اصول دین. توحید
اسم اعظم در قرآن و احادیث
متن دعای اسم اعظم برای حاجت و آیات مشخص از سوره هایی که اسم اعظم خداوند را دارند:
- بسم الله الرحمن الرحیم (بحارالانوار، ج 90، ص 223-224)
- الله لا إله إلّا هو الحی القیوم (سوره بقره آیه 255؛ سوره آل عمران آیه 2)
- وَإِلَٰهُکُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ...»(سوره بقره آیه163). (کشف الاسرار، ج 1، ص 434؛ تفسیر صدرالمتألهین، ج 4، ص 38؛ بحارالانوار، ج 90، ص 227)
- اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۚ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَیٰ یَوْمِ الْقِیَامَةِ لَا رَیْبَ فِیهِ ۗ (سوره نساء آیات 4 و 87)
- اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۖ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَیٰ( سوره طه آیات 20 و 8)
- اللّه لا إله إلاّ هو ربّ العرش العظیم(سوره نمل آیات 27 و 26)
- اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۚ وَعَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ (سوره تغابن آیات 64 و 13)
- ذلکم اللّه ربّکم خلق کلّ شیء... ( سوره غافر آیات 40 و 62)
- 6 آیه ابتدای سوره حدید و سه آیه آخر سوره حشر. (مجمع البیان، ج 9، ص 399؛ تفسیر قرطبی، ج 18، ص 32؛ بحارالانوار، ج 90، ص 230231)
- یا هو یا من لا هو إلاّ هو، (التوحید، ص 89؛ مجمع البیان، ج 10، ص 860؛ بحارالانوار، ج 90، ص 232)
- ... اللّه اللّه اللّه اللّه الذی لا إله إلاّ هو...،(مکارم الاخلاق، ص352؛ بحارالانوار، ج9، ص226، 232)
- یا إلهنا و إله کلّ شیء إلهاً واحداً لا إله إلاّ أنت. ( مجمع البیان، ج 7، ص 349)
این مقاله دربارهٔ استجابت دعا است. برای آشنایی با مفهوم دعا، مدخل دعا را ببینید.
استجابت دعا پاسخ دادن و پذیرفتن درخواست بندگان از طرف خدا است. خدا در قرآن به بندگان خود وعده استجابت دعا را داده؛ اگرچه مواقعی برآورده شدن دعا بنابر حکمتهایی مانند عدم مصلحت بندگان با تأخیر مواجه میشود. در نامه امام علی به امام حسن(ع) در نهجالبلاغه، حکمتهای سهگانهای برای تأخیر استجابت دعا ذکر شده است: گاه مشکلی در نیت و قصد شخص وجود دارد، گاه خدا قصد دادن پاداش بزرگتری را به شخص دارد و بعضی مواقع هم خدواند چیز بهتری را در وقت دیگری به بندهاش خواهد داد.
مستجاب الدعوة به کسی گفته میشود که دعاهای او پذیرفته میشود. در روایات، دعای والدین در حق فرزندان، دعای مظلوم علیه ظالم، دعای امام و پیشوای عادل در حق مردم خود و دعای مؤمن در حق برادر مؤمن خود از جمله دعاهایی دانسته شده که رد نخواهد شد.
آیات و روایات، استجابت دعا را مشروط به رعایت برخی امور مانند همسوبودن نیت قلبی و زبان در دعا، چشمپوشی و قطع امید از غیر خداوند و شناخت خدا دانستهاند. همچنین برخی رفتارها مانند گناه، حرامخوری، و ترک امر به معروف و نهی از منکر از موانع استجابت دعا معرفی شدهاند.
استجابت دعا به زمان و مکان خاصی محدود نشده؛ اما بنا بر روایات، دعا کردن در برخی از زمانها مانند روز عرفه و شب قدر و نیز برخی از مکانها همچون کنار کعبه، اطراف قبر پیامبر(ص) و نزد قبر امامان معصوم و بهویژه زیر قبه امام حسین(ع) به اجابت نزدیکتر است
دعا کردن منحصر به زمان و مکان خاصی نیست و انسان می تواند در هر حال، از محبوب خویش مسئلت نموده تا به حوایج دنیوی و اخروی خود برسد؛ امّا در اوقاتی از شبانه روز و وقت های معیّنِ دیگر، استجابت دعا سریعتر است که عبارتند از:
بعد از فریضه ی نماز
همان طور که قبلاً اشاره کردیم پس از نماز و راز و نیاز با خدا می توانیم حوایج دنیوی و اخروی خود را از او بخواهیم و چون در نماز و راز و نیاز، با خدا صحبت می کنیم و به او نزدیکتر هستیم در نتیجه حوایج ما برآورده خواهد شد.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود شنیدم رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود :
“هر کس نماز واجبی را برای خدا به جاآورد، در پیِ آن، دعایی مستجاب دارد”.
بهترین زمان برای دعا کردن و شرایط استجابت دعا
دعا یکی از بهترین راه های ارتباط با خدا و برترین عبادت ها در دین اسلام است. خداوند در قرآن درباره دعا کردن می فرماید بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را، برای مورد اجابت قرار گرفتن دعاها شرایطی لازم است که یکی از آنها توجه به وقت دعاست. ائمه و معصومین در احادیثی به بهترین زمان دعا برای اجابت شدن اشاره نموده اند که در ادامه این بخش از نمناک این احادیث را آورده ایم.
امام جعفر صادق (علیهالسلام) می فرمایند:
بر شما باد بعد از هر نماز دعا کنید. دعا بعد از نمازها مستجاب است. (خصال، ج ٢، ص ٨٥)
شب قدر
رسول اللّه(ص): یفَتَّحُ أبوابُ السَّماواتِ فی لَیلَةِ القَدرِ.[۱]
پیامبر خدا(ص): در شب قدر، درهاى آسمان ها گشوده مى شود.
الکافی عن الفضیل بن یسار: کانَ أبو جَعفَرٍ(ع) إذا کانَت لَیلَةُ إحدى وعِشرینَ ولَیلَةُ ثَلاثٍ وعِشرینَ [مِن شَهرِ رَمَضانَ]، أخَذَ فِی الدُّعاءِ حَتّى یزولَ اللَّیلُ، فَإِذا زالَ اللَّیلُ صَلّى.[۲]
الکافى به نقل از فضیل بن یسار: چون شب بیستم و یکم و بیست و سوم [ماه رمضان] مى شد، امام باقر(ع) تا زوال شب، دعا مى خواند و شب که به نیمه مى رسید، نماز مى خواند.
شب نیمه شعبان
الإمام الصادق(ع): سُئِلَ الباقِرُ(ع) عَن فَضلِ لَیلَةِ النِّصفِ مِن شَعبانَ، فَقالَ: هِی أفضَلُ لَیلَةٍ بَعدَ لَیلَةِ القَدرِ، فیها یمنَحُ اللّهُ تَعالَى العِبادَ فَضلَهُ، ویغفِرُ لَهُم بِمَنِّهِ، فَاجتَهِدوا فِی القُربَةِ إلَى اللّهِ تَعالى فیها؛ فَإِنَّها لَیلَةٌ آ لَى اللّهُ عَلى نَفسِهِ أن لا یرُدَّ سائِلاً لَهُ فیها، ما لَم یسأَل مَعصِیةً، وإنَّهَا اللَّیلَةُ الَّتی جَعَلَهَا اللّهُ لَنا أهلَ البَیتِ، بِإِزاءِ ما جَعَلَ لَیلَةَ القَدرِ لِنَبِینا(ص).
فَاجتَهِدوا فِی الدُّعاءِ وَالثَّناءِ عَلَى اللّهِ عز و جل؛ فَإِنَّهُ مَن سَبَّحَ اللّهَ تَعالى فیها مِئَةَ مَرَّةٍ، وحَمِدَهُ مِئَةَ مَرَّةٍ، وکبَّرَهُ مِئَةَ مَرَّةٍ غَفَرَ اللّهُ تَعالى لَهُ ما سَلَفَ مِن مَعاصیهِ، وقَضى لَهُ حَوائِجَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ؛ مَا التَمَسَهُ مِنهُ، وما عَلِمَ حاجَتَهُ إلَیهِ وإن لَم یلتَمِسهُ مِنهُ، کرَما مِنهُ تَعالى وتَفَضُّلاً عَلى عِبادِهِ.[۳]
امام صادق(ع): از امام باقر(ع) درباره فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد. فرمود: «آن شب، بافضیلت ترین شب بعد از شبِ قدر است. در
قالَ الاْمامُ علىّ بن أبی طالِب أمیرُ الْمُؤْمِنینَ (عَلَیْهِ السلام) : إغْتَنِمُوا الدُّعاءَ عِنْدَ خَمْسَةِ مَواطِنَ: عِنْدَ قِرائَةِ الْقُرْآنِ، وَ عِنْدَ الاْذانِ، وَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَیْثِ، وَ عِنْدَ الْتِقاءِ الصَفَّیْنِ لِلشَّهادَةِ، وَ عِنْدَ دَعْوَةِ الْمَظْلُومِ، فَاِنَّهُ لَیْسَ لَها حِجابٌ دوُنَ الْعَرْشِ.
حضرت امیر المومنین امام علی (علیه السلام) فرمود: پنج موقع را براى دعا و حاجت خواستن غنیمت شمارید:
موقع تلاوت قرآن، موقع اذان، موقع بارش باران، موقع جنگ و جهاد ـ فى سبیل اللّه ـ موقع ناراحتى و آه کشیدن مظلوم. در چنین موقعیت ها مانعى براى استجابت دعا نیست. أمالى صدوق : ص 97، بحارالأنوار: ج 90، ص 343، ح 1.
خداوندا! به الطاف عمیم خود انسانها و خلایق را به نور هدایت و علم و قدرتت با رفتارهای صحیح که مورد رضایتمندی خواست الهیت باشد، آشنا ساز.
پروردگارا! چنان نما که انسانها و خلایق به تعالی برای رضایتمندی خواستت زندگی نمایند و همه اعمالشان نشان عبد و بندگی و رضایتمندی خواست تو باشد.
خدایا زمینیان و آسمانیان و برزخیان در عظمت ولایت و حکومتت و به تعالی هدایتت به عنایات شایسته ات از ظلمت و ستم و اسفل سافلینی نجات خواهند یافت و به آفتاب هدایت نورت وسبکبالی طهارت و منزهی از عیبها و نقصهای روح و جسم و جان و تزکیه نفس به نسیم پُر مِهرَت و در زیر سایه عطایای رُشد متعالیت، روزگار را به تجلی نور اسمائت به آرامش در کمالات طی خواهند نمود و در انعکاس تجلی تعالی خالق عالم و فاضل و حکیم خود هر لحظه باقیات صالحات را به خیر کثیر دوجهانی از خود به ارمغان خواهند گذاشت.