به منظرگاه مدیریتی حضرت فاطمه سلام الله علیه خوش آمدید.
فاطِمه(س) مشهور به فاطِمهٔ زَهرا (۵ بعثت -۱۱ق)، دختر پیامبر اسلام(ص) و خدیجه کبری(س) و همسر امام علی(ع) است. او یکی از پنج تن آل عبا (اصحاب کساء) است که شیعیانِ دوازده امامی آنها را معصوم می‌دانند. امام دوم و سوم شیعیان، زینب(س) و ام‌کلثوم از فرزندان او هستند. زهرا، بَتول، سیدة نساء العالمین از جمله القاب وی و اُمّ اَبیها کنیه مشهور او است. فاطمه، تنها زن همراه پیامبر(ص) در روز مباهله با مسیحیان نجران بوده است.
بدیهی است علاقه پدر و فرزندی هرگز نمی‌تواند چنین پدیده ای را توجیه کند، زیرا پیغمبر به عنوان «رسول الله» چیزی را اراده نمی‌کند جز آنچه خدا اراده کند، و هماهنگی خشنودی و رضای فاطمه با خشنودی و رضای خدا و پیامبر دلیلی جز محو اراده او در اراده و خواست خدا ..
فضائل ده گانه برای حضرت زهرا علیهاالسلام
در برابر فضائل عظیم اهل بیت(ع) و مقامات فوق العاده آنها در درگاه خداوند، همیشه این دغدغه خاطر برای بعضی از افراد که در متن مسائل نیستند وجود دارد که نکند این همه فضائل نتیجه خوشبینی فوق العاده دوستان، و برداشتهای علاقمندان و عاشقان این مکتب باشد.
در بسیاری از آیات قرآن به فاطمه زهرا اشاره شده، امّا، همچون امامان شیعه، نامی از او به‌میان نیامده‌است. پژوهشگران و نویسندگان اهل سنّت و شیعه شمار گوناگونی از آیات را دربارهٔ فاطمه دانسته‌اند. بعضی ۳۰ آیه، بعضی ۶۰ آیه در ۴۱ سوره و بعضی هم ۱۳۵ آیه از ۶۷ سوره را دربارهٔ او می‌دانند. این اختلاف به دو دلیلِ نوع انتساب آیات و اختصاص بخشی از آیات به موضوع است: گاهی بیش از یک آیه است که فاطمه را موضوعش دانسته‌اند و یک بار به‌شمار آورده‌اند، و گاهی دو موضوع دربارهٔ فاطمه در یک آیه بازشناخته شده‌است. بیشتر این موارد انتساب براساس احادیث است، امّا برخی نیز از جهت شأن نزول و تطبیق مصداق و برخی هم از نظر تأویل و بطن آیات و برخی تفسیر است.[۱]
خلاصه متن
ازجـمله پیـامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «أَفْضَلُ نِسَاءِ الْجَنَّةِ أَرْبَعٌ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیلِدٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ مَرْیمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ آسـِیةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ» (مجلسی، 1403ق، ج 13: 162).
حضرت فاطمه سلام الله علیها سـرآمد زنـان عالم است؛ زیرا در اوج فضایل قرار دارد؛ به حدی که شناخت او، جز برای معدودی از انسان ها، ناممکن است.
چگونه می توان او را شناخت، درحالی که خدای متعال به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: «یـا أَحْمَدُ!
و پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله دربارۀ او فـرمود:
ـ آنکه همۀ خوبی ها در او جمع شده است ـ فاطمه سلام الله علیها را الگو و مقتدای خویش می داند؛ آنجا که می فرماید: «فی إبنَةِ رسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله لِی أسوَهٌ حَسَنَهٌ (مجلسی، 1403 ق، ج 53: 179 ـ180)؛ دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله زیباترین الگو برای من اسـت».
این مطلب در آیۀ 57 سورۀ احزاب 1 و روایت حضرت رسول صلی الله علیه و آله بیان شـده اسـت کـه فرمود: «إنَّ اللّهَ لَیَغَضَبُ بِغَضَبِ فاطِمَةَ وَیَرْضی لِرِضاها (صدوق، 1376: 230)؛ خدا بـا خـشم فاطمه خشمگین، و با رضایتش راضی می شود».
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فـِی الدُّنـْیا وَ الآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِیناً.
حضرت دربارۀ این آیه فرمودند: هرکس فاطمه را آزار دهد، بـه مـن آزار رسانده؛ و کسی که من را آزرده خاطر سازد، خدای متعال را آزرده است (قمی، 1404ق، ج 2: 196).
آن حضرت، کانونی بـرای مـقابله بـا ناهنجاری ها و انحراف ها شدند و در برابر موج های انحرافی ایستادند.
ایـشان در زمـان حـیات پیامبر صلی الله علیه و آله پس از غزوه ها، یار و غمخوار پدر و همسر بود و نقش امدادگری را ایفا می کردند.
نقش حضرت در ماجرای مباهلۀ مـسیحیان نـجران بـه همراه پیامبر صلی الله علیه و آله، حضرت علی و حسنین علیهم السلام ـ که در قرآن نیز بدان اشاره شده است ـ حـضور سـیاسی ایشان را در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله نشان می دهد.
ساده زیستی و دوری از مصرف گرایی و سازگاری با وضعیت اقتصادی مردم عصر خویش، نـمونه هایی از رفـتار اقـتصادی حضرت زهرا سلام الله علیها است.
می توان پارسایی و قناعت بـه ثـروتی انـدک و امـکاناتی نـاچیز، در عـین امکان بهره مندی از بالاترین امکانات را از ابعاد کرامتی حضرت زهرا سلام الله علیها دانست؛ چراکه او دختر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است و آن حضرت مزرعۀ باارزش فدک را به ایشان بخشیدند (کلینی، 1407 ق، ج 2: 714 ) که درآمد خوبی داشت.
هـمچنین حضرت علی علیه السلام از محل کار و تلاش خود، درآمد قابل توجهی داشتند و حضرت می توانستند زندگی مرفهی برای خود و همسر و فرزندان خود فراهم آورند؛ اما همۀ درآمد خود را صرف نیازمندان می کردند و خود بـه زنـدگی بسیار سخت و پرمشقتی اکتفا می نمودند.
از امام باقر علیه السلام نقل شده است که حضرت فاطمه سلام الله علیها کارهای خانه، آرد کردن گندم، نان پختن و جارو کردن را عهده دار شد و حضرت علی علیه السلام آنچه را که به بـیرون خـانه مربوط بود؛ مانند جابه جا کردن هیزم و آوردن گندم.
روزی به حضرت زهرا سلام الله علیها گفت: آیا در خانه چیزی برای خوردن داریم؟
حضرت فرمود: قسم به خدایی کـه حـق تو را عظیم داشت، سه روز اسـت کـه چیزی نداریم تا برایت بیاورم!
فرمود: پیامبر صلی الله علیه و آله از اینکه از تو چیزی بخواهم، مرا برحذر داشت و فرمود که از پسرعمویت چیزی نـخواه، مـگر اینکه خودش برایت بـیاورد (مـجلسی، 1403 ق، ج 43: 31).
از دیگر خصیصه های رفتاری حضرت زهرا سلام الله علیها، رفتار مناسب، احترام به همسر و نداشتن تقاضای نامقدور، و مهرورزی به خـانواده اسـت.
بحث حجاب، از مسائلی بود که حضرت به آن اهمیت ویژه ای می دادند.
روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از جمع مسلمانان حاضر در مسجد پرسید: چه روش و سیره ای برای زندگانی بانوان بهتر است؟
حضرت زهرا سلام الله علیها به واسطۀ سلمان ـ که خود را عاجز از پاسخ بـه ایـن سؤال می دانست و به همین دلیل خود را به خانۀ حضرت زهرا سلام الله علیها رسانیده بود ـ فرمودند: برای زنان بهتر است که مردان نامحرم را نبینند و مردان نامحرم نیز ایشان را نبینند (مجلسی، 1403 ق، ج 43: 54).
یکی دیگر از فضایل حضرت زهرا سلام الله علیها، عبادات آن حضرت است.
انتخاب شایستۀ روز ولادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به نام روز مادر، بهانه ای است تا به نقش مادریِ موفق ترین مادر هستی نگاهی دوبـاره داشـته باشیم.
«ام ابیها»، نقش مـادری اش را بـا مراقبت های مادرانه از حضرت محمد صلی الله علیه و آله آغاز کرد و در طول زندگی خویش، پرورش دهندۀ گل های یاسی بود که عطر وجودشان تا پایان تاریخ به مشام می رسد.
نگاهی به زوایـای زنـدگی حضرت زهـرا سلام الله علیها نشان می دهد که ایشان بخشی از عبادت را در نقش مادری می دانستند.
حضرت، اهتمام ویـژه ای بـه این مهم داشتند و هیچ گاه مشغله های عبادی، اجتماعی و شرایط حاکم بر زمانه، ایشان را از ایـفای ایـن وظـیفه بازنداشت.
حضرت فاطمه سلام الله علیها بـه هـمسری مردی درآمده بود که مجاهدی کامل در راه خدا بود و بیشتر روزهای زندگی مشترک این دو بزرگوار در شرایطی گذشت که علی علیه السلام در جبهه بود.
مـقام مـعظم رهـبری دام ظله در تحلیلی زیبا از نقش حضرت زهرا علیها السلام در فعالیت های اثرگذار همسرش چنین یـاد می کنند:
درحالی که دختر رهبر است، دختر پیامبر صلی الله علیه و آله است، یک نوع احـساس مـسئولیت هـم می کند.
زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها در جنبه های مختلف برای همۀ انسان ها، چه زن و چـه مـرد، الگوست؛ اما به عنوان یک زنی که سیدۀ زنان دو عالم است، روز ولادت ایشان به عنوان روز زن نـام گذاری شـده اسـت تا زنان ما توجه بیشتری به سیره و زندگی آن حضرت داشته باشند.
رفتار حضرت زهرا سلام الله علیها نشان مـی دهد کـه انسان باید مَشْی سیاسی داشـته بـاشد.
ازهـمین روست کـه حضرت امام خمینی رحمه الله در تحریرالوسیله می فرماید: «اسلام با تمام شئونش دین سیاست اسـت و ایـن مطلب برای هرکسی که مختصر تدبّری در احـکام حکومتی و سیاسی و اجتماعی و اقـتصادی اسـلام داشته باشد، آشکار می شود.
راه های مختلف احتجاج، سخنرانی، گـریه، تـوبیخ، وصـیت سیاسی، بی اعتنایی، و راه نـدادن بـه خانه، حکایت از هوش سـرشار و مـعرفت سیاسی آن حضرت دارد.
مـا پاسـدران انقلاب اسلامی و سربازان ولایـت نیز باید به آن حضرت اقتدا کنیم و در دفاع از دین و ولایت تا پای جان ایستادگی و مبارزه کـنیم.
10- شهادت حضرت فاطمه سلام الله علیها
بعد از رحلت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، غاصبان خلافت و ولایت امیرمؤمنان علیه السلام به دنبال بیعت گرفتن از ایشان بودند و چند بار به خانه اش مراجعه کردند و بـا پاسخ منفی روبه رو شدند.
براثر این حادثه، حضرت زهرا سلام الله علیها در بستر بیماری بود تا به شهادت رسید.
به تعبیر مرحوم حـاج شیخ عباس و دیـگران که می فرمایند: حضرت زهرا سلام الله علیها یـک تـمهیدی اندیشید که جان دادنش را بچه های کوچک نگاه نکنند.
حضرت تنها با اسماء در خانه بوده است.
ازاین رو فرمود: اسماء!
ای دختر رسول الله!
فرمود: «بِمَنِ الْعزاءُ یَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ کُنْتُ بِکِ أَتـَعَزَّی فـَفِیمَ الْعَزَاءُ مِنْ بَعْدِکِ» (مجلسی، 1403 ق، ج 43: 186؛ قمی، 1378: 193)؛ فاطمه جان!
ابن شاذان، محمدبن احمد (1407 ق).
تحریر الوسیله، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه الله.
اسماء عرض کرد: ای دختر رسول خدا!
حضرت فاطمه سلام الله علیها با دیدن آن تابوت فرمود: چـه تـابوت زیـبایی!
خلاصه متن
زهرا سلام الله علیها از نظر قانون وراثت، پدرى چون رسول گرامى دارد که به گفته سعدى همه مراتب انسانیت را به کمالاتش پیموده است.
همه تاریکى ها به جمالش روشن شده است و همه صفات او در انتهاى خوبى است: بلغ العلى بکماله کشف الدجى بجماله حسنت جمیع خصاله صلوا علیه و آله
سپس نور زهرا به حضرت خدیجه منتقل شد.
از نظر روایات، کتابهایى نزد ائمه طاهرین است که از جمله آن کتابها مصحف فاطمه سلام الله علیها است.
این کتاب را ائمه به آن افتخار مى کرده اند و مى گفتند: علم ما کان و یکون و ما هو کائن در آن است; و به خط امیرالمؤمنین و املاى حضرت زهرا سلام الله علیهما مى باشد.
شبى که زهرا به خانه امیرالمومنین مى رفت، امیرالمومنین فرش خانه اش را از شن تهیه کرد و رسول اکرم جهازیه اى براى زهرا سلام الله علیها تهیه فرمود که همه آن جهازیه شصت و سه درهم مى شد.
عبادت زهرا
(۱۶) امام حسن علیه السلام مى گوید، مادرم از اول شب تا صبح عبادت مى کرد و هرگاه از نماز فارغ مى شد، به دیگران دعا مى کرد.
از او پرسیدم که چرا به ما دعا نکردید؟
- (۱۷) تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها بسیار با فضیلت است.
امام صادق علیه السلام فرموده: «تسبیح جده ام زهرا سلام الله علیها نزد من از هزار رکعت نماز بهتر است » .
چون زهرا سلام الله علیها بر رسول الله وارد شد قبل از آنکه در این مورد چیزى بگوید، پیامبر فرمود: زهرا جان مى خواهى چیزى به تو یاد دهم که بهتر از دنیا و آنچه در آن است باشد؟
زهرا سلام الله علیها با خوشحالى تمام به خانه بازگشت و به امیرالمومنین عرض کرد با دعایى که از پدرم صلوات الله علیه گرفته ام، خیر دنیا نصیب من شده است.
مفسرین شیعه و سنى اتفاق دارند که روزى زهرا سلام الله علیها با اطرافیانش روزه بودند.
این جمله اشاره به عصمت زهرا سلام الله علیها است; زیرا مسلما معصومه است و آیه «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» (۲۳) درباره او است.
این تفسیر اشاره به طهارت ظاهرى زهرا سلام الله علیها است; زیرا از نظر روایات، چنانچه زهرا مطهره بود از نظر معنى، طاهره بود از خون حیض، نفاس و استحاضه.
در حق فاطمه چه توان گفت که پیامبر گرامى صلى الله علیه و اله و سلم چون بر زهرا سلام الله علیها وارد مى شد یا زهرا سلام الله علیها بر او وارد مى شد، چهره زهرا سلام الله علیها و دست زهرا سلام الله علیها را مى بوسید و او را استقبال مى کرد و به جاى خود مى نشانید.
(۲۷) و مى فرمود: من بوى بهشت را از سینه زهرا استشمام مى کنم، ولى همین زهرا سلام الله علیها به قدرى براى دیگران متواضع است که وقتى امیرالمؤمنین علیه السلام از او اجاره مى خواهد که کسانى بر خانه زهرا سلام الله علیها وارد شوند، زهرا با آنکه ازاین ملاقات سخت بیزار است; (۲۸) اما چون على علیه السلام مى خواهد آن بانوى متواضع درمقابل شوهر مى گوید: خانه، خانه تو و من هم کنیز تو هستم.
(۳۰) زهرا سلام الله علیها وقتى پدر بزرگوارش فضه خادمه را به او داد به دستور پدر کارهاى خانه را قسمت کرد: یک روز زهرا سلام الله علیها کارها را انجام مى داد و روز دیگر نوبت فضه بود.
(۳۱) نباید فراموش شود و بانوان باید بدانند که زهرا سلام الله علیها و همه اهل بیت علیهم السلام سرمشق زندگى ما هستند، همه باید از پیامبر گرامى و خاندان او سرمشق بگیرند.
بانوان اسلامى وقتى به سعادت مى رسند که در عفت، ایثار، فداکارى، مردم دارى، شوهر دارى، خانه دارى وتربیت اولاد، پیرو زهرا سلام الله علیها باشند.
صاحب وسایل الشیعه در جلد دوم وسایل قضیه اى از زهرا سلام الله علیها نقل مى کند که همه مخصوصا بانوان اسلامى باید به آن توجه داشته باشند.
مضمون همه روایات چنین است: «فضه خادمه در روزهاى آخر عمر زهرا، سلام الله علیها او را مهموم و مغموم یافت.
زهرا شاد شد، تبسم نمود و وصیت کرد که جنازه او را در عمارى بگذارند.