بررسی روش‌های عقل‌گرایانه در تعمیق باورهای توحیدی

مهر | دین و اندیشه | چهارشنبه، 19 آذر 1404 - 17:06

گروه علوم تربیتی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با همکاری انجمن تعلیم و تربیت اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی، پنجاهمین پیش‌نشست همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی را برگزار می‌کند.

به گزارش خبرنگار مهر، گروه علوم تربیتی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با همکاری انجمن تعلیم و تربیت اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی، پنجاهمین پیش‌نشست همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی را برگزار می‌کند.
این نشست با عنوان تحلیل روش‌های عقل‌گرایانه در تربیت اعتقادی با محوریت تعمیق باور توحیدی روز شنبه ۲۲ آذرماه ۱۴۰۴، ساعت ۱۰ صبح در تالار اندیشه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) (طبقه منفی دو) برگزار خواهد شد.
در این پیش‌نشست، حجت‌الاسلام علی فاطمی‌پور به‌عنوان سخنران اصلی و حجت‌الاسلام رضا ابراهیمی‌نیا به‌عنوان دبیر نشست حضور خواهند داشت.
علاقه‌مندان می‌توانند از طریق پیوند https://iki.ac.ir/live به‌صورت مجازی در برنامه شرکت کنند.
این نشست به مناسبت روز بزرگداشت علامه محمدتقی مصباح یزدی (قدس‌سره) و در راستای تبیین مبانی فلسفی و تربیتی در علوم انسانی اسلامی برگزار می‌شود.

چهارشنبه، 19 آذر 1404 - 22:26 ادامه مطلب نظر بدهید 306

مهر | دین و اندیشه | شنبه، 15 آذر 1404 - 10:57

اصل تنظیم ظریف، بسیاری از فیزیک‌دانان و فیلسوفان را به این نتیجه رسانده که جهان صرفاً یک اتفاق تصادفی نیست، بلکه گویی برای حضور موجودی آگاه و ناظر، یعنی انسان، طراحی شده است.

خلاصه خبر

حجت الاسلام حمیدرضا شاکرین استاد گروه منطق فهم دین پژوهشکده حکمت و دین پژوهی در سلسله مباحثی به پرسش‌هایی که بر سر دوگانه علم و دین به خصوص پرسش‌هایی که در ارتباط با علم فیزیک و پدید آمدن جهان هستی اشاره دارد با نگاهی دینی پاسخ داده است.
او در مبحث پیش رو به موضوع اثبات خدا از طریق علم پرداخته است.
در این راستا پرسشی پیش می‌آید که آیا می‌توان از طریق علم، وجود خدا را اثبات کرد؟
البته باید توجه داشت که علم به‌تنهایی هیچ چیزی را به‌صورت قطعی «اثبات» نمی‌کند، حتی آن چیزهایی که در قلمرو خودش قرار دارند.
همان‌طور که برخی فیلسوفان علم، از جمله آقای الکسترا، بیان کرده‌اند، علم از نظر ذاتی ناتوان است که چیزی را حتی در حوزه خودش به‌شکل قطعی اثبات کند؛ این مسئله خود موضوعی است که در فلسفه علم مطرح می‌شود و اکنون از بحث درباره آن صرف‌نظر می‌کنیم.

شنبه، 15 آذر 1404 - 23:52 ادامه مطلب نظر بدهید 318

• وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا ابْتَدَأَ بِالدُّعَاءِ بَدَأَ بِالتَّحْمِيدِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الثَّنَاءِ عَلَيْهِ ، فَقَالَ

  دعای آن حضرت است که به سپاس و ثنای خدای عزّوجلّ شروع می‌کرد آن هنگام که در عرصه‌گاه دعا قرار می‌گرفت، پس می‌گفت:

• ( 1 )  الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ بِلَا أَوَّلٍ كَانَ قَبْلَهُ ، وَ الآْخِرِ بِلَا آخِرٍ يَكُونُ بَعْدَهُ

  (1) همۀ ستایش‌ها مخصوص خداست؛ آن وجود مبارکی که اوّل است، بی‌آنکه اوّلی پیش از او بوده باشد؛ و آخر است، بی‌آنکه آخری پس از او باشد.

  مشاهده شرح های این فراز

• ( 2 )  الَّذِي قَصُرَتْ عَنْ رُؤْيَتِهِ أَبْصَارُ النَّاظِرِينَ ، وَ عَجَزَتْ عَنْ نَعْتِهِ أَوْهَامُ الْوَاصِفِينَ .

  (2) دیدۀ بینندگان از دیدنش کوتاه و گمان وصف‌کنندگان از ستودنش، ناتوان است.

  مشاهده شرح های این فراز

• ( 3 )  ابْتَدَعَ بِقُدْرَتِهِ الْخَلْقَ ابْتِدَاعاً ، وَ اخْتَرَعَهُمْ عَلَى مَشِيَّتِهِ اخْتِرَاعاً .

  (3) موجودات را به قدرتش آفرید، آفریدنی بی مانند؛ و آفریده‌ها را به اراده‌اش ساخت، ساختنی بی مثال.

  مشاهده شرح های این فراز

• ( 4 )  ثُمَّ سَلَكَ بِهِمْ طَرِيقَ إِرَادَتِهِ ، وَ بَعَثَهُمْ فِي سَبِيلِ مَحَبَّتِهِ ، لَا يَمْلِكُونَ تَأْخِيراً عَمَّا قَدَّمَهُمْ إِلَيْهِ ، وَ لَا يَسْتَطِيعُونَ تَقَدُّماً إِلَى مَا أَخَّرَهُمْ عَنْهُ .

  (4) آن‌گاه، همۀ آن‌ها را در مسیر خواستۀ خود راهی کرد و در راه محبتش برانگیخت. قدرت پس رفتن، به سوی مرزهایی که آنان را از آن‌ها پیش انداخت، ندارند؛ و توان پیش رفتن به سوی حدودی که آنان را از آن‌ها پس انداخت، ندارند.

  مشاهده شرح های این فراز

• ( 5 )  وَ جَعَلَ لِكُلِّ رُوحٍ مِنْهُمْ قُوتاً مَعْلُوماً مَقْسُوماً مِنْ رِزْقِهِ ، لَا يَنْقُصُ مَنْ زَادَهُ نَاقِصٌ ، وَ لَا يَزِيدُ مَنْ نَقَصَ مِنْهُمْ زَائِدٌ .

  (5) از رزق و روزی‌اش، برای هر یک از جانداران، خوراکی معلوم و قسمت شده قرار داد. سهم کسی را که فراوان داده، احدی نمی‌تواند بکاهد؛ و نصیب کسی از آنان را که کاسته، هیچ‌کس نمی‌تواند بیافزاید.

  مشاهده شرح های این فراز

دوشنبه، 10 آذر 1404 - 21:34 ادامه مطلب نظر بدهید 225

قرآن کريم :

اِنَّ اللّه‌َ لا يَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ اِنْ تَكُ حَسَنَةً يُضاعِفْها وَ يُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ اَجْرا عَظيما؛سوره نساء، آيه ۴۰

در حقيقت، خداوند به اندازه ذرّه‌اى ظلم نمى‌كند و هر كار نيكى را بر آن مى‌افزايد و از نزد خود، پاداش بزرگى مى‌بخشد.

۱ پيامبر صلى ‌الله ‌عليه‌ و ‌آله :فيما رَوى عَنِ اللّه‌ِ تَبارَكَ و تَعالى ـ : يا عِبادى ! اِنّى حَرَّمْتُ الظُّلْمَ عَلىنَفْسى وَ جَعَلْتُهُ بَيْنَـكُمْ مُحَرَّما ، فَلا تَظالَموا ؛

 

در آنچه از خداوند تبارك و تعالى روايت شده است: اى بندگان من! همانا ظلم را برخود حرام كردم و آن را در ميان شما نيز حرام كردم. پس بر يكديگر ظلم نكنيد.صحيح مسلم ، ج ۴، ص ۱۹۹۴، ح ۵۵

۲ امام على عليه‌ السلام :اِنَّ الْعَدْلَ ميزانُ اللّه‌ِ سُبْحانَهُ الَّذى وَضَعَهُ فِى الْخَلْقِ ونَصَبَهُ لاِِقامَةِالْحَقِّ ، فَلا تُخالِفْهُ فى ميزانِهِ ولا تُعارِضْهُ فى سُلْطانِهِ ؛

به راستى كه عدالت ترازوى خداى سبحان است كه در ميان مردم قرار دادهو براى بر پاداشتن حق، نصب فرموده است، بنابراين، در ترازوى خداوند با اومخالفت نكن و با حكومتش مستيز.غرر الحكم ، ح ۳۴۶۴

۳ پيامبر صلى ‌الله ‌عليه‌ و ‌آله :بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَْرْضُ ؛

آسمان‌ها و زمين، با عدالت، پا برجا مى‌مانند.عوالى اللآلى ، ج ۴، ص ۱۰۳

دوشنبه، 10 آذر 1404 - 20:13 ادامه مطلب نظر بدهید 330

مشرق | فرهنگی و هنری | شنبه، 08 آذر 1404 - 02:41

دعای باران زمانی خوانده می‌شود که انسان در برابر پدیده‌های طبیعی مانند خشکسالی که بقای زندگی بر آن وابسته است، احساس درماندگی می‌کند. این عمل نمادی از پناه بردن دل‌ها به خداوند در برابر سختی‌هاست.

خلاصه خبر

اللَّهُمَّ قَدِ انْصَاحَتْ جِبَالُنَا وَ اغْبَرَّتْ أَرْضُنَا وَ هَامَتْ دَوَابُّنَا وَ تَحَیَّرَتْ فِی مَرَابِضِهَا وَ عَجَّتْ عَجِیجَ الثَّکَالَی عَلَی أَوْلَادِهَا وَ مَلَّتِ التَّرَدُّدَ فِی مَرَاتِعِهَا وَ الْحَنِینَ إِلَی مَوَارِدِهَا، اللَّهُمَّ فَارْحَمْ أَنِینَ الْآنَّةِ وَ حَنِینَ الْحَانَّةِ، اللَّهُمَّ فَارْحَمْ حَیْرَتَهَا فِی مَذَاهِبِهَا وَ أَنِینَهَا فِی مَوَالِجِهَا.
اللَّهُمَّ خَرَجْنَا إِلَیْکَ حِینَ اعْتَکَرَتْ عَلَیْنَا حَدَابِیرُ السِّنِینَ وَ أَخْلَفَتْنَا مَخَایِلُ الْجُودِ، فَکُنْتَ الرَّجَاءَ لِلْمُبْتَئِسِ وَ الْبَلَاغَ لِلْمُلْتَمِسِ، نَدْعُوکَ حِینَ قَنَطَ الْأَنَامُ وَ مُنِعَ الْغَمَامُ وَ هَلَکَ السَّوَامُ أَلَّا تُؤَاخِذَنَا بِأَعْمَالِنَا وَ لَا تَأْخُذَنَا بِذُنُوبِنَا، وَ انْشُرْ عَلَیْنَا رَحْمَتَکَ بِالسَّحَابِ الْمُنْبَعِقِ وَ الرَّبِیعِ الْمُغْدِقِ وَ النَّبَاتِ الْمُونِقِ، سَحّاً وَابِلًا تُحْیِی بِهِ مَا قَدْ مَاتَ وَ تَرُدُّ بِهِ مَا قَدْ فَاتَ.
اللَّهُمَّ سُقْیَا مِنْکَ مُحْیِیَةً مُرْوِیَةً، تَامَّةً عَامَّةً، طَیِّبَةً مُبَارَکَةً، هَنِیئَةً [مَریِئَةً] مَرِیعَةً، زَاکِیاً نَبْتُهَا، ثَامِراً فَرْعُهَا، نَاضِراً وَرَقُهَا، تُنْعِشُ بِهَا الضَّعِیفَ مِنْ عِبَادِکَ وَ تُحْیِی بِهَا الْمَیِّتَ مِنْ بِلَادِکَ.
اللَّهُمَّ سُقْیَا مِنْکَ تُعْشِبُ بِهَا نِجَادُنَا وَ تَجْرِی بِهَا وِهَادُنَا وَ یُخْصِبُ بِهَا جَنَابُنَا وَ تُقْبِلُ بِهَا ثِمَارُنَا وَ تَعِیشُ بِهَا مَوَاشِینَا وَ تَنْدَی بِهَا أَقَاصِینَا وَ تَسْتَعِینُ بِهَا ضَوَاحِینَا مِنْ بَرَکَاتِکَ الْوَاسِعَةِ وَ عَطَایَاکَ الْجَزِیلَةِ عَلَی بَرِیَّتِکَ الْمُرْمِلَةِ وَ وَحْشِکَ الْمُهْمَلَةِ؛ وَ أَنْزِلْ عَلَیْنَا سَمَاءً مُخْضِلَةً مِدْرَاراً هَاطِلَةً یُدَافِعُ الْوَدْقُ مِنْهَا الْوَدْقَ وَ یَحْفِزُ الْقَطْرُ مِنْهَا الْقَطْرَ، غَیْرَ خُلَّبٍ بَرْقُهَا وَ لَا جَهَامٍ عَارِضُهَا وَ لَا قَزَعٍ رَبَابُهَا وَ لَا شَفَّانٍ ذِهَابُهَا، حَتَّی یُخْصِبَ لِإِمْرَاعِهَا الْمُجْدِبُونَ وَ یَحْیَا بِبَرَکَتِهَا الْمُسْنِتُونَ، فَإِنَّکَ تُنْزِلُ الْغَیْثَ مِنْ بَعْدِ ما قَنَطُوا (شورا ۲۸) وَ تَنْشُرُ رَحْمَتَکَ وَ أَنْتَ الْوَلِیُّ الْحَمِیدُ.

یکشنبه، 09 آذر 1404 - 22:29 ادامه مطلب نظر بدهید 354

اللّٰهُمَّ إِنَّكَ تَرىٰ وَلَا تُرىٰ، وَأَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلىٰ، وَأَنَّ إِلَيْكَ الْمُنْتَهىٰ وَالرُّجْعىٰ، وَأَنَّ لَكَ الْآخِرَةَ وَالْأُولىٰ، وَأَنَّ لَكَ الْمَماتَ وَالْمَحْيَا، وَرَبِّ أَعُوذُ بِكَ أَنْ أُذَلَّ أَوْ أُخْزىٰ.

خدایا! تو می‌بینی و دیده نمی‌شوی و تو در چشم انداز برتری و نهایت و بازگشت همه به سوی تو است و آخرت و دنیا و مرگ و زندگی به دست تو است، پروردگارا به تو پناه می‌آورم از اینکه خوار یا رسوا شوم.

مطالب مرتبط

یکشنبه، 09 آذر 1404 - 22:26 ادامه مطلب نظر بدهید 319

دعایی که پیامبر(ص) برای امور دشوار به امام علی (ع) آموخت

از حضرت موسی بن جعفر(علیه‌السلام) روایت شده است: که حضرت رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به امیر مؤمنان فرمود: هرگاه برای تو امر دشواری پیش آید بگو:

اللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ تُنْجِيَنِي مِنْ هٰذَا الْغَمِّ.

خدایا از تو می‌خواهم به‌حق محمّد و آل محمّد این‌که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و مرا از این اندوه نجات دهی.

مطالب مرتبط

یکشنبه، 09 آذر 1404 - 22:21 ادامه مطلب نظر بدهید 389

کدام آیه قرآن دربردارنده اقسام توحید است؟ و اقسام توحید کدام‌اند؟

کلید واژه اصلی :

توحید در عبادت , مراتب توحید , خداشناسی (کلام) , آیات عقاید , آیات توحید , اصطلاحنامه علوم قرآنی

کلید واژه فرعی :

توحید در عبادت , توحید در صفات , توحید در خالقیت و ربوبیت , توحید در ربوبیت , توحید در ربوبیت تشریعی , بیشتر

سوال:

کدام آیه قرآن دربردارنده اقسام توحید است؟ و اقسام توحید کدام‌اند؟

پاسخ اجمالی:

مسئله توحید یکی از مسائل عمیق و گسترده در مفاهیم دینی و قرآنی است، لذا توحید دارای انواع و مراتب است. از این رو است که در قرآن کریم بحث توحید به صورت مفصل و عمیق در سوره ها و آیات متعدد به بحث گذاشته شده است. این روش و اسلوب قرآن در مفاهیم اساسی است. امروزه از این روش به عنوان تفسیر موضوعی قرآن تعبیر می شود. در آموزه های دینی هر جا که بحث از خداشناسی می شود، بحث از ذات الهی، با تمام صفات و مراتب آن، از جمله مراتب توحید است. بنابراین، هرجا که لفظ جلاله (الله) آمده، بر مراتب توحید دلالت دارد و این همان چیزی است که برخی از مفسران در تفسیر آیه 136 سوره بقره به آن قائل اند. البته بدیهی است که این مطلب به دلالت لفظیه و صریح قابل استفاده نیست. بلکه به دلالت التزامی با توجه به قراین خارجی و ادله لفظی دیگری که از آیات و روایات استفاده می شود، قابل برداشت است. بلی در قرآن برخی از سوره ها وجود دارد که در عین کوچک و مختصر بودن حاوی مباحث اساسی توحید و اصول دین هستند، مانند سوره حمد. درباره مراتب توحید و انواع آن باید گفت: متکلمان مسلمان آن را چنین تقسیم کرده اند: 1. توحید در ذات، 2. توحید در صفات، 3. توحید در فعل، که در تحت این اقسام، اقسام دیگر توحید داخل می شوند؛ مانند توحید در خالقیت، توحید در ربوبیت، توحید در حاکمیت، توحید در طاعت و بندگی، توحید در تشریع و توحید در عبادت.

پاسخ تفصیلی:

قرآن کریم در بیان مقاصد مفاهیم و رسالت خود، روش و اسلوب واضحی دارد و آن این است که بعضی از آیاتش، بعضی دیگر را تفسیر می کند. به این معنا که آیه ای در جایی معین و ضمن سیاق خاصی آمده، پس از آن آیه ای دیگر در جایی دیگر آمده و منظور و مراد از آیه ای پیشین را بیان کرده است.



بدین جهت عالمان و مفسران برای برداشت روشن و واضح از توحید،[1] شناخت مفاهیم، اقسام و مراتب آن، تلاش نمودند، تا تمام آیات قرآن را در این زمینه استخراج نموده و نام این روش را تفسیر موضوعی قرآن نام نهادند. به این سبک که آیات در ارتباط با توحید را دسته بندی نموده و به صورت منظم و منسجم آن را بحث کرده و مطالب و مباحث پیرامون توحید را به صورت کامل و مستوفی از آنها استخراج نمودند.[2]

چهارشنبه، 05 آذر 1404 - 11:57 ادامه مطلب نظر بدهید 307

۱ - توحید در نهج البلاغه

در این میان خطبه های توحیدی امیرمؤمنان (علیه‌السلام) شهرت بسیار دارد. شماری از این احادیث ، در تفسیر و تبیین آیات توحیدی قرآن است، شماری از آن‌ها نکاتی از آموزه توحید را ارائه می کند، و در برخی از آن‌ها برهان های یکتایی خدا و مراد از این یکتایی بیان شده است. نفی آموزه های غیرتوحیدی و رفتارهای غیر موحدانه و شرک آلود نیز موضوعِ شماری از احادیث است. جایگاه باور به توحید در دین نیز در تعدادی از احادیث مطرح شده است. بر پایه این احادیث، چند تن از محدّثان ، آثاری را در موضوع توحید، با همین نام یا نامی مشابه، فراهم آورده اند.
 

۲ - جایگاه توحید در اسلام

در بحث جایگاه توحید در اسلام ، احادیث فراوانی ذیل عنوان «ثواب الموحدین» روایت شده است. بنابراین احادیث، باور به توحید بی آمیختگی به شرک و از سر اخلاص ، ارزشمندترین عبادت قلبی (جوانحی) است، پاداش آن بهشت است و اهل توحید از عذاب به دورند؛ محبوبترین عبارت نزد خدا «لااله الاّ اللّه» است و به بیان امام رضا (علیه‌السلام)، در حدیث مشهور سلسلة الذهب ، این عبارت، اگر با شروطش ادا شود، «حِصن اَمنِ خدا» است.
اساساً سنگ بنای دین، معرفت خدا ، یعنی یکی دانستن اوست و این، نخستین عبادت خدا نیز هست.

بنا بر یک حدیث، اعتقاد به توحید به تنهایی نیمی از دین به شمار می‌رود.

۳ - معنای وحدت

سخنان امیرمؤمنان و دیگر امامان (علیهم‌السلام)، بیش از هر چیز ناظر به تبیین و توضیح مراد از وحدت است. نفی وحدت عددی و اعتباری و تفسیر وحدت به بساطت ذات و بی مانند بودن از یک سو و نیز تأکید بر فراتر بودن وحدت حق متعال از فهم عقلانی از سوی دیگر، با تعبیرات گوناگون بیان شده است.
در جنگ جمل ، مردی اعرابی (بادیه نشین)، در باره مراد از واحد بودن خدا از امام علی (علیه‌السلام) سؤال کرد و از آن رو که مقام اقتضای این پرسش را نداشت، اعتراض جمع را برانگیخت، اما امام واکنش آنان را نپسندید و با تصریح بر این‌که همین مسئله اساس اقدامات ایشان بوده، به وی پاسخ داد.
پاسخ امام این بود که یکی بودن به چهارگونه قابل توضیح است، دو گونه آن را نمی‌توان برای خدا به کار برد و کاربرد دو گونه دیگر درست است. دو گونه نخست عبارت است از :

چهارشنبه، 05 آذر 1404 - 10:08 ادامه مطلب نظر بدهید 466

پرسش:

حيات طيبه که يک زندگي مطلوب و ايده‌آل قرآني است چگونه براي انسان حاصل مي‌شود؟

پاسخ:

در بخش نخست پاسخ به اين سؤال ضمن تاکيد بر يکي از کليدي‌ترين مفاهيم قرآني به ديدگاه شهيد مطهري(ره) درباره حيات طيبه پرداختيم. اينک در بخش پاياني دنباله مطلب را پي مي‌گيريم.

2- مرحوم علامه طباطبايي(ره)

مرحوم علامه نيز معتقد بود که حيات طيبه که زندگي شايسته انسان است در گرو دينداري از طريق ايمان و عمل صالح است. همه انسان‌ها زندگي نيکو و يا حيات طيبه را محصول عمل صالح و ايمان مي‌دانند. علامه طباطبايي(ره) در تفسير آيه 97 سوره نحل مي‌فرمايد؛ وعده جميلي است که به زنان و مردان مؤمن مي‌دهد، که عمل صالح کنند، و در اين وعده جميل فرقي ميان زنان و مردان در قبول ايمانشان و در اثر اعمال صالحشان که همان احياء به حيات طيبه و اجر به احسن عمل است نگذاشته، و اين تسويه ميان مرد و زن علي‌رغم بنايي است که بيشتر غيرموحدين و اهل کتاب از يهود و نصاري داشتند، و زنان را از تمامي مزاياي ديني و يا بيشتر آن محروم مي‌دانستند، و مرتبه زنان را از مرتبه مردان پايين‌تر مي‌پنداشتند، و آنان را در وضعي قرار داده بودند که به هيچ‌وجه ارتقاء نبود».

سه شنبه، 04 آذر 1404 - 15:45 ادامه مطلب نظر بدهید 385