مهر | دین و اندیشه | دوشنبه، 28 آذر 1401 - 09:47

خلاصه خبر

هوای نفس چیست؟
ظاهراً واژه هوای نفس (با مفهوم و کاربردی که ما از آن داریم) از اختراعات قرآن است.
اما باز درباره این واژه پرسش‌هایی مطرح است.
این واژه از ترکیب دو کلمه هوا و نفس تشکیل شده است.
آیا خود این واژه معنای ارزشی منفی دارد و از خود این کلمه برمی‌آید که مصادیقش بد و زشت است، یا این واژه دلالتی بر این معنا ندارد و قرائن خارجی و عرف خاص است که معنای ارزشی منفی را در این واژه اشراب می‌کند؟
مثلاً کلمه ترس دلالتی بر این‌که چیز خوب یا بدی است، ندارد و از این‌روست که برای مثال، خوف از خدا و عذاب جهنم مطلوب و خوف از مذمت و بدگویی مردم نامطلوب است.
در جایی که مضاف‌الیه یا موصوفی برای این کلمه‌ها ذکر شود و روشن شود که ارزش مثبت یا منفی دارند، در فهم معنا نیز مشکلی ایجاد نمی‌شود.
این معنا در جایی به کار می‌رود که فرد به چیزی میل و کشش دارد.
در این واژه هیچ معنای بدی وجود ندارد.
این واژه در نهج‌البلاغه نیز به این معنا به کار رفته است.
حضرت پرسیدند: أَ هَوَی أَخِیکَ مَعَنَا؛ [۱] آیا دلش با ما بود؟
در دعاها و مناجات‌ها نیز کلمه «هوی» درباره محبت خدا به کار رفته است.
حال ببینیم ارزش منفی هوای نفس از کجاست.
حضرت یوسف می‌فرماید: وَمَا أُبَرِّیءُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ.
وقتی کلمه نفس را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که نفس در لغت عربی به چند معنا استعمال می‌شود.
نفس به این معنا درباره همه چیز حتی اشیا به کار می‌رود و روشن است که این استعمال معنای ارزشی هم نخواهد داشت.
در روایات نیز این معنا زیاد به کار رفته است؛ حاسبوا انفسکم یعنی از خودتان حساب بکشید.
نفس به معنای روح نیز به کار می‌رود.
نتیجه این‌که نفس در اصل لغت بار ارزشی منفی ندارد و بر چیز بدی دلالت نمی‌کند.
البته گاهی در مواردی استعمال می‌شود که از قرائن روشن می‌شود مصداق بدی منظور است؛ همانند همین آیه شریفه که حضرت یوسف می‌فرماید: وَمَا أُبَرِّیءُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّی.
هر دو نفس است، اما یکی نفس امارة و دیگری نفس مطمئنه.
هوای نفس؛ اصطلاحی اخلاقی
خلاصه کلام این‌که براساس لغت عرب نمی‌توانیم بگوییم که در واژه «هوای نفس» معنای بدی وجود دارد.
معنای بدی که ما از این واژه می‌فهمیم مربوط به عرف اخلاقی است.
کسانی که درباره مبدأ ارزش‌ها و خوب و بد اخلاقی بحث می‌کنند، اصطلاحی دارند و نفس را در مورد منشأ کارهای بد به کار می‌برند، همان‌طور که عقل را در مقابل این معنا منشأ کارهای خوب می‌دانند.
عقل و نفس را در مقابل هم قرار می‌دهند و گاهی به جنگ نفس و عقل تصریح می‌کنند.
بنابراین واژه هوای نفس یک اصطلاح اخلاقی است و در عرف اخلاقیان معنای بد در آن اشراب شده و در اثر کثرت استعمال در فضای خاصی، این معنای ارزشی را به خود گرفته است.
خود این فضا قرینه است که این‌جا نفس در مقابل عقل است، و تبعیت عقل مطلوب و تبعیت از نفس مذموم است.
بنابراین اگر نفس را به‌گونه‌ای استعمال کردیم که در مقابل خدا، در مقابل عقل یا در مقابل مبادی خیر قرار گرفت، معنای بد دارد.
هوای نفس شامل چیزهایی می‌شود که بین انسان و حیوانات مشترک است.
برای مثال وقتی انسان گرسنه می‌شود، هوای نفس اقتضا می‌کند که غذا بخورد.
سرّ مطلب این است که در درون انسان کشش‌های مختلفی وجود دارد.
جنگ نفس و عقل
در عرف علمای اخلاق، به چیزهایی که مانع رسیدن انسان به کمال نهایی می‌شود هواهای نفسانی می‌گویند.
یعنی فرض‌شان این است که کودک ابتدا اگرچه عقل ندارد، نفس دارد؛ خوراک می‌خواهد، اسباب بازی می‌خواهد.
از هنگامی که عقل انسان رشد پیدا می‌کند و خوبی و بدی و زشتی و زیبایی را تشخیص می‌دهد، چیزهایی که با تکامل حقیقی انسان منافات دارد، بد، زشت و ممنوع می‌شود.
این‌جاست که مسئله جنگ نفس و عقل مطرح می‌شود.
انسان همیشه نمی‌تواند هم عقلش را ارضا کند و هم نفسش را.
انسان بی‌خود انگیزه کار بد ندارد، آن لذت است که انسان را می‌کشاند و کار خوبش را ترک می‌کند.
این‌جاست که بین عقل و نفس تضاد و جنگ واقع می‌شود.
دل می‌گوید این کار را بکن، عقل می‌گوید نه این آثار بدی دارد.
این‌جاست که هوای نفس مذموم می‌شود.
از آن‌جا که این نتیجه شرعا مطلوب است، لوازمش نیز مطلوب است و ثواب هم دارد.
هوای نفس مطلوب
گفتند: آب غسل آشیخ مرتضی زاهد است.
مدثر، ۳۸.

دوشنبه، 28 آذر 1401 - 22:56 ادامه مطلب نظر بدهید 3

 

 باشگاه خبرنگاران | فرهنگی و هنری | جمعه، 25 آذر 1401 - 11:22

امام صادق علیه السلام فرموده‌اند: از حسادت کردن به یکدیگر بپرهیزید؛ زیرا کفر، ریشه اش حسادت است.

 

خلاصه خبر

امام صادق علیه السلام فرموده‌اند: از حسادت کردن به یکدیگر بپرهیزید؛ زیرا کفر، ریشه اش حسادت است.

جمعه، 25 آذر 1401 - 22:36 ادامه مطلب نظر بدهید 3

عیب‌جویی تفحص و جست‌وجوی عیوب دیگران و بیان آن عیوب در حضور یا پشت سر کسی است. هدف عیب‌جو از نسبت دادن نقص و عیب به دیگران سرزنش، تحقیر، آبروریزی، مسخره کردن و... است. اصطلاح فارسی عیب‌جویی با برخی از تعابیر قرآنی مانند لُمَزَه و هُمَزَه و بعضی گناهان مانند غیبت، سخن‌چینی و تجسس اشتراک و نزدیکی معنایی دارد. عیب‌جویی از رذایل اخلاقی و حرام است مگر توسط مظلوم درباره ستمگر. در قرآن برخی از زمینه‌های این صفت مانند بخل، گناه، کفر و ثروت‌اندوزی ذکر شده و در روایات نیز با تعبیرهای گوناگون به پرهیز از عیب‌جویی و گناهان مرتبط با آن تأکید گردیده و به بعضی از عواقب آن مانند رسواشدن، دچار شدن به همان عیب، نزدیک شدن به کفر و عذاب در دنیا و آخرت اشاره شده است. عیب‌جویی در ادبیات فارسی نیز بازتاب داشته است.

سه شنبه، 22 آذر 1401 - 00:20 ادامه مطلب نظر بدهید 5

 

گروه اجتماعی: عیب‌جویی از رذایل اخلاقی است که قرآن با تعبیرهای مختلف از آن نهی کرده و عیب‌جو را مورد نکوهش قرار داده است. عیب‌جویی نتیجه عداوت و حسد است به این معنا که اگر کسی کینه دیگری را در دل داشته باشد به‌دنبال عیوب او می‌افتد تا آن‌ها را پیدا و رسوایش کند.

سه شنبه، 22 آذر 1401 - 00:18 ادامه مطلب نظر بدهید 5

 

 باشگاه خبرنگاران | فرهنگی و هنری | دوشنبه، 21 آذر 1401 - 08:07

امام علی (ع) فرموده‌اند: هر که راز‌های دیگران را جستجو کند، خداوند راز‌های او را فاش سازد.

 

خلاصه خبر

عیب جویی» به معنای «تفحص و جست و جوی معایب، خطاها، گناهان و بدی‌های دیگران و آشکارسازی آن» است.

سه شنبه، 22 آذر 1401 - 00:16 ادامه مطلب نظر بدهید 5

 

 مهر | دین و اندیشه | چهارشنبه، 02 آذر 1401 - 12:46

آیت‌ الله مدرسی خواستار محافظت همگانی از محیط زیست و عدم اسراف در نعمت‌های الهی شد و عنوان کرد: اسراف دلیل اصلی و نامحسوس نابودی محیط زیست در طولانی مدت است.

 

خلاصه خبر

به گزارش خبرنگار مهر، آیت‌الله سید محمدتقی مدرسی خواستار محافظت همگانی از محیط زیست و عدم اسراف در نعمت‌های الهی شد و عنوان کرد: اسراف دلیل اصلی و نامحسوس نابودی محیط زیست در طولانی مدت است.
آنچه ما از ناکارآمدی و فساد در جهان می‌بینیم، مانند رقابت تسلیحاتی دیوانه‌وار و استفاده بیهوده از سوخت، همه در زیر مجموعه اسراف قرار می‌گیرند.

نمایش متن کامل خبر

چهارشنبه، 02 آذر 1401 - 23:27 ادامه مطلب نظر بدهید 11

 

 تسنیم | فرهنگی و هنری | جمعه، 13 آبان 1401 - 07:12

کسی که مرتکب قتل می شود، هم گناهان خودش را به برعهده دارد و هم گناهان کسی که او را مظلومانه کشته؛ درواقع گناه مقتول به واسطه ظلمی که در حق او شده، به قاتلش منتقل می شود. کارهایی مثل تهمت و غیبت هم تا اندازه ای چنین اثری دارند.

 

خلاصه خبر

کسی که مرتکب قتل می‌شود، در عین حال هم گناهان خودش را به بر عهده دارد و هم گناهان کسی که مظلومانه کشته شده بر عهده قاتل قرار می‌گیرد.
درواقع گناه مقتول به واسطه ظلمی که در حق او شده، به قاتلش منتقل می‌شود و درنهایت قاتل هم گناهان خود را بر دوش می‌گیرد و هم گناهان مقتول را.
همه گناهان هر مقتولی بر عهده قاتل اوست
یکی از این نوع گناهان، قتل است.
کسی که مرتکب قتل می‌شود، در عین حال هم گناهان خودش را به بر عهده دارد و هم گناهان کسی که مظلومانه کشته شده بر عهده قاتل قرار می‌گیرد.
درواقع گناه مقتول به واسطه ظلمی که در حق او شده، به قاتلش منتقل می‌شود و درنهایت قاتل هم گناهان خود را بر دوش می‌گیرد و هم گناهان مقتول را.
با این شرایط مقتول در حالی خداوند متعال را ملاقات می‌کند که هیچ گناهی بر عهده او نیست.
خداوند در آیه‌ای که اشاره کردید، می‌فرماید: «وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری؛ هیچ کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی‌کشد.» به این مفهوم که گناه هر کسی بر عهده خود اوست و هر انسانی مسئول اعمال خودش است.
چون دیگر ظلمی روا داشته شده و همین ظلم، عامل انتقال گناهان مقتول به قاتل است.
راه دیگر انتقال گناهان
بعضی از گناهان هم هستند که اگر کسی مرتکب آن‌ها شود، مانند گناهان دیگری را به او منتقل می‌کند، نه عین همان عمل را.
خداوند متعال درباره این افراد در سوره مبارکه نحل می‌فرماید: «لِیحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ کامِلَةً یوْمَ الْقِیامَةِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذِینَ یضِلُّونَهُمْ بِغَیرِ عِلْمٍ؛ تا تمامی وبال گناهان خود را و پاره‌ای از گناهان کسانی را که بدون دلیل گمراه کرده‌اند در روز قیامت به دوش بکشند.»
چگونه در حسنات دیگران شریک شویم؟
آیا عملی هم وجود دارد که مثل حسنات دیگران را به ما منتقل کند؟
در مقابل اگر کسی محلی برای فسق و فجور ایجاد کند، بعد از مرگش هم هر کسی از آن محل استفاده کند و در آن گناه کند، برای آن فرد عذاب می‌شود با اینکه از دنیا رفته است.

جمعه، 13 آبان 1401 - 20:24 ادامه مطلب نظر بدهید 8

 

 مهر | دین و اندیشه | جمعه، 06 آبان 1401 - 09:24

سخنرانی‌های حجت الاسلام استاد شیخ حسین انصاریان همواره نکات نغز و جالب توجهی دارد. که وی در یکی از این کلیپ ها حرص، کبر و حسد را سه عامل جهنمی شدن انسان بیان می کند.

 

خلاصه خبر

یکی از این سخنان، سخنرانی استاد انصاریان در حسینیه بیت الحسین (ع) دهه سوم صفر ۱۴۰۱ است که این مفسر قرآن کریم در آن به بیان عامل جهنمی شدن انسان با سه صفت ناپسند کبر، حرص و حسد 

جمعه، 06 آبان 1401 - 19:20 ادامه مطلب نظر بدهید 11

 

 مهر | دین و اندیشه | سه شنبه، 03 آبان 1401 - 12:12

حجت الاسلام رفیعی در برنامه تلویزیونی سمت خدا با تاکید بر اینکه نشست و برخواست با انسان‌های فقیر و غیر حریص باعث می‌شود بیماری حرص کنترل شود، گفت: حضرت سلیمان هر شب با فقرا غذا می‌خورد.

 

خلاصه خبر

رفیعی ادامه داد: راهکار دیگر اینکه اگر انسان بخواهد با قدرت و عزم تصمیم بگیرد و با بیماری حرص مقابله به مثل کند آن است که انسان نذر وقف کند و از مال خود انفاق داشته باشد با این کار جلوی حرص آدمی گرفته می‌شود.

سه شنبه، 03 آبان 1401 - 20:32 ادامه مطلب نظر بدهید 8

 

 باشگاه خبرنگاران | فرهنگی و هنری | یکشنبه، 17 مهر 1401 - 15:33

پاداش پنهان کننده کار نیک برابر هفتاد حسنه است و آشکارکننده کار بد سرافکنده است و پنهان کننده کار بد آمرزیده است.

 

حدیث روز؛
امام رضا (ع) فرموده‌اند: «أَلْمُسْتَتِرُ بِالْحَسَنَةِ یَعْدِلُ سَبْعینَ حَسَنَةً وَ الْمُذیعُ بِالسَّیِّئَةِ مَخْذُولٌ وَ الْمُسْتَتِرُ بِالسَّیِّئَةِ مَغْفُورٌ لَهُ».

یکشنبه، 17 مهر 1401 - 21:49 ادامه مطلب نظر بدهید 12