | فرهنگی و هنری | دوشنبه، 15 آبان 1402 - 11:15
کتاب «مسئولیت دیه و رابطه سببیت» نوشته سیدصادق سیدحسینی و زهرا مریمی به همت مؤسسه بوستان کتاب منتشر شد.
خلاصه خبر
کتاب «مسئولیت دیه و رابطه سببیت» نمودار تلاش فکری نگارندگان برای شناسایی انواع مختلف سببیّت و موانع آن و نیز درکی درست از پیشینه مسئولیت دیه در اسلام و ادیان توحیدی و رابطه آن با مسئولیت مدنی و کیفری در حقوق معاصر است تا بدین ترتیب ضمن حل اختلافات و ابهامات قضایی، نشان دهنده پیوند مباحث عقلانی در حقوق معاصر با مباحث تعبدی فقه اسلامی باشد و پویایی و بالندگی فقه شیعه را نیز به رخ بکشاند.
نویسنده در فصل چهارم با عنوان رابطه مسئولیت دیه با مسئولیت مدنی و کیفری، رابطه اصول حاکم بر مسئولیت دیه با اصول حاکم بر مسئولیت مدنی و کیفری و نگرش تطبیقی به ادیان و مذاهب پیرامون رابطه مسئولیت دیه با مسئولیت مدنی و کیفری را بیان کرده و در فصل پنجم با عنوان تعیین مسئول و محل استقرار ضمان در مسئولیت دیه قاعده کلی در تعیین مسئول و محل استقرار ضمان دیه، شرایط و اوصاف عاقله و ضمان بیت المال و حاکم اسلامی در موارد مسئولیت دیه را مورد تأکید قرار داده است.
جمعیت هلال احمر: هموطنان می‌توانند کمک‌های نقدی خود به مردم مظلوم فلسطین را به شماره حساب۹۹۹۹۹
و شماره کارت ۶۰۳۷۹۹۷۵۴۴۹۹۹۹۹۹ نزد بانک ملی
و یا به شماره حساب۴۱۰۱۰۳۴۷۴۱۹۹۹۹۹۸
و شماره کارت۶۳۶۷۹۵۷۰۷۸۷۵۸۳۳۶ نزد بانک مرکزی
و یا از طریق شماره گیری کد دستوری #۵*۱۱۲* واریز کنند.
مهر | دین و اندیشه | شنبه، 13 آبان 1402 - 16:28
ما در بخش اخلاق اجتماعی بسیار کم بحث کرده‌ایم،همچنین از آن‌جا که در مباحث اخلاقی ما همه چیز تحت‌الشعاع بحث‌های معنوی و الهی قرار می‌گیرد، در کتاب‌های اخلاقی‌مان نیز کمتر به آن پرداختیم.
خلاصه خبر
در محاورات عرفی درباره اینکه رابطه قلبی انسان با خدا چگونه باشد و اینکه در کارها چقدر خدا را در نظر داشته باشد، بحثی نمی‌شود و این مسئله را جز اخلاق به شمار نمی‌آورند.
اما اخلاق به معنای عامی که ما در اسلام تعریف می‌کنیم، تقریباً معادل رفتارهای ارزشی است و شامل ارتباط انسان با خدا نیز می‌شود.
اخلاق عرفانی
بخش ویژه‌ای از اخلاق دینی درباره ارتباط با خداست که گاهی از آن به «اخلاق عرفانی» تعبیر می‌کنیم.
رویکرد این اخلاق اصولاً به سوی توحید است؛ اینکه انسان سرچشمه همه خوبی‌ها و آثار و برکات را از خدا ببیند.
هرچیزی هر جای دیگر نیز وجود دارد، به‌گونه‌ای به‌خاطر انتسابش با خداست.
در این رویکرد ریشه و آثار وجودی همه خیرها و خوبی‌ها همه از ناحیه خدا دیده می‌شود.
ویژگی این مکتب اخلاقی، چنین توجهی به خدا در همه جهات است و اینکه انسان بکوشد که تمام رفتارهایش را فقط برای خدا انجام دهد.
اینکه انسان همیشه شکر خدا را به‌جا بیاورد، همه خوبی‌ها را نعمت خدا بداند، خودش را در مقابل خدا بدهکار بداند و… از مباحثی است که در اخلاق الهی مطرح می‌شود و به مناسبت‌هایی به صورت مکرر در این زمینه‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم.
اخلاق فردی نیز از مباحثی است که معمولاً در کتاب‌های اخلاقی ما از آن بحث می‌شود؛ مانند اینکه انسان قوه شهویه، غضبیه و عاقله دارد و اعتدال بین آن‌ها باعث می‌شود که فضیلت اخلاقی پیدا شود.
اخلاق اجتماعی درباره رابطه انسان با انسان‌های دیگر مطرح می‌شود.
این است که اگر خدا توفیق دهد در ماه رمضان امسال، می‌خواهیم مقداری در این‌باره صحبت کنیم.
فلسفه زندگی اجتماعی
عدالت؛ اصلی عاقلانه در زندگی اجتماعی
بر اساس این ماهیت، مفهومی اساسی در زندگی اجتماعی به نام عدالت شکل می‌گیرد.
بنابراین هر عاقلی عدالت را یک اصل می‌داند.
حقیقت عدالت همین است؛ باید تعاملی که بین دو موجود واقع می‌شود، به‌گونه‌ای باشد که هیچکدام ضرر نکنند.
بنابراین اولین ارزشی که در زندگی اجتماعی مطرح می‌شود عدالت است تا این زندگی را معقول و پایدار سازد، و همه احساس کنند در مقابل چیزی که به جامعه می‌دهند، نفعی متناسب از جامعه دریافت می‌کنند.
عقل انسان می‌گوید عدالت اصل است.
این همان استکبار، ظلم و بیدادگری است.
تعریف عدالت
عدالت را به صورت ساده این‌گونه تعریف کرده‌اند: وقتی در داد و ستد، آنچه می‌دهند با آنچه دریافت می‌کنند، متناسب باشد، عدالت صورت گرفته است.
این تعریف را به شکل علمی درآورده و گفته‌اند: عدالت این است که هر کس به حق خودش برسد.
بنابراین عدالت یعنی رعایت حق دیگران، و ظلم یعنی تضییع حق دیگران.
منشأ پیدایش حقوق
پس از تعریف عدالت با چند مفهوم روبه‌رو می‌شویم؛ یکی از آن‌ها مفهوم حق است.
روشن است که باید در جامعه میزان و معیار این حق تعیین شود؛ و اینکه چگونه باید این حق تأمین شود تا به کسی ظلم نشود.
منشأ پیدایش اخلاق اجتماعی
سرداران کشورهای استعماری خیلی خوب می‌دانند که چه ظلم‌هایی می‌کنند و با این سیاست‌هایی که اعمال می‌کنند چه خون‌های ناحقی ریخته می‌شود، ولی هیچ به روی مبارک نمی‌آورند و از کارشان دفاع نیز می‌کنند.
این‌جاست که مسئله اخلاق اجتماعی مطرح می‌شود.
بنابراین چیز دیگری باید در اینجا باشد، و آن قدرتی است که متخلفان را مجازات می‌کند؛ قدرتی که برای جلوگیری از مخالفت با حقوق و قانون تدبیر کند، و اگر این مخالفت صورت گرفت، متخلف را مجازات کند، یا دست‌کم عکس‌العملی نشان داده شود تا دیگران پند بگیرند، و در مقابل جرمی که انجام گرفته جریمه‌ای از او بگیرند تا ظلمش جبران شود.
در اینجا مسئله سیاست و تدبیر جامعه مطرح می‌شود.
نام این قانون حقوق است.
آخرین راه حل این است که باید با زور و قدرت جلوی حق‌کشی و ظلم را گرفت.
تنها خداوند می‌تواند این قانون را وضع کند.
قانون را وضع کردیم تا عدل حاکم شود.
بعد از آن‌که پیغمبران، مردم را به آثار خوب و بد کارها آشنا کردند و سعی کردند آن‌ها را تربیت کنند، آهن را نازل کردیم تا با قدرت جلوی فساد گرفته شود.
روح این سوره این است؛ خداوند انسان را طوری آفریده که باید زندگی اجتماعی داشته باشد و از این آفرینش هدفی داشته است.
تا جایی‌که این قانون با انگیزه‌های شخصی و مبادی اخلاقی رعایت شود، مطلوب است، اما اگر رعایت نشد، باید با زور و قوه قهریه تحمیل شود.
در مرحله قانون‌گذاری ما به قانون خدا احتیاج داریم.
هیچکس مثل خدا منافع و مصالح گذشته و آینده انسان‌ها را نمی‌تواند بفهمد.
باید انگیزه پیدا کنند که به آنچه خداوند بیان کرده و صلاح دنیا و آخرت‌شان است، عمل کنند، اما اگر عمل نکردند و باعث فساد اجتماعی شدند باید با قوه قهریه جلوی آن‌ها را گرفت.
اگر حکومت و قوه قهریه در جامعه نباشد، خواه ناخواه افراد مفسدی پیدا می‌شوند و خیانت و ظلم می‌کنند و وضع جامعه را به هم می‌ریزند.
به عبارت دیگر، هدف الهی از خلقت انسان تحقق پیدا نمی‌کند.
بنابراین وجود ولی امر مسلمین متمم تحقق هدف الهی از خلقت انسان است؛ مسائلی که مربوط به حکومت اسلامی است و به فضل بنده صالح خدا امام خمینی‌رضوان‌الله‌علیه و برکت خون‌های پاکی که در این راه ریخته شد جامعه ما این لیاقت را پیدا کرد که این بخش عظیم از فقه اسلامی را بشناسند و در مقام عملش بربیایند.
جمعیت هلال احمر: هموطنان می‌توانند کمک‌های نقدی خود به مردم مظلوم فلسطین را به شماره حساب۹۹۹۹۹
و شماره کارت ۶۰۳۷۹۹۷۵۴۴۹۹۹۹۹۹ نزد بانک ملی
و یا به شماره حساب۴۱۰۱۰۳۴۷۴۱۹۹۹۹۹۸
و شماره کارت۶۳۶۷۹۵۷۰۷۸۷۵۸۳۳۶ نزد بانک مرکزی
و یا از طریق شماره گیری کد دستوری #۵*۱۱۲* واریز کنند.
تسنیم | فرهنگی و هنری | یکشنبه، 09 مهر 1402 - 09:44
کتاب «تحفه جعفریه (رساله ای در قصاص و دیات)» اثر آیت الله حاج شیخ محمدجعفر کلباسی اشتری منتشر شد.
خلاصه خبر
به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، با ندای عدالت خواهی مردم و تشکیل عدالت خانه‌ها در شهرهای ایران، ضرورت تدوین قوانین حدود قصاص و دیات برای صدور حکم توسط حاکمان عدلیه احساس می‌شد.
آیت الله حاج شیخ محمد جعفر کلباسی (متوفی 1292 ق) به امر پدر بزرگوارش مرجع عالیقدر شیعه علامه حاج محمد ابراهیم کلباسی اشتری (کرباسی) ابتدا مختصری در قانون قصاص و دیات به زبان فارسی نگاشت و بعد با استناد به ادله شرعیه و اقوال فقها آن را تکمیل کرد و نام آن رساله را «تحفه جعفریه» قرار داد و سالیانی در محاکم قضایی مورد استفاده حکام عدالت خانه‌ها قرار گرفت.
«دیه جراحت‌ها و زخم‌ها» عنوان بخش پنجم از کتاب حاضر است که در آن اقسام شجاج، مواردی از شجاج که قصاص جایز نمی‌باشد و حکم باقی احکام شجاج تبیین شده و دیه جائفه، دیه جراحت نافذه و حکم شل شدن عضوی از اعضا به رشته تحریر درآمده است.
کتاب «تحفه جعفریه (رساله‌ای در قصاص و دیات)» اثر آیت الله شیخ محمدجعفر کلباسی اشتری با تحقیق مرتضی احمدی شاهپورآبادی و تحت اشراف علمی شیخ احمد کلباسی اشتری در 344 صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسیده است.
مهر | دین و اندیشه، استان‌ها | پنجشنبه، 22 تیر 1402 - 17:34
قم- مرجع تقلید شیعیان گفت: همواره انسان باید در هسته مرکزی عقل و عدل حرکت کند و اهلبیت(ع) تکیه گاه معتدلی هستند که مردم باید از آنان پیروی کنند.
خلاصه خبر
مفسر قرآن کریم افزود: عظمت مولا امیرالمومنین در این آیه از بیان بلند «انفسنا و انفسکم» مشخص است ولی علاوه بر آن در آیه آمده است «ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ» یعنی «ما» قرار می‌دهیم «فنجعل»، اینجا دو تا مطلب هست اینکه دعا یک برکت و وسیله خوبی است که عبد دعا می‌کند و خدا اجابت می‌کند و یک وقت مسئله قرب نوافل و قرب فرایض هست که عبد به جایی می‌رسد که خلیفه خدا می‌شود، «فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ» یعنی «ما» قرار می‌دهیم لعنت خدا و این کیفر را به اذن الهی برای دیگران!
مرجع تقلید شیعیان عنوان داشت: ما باید جریان مباهله و نزول سوره هل اتی را گرامی بداریم، اینکه خداوند می‌فرماید «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ أَسیراً» این در حالی است که در مدینه، مسلمان اسیر نبود، بلکه اینها کفاری بودند که آمده بودند برای کشتن پیامبر و امیرالمومنین و در مدینه اسیر بودند، و مولا علی افطار خود و فرزندان خود را به این کافر که در خانه مولا آمده، می‌دهد، این علی می‌شود جان پیغمبر!
مهر | دین و اندیشه | دوشنبه، 11 اردیبهشت 1402 - 15:57
بیستمین نشست از سلسله گفت و گوهای انتقادی در باب علوم انسانی «ارغنون خرد» با حضور مصطفی زالی و حسین هوشمند با عنوان «ارزیابی مدل‌های عدالت اجتماعی در جهان» برگزار می‌شود.
خلاصه خبر
به گزارش خبرگزاری مهر، بیستمین نشست از سلسله گفت و گوهای انتقادی در باب علوم انسانی «ارغنون خرد» با حضور مصطفی زالی و حسین هوشمند با عنوان «ارزیابی مدل‌های عدالت اجتماعی در جهان» برگزار می‌شود.
مهر | دین و اندیشه | شنبه، 26 فروردین 1402 - 13:00
در جامعه‌ای اگر عدالت اجتماعی رعایت نشود در اصل، حق الله در آن جامعه نادیده گرفته شده است و متأسفانه کمتر به این نکته اساسی توجه شده و تصور می‌شود که عدالت اجتماعی یک امر شخصی است.
خلاصه خبر
*تعریف عدالت چیست؟
اگر این پرسش‌ها پاسخ داده شود به جامع‌ترین تعریف عدالت نزدیک می‌شویم.
*مبانی هستی شناسانه عدالت فردی و عدالت اجتماعی چیست؟
در بحث عدالت علاوه بر وجه و بعد فردی باید به حیث و بعد اجتماعی انسان و در نتیجه عدالت اجتماعی نیز توجه شود و این نکته بسیار اساسی است.
* حضرت امیر در نامه به مالک اشتر در حوزه عدالت به چه مواردی اشاره می‌کنند؟
حضرت در نامه مالک اشتر عباراتی را بیان می‌کنند که بسیار زیبا و پر مغز است در یکی از فرازها می‌فرمایند: اللّهَ اللّهَ فِی الطَّبَقَةِ السُّفْلی مِنَ الَّذینَ لا حیلَةَ لَهُمْ، خدا را خدا را در طبقه پایین اجتماع، از آنان که راه چاره ندارند.
در جامعه‌ای اگر عدالت اجتماعی رعایت نشود در اصل، حق الله در آن جامعه نادیده گرفته شده است و متأسفانه کمتر به این نکته اساسی توجه شده و تصور می‌شود که عدالت اجتماعی یک امر شخصی است و ناشی از مواسات و بخشش فردی و امری دلبخواهی است.
در حالی که مواسات با مساوات بسیار فرق دارد چرا که مراد از مواسات بخشش و جود بوده در حالی که عدالت اجتماعی حق خدا، حق مردم و وظیفه حکمرانی است.
حق الهی و عدالت اجتماعی یک امر ساختاری و عام و فراگیر است و شخصی نیست.
همچنین می‌فرمایند: «زیرا عدالت گشایش بر عموم است و هر کسی که عدالت بر او گران آید تحمل ستم برای او سخت‌تر است.»
تصور می‌شود که عدالت اجتماعی یک امر شخصی است و ناشی از مواسات و بخشش فردی و امری دلبخواهی است.
در حالی که مواسات با مساوات بسیار فرق دارد چرا که مراد از مواسات بخشش و جود بوده در حالی که عدالت اجتماعی حق خدا، حق مردم و وظیفه حکمرانی است
برای فهم دقیق دیدگاه امام علی در رابطه با عدالت، بهترین روش توجه به دیدگاه‌های شکل گرفته در رابطه با عدالت است.
این نگاه مساوات گرایی است اما توجهی به تفاوت‌ها و شایستگی‌ها ندارد.
برای مثال در اهمیت مساوات، حضرت در رسیدگی به امور فرودستان حق آنان را حق الله می‌دانند و این نشان می‌دهد که حضرت قائل به این مهم هستند که چیزی ورای جمع جبری افراد وجود دارد که از آن با عنوان جامعه یاد می‌شود که در اصطلاح به آن دیدگاه اصالت جامعه‌ای نیز می‌گویند، یعنی جامعه برای خودش یک هستی مستقل دارد.
مدتی در کشور برخی مباحث مطرح شد و آن بحث درباره جود و بخشش در برابر عدالت بود.
حضرت در بیانات خویش به این نکته توجه دارند که عدل بر جود ارجح است چرا که جود یک امر خاص و فردی بوده در حالی که عدل یک امر اجتماعی، ساختاری و عام است و کسی نمی‌تواند دیگری را به خاطر اینکه بخشش و جود نداشته مجازات و یا سرزنش کند.
برای مثال کسی که مجری حقوق ملت است نمی‌تواند آن حقوق را ببخشد زیرا آن حقوق حق شخصی او نیست.
*نگاه امام علی (ع) در خصوص حقوق متقابل والی و مردم چیست؟
مدتی در کشور برخی مباحث مطرح شد و آن بحث درباره جود و بخشش در برابر عدالت بود.
حضرت در بیانات خویش به این نکته توجه دارند که عدل بر جود ارجح است چرا که جود یک امر خاص و فردی بوده در حالی که عدل یک امر اجتماعی، ساختاری و عام است و کسی نمی‌تواند دیگری را به خاطر اینکه بخشش و جود نداشته مجازات و یا سرزنش کند
از نامه مالک اشتر می‌توان به هشت حق مردم بر والی و زمامدار دست یافت و چنانچه بشر بر اساس این حقوق عمل کند جهان شاهد یک حکمرانی ویژه خواهد بود.
یکی از آن حقوق عطوفت و مهربانی است، حاکم باید نسبت به مردم عطوفت داشته باشد و با آنان مهربانانه برخورد کند.
بنابراین در جامعه اسلامی در وهله نخست باید مسئولان خاطی محاکمه شوند.
پنجمین حق عدالت خواهی است، حضرت می‌فرمایند: «آنچه بیشتر دیده والیان به آن روشن است بر قراری عدالت در شهرها و پدید شدن دوستی در میان رعیت است.»
به تعبیر جُرج جرداق مسیحی: «امام علی، صدای عدالت انسانیت» است.
آن حضرت خود در این باره فرمود: خدایا!
مهر | دین و اندیشه | چهارشنبه، 07 دی 1401 - 12:43
کرسی ترویجی با عنوان «واکاوی عدالت سازمانی در پرتو قرآن و روایات» از سوی پژوهشکده «علم و دین» پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی برگزار می‌شود.
خلاصه خبر
حجت الاسلام حبیب محمدنژاد چاوشی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به عنوان سخنران و ابوالفضل گائینی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و علیرضا افضلی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) به عنوان ناقدین این جلسه و سید محمد موسوی نیز مدیر این جلسه خواهد بود.