بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره الحاقه کتاب قرآن
(خداوند مالک و روشنگر و هدایتگر دینِ انسانها می باشد)
سوره ۶۹: الحاقة - جزء ۲۹ - ترجمه مکارم شیرازی
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
الْحَاقَّةُ ﴿۱﴾ آن روزي كه مسلما واقع ميشود. (۱)
مَا الْحَاقَّةُ ﴿۲﴾ چه روز واقع شدني است؟ (۲ )
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحَاقَّةُ ﴿۳﴾ و تو چه ميداني آن روز تحقق يابنده چيست؟ (۳ )
كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ ﴿۴﴾ قوم ثمود و عاد عذاب كوبنده الهي را انكار كردند. (۴ )
فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ ﴿۵﴾ اما قوم «ثمود» با عذابي سركش هلاك شدند. (۵ )
وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ ﴿۶﴾ و اما قوم «عاد» به وسيله تندبادي طغيانگر و سرد و پرصدا به هلاكت رسيدند. (۶ )
سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيَالٍ وَثَمَانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَى كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ ﴿۷﴾ (خداوند) اين تندباد را هفت شب و هشت روز پي در پي و بنيانكن بر آنها مسلط ساخت و (اگر آنجا بودي) ميديدي كه آن قوم همچون تنه هاي پوسيده و تو خالي درختان نخل در ميان اين تندباد روي زمين افتاده و هلاك شده اند.(۷)
فَهَلْ تَرَى لَهُمْ مِنْ بَاقِيَةٍ ﴿۸﴾ آيا كسي از آنها را باقي ميبيني ؟ (۸ )
وَجَاءَ فِرْعَوْنُ وَمَنْ قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِكَاتُ بِالْخَاطِئَةِ ﴿۹﴾ و فرعون و كساني كه قبل از او بودند، و همچنين اهل شهرهاي زير و رو شده (قوم لوط) مرتكب گناهان بزرگ شدند. (۹)
فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَابِيَةً ﴿۱۰﴾ با فرستاده رسول پروردگارشان مخالفت كردند، و خداوند نيز آنها را به عذاب شديدي گرفتار ساخت. (۱۰ )
إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ ﴿۱۱﴾ ما هنگامي كه آب طغيان كرد شما را سوار بر كشتي كرديم. (۱۱ )
لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ ﴿۱۲﴾ تا آن را وسيله تذكري براي شما قرار دهيم، و گوشهاي شنوا آن را نگهداري ميكنند. (۱۲)
فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ ﴿۱۳﴾ به محض اينكه يكبار در صور دميده شود، (۱۳)
وَحُمِلَتِ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُكَّتَا دَكَّةً وَاحِدَةً ﴿۱۴﴾ و زمين و كوهها از جا برداشته شوند و يكباره درهم كوبيده و متلاشي گردند، (۱۴ )
فَيَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ ﴿۱۵﴾ در آن روز «واقعه عظيم» روي ميدهد! (۱۵)
وَانْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَهِيَ يَوْمَئِذٍ وَاهِيَةٌ ﴿۱۶﴾ آسمانها از هم ميشكافند و سست ميگردند و فرو ميريزند. (۱۶ )
وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ ﴿۱۷﴾ فرشتگان در جوانب و كناره هاي آسمان قرار ميگيرند. (و براي انجام ماموريتها آماده ميشوند) و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل ميكنند. (۱۷)
يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لَا تَخْفَى مِنْكُمْ خَافِيَةٌ ﴿۱۸﴾ در آن روز همگي به پيشگاه خدا عرضه ميشويد، و چيزي از كارهاي شما مخفي نميماند. (۱۸ )
فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَءُوا كِتَابِيَهْ ﴿۱۹﴾ اما كسي كه نامه اعمالش به دست راست او است (از فرط خوشحالي و مباهات) فرياد ميزند كه (اي اهل محشر!) نامه اعمال مرا بگيريد و بخوانيد. (۱۹)
إِنِّي ظَنَنْتُ أَنِّي مُلَاقٍ حِسَابِيَهْ ﴿۲۰﴾ من يقين داشتم كه (قيامتي در كار است و) من به حساب اعمالم ميرسم. (۲۰ )
فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ ﴿۲۱﴾ او در يك زندگي كاملا رضايتبخش قرار خواهد داشت. (۲۱)
فِي جَنَّةٍ عَالِيَةٍ ﴿۲۲﴾ در بهشتي عالي، (۲۲)
قُطُوفُهَا دَانِيَةٌ ﴿۲۳﴾ كه ميوه هايش در دسترس است. (۲۳ )
كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئًا بِمَا أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخَالِيَةِ ﴿۲۴﴾ (و به آنها گفته ميشود) بخوريد و بياشاميد گوارا در برابر اعمالي كه در ايام گذشته انجام داديد. (۲۴ )
وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ ﴿۲۵﴾ اما كسي كه نامه اعمال او به دست چپش داده شده ميگويد: اي كاش هرگز نامه اعمالم به من داده نميشد. (۲۵ )
وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ ﴿۲۶﴾ و نميدانستم حساب من چيست ؟ (۲۶ )
يَا لَيْتَهَا كَانَتِ الْقَاضِيَةَ ﴿۲۷﴾ اي كاش مرگم فرا ميرسيد! (۲۷ )
مَا أَغْنَى عَنِّي مَالِيَهْ ﴿۲۸﴾ مال و ثروتم هرگز مرا بينياز نكرد، (۲۸ )
هَلَكَ عَنِّي سُلْطَانِيَهْ ﴿۲۹﴾ قدرت من نيز از دست رفت! (۲۹ )
خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ﴿۳۰﴾ او را بگيريد و در بند و زنجيرش كنيد! (۳۰ )
ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ ﴿۳۱﴾ سپس او را در دوزخ بيفكنيد! (۳۱)
ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعًا فَاسْلُكُوهُ ﴿۳۲﴾ بعد او را به زنجيري كه هفتاد ذرع است ببنديد! (۳۲)
إِنَّهُ كَانَ لَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ ﴿۳۳﴾ چرا كه او هرگز به خداوند بزرگ ايمان نميآورد. (۳۳ )
وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ ﴿۳۴﴾ و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشويق نمينمود. (۳۴ )
فَلَيْسَ لَهُ الْيَوْمَ هَاهُنَا حَمِيمٌ ﴿۳۵﴾ لذا امروز در اينجا يار مهرباني ندارد. (۳۵ )
وَلَا طَعَامٌ إِلَّا مِنْ غِسْلِينٍ ﴿۳۶﴾ و نه طعامي جز از چرك و خون. (۳۶ )
لَا يَأْكُلُهُ إِلَّا الْخَاطِئُونَ ﴿۳۷﴾ غذائي كه جز خطاكاران آن را نميخورند. (۳۷ )
فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ ﴿۳۸﴾ سوگند ميخورم به آنچه ميبينيد. (۳۸ )
وَمَا لَا تُبْصِرُونَ ﴿۳۹﴾ و آنچه نميبينيد. (۳۹ )
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ﴿۴۰﴾ كه اين قرآن گفتار رسول بزرگواري است. (۴۰ )
وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِيلًا مَا تُؤْمِنُونَ ﴿۴۱﴾ و گفته شاعري نيست، اما كمتر ايمان ميآوريد. (۴۱ )
وَلَا بِقَوْلِ كَاهِنٍ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ ﴿۴۲﴾ و نه گفته كاهني، هر چند كمتر متذكر ميشويد. (۴۲ )
تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۴۳﴾ بلكه كلامي است كه از سوي پروردگار عالميان نازل شده. (۴۳ )
وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ ﴿۴۴﴾ هرگاه او سخني دروغ بر ما ميبست، (۴۴ )
لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ﴿۴۵﴾ ما او را با قدرت گرفتيم، (۴۵)
ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ ﴿۴۶﴾ سپس رگ قلبش را قطع ميكرديم! (۴۶ )
فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ ﴿۴۷﴾ واحدي از شما نميتوانست مانع شود و از او حمايت كند. (۴۷ )
وَإِنَّهُ لَتَذْكِرَةٌ لِلْمُتَّقِينَ ﴿۴۸﴾ اين مسلما تذكري است براي پرهيزگاران. (۴۸ )
وَإِنَّا لَنَعْلَمُ أَنَّ مِنْكُمْ مُكَذِّبِينَ ﴿۴۹﴾ و ما ميدانيم كه بعضي از شما آن را تكذيب ميكنيد. (۴۹ )
وَإِنَّهُ لَحَسْرَةٌ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿۵۰﴾ و اين مايه حسرت كافران است. (۵۰ )
وَإِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ ﴿۵۱﴾ و آن يقين خالص است. (۵۱ )
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ ﴿۵۲﴾ حال كه چنين است بنام پروردگار بزرگت تسبيح گو. (۵۲ )
(اطلاعات عمومي سوره حاقه):
69 ـ حاقه ـ مكي ـ 52 آيه ـ 256 كلمه ـ 1084حرف
(معني): آنچه حق است، يكي از نامهاي قيامت.
(علت نامگذاري): اولين آيه سوره كه بيانگر حقانيت وقوع قيامت است اين كلمه از ريشه«حق»گرفته شده است حاقه يكي از نامهاي روز قيامت است. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 99 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري):سوره حاقه به معني حقانيت وقايع و به حق رسي،از نامهاي قيامت است(زيرا جميع حوادث قيامت وقوعش واجب و حق است)مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 181 – مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر):ندارد.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره حاقه):
به ترتيب جمع آوري،شصت و نهمين سوره است.
به ترتيب نزول،هفتاد و هفتمين سوره است كه بعد از سوره«ملك»و قبل از سوره«معارج»نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره حاقه):
آغاز:«اَلْحاقَّهُ مَا الْحاقَّهُ وَ ما اَدْريكَ مَا الْحاقَّهُ».
پايان:«فَسَبِّحُ بِاَّسْمِ رَبِّكَ الْعَظيمِ». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 99 – جعفر شيخ الاسلامي.
پرسشهای قرآنی سوره الحاقه
- یک ویژگی سوره حاقه را بنویسید؟
ـ سوره اي كه سه نام از نامهاي قيامت(حاقه،واقعه،قارعه)كه هر سه نام سوره هم هستند. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 19 – جعفر شيخ الاسلامي.
2= ـ تعبير الحاقه يعني چه؟ حاقه از نامهاي روز قيامت است يعني روزي كه تحقق يابنده است يا حاق حقيقت ظهور مي يابد. پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 112 – دكتر مجيد معارف.
- محتواي سوره حاقه در رابطه با چه موضوعاتی می باشد؟
1- مسايل مربوط به قيامت و خصوصيات آن و ذكر سه نام براي قيامت در اين سوره:حاقه،قارعه،واقعه.
2- سرنوشت اقوام كافر پيشين مخصوصاً قوم عاد،ثمود و فرعون.
3- انذارهاي قوي و مؤكد براي همه كافران و منكران قيامت.
4- وحي و نبوت، عظمت قرآن و مقام پيامبر اسلام(ص)و كيفر تكذيب كنندگان. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 99 – جعفر شيخ الاسلامي.
5- بيان مسائل مربوط به قيامت كه سه نام از نامهاي قيامت يعني«حاقه،قارعه،واقعه»را در اين سوره ذكر فرموده است اشاره به سرنوشت اقوام گذشته مخصوصاً: قوم عاد، قوم ثمود، قوم فرعون، اشاره به عظمت قرآن و پيامبر(ص). دانستنيهاي قرآن – ص 60 – مصطفي اسرار.
پیامها و نظریات و راهبردها و راهکارهای شرحی بر انشراح سوره الحاقه کتاب قرآن
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
- نظریات و رهنمودهای آیات اول تا هشتم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( الْحَاقَّةُ ﴿۱﴾ آن روزي كه مسلما واقع ميشود. (۱) مَا الْحَاقَّةُ ﴿۲﴾ چه روز واقع شدني است؟ (۲ )وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحَاقَّةُ ﴿۳﴾ و تو چه ميداني آن روز تحقق يابنده چيست؟ (۳ )كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ ﴿۴﴾ قوم ثمود و عاد عذاب كوبنده الهي را انكار كردند. (۴ )فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ ﴿۵﴾ اما قوم «ثمود» با عذابي سركش هلاك شدند. (۵ )وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ ﴿۶﴾ و اما قوم «عاد» به وسيله تندبادي طغيانگر و سرد و پرصدا به هلاكت رسيدند. (۶ )سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيَالٍ وَثَمَانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَى كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ ﴿۷﴾ (خداوند) اين تندباد را هفت شب و هشت روز پي در پي و بنيانكن بر آنها مسلط ساخت و (اگر آنجا بودي) ميديدي كه آن قوم همچون تنه هاي پوسيده و تو خالي درختان نخل در ميان اين تندباد روي زمين افتاده و هلاك شده اند.(۷) فَهَلْ تَرَى لَهُمْ مِنْ بَاقِيَةٍ ﴿۸﴾ آيا كسي از آنها را باقي ميبيني ؟ (۸ )"، دلالت دارد بر اینکه: 1- روز قیامت وصل است به دنیای کنونی و روزی می باشد که در آن حقایق زیادی روشن می شود گر چه بعضی یا همه مردم دنیا چیستی این حقیقت بزرگ ( روز قیامت )، را درک ننمایند و به مسائل آن آگاه نباشند ولی بالاخره با همۀ هیمنه و ویژگیهایش در زمانی که خداوند از آن آگاه هست، واقع خواهد شد. 2- قوم ثمود و عاد قیامت و دوزخ و عذاب الهی را انکار کردند ولی قوم ثمود با عذاب بزرگی هلاک شدند و قوم عاد به وسیله تند بادی طغیانگر و سرد و پر سر و صدا به هلاکت رسیدند و (خداوند) اين تندباد را هفت شب و هشت روز پي در پي و بنيانكن بر آنها مسلط ساخت و (اگر آنجا بودي) ميديدي كه آن قوم همچون تنه هاي پوسيده و تو خالي درختان نخل در ميان اين تندباد روي زمين افتاده و هلاك شده اند و کسی از آنها باقی نماند. 3- نباید عذاب خداوند را سبک شمرد و از فرامین و رهنمودهای خدا سرکشی نمود و باید از خداوند و پیامبران خداوند و امامان معصوم سلام الله علیهم به خوبی اطاعت نمود. 4- جهالتها و استکبار و نادانی انسانها در طول تاریخ همواره موجب سرکشی و هلاکت آنها شده است. 5- آیات اول تا هشتم سوره الحاقه در رابطه با قیامت بعد از این دنیا و عذاب خداوند در این دنیا می باشد و از نظر اصول دین به اصل معاد و عدل خداوند مربوط می شود و از آیات انذار و بازدارنده از منکرات می باشد.
- نظریات و رهنمودهای آیات نهم تا دوازدهم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( وَجَاءَ فِرْعَوْنُ وَمَنْ قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِكَاتُ بِالْخَاطِئَةِ ﴿۹﴾ و فرعون و كساني كه قبل از او بودند، و همچنين اهل شهرهاي زير و رو شده (قوم لوط) مرتكب گناهان بزرگ شدند. (۹) فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَابِيَةً ﴿۱۰﴾ با فرستاده رسول پروردگارشان مخالفت كردند، و خداوند نيز آنها را به عذاب شديدي گرفتار ساخت. (۱۰ ) إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ ﴿۱۱﴾ ما هنگامي كه آب طغيان كرد شما را سوار بر كشتي كرديم. (۱۱ ) لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ ﴿۱۲﴾ تا آن را وسيله تذكري براي شما قرار دهيم، و گوشهاي شنوا آن را نگهداري ميكنند. (۱۲)"، دلالت دارد بر اینکه: 1- علت عذاب الهی بر فرعون و کسانی که قبل از او بودند و اهل شهرهای زیر و رو شده مانند قوم لوط ارتکاب به گناهان بزرگ بوده است. 2- یکی از گناهان بزرگ و گناهان کبیره مخالفت با پیامبر خداوند سلام الله علیه می باشد. 3- مخالفت با پیامبر خدا سلام الله علیه موجب عذاب بزرگ و شدید خداوند می شود. 4- در زمان حضرت نوح خداوند هنگامی که سیل آمده انسانها و حیواناتی را به هدایت و دعوت و دستور حضرت نوح سلام الله علیه سوار کشتی می نماید تا هم بدینوسیله به انسانها متذکر شود که باید تحت هدایت پیامبر خدا سلام الله علیه باشید که گوشهای شنوا این تذکر خداوند و پیامبر خدا سلام الله علیهم را موجب یادآوری و حفظ خود قرار می دهند و با خداوند و پیامبر خدا سلام الله علیه مخالفت نمی ورزند و سرکشی نمی نمایند بلکه اطاعت امر از خداوند و پیامبر خداوند می نمایند. 5- موضوع آیات نهم تا دوازدهم سوره الحاقه کتاب قرآن علت عذاب الهی ( قوم لوط و فرعون) بود و تذکری در رابطه با الطاف الهی در مورد کشتی نوح و مأمور نمودن پیامبر خداوند حضرت نوح سلام الله علیه به نجات جان انسانها با هدایتشان می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادات الهی مربوط به اصل عدل مربوط می شود و از نظر احکام دین مربوط به حکم امر به معروف و نهی از منکر می باشد.
- نظریات و رهنمودهای آیات سیزدهم تا هفدهم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"(فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ ﴿۱۳﴾ به محض اينكه يكبار در صور دميده شود، (۱۳) وَحُمِلَتِ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُكَّتَا دَكَّةً وَاحِدَةً ﴿۱۴﴾ و زمين و كوهها از جا برداشته شوند و يكباره درهم كوبيده و متلاشي گردند، (۱۴ ) فَيَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ ﴿۱۵﴾ در آن روز «واقعه عظيم» روي ميدهد! (۱۵) وَانْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَهِيَ يَوْمَئِذٍ وَاهِيَةٌ ﴿۱۶﴾ آسمانها از هم ميشكافند و سست ميگردند و فرو ميريزند. (۱۶ )وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ ﴿۱۷﴾ فرشتگان در جوانب و كناره هاي آسمان قرار ميگيرند. (و براي انجام ماموريتها آماده ميشوند) و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل ميكنند. (۱۷) "، دلالت دارد بر اینکه:1- از جمله علائم و نشانه ها و رویدادهای قیامت عبارت است از : الف- به محض اينكه يكبار در صور دميده شود، و زمين و كوهها از جا برداشته شوند و يكباره درهم كوبيده و متلاشي گردند، ب- در آن روز «واقعه عظيم» روي ميدهد! آسمانها از هم ميشكافند و سست ميگردند و فرو ميريزند. ت- فرشتگان در جوانب و كناره هاي آسمان قرار ميگيرند. (و براي انجام ماموريتها آماده ميشوند) و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل ميكنند. 2- آیات سیزدهم تا هفدهم الحاقه در رابطه با وقوع قیامت می باشد و نشانه عظمت توانمندیها و برنامه های خالق یکتای بی همتا برای پایان دنیای کنونی و شروع دنیای بعدی می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین اسلام مربوط به اصل معادِ روز قیامت می باشد.
- نظریات و رهنمودهای آیات هیجدهم تا بیست و چهارم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لَا تَخْفَى مِنْكُمْ خَافِيَةٌ ﴿۱۸﴾ در آن روز همگي به پيشگاه خدا عرضه ميشويد، و چيزي از كارهاي شما مخفي نميماند. (۱۸ ) فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَءُوا كِتَابِيَهْ ﴿۱۹﴾ اما كسي كه نامه اعمالش به دست راست او است (از فرط خوشحالي و مباهات) فرياد ميزند كه (اي اهل محشر!) نامه اعمال مرا بگيريد و بخوانيد. (۱۹) إِنِّي ظَنَنْتُ أَنِّي مُلَاقٍ حِسَابِيَهْ ﴿۲۰﴾ من يقين داشتم كه (قيامتي در كار است و) من به حساب اعمالم ميرسم. (۲۰ ) فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ ﴿۲۱﴾ او در يك زندگي كاملا رضايتبخش قرار خواهد داشت. (۲۱) فِي جَنَّةٍ عَالِيَةٍ ﴿۲۲﴾ در بهشتي عالي، (۲۲) قُطُوفُهَا دَانِيَةٌ ﴿۲۳﴾ كه ميوه هايش در دسترس است. (۲۳ ) كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئًا بِمَا أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخَالِيَةِ ﴿۲۴﴾ (و به آنها گفته ميشود) بخوريد و بياشاميد گوارا در برابر اعمالي كه در ايام گذشته انجام داديد. (۲۴ )"، دلالت دارد بر اینکه: 1- از جمله اتفاقات روز قیامت عبارت است از:1- در روز قیامت همه انسانها ( همه کسانی که باید خداوند را بندگی می نمودند)، به پيشگاه خدا عرضه ميشوند، و چيزي از كارهاي انسانها و بقیه خلقت نزد خداوند مخفي نميماند. 2- كسي كه نامه اعمالش به دست راست او است (از فرط خوشحالی و مباهات) فرياد میزند كه (ای اهل محشر!) نامه اعمال مرا بگيريد و بخوانيد، من يقين داشتم كه (قيامتي در كار است و) من به حساب اعمالم ميرسم. او در يك زندگي كاملا رضايتبخش قرار خواهد داشت. در بهشتي عالي، كه ميوه هايش در دسترس است. (و به آنها گفته ميشود) بخوريد و بياشاميد گوارا باشد این پاداشی است در قبال اعمالي كه در ايام گذشته انجام داديد. 3- موضوع آیات هیجدهم تا بیست و چهارم سوره الحاقه در رابطه با وقایع قیامت است که نشان دهنده این است که همه وقایع بر خداوند روشن و آشکار است و چیزی از خداوند پوشیده و مخفی نیست و خداوند آگاه و عالم بر همه امور گذشته و حال و آینده هست و از نظر اصول و مبانی اعتقادی به اصل معاد روز قیامت مربوط می شود.
- نظریات و رهنمودهای آیات بیست و پنجم تا سی و هفتم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ ﴿۲۵﴾ اما كسي كه نامه اعمال او به دست چپش داده شده ميگويد: اي كاش هرگز نامه اعمالم به من داده نميشد. (۲۵ )وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ ﴿۲۶﴾ و نميدانستم حساب من چيست ؟ (۲۶ )يَا لَيْتَهَا كَانَتِ الْقَاضِيَةَ ﴿۲۷﴾ اي كاش مرگم فرا ميرسيد! (۲۷ )مَا أَغْنَى عَنِّي مَالِيَهْ ﴿۲۸﴾ مال و ثروتم هرگز مرا بينياز نكرد، (۲۸ )هَلَكَ عَنِّي سُلْطَانِيَهْ ﴿۲۹﴾ قدرت من نيز از دست رفت! (۲۹ )خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ﴿۳۰﴾ او را بگيريد و در بند و زنجيرش كنيد! (۳۰ ) ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ ﴿۳۱﴾ سپس او را در دوزخ بيفكنيد! (۳۱) ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعًا فَاسْلُكُوهُ ﴿۳۲﴾ بعد او را به زنجيري كه هفتاد ذرع است ببنديد! (۳۲) إِنَّهُ كَانَ لَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ ﴿۳۳﴾ چرا كه او هرگز به خداوند بزرگ ايمان نميآورد. (۳۳ )وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ ﴿۳۴﴾ و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشويق نمينمود. (۳۴ )فَلَيْسَ لَهُ الْيَوْمَ هَاهُنَا حَمِيمٌ ﴿۳۵﴾ لذا امروز در اينجا يار مهرباني ندارد. (۳۵ )وَلَا طَعَامٌ إِلَّا مِنْ غِسْلِينٍ ﴿۳۶﴾ و نه طعامي جز از چرك و خون. (۳۶ ) لَا يَأْكُلُهُ إِلَّا الْخَاطِئُونَ ﴿۳۷﴾ غذائي كه جز خطاكاران آن را نميخورند. (۳۷)"، دلالت دارد بر اینکه: 1- از جمله وقایع روز قیامت عبارت است از اینکه: 1- كسي كه نامه اعمال او به دست چپش داده شده ميگويد: اي كاش هرگز نامه اعمالم به من داده نميشد و نميدانستم حساب من چيست ؟ اي كاش مرگم فرا ميرسيد! و همچنینی می گوید مال و ثروتم هرگز مرا بي نياز نكرد و قدرت من نيز از دست رفت! 2- گفته می شود: او را بگيريد و در بند و زنجيرش كنيد! سپس او را در دوزخ بيفكنيد! بعد او را به زنجيري كه هفتاد ذرع است ببنديد! چرا كه او هرگز به خداوند بزرگ ايمان نميآورد و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشويق نمينمود. لذا امروز در اينجا يار مهرباني ندارد و نه طعامي جز از چرك و خون، غذائي كه جز خطاكاران آن را نميخورند. 2- موضوع آیات بیست و پنجم تا سی و هفتم سوره الحاقه در رابطه با وقایع قیامت می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین اسلام به اصل معاد روزِ قیامت مربوط می باشد.
- نظریات و رهنمودهای آیات سی و هشتم تا چهل و سوم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"(فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ ﴿۳۸﴾ سوگند ميخورم به آنچه ميبينيد. (۳۸ )وَمَا لَا تُبْصِرُونَ ﴿۳۹﴾ و آنچه نميبينيد. (۳۹ )إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ﴿۴۰﴾ كه اين قرآن گفتار رسول بزرگواري است. (۴۰ ) وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِيلًا مَا تُؤْمِنُونَ ﴿۴۱﴾ و گفته شاعري نيست، اما كمتر ايمان ميآوريد. (۴۱ )وَلَا بِقَوْلِ كَاهِنٍ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ ﴿۴۲﴾ و نه گفته كاهني، هر چند كمتر متذكر ميشويد. (۴۲ )تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۴۳﴾ بلكه كلامي است كه از سوي پروردگار عالميان نازل شده. (۴۳ )"، دلالت دارد براینکه: 1- خداوند به آنچه که می بینید و آنچه که نمی بینید قسم یاد نموده است تا حقیقت وحی بودن کلام قرآن را عرضه نماید. 2- قرآن کلام رسول بزرگوار خداوند گفتار شاعر و کاهن نیست بلکه کلامی است که از سوی خداوند بزرگ پروردگار و خالق عالمیان، نازل شده است و قرآن وحی خداوند است. 3- انسانها به دلیل غفلت و یا جهل به حقایقی که خداوند آورده است کمتر ایمان آورده اند و کمتر حقایق وحی خداوند و آیات و نظریات و رهنمودهای خداوند را متذکر شده اند. 4- خداوند عالم به همۀ حقایق عالم و انسانهاست و توسط پیامبر بزرگوارش آیات حقش را بر مردم نازل نموده است تا پیامیر خداوند سلام الله علیه و جانشینان بر حقش را اطاعت نمایند. 5- موضوع آیات سی و هشتم تا چهل سوم سوره الحاقه کتاب قرآن در رابطه با وحی و قرآن و نزول آیاتِ خداوند می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین آیات فوق به اصول توحید و نبوت مربوط می شود.
7- نظریات و رهنمودهای آیات چهل و چهارم تا پنجاه و دوم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ ﴿۴۴﴾ هرگاه او سخني دروغ بر ما ميبست، (۴۴ )لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ﴿۴۵﴾ ما او را با قدرت گرفتيم، (۴۵) ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ ﴿۴۶﴾ سپس رگ قلبش را قطع ميكرديم! (۴۶ ) فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ ﴿۴۷﴾ واحدي از شما نميتوانست مانع شود و از او حمايت كند. (۴۷ ) وَإِنَّهُ لَتَذْكِرَةٌ لِلْمُتَّقِينَ ﴿۴۸﴾ اين مسلما تذكري است براي پرهيزگاران. (۴۸ ) وَإِنَّا لَنَعْلَمُ أَنَّ مِنْكُمْ مُكَذِّبِينَ ﴿۴۹﴾ و ما ميدانيم كه بعضي از شما آن را تكذيب ميكنيد. (۴۹ ) وَإِنَّهُ لَحَسْرَةٌ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿۵۰﴾ و اين مايه حسرت كافران است. (۵۰ )
وَإِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ ﴿۵۱﴾ و آن يقين خالص است. (۵۱ ) فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ ﴿۵۲﴾ حال كه چنين است بنام پروردگار بزرگت تسبيح گو. (۵۲ )"، دلالت دارد براینکه: 1- تکذیب کنندگان آیات وحی خداوند و حقایق خداوند هر گاه دروغ بر خدا ببندند و آیات حق خداوند را تکذیب نمایند، خداوند آن تکذیب کننده را با قدرت می تواند بگیرد و رگ قلبش را قطع نماید و احدی هم از کافران یا مؤمنان نمی توانند جلوی خواست خداوند را بگیرند، این موضوع مسلماً برای افراد با تقوا، تذکر مهمی می باشد. 2- خداوند عالم بر همه ذهنیات و فکرها و گفتار و رفتار مخلوقات است، گر چه بعضی تکذیب نمایند و قبول نداشته باشند و توانمندیهای خداوند و یقین افراد متقی موجب حسرت کافران می باشد. 3- براستی آیات حقِّ خداوند موجب یقین است.
- آیات بزرگ حقِّ خداوند که موجب یقین و رستگاری می شود، قابل ستایش و تسبیح و حمد گفتن خداوند عظیم بزرگوار است و یقین آورندگان به حقِّ آیات حق باید همواره تسبیح و حمد خداوند بزرگوارِ با عظمت گویند. 5- موضوع آیات چهل و چهارم تا پنجاه و دوم سوره الحاقه کتاب قرآن در رابطه با قدرت خداوند در برابر منکران آیات خداوند است و همچنین آیات فوق در رابطه با تعالی سخن حقِّ خداوند که موجب یقین می شود و ضرورت تسبیح و حمد گوئی انسانها را به عظمت توانمندی خداوند در تعالی یقین بخشی، را طلب می نماید و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین اسلام به اصل توحید نظری و توحید عملی و عدل مربوط می گردد.
دعای متناسب آیات سوره الحاقه کتاب قرآن
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و به حقِّ عظمت و نورانیّتت و به آن روزی که محققا واقع می شود، انسانها را به چنان رُشد و منزهی و آگاهی و عقلانیتی به تعالی و کمالاتی برسان که ذره ای مانند کافرانی چون قوم ثمود و عاد و فرعون نباشند تا دچار گناهان و ظلم و تکذیب پیامبران و امامان نشوند و تا از کافران و منکران حقایق الهی و سرکشان و ظالمان نباشند و دچار عذابهای الهی نگردند و همواره انسانها و آنانکه باید بندگیّت نمایند، به تعالی از مهربانی و رحمت خداوند برخوردار باشند، چون انسانها و مخلوقات آفرینش خداوند بزرگ و رحمان و رحیم هستند که به قدرت و توانمندیهای علمِ خود، مخلوقات را به الطاف خداوندی آفریده است.
پروردگارا! به الطاف عمیمت، همه تاریخ و آثار عذاب الهی را درس عبرت برای انسانها و مخلوقاتت قرار ده و آنها را با آگاهی و رُشدِ متعالی و آیات وحیت از کجرویها از صراط مستقیم دینت باز دار و به تعالی آنها را از بدیها و عیبها و نقصها چنان منزه دار و به صراط مستقیم دینت همواره چنان هدایت نما تا همیشه شیعه چهارده معصوم سلام الله علیهم باشند و اعتقاداتشان مطابق صراط مستقیم دینت میزان باشد و ذره ای با پیامبر اکرم و جانشینان معصومِ برحقش مخالفت نورزند و همواره سپاسگزار نعمتهایت به شفع دل باشند.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و همواره انسانها و آنانکه باید بندگیت نمایند بر کشتی و سفینۀ نجاتت چنان محافظت نما و در صراط مستقیم آنها و نسلشان را هدایت نما که همواره تسبیح و حمد عظمت خالق بی همتای خود گویند و همیشه قدرشناس بزرگیِ الطاف خداوند و حجتهای معصومش باشند و همیشه حقایق الهی را متذکر باشند و هرگز حتّی لحظه ای راه باطل را نپویند.
پروردگارا! به الطاف عمیمت، آنگاه که در صور دمیده می شود و زمين و كوهها از جا برداشته شوند و يكباره درهم كوبيده و متلاشي گردند و در آن روزی که «واقعه عظيم» روي ميدهد و آسمانها از هم ميشكافند و سست ميگردند و فرو ميريزند و فرشتگان در جوانب و كناره هاي آسمان قرار ميگيرند. (و براي انجام ماموريتها آماده ميشوند) و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل ميكنند و در آن روز همگي به پيشگاه خدا عرضه ميشوند، و چيزي از كارهايشان مخفي نميماند، همه محتاجان اذن شفاعت خالق و مالک و صاحب خود خداوند یکتای بی همتا هستند، پس چنان نما که همه در همین دنیا آمرزیده شده و شفاعت یافته و با کتابی پر از نیکوئی و اطاعت از خالق خود و حجتهای معصومش، به محشر قیامت وارد شوند تا شامل دریافت کارنامه عملشان از دست راست باشند و هم خالقشان از آنان خشنود و راضی باشد و هم آنان از توفیق کمالات عملشان در بندگی نمودن خالق یکتای بی همتا خداوندِ بُزُرگ خشنود و راضی و مسرور باشند تا به توفیق بندگی خداوند نمودن برای همیشه پاداش مسَرََّت بخش، بهشت موعود شامل حالشان شود.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و به حقِّ حضرت محمد سلام الله علیه که با بزرگواری و امانتداری آیات وحی خالق انسانها را به مردم ابلاغ نموده است چنان نما که انسانها و آنان که باید بندگیت نمایند چنان در این دنیا بندگی خداوند به تعالی نمایند تا نامه عمل را با دست چپشان دریافت ننمایند تا خجل و شرمنده از خالقِ خود نباشند تا نخواهند بگویند: نميدانستم حساب من چيست و اي كاش مرگم فرا ميرسيد! مال و ثروتم هرگز مرا بينياز نكرد و قدرت من نيز از دست رفت! تا زندانی آتش جهنم نشوند و در غل و زنجیر جهنم گرفتار نیایند و غذایشان از آتش بدیها و بوی گند نباشد و روزگارشان را باطل سیاه و تار نگرداند، بلکه در همین دنیا مستمندان را طعام دهند و از نماز گزاران باشند و به قیامت و حسابرسی اعمال خود ایمان داشته باشند و به رهنمودهای خالق یکتای بی همتای خود و قرآن به تعالی با شناخت به کمالات عمل نمایند.
پروردگارا! به الطاف عمیمت و حقِّ آنچه که انسانها می بینند و آنچه را که انسانها نمی بینند سوگند که همه انسانها نیازمند این هستند که در جهالتها و رذالتها و بدیهای نفس نباشند و به تعالی به هدایت و رُشد و منزهی به کمالات قدرشناس خداوند باشند و از نعمتهای بزرگ خداوند بخصوص نعمتِ ولایتِ خداوند بزرگ و حجتهای معصوم خداوند بهره مند شوند و فیض ببرند و به کمالات، بندگیِ خداوند نمایند و به تعالی حمد و ثنای خداوند بگویند و با قدرشناسی بندگی خداوند نمایند و اطاعت امر از خداوند و حجتهای معصومش نمایند پس به حقِّ توان الاهییّتت به کن فیکون اسماء اعظمت همه جهانیان را مطیع خودت و حجتهای معصومت بگردان و آنان را همواره در مقام یقین ثابت قدم دار. الهی آمین یا ارحم الراحمین، به برکت و حرمت محمداٍ و آله طاهرین. اللهم صل علی محمد وآل محمد و عجل فرجهم. اللهم عجل لولیک الفرج صاحب الزمان وجعلنا من خیر انصارهی و اعوانهی و شیعته
فضيلت خواندن سوره الحاقه از نظر بزرگان جهان ائمه معصومین سلام الله علیهم:
- پيامبر اسلام(ص)فرمود: « كسي كه سوره«حاقه»را بخواند خداوند حساب او را در قيامت آسان مي كند». - (مجمع البيان جلد 10 ص 342)- آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 99 – جعفر شيخ الاسلامي.
- حضرت امام محمد باقر(ع)فرموده:سوره الحاقه را بسيار بخوانيد زيرا خواندن آن در نمازهاي واجب و مستحب دليل بر ايمان داشتن و گرويدن به خدا و رسول و فرستاده او است و دين و آيين خواننده آن ربوده نمي شود و از دست نمي رود تا اينكه«رحمت»خدا را ملاقات و ديدار نمايد. قرآن عظيم ترجمه و خلاصه تفسير – فيض الاسلام. تفسير مجمع البيان
|
راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.
- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها ( رسانه ها، مطبوعات، فضای مجازی تبلیغات و بسترهای تکنولوژیهای مختلف) و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف و دانش و مهارتها و توانمندیهای لازم زندگی)، به رشد رساند، باید متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم، به تهیه مطالب تعلیم و تربیتی اهمیّت لازم را بدهند و به مطالب به اندازه پرداخته شود و محصولات را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.
- طرحها و برنامه های گفتمان و برنامه ریزی با زبانهای مختلف بین المللی و مردم دنیا بطور جهانی، با محصولات متناسب و بهره مندی از همه بسترها و سازوکارها و ساختارهای تعلیم و تربیتی برای بهره مندی از ولایت خداوند و پیامبران و حجتهای عالم و دانشمند و فاضل و معصوم سلام الله علیهم نهضتی نرم افزاری و عملیاتی برای تعالی نگرشی و نفسانی به تعالی توسط همه افراد توانمندی که در نهادها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی نقش آفرینی می نمایند، برای نشر و ترویج فرهنگ والای الهی نقش آفرینی های مفید و مؤثر و خداپسندانه صورت پذیرد تا رنگ استثمار استعمار شرک و کفر و نفاق و استکبار و جهلها و رزیلتها و احاطه طاغوتهای مختلف از جهانیان زدوده شود و تعالی و رشد و آگاهی و علم و دانش مفید و اعتقادات و نگرشها و تفکّر و گفتار و رفتار و تمایلات و روحیات و اخلاق خداپسندانه در جهان توسعه یابد.
الگوی سوره الحاقه در راهبردها و راهکارهای سیاستگذاریها و قانونگذاریها و قضاوتها و برنامه ریزیها:
-
- باید از همان دوران ابتدائی بخصوص در دوران متوسطه اول و دوم و دانشگاه انسانها با فرهنگ اطعام دادن و تحقق همه رهنمودهای خداوند انسانها آشنا شوند و در سنین فرهنگ سازی و تعلیم و تربیّت و تبلیغ دین انسانها با همۀ انتظارات خداوند و حجتهای معصومش در سبک زندگی اسلامی به رُشد و تعالی بگونه ای برسند که تحقق بخش و عینیت بخش خواست خداوند و حجتهای معصوم خداوند بشوند.
- باید با اصول دین و احکام دین و انتظارات خداوند انسانها به تعالی و متناسب سن آشنا شوند.
- باید با قرآن متناسب با سن بگونه ای انسانها آشنا بشوند که تحقق بخش و عینیت بخش انتظارات خداوند با توجه به انتظارت سن به اعتدال لازم باشند و خشنودی خداوند و حجتهای معصومش را فراهم نمایند.
- داستانهای تاریخی عبرت بخش قرآنی باید در کتابهای درسی آورده شود.
- گر چه قرآن توانمندیهای زیادی چون ادبیات قدرتمند می باشد ولی باید توجه شود که کتاب قرآن وحی خداوند است.
- طی نمودن مقام یقین برای انسانها ضروریست چون مقدمۀ تسبیح و حمد خداوند بزرگ و قدرشناسی از خداوند و حجتهای معصومش می باشد.
- خداوند بخاطر دوستدار انسانها و مخلوقات بودن و صفت ودود بودنش با آیات انذار و بشارتش انسانها را از جهنمی شدن نهی نموده است و به بهشتی شدن ترغیب نموده است.
- جهان نیاز دارد با آیات وحی خداوند بیشتر از حال آشنا شود و بر نشر دهندگان و ترویج کنندگان و فرهنگ سازان اسلام و آیات حقِّ خداوند است که به تعالی در دولتها و در جامعه و مردم بیش از این به ترویج و نشر و تبلیغ اسلام بپردازند.
گل افشان گل محمدی