بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
پیامها و راهبردها ی ویژگیهای شخصیّت حضرت فاطمه سلام الله علیه در نظریات بزرگان دین قسمت ششم
- نظریه و رهنمود امام باقر و امام صادق علیهم ا السلام در عبارت"( حرام علی روح ان تفارق جسدها حتی تری الخمسة: محمدا وعلیا وفاطمة وحسنا وحسینا بحیث تقر عینها او تسخن عینها ... ; بر روح آدمی حرام است که از بدنش جدا شود، مگر آنکه پنج تن را ببیند: محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام، و آن هم به گونه ای است که یا چشم آدمی روشن و یا تاریک و محزون می شود .» کشف الغمة، ج 1، ص 414 .)"، دلالت دارد بر اینکه: 1- در زمانی که روح انسان از بدنش جدا می شود، مشاهداتی از شخصیّتهای دینی و بزرگان دینِ خداوند دارد. 2- وقت جدا شدن روح از بدن، انسان پنج تن آل عبا حضرت محمد و حضرت امام علی و حضرت فاطمه و حضرت امام حسن و حضرت امام حسین سلام الله علیهم را که بزرگان دین اسلام هستند را مشاهده می نمایند. 3- مشاهدات انسانها در زمان جدا شدن روح از بدن انسان، موجب روشنی و یا تاریکی چشم و یا محزون شدن انسان می شود. 4- آثار اعمال انسانها و حال و احوالات و انتظارات انسانها با عث می شود که با دیدن پنج تن آل عبا ( که از بزرگان دین اسلام و هدایتگرایان دین خاتم الانبیاء حضرت محمد سلام الله علیه می باشند )، موجب روشنی و خوشحالی و یا تاریکی و یا حزن انسانها می شود. ( امکان دارد انسانها افسوس خورند که چرا به دین حضرت محمد و امامان معصوم سلام الله علیهم و خانم حضرت فاطمه سلام الله علیها اعتقاد نداشتند و علاقه مند نبودند و بهر مند نشدند و در زندگیشان از رهنمودها و نظریه های دینی آن بزرگان دینی و هدایتگران معصوم از طرف خداوند استفاده نکردند و یا اگر انسانها نسبت به رهنمودها و اعتقادات پنج تن آل عبا اعتقاد داشتند و یا تا اندازه قابل ملاحظه ای و یا در همه عمر خود از رهنمودها و روشنگریهای زندگی استفاده نموده اند و یا نسبت به پنج تن آل عبا محبت داشتند، موجب روشنی چشم و خوشحالیشان از ملاقات پنج تن آل عبا شود. ) 5- بانو حضرت فاطمه سلام الله علیها به لحاظ مرتبه تاثیرگذاری در هدایت انسانها و مقام شفاعت در ردیف و رتبه چهار نفر از بزرگان راهنمایان دین ( که مرد هستند)، می باشند. 6- انسانها در آخر زندگی خود در اول گام جدا شدن روح با پنج تن آل عبا که از طرف خداوند مامویت و رسالت هدایت انسانها را داشتند مواجه می شوند و این به معنی جایگاه رفیع پنج تن آل عبا نزد خداوند می باشد، پس انسانها باید بدانند که اگر به دین پنج تن آل عبا پ پیرو آنان باشند زندگیشان در دنیای بعد از مرگ و معاد و قیامت، زندگی سعادتمندانه و خوبی خواهد بود. 7- لازم است عوامل مؤثر در تعلیم و تربیّت و فرهنگ سازی افراد و جوامع ائم از مراکز تعلیم و تربیت و رسانه ها و مطبوعات و بسترها و قالبهای انتقال پیامها ی تعلیم تربیتی و فرهنگ سازی و هنری، انسانها را با شخصیتهای بزرگان دین و نظریات و رهنمودهای دینی آنان که به تعالی راهنمایان دینِ خداوند در زندگی انسانها هستند، به تناسب رشدِ سنی آشنا نمایند.
2- نظریه و رهنمود امام کاظم علیه السلام در عبارت "( ان فاطمة علیها السلام صدیقة شهیدة ... فاطمه علیها السلام بانوی بسیار راست گویی است که او را به شهادت رسانده اند .» کافی، ج 1، ص 458 .)"، دلالت دارد بر اینکه 1- حضرت فاطمه سلام الله علیها در مرتبه عالی فضائل اخلاقی ( که یکی از شاخصهای مهم فضائل شخصیّت ایشان، راستگوئی می باشد)، بوده اند. 2- حضرت فاطمه با اینکه از عالمترین و فاضلترین انسانها به علم الهی و از عالیترین انسانها و متصل به عوامل وحی الهی بوده اند، جاهلان از روی جهل و تعصبات نادرست و رذیلتها، موجب شهادت بانوی بزرگ حضرت فاطمه سلام الله علیها شده اند. 3- برای درک و شناخت و همراهی با معرفت و به کمالاتِ بزرگان و راهنمایان معصوم دین و نمایندگان و یاران آنان که مستقیما و یا غیر مستقیم با عوامل وحی وصل بوده اند و دارای شخصیتی عالم و برخوردار از فضیلتهای اخلاقی هستند، باید جوامع و حاکمیتها و قدرتمندان و مردم منزه لازم از عیبها و نقصها ی رذائل اخلاقی و کفر و شرک و نفاق تنگ نظریها و و ... باشند و از سلامت و نفس زکیه و فضیلتهای اخلاقی و رشد و تعالی و دانش و آگاهی و تعالی روحیه و نگرش قدر شناسی از خداوند و بزرگان دین برخوردار باشند. 4- باید عوامل تاثیرگذار بر تعلیم و تربیت و فرهنگ سازی در کشورها و در جهان بر شاخصهای سلامت نفسانی و اخلاقی و فضیلتهای اخلاقی در همه اقشار جوامع و حاکمیت برخوردار باشند و تاثیرات متعالی در منزهی نفسها و برخورداری از سلامتی و فضیلتهای اخلاقی و حل عاقلانه و خداپسندانه در همه ابعاد و وجه های لازم کارهائی عالمانه در طول زمان و در عرض زمان انجام دهند و گفتمانها و همایشها و پژوهشها و نشر فضیلتهای دینی بصورت رسمی و غیر رسمی در تعامل با جهان شکل گیرد و اشتباهات نگرشی از نگرشها و عادت و رفتارها و گفتارها و نوشتار و قوانین و دستورالعملهای تاثیر گذار بر جوامع و حاکمیتها تغییر و تصحیح و جایگزین با نگرشها و عادتها و سنتها و گفتارها و رفتارها و قوانین و دستورالعملها و آموزشها و تاثیرگذاریها و بنای مکتبی خداپسندانه شود. 5- باید همه بسترها و سازوکارها و ساختارها ی تعلیم و تربیتی و فرهنگ سازی در خدمت سلامت سازی نفسانی از رذائل و پرداختن به نهادینه نمودن فضیلتها در نفسانیات و خلقیات کاری به پرداخته شود. ( همه ساختارهای مراکز تعلیم و تربیت و فرهنگ سازی ائم از خانواده و مهدکودکها و آموزش و پرورش و دانشگاهها و وزارت ارشاد اسلامی و مراکز آموزشی و تعلیم و تربیت و فرهنگی هنری و رسانه ها و مطبوعات و پژوهشگاههای دولتی و خصوصی و همه عوامل تعیین محتواهای کتابهای درسی و غیر درسی و مبلغین و عوامل مؤثر در محتواهای فرهنگی و تعلیم و تربیتی فیلمنامه ها و نمایش نامه ها و داستانها و ادبیات و اسباب بازیهای مجازی و غیر مجازی و انیمشنها و سخنرانیها و تبلیغات و برنامه های مختلف رسانه ای و غیر رسانه ای باید با قوانین و دستورالعملها و پیوست متناسب فرهنگی در راستای تحول متعالی حاکمیتها و جوامع به تعالی کاری فرآیندی و مستمر متناسب با سن رشد به مسائل فوق به تعالی رضایتمندی خداوند بپردازند و همواره با بهره مندی از حکمت اسلامی و رصد چگونگی تاثیرگذاری به تعالی نواقص و اشکالات احتمالی موجود شناسائی شده و برطرف شود و تولیدات متناسب با تعالی حکمت اسلامی مؤثر در حاکمیتها و ملتها و جوامع جایگزین شود.
- نظریه و رهنمود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در عبارت"( اشتاقت الجنة الی اربع من النساء: مریم بنت عمران، وآسیة بنت مزاحم زوجة فرعون وخدیجة بنت خویلد وفاطمة بنت محمد صلی الله علیه و آله بهشت مشتاق چهار زن است: مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم و زن فرعون، خدیجه دختر خویلد و فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه و آله .» بحارالانوار، ج 43، ص 53 .)" دلالت دارد بر اینکه الف) چهار بانوی بزرگ بهشت به ترتیب دوران زندگی عبارت است از 1- حضرت مریم بن عمران سلام الله علیها مادر حضرت مسیح سلام الله علیه و حضرت آسیه دختر مزاحم سلام الله علیها، زن فرعون، 3- حضرت خدیجه بن خویلد سلام الله علیها همسر پیامبر خداوند خانم الانبیاء حضرت محمد سلام الله علیه 4- حضرت فاطمه بن محمد سلام الله علیها، دختر پیامبر خداوند حضرت محمد سلام الله علیه و همسر حضرت امیرالمؤمنین علی سلام الله علیه و بانوی بزرگ اسلام، مادر یازده امام معصوم سلام الله علیهم. ب ) بهشت جایگاه بندگان صالح خداوند منتظرِ ورود چهار بانوی برتر آفرینش به تقوا و صفات متعالی بندگی خداوند می باشد. ت) حضرت فاطمه سلام الله علیها از جمله چهار بانوی برتر آفرینش می باشند. ج) لازم است تعالی سیر و تعالی نگرشی و رفتاری شخصیّت حضرت فاطمه سلام الله علیها که از عالیترین انسانها هستند مورد توجه بیشتر پژوهشگران و نویسندگان و ادیبان و عوامل مؤثر در الگوسازی شایسته شخصیت بانو در حاکمیت و جامعه و تعلیم و تربیت و فرهنگ سازی و زندگی مردم، بیشتر اهتمام خداپسندانه داشته باشند.
- نظریه و رهنمود امام صادق علیه السلام در عبارت "( ان اطفال شیعتنا من المؤمنین تربیهم فاطمة علیها السلام بی شک خردسالان شیعه ما از مؤمنان را، فاطمه علیها السلام پرورش می دهد .» بحارالانوار، ج 6، ص 229، تفسیر علی بن ابراهیم، ج 2، ص 332)"دلالت دارد بر اینکه 1- حضرت فاطمه سلام الله علیها در تعالی تربیت فرزندان شیعیان و پیروان چهارده معصوم سلام الله علیهم مؤثر هستند. 2- حضرت فاطمه سلام الله علیها به قدری به تعالی نزد خداوند متعال دارای شایستگی هستند که در تربیت متعالی فرزندان شیعه مجوز تاثیرگذاری دارند.3- تعالی وجود تاثیرگذار حضرت فاطمه سلام الله علیها محدود به زمان و مکان نمی باشد. 4- حضرت فاطمه سلام الله علیها دارای مرتبه نمایندۀ خداوند در تعالی بخشیدن فرزندان شیعیان می باشند و چگونگی تعالی فرزندان شیعیان باید با مدد از حضرت فاطمه سلام الله علیها و الگو قرار دادن نگرشهای چهارده معصوم سلام الله علیهم صورت پذیرد. 5- حضرت فاطمه سلام الله علیها دارای مقدرات عالی بوده که شیعیان و انسانها با مدد از حضرت فاطمه سلام الله علیها می توانند حتی در زمان غیر از زمان زندگی حضرت فاطمه سلام الله علیها با تضمین علم غیب و علم تعلیم و تربیت حکمت اسلامی و منزهی و نورانیت حضرت فاطمه سلام الله علیها، با شناخت و توسل به حضرت می توانند به تعالی به تعلیم و تربیت و پرورش شایسته فرزندان خود بپردازند.
- نظریه و رهنمود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در عبارت "( ... یا فاطمة ابشری فلک عندالله مقام محمود تشفعین فیه لمحبیک وشیعتک، ای فاطمه علیها السلام مژده باد! که در پیشگاه خدا مقامی شایسته داری که در آن مقام برای دوستان و شیعیانت شفاعت می کنی .» بحارالانوار، ج 76، ص 359 .)"، دلالت دارد بر اینکه 1- یکی دیگر از مقامات حضرت فاطمه سلام الله علیها در نزد خداوند اجازه و اذن شفاعت برای دوستان و دوستداران و شیعیان و پیروان حضرت فاطمه سلام الله علیها می باشد. (شفاعت واسطه شدن یک مخلوق میان خدا و دیگر مخلوقات برای رساندن خیر یا دفع شر در دنیا و آخرت است. شفاعت مفهومی دینی است که عموم مسلمانان به آن باور دارند. شفاعت به طور کامل از آن خداوند است و هیچ کس بیاذن او نمیتواند شفاعت نماید. بر این اساس اگر خداوند از ایمان بندهای راضی باشد به شفیعان اذن میدهد در حق او شفاعت کنند. دانشنامه مجاری مکتب اهل بیت ویکی شیعه). 2- خداوند ارحم الراحمین بسیار مهربان است و بر بندگان در رحمتش را باز گذاشته است که هدایتگران دین خود را عامل شفاعت امت اسلام قرار داده است. 3- بانوی بزرگ دو جهان حضرت زهرا سلام الله علیها بقدری به تعالی معصوم و مطیع و بنده بزرگوار خداوند هستند که خداوند مقام شفاعت پیروان (شیعیان) و دوستداران و دوستان حضرت فاطمه سلام الله علیها را به ایشان عطا نموده است و حضرت فاطمه سلام الله علیها جلوه معرت و عطوفت و مهربانی خداوند مهربان به حال بندگان خداوند برای نجات از جهنم می باشند. 4- خداوند شفاعت را موجب پرهیز از یأس و نا امیدی از رحمت خداوند قرار داده است و موجب برگشت به اطاعت از خداوند و انجام اعمال صالح و کارهای مورد رضایت خداوند و پرهیز از بدیها و تکرار اشتباهات قرار داده است. 5- باید ضمن آموزش کارهائی که مورد رضایت خداوند است، با آموزش اصول توبه و شفاعت انسانها ( بندگان خداوند) را با مهربانیهای خداوند و گذشت خداوند از اشتباهات بندگان آشنا نمود.
- دعای متناسب پیامها و راهبردها ی ویژگیهای شخصیّت حضرت فاطمه سلام الله علیه در نظریات بزرگان دین قسمت ششم
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و انسانها را با صفات و مقامات و ویژگیهای شخصیت معصومین سلام الله علیهم بخصوص شخصیت متعالی و نمونه بانوی اسلام حضرت فاطمه سلام الله علیها آشنا ساز و آنها را در بهره مندی از نگرشها و فضائل متعالی حضرت فاطمه سلام الله علیها و معصومین سلام الله علیها موفق گردان.
پرودگارا! به رحمت بی منتهای خود چنان نما تا انسانها اندیشه و نیّات و گفتار و رفتار و تمایلاتشان به تعالی رضایتمندی خالقشان خداوند بخشنده و مهربان باشد و چنان بندگی خداوند نمایند که اعمالشان مورد مقبولیت مالک یوم الدینشان به تعالی خشنودی خداوند قرار گیرد.
خداوندا! بر محمد و آل محمد رحمت فرست و چنان نما تا بندگانت آنچنان آشنا با معارف و خواست رضایتمندانه ات باشند و آنچنان از رهنمودهای خودت و چهارده معصوم سلام الله علیه عطاعت نمایند تا به وقت جدا شدن روح از بدن و بازگشت انسانها بسوی خداوند با دیدن پنج تن آل عبا خشنود و خوشحال شوند و چشمانشان روشن شود و به تعالی از رجوعشان بسوی خداوند موجب امتنان و رضایتمندیشان باشد.
پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که همواره انسانها از نعمت بزرگ شناخت فضائل اخلاقی و برخورداری از درستکاری و راستگوئی و فضائل اخلاقی به تعالی و رضایتمندی خداوند برخوردار باشند.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و به نور و علم و منزهی و حکمت و اسماء الحسنا و اسماء اعظمت بندگانت را به منزهی از کفر و شرک و نفاق و رذائل و جهالتها چنان نفسه زکیه عطا نما و به تعالی و رشد و کمالات عقلانی و اعتقادی و بصیرت و شعور و معرفت و دانش و ادب برسان که با خداوند و خالق و مالک به حق خود خداوند یکتای بی همتا و مهربان و حجتهای بر حقش پیامبران و چهارده معصوم سلام الله علیهم ( حضرت محمد سلام الله علیه و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و دوازده امام معصوم سلام الله علیهم ) نه تنها به مخالفت بر نخیزند و دشمنی ننمایند، بلکه از روی رشد و آگاهی و معرفت و شناخت و ادب به تعالی و درستی و بصیرت و کمالات قدر آنان را بدانند و رفتاری شایسته و به تعالی داشته باشند و به کمالات بندگی خداوند نمایند و با اطاعت امر معصومین سلام الله علیهم حجتهای خداوند را یاری دهند.
پروردگارا! به الطاف عمیمت چنان نما که همواره بندگانت آنگونه که می خواهی به تعالی و منزهی و کمالات در صراط مستقیم دینت باشند و افرادی که به اشتباه دچار گناه شده اند رسوا نشوند و گنه کاران بندگانت از اعمال ناشایسته خود توبه نمایند و مورد رحمت و مغفرتت قرار گیرند و کارهای نیکو انجام دهند و با شفاعت چهارده معصوم سلام الله علیهم بخصوص با نوی اسلام حضرت فاطمه سلام الله علیها در دنیا و آخرت از صالحان قرار گیرند و از آتش جهنم نجات یابند.
- نظریات و رهنمودهای حجتهای معصوم خداوند در رابطه با منزلت حضرت فاطمه سلام الله علیها
- بخاری در صحیح خود از ولید ابن عیینه از عمر بن دینار از ابی ملیکه از مسور بن مخرمه از پیامبر(ص) نقل کرده که فرمود: فاطمةُ بضعةُ مِنّی فَمَن أغضَبها أغضبنی؛ تهذیب التّهذیب،ج 12،ص 469. فاطمه (س) پاره تن من است هر که او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است.
2- حسن بن سلیمان در کتاب محتضر از تفسیر ثعلبی از مجاهد از پیامبر(ص) روایت کرده که روزی آن حضرت از خانه خود بیرون آمد و در حالی که دست فاطمه (س) را گرفته بود، چنین فرمود:هر که این را می شناسد که شناخته است و هر که وی را نمی شناسد بداند: این فاطمه (س) دختر محمّد است و او پاره تن من می باشد، او قلب من است که در بین دو پهلوی من قرار گرفته است؛ پس هر که او را آزار دهد مرا آزار داده و هر که مرا آزار دهد خدای را آزار داده است».2 بحارالأنوار،ج 43،ص 80.
3- جابر بن عبدالله گوید: پیامبر(ص) فرمود: فاطمةُ شعرة منّی؛فَمَن آذی شعرة منّی،فَقَد آذانی و مَن آذانی فَقَد آذَی الله و مَن آذی الله لَعَنَهُ اللهُ مِلئَ السّموات و الأرض؛ بحارالانوار، ص53
فاطمه (س) تار موی من است و هر که به تاری از موهای من آزار برساند مرا آزار رسانده و هر که مرا آزار رساند خدا را آزار رسانده است و هر که به خدا آزار برساند، خداوند به اندازه آسمان ها و زمین او را لعنت خواهد کرد.
4- ابن فتال نیشابوری ضمن حدیثی از پیامبر(ص) آورده است که به حضرت علی (ع) فرمود: یا علیّ! إنَّ فاطمةَ بضعةٌ مِنّی و هی نورُ عینی وَ ثَمَرةُ فؤادی؛ روضة الواعظین،ص 150. علی جان! فاطمه (س) پاره ی تن من و نور چشم و میوه ی دلم می باشد.
5- امام حسین (ع) از پیامبر(ص) روایت کرده است که فرمود: فاطمةُ بَهجَةُ قلبی و إبناها ثَمَرةُ فُؤادی و بَعلُها نورُ بَصَری؛ مقتل الحسین خوارزمی،ج 1،ص 59. فاطمه (س) مایه سُرور و خوشحالی من می باشد، همچنین دو فرزندش میوه دلم و همسرش نور چشمم می باشد.
6- در حدیثی دیگر درباره خلقت حضرت فاطمه (س) فرمود: پس خداوند از نور دخترم فاطمه (س) آسمانها و زمین را آفرید، پس آسمانها و زمین از نور دخترم فاطمه (س) است و نور دخترم فاطمه (س) از نور پروردگار است و دخترم فاطمه (س) برتر از آسمان ها و زمین است. بحاراأنوار،ج 15،ص 10.
7- طبری در بشارة المصطفی به سند خود از امام زین العابدین (ع) از پدرش از امیرمؤمنان از رسول خدا (ص) نقل کرده که فرمود: أنا و علیٌّ و فاطِمة و الحسنُ و الحسینُ و تسعةُ مِن وُلدِ الحسینِ حُجَجُ اللهِ علی خَلقِه أعداءُنا أعداءُ اللهِ و أولیاؤُنا أولیاءُ اللهِ؛ بشارة المصطفی،ص 24.
من و علی و فاطمه (س) و حسن و حسین و نه فرزند از فرزندان حسین حجّت های خداوند بر بندگان او هستیم، دشمنان ما دشمنان خدا و دوستان ما دوستان خدا هستند.
8- انس بن مالک از رسول خدا (ص) روایت کرده که فرمود: بهترین زنان امّتم فاطمه (س) دختر محمّد(ص) است. احقاق الحق،ج 10،ص 115.
9- و در روایت دیگری که از پیامبر(ص) رسیده چنین آمده: برترین مردان عالم در زمان من علی است و برترین زنان اوّلین و آخرین فاطمه (ص) است.بشاره المصطفی، ج 25،ص 37.
10- همچنین درباره شخصیت بی مانند حضرت فاطمه (س) فرمود: و لَو کانَ الحُسنُ شَخصاً لکانَ فاطمةَ بَل هی أَعظمُ؛ مقتل الحسین خوارزمی،ج 1،ص 60. اگر تمام خوبی ها و فضایل اخلاقی مجسّم شود، شایسته است که فاطمه (س) باشد؛ بلکه فاطمه (س) والاتر از همه آنها می باشد.
11- از جمله بیانات و سفارش هایی که رسول خدا (ص) در حال احتضار به حضرت علی (ع) داشت این بود: علی جان، فاطمه (س) امانت خدا و رسولش در نزد تو می باشد، پس از این امانت خوب نگه داری کن و می دانم که چنین خواهی کرد. بدان که او مریم کبراست. فاطمة الزّهراء،ص 58.
12- شیخ طوسی به سند خود از عبدالله بن حارث بن نوفل نقل کرده که گفت: از سعد بن مالک شنیدم که می گفت: از رسول خدا شنیدم که می فرمود:
فاطمةُ بضعةٌ منّی مَن سَرَّها فَقَد سَرَّنی و مَن ساءها فَقَد ساءنی،فاطمة أَعزُّ البریّة عَلَیَّ؛ فاطمه (س) پاره تن من است هر که او را خشنود کند مرا خشنود کرده و هر که او را آزار دهد مرا آزار داده.فاطمه (س) عزیزترین مردم نزد من می باشد. بحارالأنوار،ج 43،ص 23.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: ...فمن عرف فاطمة حق معرفتها فقد ادرک لیلة القدر; بحارالانوار جلد چهل و سه. صفحه شصت و پنج. هر کس به شناخت حقیقی فاطمه علیها السلام دست یابد، بی گمان شب قدر را درک کرده است .» ذخایر العقبی،ص 35. منبع : فاطمه(سلام الله علیها) الگوی حیات زیبا – محمّد جواد مروجی طبسی.
راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله نشرها و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.
- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها ( رسانه ها، مطبوعات، فضای مجازی تبلیغات و بسترهای تکنولوژیهای مختلف) و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم مطالب تعلیم و تربیتی بهای لازم را بدهند و به مطالب به اندازه پرداخته شود و آن را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.
- طرحها و برنامه های گفتمانی و برنامه ریزی با زبانهای مختلف بین المللی و مردم دنیا بطور جهانی، با محصولات متناسب و بهره مندی از همه بسترها و سازوکارها و ساختارهای تعلیم و تربیتی برای بهره مندی از ولایت خداوند و پیامبران و حجتهای عالم و دانشمند و فاضل و معصوم سلام الله علیهم نهضتی نرم افزاری و عملیاتی برای تعالی نگرشی و نفسانی به تعالی توسط همه افراد توانمندی که در نهادها و سازمانها و بخش خصوصی نقش آفرینی می نمایند به تعالی برای نشر و ترویج فرهنگ والای الهی به تعالی نقش آفرینی های مفید و مؤثر و خداپسندانه صورت پذیرد تا رنک استثمار استعمار شرک و کفر و نفاق و استکبار و جهل و رزیلتها از جهانیان زدوده شود و تعالی و رشد و آگاهی و علم و دانش مفید و خداپسندانه در جهان توسعه یابد.
گل افشان گل محمدی
نظریات و رهنمودهای بزرگان دین چهارده معصوم سلام الله علیهم در مورد شفاعت:
روایات مربوط به شفاعت بیش از آن است که بتوان در چند صفحه گردآوری کرد و ما در این بخش فقط یکصد حدیث از احادیث این باب را انتخاب و نقل کردهایم و چون این روایات از نظر اثبات اصل شفاعت متواتر و قطعی است دیگر نیازی ندارد که در اسناد آن بحث و گفتگو کنیم، آری اگر روایتی دارای نکتهای باشد که در دیگر احادیث موجود نباشد، اثبات آن نکته به اثبات صحت سند آن روایت بستگی خواهد داشت.
از این صد روایت، چهل و پنج روایت را از کتابهای اهل تسنن که همه آنها از پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نقل شده و پنجاه و پنج روایت را از کتابهای شیعه که از پبامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و امیرمؤمنان و فرزندان معصوم او (علیهالسّلام) روایت شده است انتخاب کردهایم.
در انتخاب روایات سعی شده است از آوردن روایات طولانی و نیز از آوردن روایاتی که مربوط به شفاعت در آخرت نبوده، و نیز روایاتی که متن آنها احتیاج به شرح و توضیح داشته باشد و یا احیاناً متن آنها از جهتی مورد اشکال بوده، خودداری شود، و ضمناً روایات انتخاب شده هم گاهی تلخیص شده و همان قسمتی را که مربوط به مساله مورد بحث بوده، ذکر نمودهایم، اما در عین حال کوشش شده که مضامین همه روایات این باب در این صد حدیث گنجانیده شود، تا در نتیجهگیری از روایات نقصی در کار نباشد و در ترجمه روایات هدف این بوده که معنای حدیث به طور مفهوم نوشته شود گرچه از ترجمه تحت الفظی خارج باشد.
احادیث از کتب اهل تسنن
۱ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «لکل نبی دعوه مستجابه فتعجل کل نبی دعوته و انی اختبات دعوتی شفاعه لامتی فهی نائله من مات منهم لایشرک بالله شیئاً» (یک تا هفت)
خداوند بزرگ برای هر پیامبری دعاء مستجایی قرار داده است، پیامبران گذشته در همین دنیا از آن استفاده کردند، اما من آن دعا را برای شفاعت کردن امت خود در آخرت نگاه داشتهام، شفاعت من نصیب افرادی از امت خواهد شد که، با ایمان از دنیا بروند و مشرک نباشند، (زیرا شرک مانع از شفاعت میگردد)».
۲ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «اعطیت خمساً....واعطیت الشفاعه فادخرتها لامتی فهی لمن لا یشرک بالله شیئاً».
(هشت تا چهارده)
خداوند بزرگ به من پنج امتیاز اعطا کرده است،...یکی از آنها شفاعت است که آنرا برای امت خود نگاه داشتهام، شفاعت برای کسانی است که مشرک نباشند».
۳ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «شفاعتی نائله ان شاءالله من مات لایشرک بالله شیئاً»[۱۵]
«شفاعت من بخواست خدا به کسانی میرسد که با ایمان از دنیا بروند و مشرک نباشند».
۴ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «قوله عسی ان یبعثک ربک مقاماً محمودا؛ هوالمقام الذی اشفع لامتی فیه».
(شانزده تا نوزده)
«مقام محمود که در آیه ۷۹ سوره بنی اسرائیل آمده است، همان مقامی است که در آن برای امت شفاعت میکنم».
۵ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «انا اول شافع و اول مشفع». ( بیست و بیست و یک)
من نخستین کسی خواهم بود که شفاعت میکند و اولین کسی خواهم بود که شفاعت او پذیرفته میشود».
۶ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «شفاعتی لمن شهد ان لا اله الا الله مخلصاً یصدق قلبه لسانه و لسانه قلبه».
[۲۲] ۲۳]
شفاعت من برای کسی است که به خدای یگانه ایمان داشته باشد و زبان و قلبش یکی باشد.
۷ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «ان شفاعتی یوم القیامه لاهل الکبائر من امتی». ( بیست و چهار تا بیست و هفت)
شفاعت من در روز قیامت برای کسانی از امتم خواهد بود که مرتکب گناهان بزرگ شده باشند».
۸ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ضمن حدیثی فرمود: «رایت ماتلقی امتی بعدی (ای من الذنوب) فسالت الله ان یولینی شفاعه یوم القیامه فیهم ففعل...» [۲۸]
چون دیدم که امت من از پس من به گناه آلوده میشوند از خدای متعال خواستم که به من مقام شفاعت بدهد تا در روز قیامت برای آنها شفاعت کنم و خدای متعال هم خواسته مرا برآورد».
۹ ـ پیامبر فرمود: «اسعد الناس بشفاعتی یوم القیامه من قال لا اله الا الله خالصاً من قلبه او نفسه». [۲۹]
بیش از همه کسانی به شفاعت من در روز قیامت خوشبخت میشوند که قبلاً و از روی اخلاص به خدا ایمان داشته باشند.
۱۰ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ضمن حدیثی فرمود: «انا اول شافع فی الجنه». [۳۰] [۳۱]
«من اولین کسی هستم که در بهشت شفاعت میکند».
۱۱ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ضمن حدیثی فرمود: «شفاعتی لکل مسلم». [۳۲]
«هر کس مسلمان باشد از شفاعت من بهرهمند خواهد شد.»
۱۲ ـ پیامبر فرمود: «اذا کان یوم القیامه کنت امام النبیین و خطیبهم و صاحب شفاعتهم غیر فخر». [۳۳] [۳۴]
هنگامی که قیامت بر پا شود من پیشوای پیامبران، و سخن گوی ایشان، و صاحب شفاعت ایشان خواهم بود، ولی بخاطر داشتن این مقامها به کسی فخر نمیکنم.»
۱۳ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «انا سید ولد آدم....و اول شافع و اول مشفع و لافخر....» ( سی و پنج تا سی و هفت)
من آقای فرزندان آدمم.....و اولین کسی هستم که شفاعت خواهد کرد و اولین کسی هستم که شفاعت او پذیرفته خواهد شد ولی برای داشتن این مقامها به کسی فخر نمیکنم».
۱۴ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «انی لا رجوان اشفع یوم القیامه عدد ما علی الارض من شجره و مدره». [۳۸]
من امیدوارم که به عدد درختان و کلوخهائی که روی زمین است در روز قیامت از مسلمانان شفاعت کنم».
۱۵ ـ پیامبر فرمود: «لیخرجن قوم من امتی من النار بشفاعتی یسمون الجهنمیین». (و شاید ترجمه حدیث این باشد: «گروهی از امتم که به این نام «جهنمی ها» نامیده میشوند به شفاعت من از آتش جنهم آزاد میشوند» ) ( سی و نه تا چهل و دو)
گروهی از امتم به شفاعت من از آتش خارج میشوند و به این نام «جهنمیان» نامیده میشوند».
یعنی کسانی که اهل جهنم بودند و در پرتو شفاعت رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نجات یافتند.
۱۶ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ضمن حدیثی فرمود: «خیرت بین الشفاعه و بین ان یدخل نصف امتی الجنه فاخترت الشفاعه لانها اعم واکفی اترونها للمتقین لا ولکنها للمذنبین الخطائین المتلوثین». [۴۳]
مخیر شدم میان دو موضوع ۱ ـ شفاعت ۲ ـ این که نیمی از امتم بهشتی باشند پس من شفاعت را برگزیدم زیرا شفاعت دامنهاش وسیعتر و برای نجات امت کافیتر بود، آیا شما فکر میکنید که شفاعت برای پرهیزگاران است؟ نه بلکه برای کسانی است که گناهکار و خطا کار و آلوده باشند».
۱۷ـ ابوذر میگوید: «صلی رسول الله (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) لیله فقرا بآیه حتی اصبح یرکع بها و یسجد بها: «ان تعذبهم فانهم عبادک و ان تغفرلهم انت العزیز الحکیم» فلما اصبح قلت یا رسول الله مازلت تقرء هذه الایه حتی اصبحت ترکع بها و تسجد بها قال: انی سالت ربی عزوجل الشفاعه لامتی فاعطانیها فهی نائله ان شاء الله لمن لا یشرک بالله عزوجل شیئا». [۴۴]
شبی تا صبح رسول گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نماز میخواند و رکوع و سجود میکرد و پیوسته آیه ۱۱۹ سوره مائده را میخواند چون صبح شد جهتش را پرسیدم پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: من از پروردگار عزوجل شفاعت امتم را خواستم و او خواسته مرا برآورد پس شفاعت من به خواست خدا به کسانی میرسد که مشرک نباشند و ایمان به خدا داشته باشند».
۱۸ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در حدیثی فرمود: «یشفع النبیون و الملائکه و المؤمنون فیقول الجبار بقیت شفاعتی».
[۴۵] [۴۶]
پیامبران و فرشتگان و مؤمنان شفاعت میکنند آن گاه خدای متعال میفرماید: شفاعت من باقی مانده است.»
یعنی گروهی از آنها که به شفاعت شفاعت کنندگان نجات نمییابند باز مشمول رحمت الهی خواهند شد.
۱۹ ـ پیامبر فرمود: «ان الله یخرج قوماً من النار بالشفاعه». [۴۷] [۴۸]
خداوند گروهی را به وسیله شفاعت شفاعت کنندگان از آتش جهنم خارج میکند.
۲۰ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «یشفع یوم القیامه الانبیاء ثم العلماء ثم الشهداء». [۴۹]
روز قیامت به ترتیب پیامبران و سپس دانشمندان و سپس شهیدان در راه خدا شفاعت میکنند.
۲۱ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در حدیثی فرمود: «فاذا فرغ الله عزوجل من القضاء بین خلقه و اخرج من النار من یریدان یخرج امرالله الملائکه و الرسول ان تشفع فیعرفون بعلاماتهم ان النار تاکل کل شی من ابن آدم الاموضع السجود....» [۵۰]
هنگامی که خداوند از داوری میان بندگان فراغت یافت، و آنان را که میخواست از آتش در آورد؛ امر میکندکه فرشتگان و پیامبران، شفاعت کنند و کسانی که باید شفاعت شوند نشانهای دارند که با آنان نشانه شناخته میشود، و آن این است که چون اهل سجده و نماز بودهاند آتش دوزخ پیشانی آنان را نمیسوزاند».
۲۲ ـ پیامبر گرامی ضمن حدیثی فرمود: «فیؤذن للملائکه والنبیین والشهداء ان یشفعوا فیشفعون و یخرجون من کان فی قلبه مایزن ذره من ایمان»[۵۱]
پس اجازه داده میشود که فرشتگان و پیامبران و شهداء شفاعت کنند، آنگاه آنان شفاعت میکنند و هر کس را که ذرهای ایمان در قلب او باشد از آتش جنهم خارج میکنند».
۲۳ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «اذا میزاهل الجنه و اهل النار فدخل اهل الجنه الجنه و اهل النار النار قامت الرسل فشفعوا». [۵۲]
هنگامی که اهل بهشت و جهنم از هم جدا شوند و اهل بهشت به بهشت و اهل جنهم به جهنم جای گیرند؛ در آن هنگام پیامبران به شفاعت میپردازند.»
۲۴ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ضمن حدیثی فرمود: «یشفع الانبیاء فی کل من کان یشهدان لا اله الا الله مخلصاً فیخرجونهم منها»
[۵۳]
«پیامبران برای کسانی که از روی اخلاص به یگانگی خدا گواهی میدادهاند شفاعت میکنند و آنان را از جهنم خارج میکنند.»
۲۵ ـ «انه (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ذکر الشفاعه فقال ان الناس یعرضون علی جسرجهنم...و بجنبتیه الملائکه یقولون اللهم سلم سلم....»
[۵۴]
پیامبر خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از موضوع شفاعت یاد کرد، آنگاه فرمود: هنگامی که مردم میخواهند از پل جهنم بگذرند فرشتگانی که در دو طرف پل هستند آنان را دعا میکنند (و شفاعت میکنند) که از این موقف خطرناک به سلامت بگذارند».
۲۶ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در حدیثی فرمود: «اما اهل النار الذین هم اهلها فلا یموتون فیها ولا یحیی ولکن ناس اصابتهم نار بذنوبهم او بخطایاهم فاماتتهم اماته حتی اذا کانوا فحماً اذن فی الشفاعه فیخرجون ضبائر ضبائر». ( پنجاه و پنج تا پنجاه و هشت)
اما آنان که مشرک و اهل جهنم هستند که برای همیشه در آن مخلد خواهند بود، نه میمیرند و نه زنده میشوند، ولی آنان که ایمان بخدا داشتهاند اما بخاطر گناهان و خطاهاشان گرفتار آتش جهنم شدهاند مدتها در جهنم میمانند تا اجازه شفاعت داده میشود، و آنگاه به توسط شفاعت شفاعت کنندگان، گروه گروه از آتش خلاص میگردند».
۲۷ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در حدیثی فرمود: «فیشفعون حتی یخرج من قال لااله الا الله ممن فی قلبه میزان شعیره». [۵۹]
آنگاه شفاعت میشوند تا آنکه هرکس که حتی یک جو ایمان واقعی داشته باشد از آتش جهنم خلاص میشود».
۲۸ ـ پیامبر گرامی فرمود: «یشفع الشهید فی سبعین انساناً من اهل بیته». ( شصت تا شصت و دو)
شهید در راه خدا برای هفتاد نفر از خویشاوندان خود شفاعت میکند».
۲۹ ـ علی (علیهالسّلام) از پیغمبر گرامی نقل میکند: «من تعلم القرآن (من قرا القرآن) فاستظهره فاحل حلاله و حرم حرامه ادخله الله به الجنه و شفعه فی عشره من اهل بیته کلهم قد وجبت له النار». ( شصت و سه تا شصت و پنج)
«کسی که قرآن را یاد بگیرد (کسی که قرآن را بخواند) و آن را حفظ کند و حلال آن را حلال، و حرام آن را حرام بداند (مقید به احکام قرآن باشد) خداوند او را به واسطه اهل قرآن بودن، اهل بهشت قرار میدهد و شفاعت او را درباره ده نفر از خویشاوندانش که همه مستحق آتش باشند میپذیرد».
۳۰ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ضمن حدیثی فرمود: «اذا بلغ الرجل التسعین غفر الله ما تقدم من ذنبه و ما تاخر و سمی اسیرالله فی الارض و شفع فی اهله». [۶۶] [۶۷]
«هنگامی که یک انسان ( مؤمن) به نود سالگی برسد خداوند گناهان او را میآمرزد و شفاعت او را درباره خویشاوندانش میپذیرد». «ربیعه و مضر» یا به اندازه جمعیت هر دوی آنها وارد بهشت میشوند.
۳۱ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «ان الرجل من امتی لیشفع للفئام من الناس فیدخلون الجنه و ان الرجل لیشفع للقبیله و ان الرجل لیشفع للعصبه و ان الرجل لیشفع للثلاثه و للرجلین و للرجل». ( شصت و هشت تا هفتاد)
«مردی از امت من برای گروههای زیادی از مردم شفاعت میکنند. و مردم برای یک قبیله و طایفه، و مردی برای خویشاوندان خود، و مردی برای سه نفر، و مردی برای دو نفر، و برخی برای یک نفر شفاعت میکنند».
یعنی هرکه نزد خدا مقربتر باشد بیشتر شفاعت میکند.
پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «یصف الناس (اهل الجنه) صفوفاً فیمر الرجل من اهل النارعلی الرجل فیقول یا فلان اما تذکر یوم استقیت فستقیتک شربه قال فیشفع له و یمرالرجل فیقول اما تذکر یوم ناولتک طهوراً فیشفع له». [۷۱]
«اهل بهشت در صفهائی صف میکشند. آنگاه یکی از اهل جهنم بر یکی از اهل بهشت میگذرد و به او میگوید: آیا یاد داری که یک روز از من آب خواستی و من ترا سیراب کردم (پس اینجا بمن کمک کن) در این موقع آن شخصی که اهل بهشت است برای او شفاعت میکند. و همچنین یکی از اهل جهنم بر یکی از اهل بهشت میگذرد و به او میگوید: آیا به خاطر داری که روزی آب وضو به تو دادم (پس اینجا مرا یاری کن) پس آن شخص او را شفاعت میکند».
۳۲ ـپیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در حدیثی فرمود: «لا یصبر علی لاوائها (ای المدینه) و شدتها الا کنت له شفیعاً یوم القیامه» ( هفتادو دو تا هفتادو چهار)
«هر کس در شهر مدینه بماند و بر گرسنگی و سختی آن صبر کند من در روز قیامت شفیع یا گواه او خواهم بود.»
یعنی اگر گناهکار باشد شفیع او، و اگر اهل طاعت باشد گواه او میباشم.
۳۳ ـ از پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ضمن حدیثی نقل شده است: قال لخادمه ما حاجتک قال: حاجتی ان تشفع لی یوم القیامه قال و من ذلک علی هذا قال ربی قال اما فاعنی بکثره السجود». [۷۵] [۷۶]
«که به خادم خود فرمود: حاجت تو چیست گفت: حاجتم این است که در روز قیامت مرا شفاعت کنی فرمود: این مطلب را که به تو آموخت؟ گفت: پروردگارم (به دلم الهام شد) فرمود پس مرا با کثرت سجده بر این کار یاری کن. یعنی عبادت تو موجب میشود من بهتر بتوانم تو را شفاعت کنم.»
۳۴ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «من صلی محمد و قال اللهم انزله المقعد عندک یوم القیامه وجب له شفاعتی». [۷۷]
«هر کسی بر من صلوات و دورد بفرستد و بگوید: بارلها! او را در روز قیامت به مقام قرب خود جای ده شفاعت من برای او واجب میشود.» یعنی حتماً او را شفاعت میکنم.
۳۵ ـ پیامبر گرامی فرمود: «من قال حین یسمع النداء «اللهم رب هذه الدعوه التامه و الصلواه القائمه آت محمد الوسیله و الفضیله وابعثه مقاماً محموداً الذی وعدته حلت له شفاعتی یوم القیامه»( هفتادو هشت تا هشتادو دو)
«هر کس هنگامی که اذان را میشنود این دعا را «اللهم رب...» بخواند بر من لازم میشود در روز قیامت او را شفاعت کنم».
۳۶ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «اذا سمعتم المؤذن فقولوا مثل ما یقول ثم صلوا علی فانه من صلی علی صلواه صلی الله علیه عشراً ثم سلوا الله عزوجل لی الوسیله...فمن سال الله لی الوسیله حلت علیه الشفاعه» ( هشتادوسه تا هشتادو هفت)
«هنگامی که صدای مؤذن را شنید پس هر چه او میگوید شما هم بگوئید (جملههای اذان را بازگو کنید) سپس بر من صلوات بفرستید زیرا هر کس یکبار بر من صلوات بفرستد خدای متعال ده بار بر او دورد و رحمت میفرستد. سپس از خدا برای من «مقام وسیله» که مقامی است بس بلند بخواهید هر کس این مقام را برای من بخواهد شفاعت من به او میرسد».
احادیث از کتب شیعه
در کتب شیعه روایات زیادی در مورد شفاعت ذکر شده که به برخی از آنها اشاره میگردد:
← روایات پیامبر
۱ ـ پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «انی لاشفع یوم القیامه فاشفع و یشفع علی فیشفع و یشفع اهل بیتی فیشفعون».
[۸۸] [۸۹]
من در روز قیامت شفاعت میکنم و شفاعتم پذیرفته میشود و علی هم شفاعت میکند و شفاعت او نیز پذیرفته میشود و اهل بیت من نیز شفاعت میکنند و شفاعت آنان هم پذیرفته میشود».
۲ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «اعطیت خمساً....اعطیت الشفاعه». [۹۰]
خداوند به من پنج امتیاز اعطا کرده است....یکی از آنها شفاعت است».
۳ ـ ابوذر و سلمان از پیامبر روایت میکنند: «قال رسول الله (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ان الله اعطانی مساله فادخرت مسالتی لشفاعه المؤمنین من امتی یوم القیامه ففعل ذلک»[۹۱]
«که آن حضرت فرمود: خداوند به من یک درخواست برآورده عطا کرد، (دعاء مستجاب) پس من آن را برای شفاعت افراد باایمان امتم در روز قیامت نگاه داشتم. و خدای متعال هم پذیرفت».
۴ ـ پیامبر فرمود: «ان من امتی من سید خل الله الجنه بشفاعته اکثر من مضر». [۹۲]
«در امت من کسانی هستند که برای جمعیتی بیش از جمعیت قبیله (مضر) (قبیلهای پر جمعیت از عرب) شفاعت میکنند».
۵ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «انما شفاعتی لاهل الکبائر من امتی». [۹۳]
همانا شفاعت من برای گناهکاران امتم خواهد بود که مرتکب گناهان بزرگ شده باشند».
۶ ـ پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «الشفعاء خمسه القرآن و الرحم و الامانه و نبیکم و اهل بیت نبیکم». [۹۴]
شفاعت کنندگان پنج چیزاند: ۱ ـ قرآن ۲ ـ خویشاوندان ۳ـ امانت ۴ ـ رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ۵ ـ اهل بیت (علیهمالسّلام)».
۷-از پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله) نقل شده است كه فرمود: «...انّ أدنيالمؤمنين شفاعة ليشفع فى أربعين من إخوانه»
«از مؤمنين آن كه از همه كمتر شفاعت مى كند براى چهل نفر از برادران ايمانى خود شفاعت خواهد كرد». [۹۵]
← روایات امام علی سلام الله علیه
۱ـ علی (علیهالسّلام) در حدیثی فرمود: «لنا شفاعه و لاهل مودتنا شفاعه»[۹۶]
«ما شفاعت میکنیم و دوستان ما هم شفاعت میکنند».
۲ ـ علی (علیهالسّلام) میفرماید: پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: «ثلاثه یشفعون الی الله عزوجل فیشفعون الانبیاء ثم العلماء ثم الشهداء». [۹۷]
«سه دسته هستند که در پیشگاه خداوند شفاعت میکنند و شفاعت آنان پذیرفته میشود: ۱ ـ پیامبران ۲ـ دانشمندان دینی.۳ ـ شهدای راه خدا».
۳ـ علی (علیهالسّلام) به فرزندش محمد بن الحنیفه سفارش میکند: «اقبل من متنصل عذره فتنالک الشفاعه». [۹۸]
«پوزش کسی را که از تو عذر خواهی میکند بپذیر تا شفاعت نصیب تو گردد».
۴ ـ علی (علیهالسّلام) فرمود: «اعلموا انه (ای القرآن) شافع و مشفع و قائل و مصدق و انه من شفع له القرآن یوم القیامه شفع فیه». [۹۹]
«بدانید که قرآن شفاعت کنندهای است که شفاعت او پذیرفته میشود، و گویندهای است که گفتار او تصدیق میشود، و قرآن برای هر کس در روز قیامت شفاعت کند شفاعتش درباره او پذیرفته خواهد شد».
۵ ـ علی (علیهالسّلام) فرمود: «قال رسول الله (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) اذا قمت المقام المحمود تشفعت فی اصحاب الکبائر من امتی فیشفعنی الله فیهم والله لا تشفعت فیمن اذی ذریتی»[۱۰۰]
«رسول گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: هنگامی که در مقام محمود (مقام شفاعت) قرار گیرم، برای آن افراد از امتم که مرتکب گناهان بزرگ شدهاند شفاعت میکنم. و خدای متعال شفاعتم را درباره آنان میپذیرد. به خدا سوگند برای کسانی که ذریه و فرزندان مرا آزار کرده باشند شفاعت نمیکنم».
← روایات امام حسن مجتبی سلام الله علیه
۱ ـ امام حسن (علیهالسّلام) فرمود: «ان النبی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) قال فی جواب نفر من الیهود سالوه عن مسائل: و اما شفاعتی ففی اصحاب الکبائر ما خلا اهل الشرک و الظلم». [۱۰۱]
«رسول گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در ضمن پاسخ آن دسته از یهود، که مسائلی از آن گرامی پرسیده بودند فرمود: شفاعت من برای کسانی است که مرتکب گناه شده باشند، غیر از شرک به خدا و ستمکاری» (که این دو مانع از شفاعت میگردد).
← روایات امام حسین سلام الله علیه
۱ ـ از امام حسین (علیهالسّلام) روایت شده است که هنگام خروج از مدینه (در داستان کربلا) رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در خواب به آن گرامی فرزند خود فرمود: «حبیبی یا حسین کانی اراک عن قریب مرملابد مائک مذبوحاً بارض کربلاء علی ایدی عصابه من امتی و انت مع ذلک عطشان لا تسقی و ظمآن لا تروی و هم مع ذلک یرجون شفاعتی یوم القیامه». [۱۰۲]
ای حسین گویا تو را میبینم که به همین زودی بخون خود آغشته میشوی، و در زمین کربلا با لب تشنه بدست گروهی از امت من کشته میشوی، اینان با این عملشان باز امید به شفاعت من دارند خدا شفاعت مرا نصیبشان نگرداند.
← روایات امام سجاد سلام الله علیه
۱ ـ در دعای دوم صحیفه سجادیه چنین آمده است: «عرفه فی اهله الطاهرین و امته المؤمنین من حسن الشفاعه اجل ما وعدته». [۱۰۳]
«آنچه به او نوید دادی از شفاعت نیکو درباره خاندان پاک و امت با ایمان او بیشتر از آن عطا فرما».
۲ ـ و در دعای دیگر میگوید: «اللهم صل علی محمد و آل محمد و شرف بنیانه و عظم برهانه و ثقل میزانه و تقبل شفاعته». [۱۰۴]
«خدایا درود بر محمد و آل محمد فرست و پایه او را والا، و حجت او را بزرگتر، و ترازوی او را سنگینتر گردان، و شفاعت او را بپذیر».
← روایات امام محمد باقر سلام الله علیه
۱ ـ امام باقر (علیهالسّلام) فرمود: «ان لرسول الله (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) شفاعه فی امته»[۱۰۵]
همانا برای رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) است شفاعت کردن در امتش».
۲ ـ و نیز آن حضرت فرمود: «من تبع جنازه مسلم اعطی یوم القیامه اربع شفاعات....» [۱۰۶]
«هر کس جنازه مسلمانی را تشییع کند در روز قیامت چهار شفاعت به او داده میشود».
۳ ـ امام باقر در ضمن حدیثی فرمود: «یشفع الرجل فی القبیله و یشفع الرجل لاهل البیت و یشفع الرجل للرجلین علی قدر عمله فذلک المقام المحمود». [۱۰۷]
«هر کس به قدر عمل خود شفاعت میکند، ممکن است یک فرد قبیلهای را شفاعت کند، و یا فقط خویشاوندان خود را شفاعت کند؛ و یا دو نفر را شفاعت کند، و این شفاعت کردن همان مقام محمود است.» (که در قرآن ذکر شده است.
۴-امام باقر (عليه السلام) در ضمن حديثى فرمود:«انّ أدنى المؤمنين شفاعة ليشفع لثلاثين إنساناً فعند ذلك يقول أهل النّار (فَما لَنا مِنْ شافَعين• ولا صَديق حَمِيم.) [۱۰۸]
«مؤمنى كه از همه كمتر شفاعت مى كند سى نفر را شفاعت مى كند، و چون اين شفاعت را اهل جهنم مى بينند آيه صد و يك سوره شعراء را مى خوانند كه مى فرمايد: (پس شفاعت كننده اى براى ما نيست...)».
← روایات امام جعفر صادق سلام الله علیه
۱-از امام صادق (علیهالسّلام) نقل شده است: «والله لنشفعن لشیعتنا والله لنشفعن لشیعتنا والله لنشفتعن لشیعتنا حتی یقول الناس: فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم». [۱۰۹]
به خدا سوگند که شیعیان خود را شفاعت میکنیم، بخدا سوگند آنان را شفاعت میکنیم، بخدا سوگند آنان را شفاعت میکنیم تا این که اهل جهنم میگویند: پس برای ما شفاعت کنندگانی نیست...»
۲ ـ امام صادق (علیهالسّلام) میفرماید: «لکل مؤمن خمس ساعات یوم القیامه یشفع فیها». [۱۱۰]
«برای هر مؤمنی در روز قیامت پنج ساعت است که در آن پنچ ساعت شفاعت میکند».
۳ ـ امام صادق (علیهالسّلام) میفرماید: «شفاعتنا لاهل الکبائر من شیعیتنا و اما التائبون فان الله عزوجل یقول ما علی المحسنین من سبیل». [۱۱۱]
«شفاعت ما برای کسانی از شیعیان ما است که مرتکب گناهان بزرگ شده باشند، اما کسانی که از گناهشان توبه کرده باشند (نیکوکارند و نیکوکاران را ایرادی نیست و) خدای متعال در آیه ۹۱ سوره توبه میفرماید: (ما علی المحسنین من سبیل بر نیکوکارن راه اشکالی نیست). [۱۱۲]
۴ ـ امام صادق (علیهالسّلام) فرمود: «من انکر ثلاثه اشیاء فلیس من شیعتنا: المعراج و المسائله فی القبر و الشفاعه». [۱۱۳]
«هر کس سه چیز را انکار کند، از شیعیان ما نیست ۱ ـ معراج ۲ ـ سؤال قبر ۳ ـ شفاعت.»
۵ ـ معاویه بن عمار میگوید: «قلت من ذا الذی یشفع عنده الا باذنه قال نحن اولئک الشافعون». ( صدو چهارده تا صدو پانزده)
از امام صادق (علیهالسّلام) پرسیدم از جملهای که در آیةالکرسی است (کیست که بدون اذن خدا نزد خدا شفاعت کند) فرمود ما هستیم آن شفاعت کنندگان» (که به اذان خدا شفاعت میکنند).
۶- از امام صادق (علیهالسّلام) سؤال شد: «عن المؤمن هل یشفع فی اهله قال نعم المؤمن یشفع فیشفع». [۱۱۶]
«آیا مؤمن میتواند برای خویشاوندان خود شفاعت کند؟ حضرت فرمود: آری، مؤمن شفاعت میکند و شفاعت او پذیرفته میشود».
۷- امام صادق (علیهالسّلام) فرمود: «اذا کان یوم القیامه نشفع فی المذنب من شیعتنا فاما المحسنون فقد نجاهم الله». [۱۱۷]
«در روز قیامت ما برای شیعیان گناهکارمان شفاعت میکنیم، اما نیکوکاران را خدا نجات داده است» (و شفاعت نمیخواهند).
۸-امام صادق (علیهالسّلام) فرمود:يا معشر الشيعة فلا تعودون وتتكلون على شفاعتنا فواللّه لا ينال شفاعتنا إذا ركب هذا (زنا مورد بحث بوده) حتى يصيبه ألم العذاب ويرى هول جهنم» [۱۱۸]
امام صادق(عليه السلام) در رساله اى كه براى اصحاب خود نوشت اين طور مرقوم مى فرمايد:«واعلموا انّه ليس يغنى عنكم من اللّه أحد من خلقه شيئاً لا ملك مقرب ولا نبى مرسل ولا من دون ذلك فمن سرّه أن ينفعه شفاعة الشافعين عند اللّه فليطلب إلى اللّه أن يرضى عنه» ۱۱۹
← روایات امام موسی کاظم سلام الله علیه
۱- ابیبصیر میگوید: «قال ابوالحسن الاول (علیهالسّلام) انه لما حضرابی الوفاه قال لی یا بنی انه لاینال شفاعتنا من استحخف بالصلوه». ( صدوبیست تا صدوبیست و چهار)
«امام هفتم (علیهالسّلام) فرمود: پدرم امام صادق هنگام وفاتش به من فرمودای فرزند! شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد نمیرسد».
۲- امام کاظم (علیهالسّلام) میفرماید: «کان رسول الله (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) یقول: لا تستخفوا بفقراء شیعه علی فان الرجل منهم لیشفع لعدد ربیعه و مضر». ( صدو بیست و پنج تا صدو بیست و هفت)
«رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: به فقراء و تنگدستان شیعیان علی (علیهالسّلام) استخفاف و بیاعتنائی نکنید. زیرا هر یک از آنها برای جمعیتی به اندازه عده دو قبیله ربیعه و مضر(دو قبیله پر جمعیت و عرب) شفاعت میکنند.»
۳ ـ امام کاظم (علیهالسّلام) میفرماید: «شعیتنا الذین الصلواه و یؤتون الزکوه و یحجون البیت الحرام و یصومون شهر رمضان و یوالون اهل البیت و یتبرؤن من اعدائهم...و ان احدهم لیشفع فی مثل ربیعه و مضر فیشفعه الله فیهم لکرامته علی الله عزوجل». [۱۲۸]
← روایات امام رضا سلام الله علیه
۱ ـ امام رضا (علیهالسّلام) از علی (علیهالسّلام) نقل میکند: «من کذب بشفاعه رسول الله لم تنله». ۱۲۹]
«کسی که رسول خدا را تکذیب کند و به آن اعتقاد نداشته باشد شفاعت آن حضرت به او نمیرسد».
۲ ـ امام رضا (علیهالسّلام) میفرماید: «مذنبوا اهل التوحید لایخلدون فی النار و یخرجون منها و الشفاعه جائزه لهم...» ۱۳۰]
«گناهکارانی که موحد و خداشناس باشند مخلد در آتش نخواهند بود پس از مدتی از آتش خارج میشوند و شفاعت برای آنها رواست».
۳ ـ امام رضا (علیهالسّلام) از پدرانش از امیرمؤمنان و او از پیامبر نقل میکند که رسول گرامی فرمود: «اربعه انالهم شفیع یوم القیامه المکرم لذریتی و القاضی لهم حوائجهم و الساعی فی امورهم عند ما اضطروا الیه و المحب لهم بقلبه و لسانه». [۱۳۱]
۱۳۲]
«چهارنفرند که من در روز قیامت شفیعشان خواهم بود:
۱ . کسی که ذریه و فرزندان مرا گرامی دارد و احترام کند.
۲ . کسی که حوائج آنها را بر آورد.
۳ . کسی که در انجام کار آنها سعی و کوشش کند هنگامی که به آن کار احتیاج و اضطرار دارند.
۴ . کسی که آنها را با زبان و دل دوست داشته باشد.»
۴ ـ امام هشتم از پدرانش از امیرمؤمنان از رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نقل میکند: «من لم یؤمن بشفاعتی فلا انا له شفاعتی ثم قال (علیهالسّلام) انما شفاعتی لاهل الکبائر من امتی فاما المحسنون فما علیهم من سبیل قال الحسین بن خالد فقلت للرضا ـ (علیهالسّلام) ـ یا بن رسول الله فما معنی قول الله عزوجل «و لا یشفعون الا لمن ارتضی» قال لا یشفعون الا لمن ارتضی الله دینه».
۱۳۳]
«هرکس به شفاعت من ایمان نداشته باشد او را شفاعت نمیکنم سپس فرمود شفاعت من برای آن افراد از امت من است که مرتکب گناهان بزرگ شدهاند و اما نیکوکاران که خود اهل نجات هستند. حسین بن خالد راوی حدیث میگوید: به امام هشتم (علیهالسّلام) گفتم پس معنای این آیه «لا یشفعون الا لمن ارتضی: شفاعت نمیکنند مگر برای کسی که مورد رضایت خدا باشد» چیست؟ حضرت فرمود: معنایش این است که شفاعت نمیکنند جز برای کسی که دین او مورد رضایت و پسند خدا باشد.
← روایات امام هادی سلام الله علیه
۱ ـ امام دهم (علیهالسّلام) در زیارت جامعه میفرماید: «ولکم الموده الواجبه و الدرجات الرفیعه و المقام المحمود عندالله عزوجل و الجاه العظیم و الشان الکبیر و الشفاعه المقبوله....» . [۱۳۴]
برای شما(ائمه اطهار) است مودتی که قرآن واجب کرده است، و درجههای بلند و مقام محمود و مقام معلوم در نزد خدا و قدر و منزلتی بزرگ و شفاعت مورد قبول».
← روایت امام حسن عسکری سلام الله علیه
۱ ـ از امام حسن عسکری از امیرمؤمنان (علیهم السّلام) روایت شده است که در ضمن حدیثی فرمود: «لا یزال المؤمن یشفع حتی یشفع فی جیرانه و خلطائه و معارفه...» . [۱۳۵]
«مؤمن پیوسته شفاعت میکند تا شفاعت او درباره همسایهها و دوستان و آشنایانش پذیرفته میشود»
۲ ـ امام زمان در صلواتی که از آن حضرت رسیده است میفرماید: «اللهم صل علی سید المرسلین و خاتم النبیین و حجه رب العالمین...المرتجی للشفاعه». [۱۳۶]
«بارلها! درود بفرست بر آقای پیامبران مرسل و آخرین پیامبران و حجت خدای عالمیان...همانکه امید به شفاعت او هست».
نکاتی درباره روایات شفاعت
۱ـ از روایات بخوبی بر میآید که پیامبر گرامی (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و پیشوایان معصوم (علیهالسّلام) نخواستهاند با این گفتارها مردم را به گناه و خلافکاری جری کنند و به آنان جرات معصیت بدهند، بلکه منظور بیان یک واقعیتی است که در جهان پس از مرگ واقع خواهد شد و از این رو در برخی از روایات تصریح یا اشاره شده است که مردم نباید به اتکاء شفاعت، خود را به گناه آلوده کنند و از انجام وظائف دینی سر پیچی نمایند. به حدیث ۲۱ ( صدو شس و هفت تا صدو پنجاه و یک) مراجعه شود.
۲ـ در روایت۲ ( صدو پنجاه و دو تا صدو پنجاه و نه)
که از طریق شیعه و سنی هر دو وارد شده است مقام شفاعت از امتیازات رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) شمرده شده، با اینکه در روایات دیگر، سایر پیامبران (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) هم به عنوان شفاعت کننده معرفی شدهاند. جمع بین این دو دسته از روایات به این است که؛ میتوان گفت مقام شفاعتی که برای رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ثابت است؛ عمومیتی دارد که عمومیّت از امتیازات آن حضرت است و به عبارت دیگر در موارد ویژهای رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) میتواند شفاعت کند که سایر پیامبران اجازه شفاعت کردن ندارند و کوتاه سخن این که چون مقام آن حضرت از همه بالاتر است مقام شفاعت آن حضرت هم از همه بالاتر و گستردهتر میباشد، از این رو در حدیث ۱۲ خواندیم که پیامبر فرمود: هنگامی که قیامت برپا شود من پیشوای انبیاء و سخنگو و صاحب شفاعت ایشان هستم. ( صدو شصت تا صدو شصت و یک)
۳ ـ این که در روایات مربوط به شفاعت مؤمنین عبارات مختلفی آمده است در برخی آمده است که، مؤمن جمعیتی بیش از جمعیت دو قبیله بزرگ عرب را شفاعت میکند (حدیث ۳۲) صدوشصت و دو تا صدو شصت و چهار)
و در برخی آمده است بیش از یک قبیله بزرگ (حدیث ۳۱) ( صدوشصت و پنج تا صدو شصت و هفت
و در برخی یک قبیله (حدیث ۳۴)[۱۶۸]
و در برخی ۴۰ نفر (حدیث ۵۴)[۱۶۹]
و در برخی ۳۰ نفر (حدیث ۷۱)[۱۷۰]
و در برخی ۱۰ نفر (حدیث ۲۹) ( از صدوفتادو یک تا صدوهفتادو سه
و در برخی دونفر و یک نفر؛ گویا به خاطر درجات ایمان و بیش و کمی اعمال صالحه آنها است چنانچه در روایت (۷۰) خواندیم: «یشفع لرجل فی القبله و یشفع الرجل لاهل البیت و یشفع الرجل للرجلین علی قدرعمله»[۱۷۴]
۴ ـ این که در قمستی از روایات خواندیم روزه، امانت، تقوی، صلوات و درود بر محمد و آل او فرستادن، قرائت قرآن و توسل به رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از انسان شفاعت میکند بنابر تجسم اعمال معنایش بسیار روشن است و احتیاجی به توضیح ندارد.
۵ ـ برخی از روایاتی که در این بخش نقل شد مورد قبول همه مسلمانان است و واضح است که چنین روایتی برای هر شخص با انصافی اطمینان آور است مثلاً مرحوم طبرسی در مجمع البیان درباره حدیث «ادخرت شفاعتی لاهل الکبائر من امتی» که از رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) روایت شده مینویسد: این روایت را همه مسلمین (سنی و شیعه) قبول کردهاند. ۱۷۵]
۶ ـ پس از مطالعه و دقت در این روایات به این نتیجه میرسیم که روایات تفصیل همان مطالبی هستند که اجمالاً از آیات قرآن مجید استفاده میشود (به بحث شفاعت از نظر قرآن مراجعه کنید) و روایاتی که در قرآن مجید مضامین آنها را تاکید کند احتیاج به بحث در سند ندارند به ویژه که در این مقاله در صدد اثبات جزئیاتی که در روایات آمده است نبوده و نیستم.
← جمع بین روایات
در برخی از روایات مانند (حدیث ۸۹)[۱۷۶]
) آمده است که روز قیامت همه مردم به شفاعت رسول اکرم نیازمند هستند؛ و درمقابل از برخی روایات مانند (حدیث ۷۶
( صدو هفتادو هفت تا صدوهفتادو نه)
) برمیآید که، کسانی که گناهکار نباشند و یا از گناه توبه کرده باشند بدون شفاعت اهل نجات هستند جمع میان این دو دسته روایات به این است که بگوئیم رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) دو جور شفاعت دارد.
الف ـ شفاعتی که عمومی است و دامنهاش حتی پیامبران را هم میگیرد یعنی همه افراد حتی پیامبران به توسط آن بزرگوار از رحمت الهی برخودار میشوند و نتیجه آن ترفیع درجه و نیل به مقامات بلند خواهد بود و شفاعت به این معنی درباره همه متصور است.
ب ـ شفاعت به معنای خاص که مربوط به گناهکارانی است که بدون توجه از دنیا رفته باشند. و واضح است که نیکوکاران و کسانی که اهل گناه نبوده و یا اگر بودهاند توبه کردهاند بدون شفاعت وارد بهشت میشوند و بلکه همانطور که از روایات استفاده میشود خودشان، دیگر افراد را شفاعت میکنند.
← اقسام روایات شفاعت
دسته اول ـ روایاتی است که میگوید شفاعت باعث میشود که شخص گناهکار از رفتن به جهنم بخشوده شود.
دسته دوم ـ روایاتی است که دلالت میکند بر این که شفاعت موجب میشود گناهکاری که به جهنم رفته است از جهنم نجات یابد.
دسته سوم ـ روایاتی است که از آنها استفاده میشود برخی از گناهکاران پس ازآنکه مدتها در جهنم میمانند آنگاه اذن داده میشود که شفاعت کنندگان، آنان را شفاعت کنند (به روایت ۲۶ مراجعه شود) ( صدو هشتاد تا صد و هشتادو سه)
دسته چهارم ـ روایاتی است که میگوید عدهای اصلاً شفاعت نمیشوند و برای همیشه باید در عذاب و جهنم باشند.
بنابراین روایاتی که میگویند هرکس ذرهای ایمان داشته باشد شفاعت میشود با روایاتی که میگویند کسی که مثلاً نماز را سبک بشمارد شفاعت نمیشود منافات ندارد زیرا کسی که ایمان به خدا داشته باشد سرانجام شفاعت خواهد شد اما ممکن است سالیان دراز به خاطر برخی از گناهان و خلافکاریهایش معذب باشد تا اجازه شفاعت او صادر گردد.
در پایان لازم است به نام خصوصیات کتابهائی که متون احادیث را، ازآن کتابها گرفتهایم اشاره کنیم تا روشن گردد که این روایات از مدارک معتبر و دست اول شیعه و سنی نقل شده است.
← کتابهای شیعه
۱ ـ کافی، تالیف محمد بن یعقوب کلینی، متوفای ۳۲۸ چاپ آخوندی.
۲ ـ من لا یحضره الفقیه، تالیف شیخ صدوق، متوفای ۳۸۱ چاپ نجف.
۳ ـ ت هذیب الاحکام، تالیف شیخ طوسی، متوفای ۴۶۰ چاپ نجف.
۴ ـ صفات الشیعه، تالیف شیخ صدوق، متوفای ۳۸۱چاپ نجف.
۵ ـ فضائل الشیعه، تالیف شیخ صدوق، متوفای ۳۸۱ چاپ نجف.
۶ ـ ثواب الاعمال، تالیف شیخ صدوق، متوفای ۳۸۱ چاپ غفاری.
۷ ـ امالی، تالیف شیخ صدوق، متوفای ۳۸۱ چاپ قم.
۸ ـ عیون اخبار الرضا، تالیف شیخ صدوق، متوفای ۳۸۱ چاپ قم.
۹ ـ خصال، تالیف شیخ صدوق، متوفای ۳۸۱ چاپ غفاری.
۱۰ ـ امالی، تالیف شیخ طوسی، متوفای ۴۶۰ چاپ قدیم.
۱۱ ـ تفسیر علی بن ابراهیم قمی، (سده سوم) چاپ خشتی.
۱۲ ـ تفسیر عیاشی، (سده سوم) چاپ قم.
۱۳ ـ نهج البلاغه علی (علیهالسّلام)، تالیف سید رضی، متوفای ۴۰۶ چاپ مصر با شرح عبده.
۱۴ ـ تفسیر مجمع البیان، تالیف شیخ طبرسی، متوفای ۵۴۸ چاپ اسلامیه.
۱۵ ـ مناقب ابن شهر آشوب، متوفای ۵۸۸ چاپ نجف.
۱۶ ـ بشارة المصطفی، تالیف عمادالدین طبری، (سده ششم) چاپ دوم نجف.
۱۷ ـ محاسن برقی، (سده سوم) چاپ تهران.
۱۸ ـ تفسیر فرات کوفی، (سده سوم) چاپ نجف.
۱۹ ـ اختصاص، تالیف شیخ مفید، متوفای ۴۱۳ چاپ تهران.
۲۰ ـ صحیفه سجادیه، دعاهای حضرت سجاد (علیهالسّلام)، چاپ آخوندی.
۲۱ ـ مصباح المتهجد شیخ طوسی، متوفای ۴۶۰ چاپ قدیم.
و بدین ترتیب مدارک ما از کتابهای شیعه مربوط به سده سوم تا ششم هجری میباشد.
← کتابهای اهل تسنن
۲۲ ـ صحیح بخاری، تالیف محمدبن اسماعیل بخاری متوفای ۲۵۶ چاپ کتاب الشعب ۹ جزء درسه جلد.
۲۳ ـ صحیح مسلم، متوفای ۲۶۱ چاپ مصر ۱۳۳۴ هـ.ق ۸ جزء در دوجلد.
۲۴ ـ مسند احمد حنبل، متوفای ۲۴۱ چاپ مصر در شش جلد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شفاعت در احادیث اسلامی»، تاریخ بازیابی۹۵/۸/۸.
مقام شفاعت حضرت فاطمه سلام الله علیها در روایات
از جمله شفیعان روز محشر که در روایات وارد شده، اهل بیت پیامبر(ص) می باشند. حضرت فاطمه(س) نیز دارای مقام محمود که همان مقام شفاعت است، می باشد.
1. از امام باقر(ع) نقل شده که فرمود: به خدا قسم ای جابر در روز قیامت حضرت فاطمه(س) جدا می کند و نجات می دهد شیعیان و محبین و دوستدارانش را همچنان که مرغ دانه ی خوب از دانه ی بد را جدا می کند. زمانی که شیعیان او با آن حضرت نزدیک در بهشت می رسند، خداوند در دل های آن ها می اندازد که برگردید و نگاه کنید، بر می گردند و نگاه می کنند. خداوند می فرماید: چرا برگشتید؟ در حالی که فاطمه(س) دختر حبیبم در بین شماست! و هر آینه شفاعت، او را درباره ی شما خواهم پذیرفت.
می گویند: خدایا دوست داریم قدر و منزلت ما شیعیان فاطمه(س) در این روز شناخته شود.
پس از جانب خداوند خطاب می شود، ای دوستان من برگردید و نگاه کنید و ببینید هر کسی شما را به خاطر دوستی فاطمه(س) دوست داشته است، هر کسی شما را اطعام کرده است؟ هرکس را که به خاطر زهرا(س) شما دوستداران فاطمه را اطعام کرده، نیکی نموده و با جرعه ی آبی سیرابتان کرده است و یا غیبت افرد را از شما به خاطر دوستی فاطمه(س) برگردانده، دست او را بگیرید و به بهشت واردش کنید. سپس امام باقر(ع) فرمود: به خدا قسم باقی نمی ماند در بین مردم جز شک کننده، یا منافق و یا کافر. بحارالانوار، ج 43، ص 65 و ج 8 ، ص 52 .
2- روزی رسول خدا(ص) با حضرت علی(ع) و امام حسن و امام حسین و حضرت فاطمه: نشسته بودند، در این حال حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: پروردگارا تو می دانی که این جماعت اهل بیت: من هستند و گرامی ترین مردم در نزد من می باشند، پس دوست بدار کسی که آن ها را دوست می دارد و دشمن بدار کسی را که آن ها را دشمن بدارد و ... و آن ها را از هر پلیدی پاکیزه دار و از هر گناهی حفظ فرما و از جانب خودت به روح القدس تأیید گردان. سپس فرمودند: ای علی پس از من تو جانشین من بر آن ها هستی و ... و گویا می بینم دخترم فاطمه که در روز رستاخیز مرکبی از نور سوار است و به پیش می آید و از طرف راست او هفتاد هزار فرشته و از چپ او هفتاد هزار فرشته، در مقابل هفتاد هزار فرشته و در پشت سرش هفتاد هزار فرشته حرکت می کند. سپس فرمودند: إنما امرة صلت فی الیوم واللیلة خمس الصلوات وصامت شهر رمضان وحجت بیت الحرام و زکت مالها واطاعت زوجها و ولایت علیاً بعدی دخلت الجنة بشفاعة بنتی فاطمه؛ شیخ صدوق، امالی، ص 291، به نقل از کتاب شفاعة، ص 66 ، از علی درّی اصفهانی (نشر ام ابیها) هر زنی که در شبانه روز پنج نماز واجب را به جا آورد، در ماه رمضان روزه بدارد و حج خانه ی خدا را انجام دهد، و زکوة مال خویش را بپردازد و از شوهر خود اطاعت نماید و ولایت علی(ع) را بعد از من بپذیرد؛ چنین زنی به شفاعت دخترم فاطمه(س) داخل بهشت می شود.
3- در روایت دیگری وارد شده که حضرت فاطمه(س) مهریه ی خود را شفاعت گنه کاران امت پیامبر اکرم(ص) قرار داد، چنان که در هنگام عقد ازدواج فرمود: پدرجان چه فرقی بین من و زنان دیگر است؟ من می خواهم مهریه ام با آنان فرق داشته باشد و آن را شفاعت گنه کاران امت شما قرار دهم. این درخواست مورد قبول خداوند سبحان واقع شد و جبرئیل فرود آمد و ورقه ای از حریر آورد که این مهریه در آن نوشته شده بود، چون هنگام مرگش فرا رسید وصیت کرد آن ورقه را در کفنش و بر روی سینه اش بگذارند و فرمود: در هنگام حشر این ورقه را به دست گیرم و از گنه کاران امت پدرم شفاعت کنم. احمدبن یوسف، اخبارالاول والاثار، ص 88 ، به نقل از چشمه در بستر ص 278 سید مسعود پور سید آقایی و شفاعت، علی دری اصفهانی، ص66 .
4- جابربن عبدالله از رسول خدا(ص) روایت می کند که حضرت فرمودند:
هنگامی که روز قیامت فرا می رسد، دخترم فاطمه سوار بر ناقه ای از ناقه های بهشتی وارد عرصه محشر می شود که مهار آن ناقه از مروارید درخشان و ... چشمانش از یاقوت سرخ است و برفراز آن قبّه ای (خیمه ای) از نور که بیرون آن از درونش و درون آن از بیرونش نمایان است، فضای داخل آن قبه انوار عفو الهی و خارج آن حتمیه پرتو رحمت خدایی است و ... از جانب راست آن مرکب هفتاد هزار ملک، و از طرف چپ آن هفتاد هزار ملک و فرشته است و جبرئیل در حالی که مهار ناقه را گرفته است با همان صدای بلند ندا می کند: "نظرها به پایین افکنید این فاطمه(س) دختر محمد(ص) است که عبور می کند." در آن هنگام حتی انبیا و صدیقین و شهدا، همگی از ادب دیده فرو می گیرند تا این که فاطمه عبور می کند و در مقابل عرش پروردگارش قرار می گیرد، آن گاه از جانب خداوند عزوجل ندا می شود ای محبوبه ی من، ای دختر حبیب من، بخواه از من، آن چه می خواهی تا عطایت کنم، شفاعت کن هر که را مایلی تا قبول کنم. در جواب حضرت می فرماید:
ای خدای من، ای مولای من، دریاب ذریه ی مرا، شیعیان مرا، پیروان مرا، دوستان مرا، دوستان ذریه ی مرا، بار دیگر از جانب حق خطاب می رسد، کجا هستند ذریه ی فاطمه و پیروان او، کجایند دوستدارانش و دوستداران ذریه ی او؟ در آن هنگام جماعتی به پیش می آیند (جلو می آیند) فرشتگان رحمت آنان را از هرسوی در میان می گیرند و فاطمه(س) در حالی که پیش گام آن هاست؛ همگی را همراه خود به بهشت وارد می کند. بحارالانوار، ج 43، ص 219 و 220 و شیخ صدوق، امالی، ص 25.
سخن پایانی
اولیای خداوند که عمری او را اطاعت نموده اند و گام از دایره عبودیت بیرون ننهاده اند؛ شایسته تکریم و احترام می باشند، چه احترامی بالاتر از این که دعای آنان درباره بندگان گنه کار، امّا شایسته ی رحمت و مغفرت؛ مستجاب گردد.
فاطمه(س) محبوب خداوند و واسطه فیض رسانی و رحمت به بندگانی که به واسطه ی گناهان در حجاب مستور شده اند، می باشد او به واسطه اراده ی حکیمانه خداوند که محبت و بخشش به بندگان است، انسان های خاکی را از پستی ها به اوج عزّت رسانیده و چون مادری مهربان با عشق به امت رسول خدا(ص) شیعیان و محبان ولایت را شفاعت نموده و از آبروی خویش در درگاه ایزدی مدد جسته و باعث نجات امت می گردد.
او کسی است که به هنگام ازدواج نیز نگران امت رسول خدا(ص) بوده و از پدر می خواهد که مهریه ی او را بخشش و شفاعت از شیعیانش قرار دهد، و این زیباترین جلوه ی محبت و مهربانی است که از سرچشمه زلال محبت الهی نشأت گرفته است. نیز فاطمه(س) با این حرکت زیبا یادآور روزی است که چشم ها گریان و روح ها پریشان خواهد بود و همه محتاج مدد و پناهگاه هستند، در چنین لحظاتی مشتاق دست گیری محبّین و آن هایی است که، ذره ای ایمان حقیقی داشته و ارتباط خود را با خداوند و اولیایش قطع ننموده اند و انتسابی از جهت ایمانی به او دارند. امام باقر(ع) فرمود: به خدا قسم همه شامل این شفاعت می شوند مگر کسی که کافر و منافق باشد و به این مقام شک کند و این همه به خاطر عظمت و شأن این بانوی بزرگوار بوده که خداوند او را شفیعه محشر قرار داده است. منبع: پایگاه حوزه یا وجیهة عندالله، اشفعی لنا عندالله