بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
راستگوئی و دروغگوئی در سخنان معصومین سلام الله علیهم
- امام صادق عليه السلام:إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِر
خداى عزوجل هيچ پيامبرى را نفرستاد، مگر با راستگويى، و برگرداندن امانت به نيكوكار و يا بدكار.
كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص104، ح1 - امام صادق عليه السلام: اِنَّ الصّادِقَ أَوَّلُ مَن يُصَدِّقُهُ اللّه عَز َّوَ جَلَّ يَعلَمُ أَنَّهُ صادِقٌ و َتُصَدِّقُهُ نَفسُهُ تَعلَمُ أَنَّهُ صادِقٌ؛
راستگو را نخستين كسى كه تصديق مى كند، خداى عز و جل است كه مى داند او راستگوست و نيز نفس او تصديقش مى كند كه مى داند راستگوست.كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص104، ح6 - ابن شهر آشوب:كانَ النَّبىّ صلی الله علیه و آله قَبْلَ الْمَبْعَثِ مَوْصُوفاً بِعِشْرِينَ خَصْلَةً مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِيَاءِ لَوِ انْفَرَدَ وَاحِدٌ بِأَحَدِهَا لَدَلَّ عَلَى جَلَالِهِ فَكَيْفَ مَنِ اجْتَمَعَتْ فِيهِ كَانَ نَبِيّا أَمِيناً صَادِقاً حَاذِقاً أَصِيلًا نَبِيلًا مَكِيناً فَصِيحاً عَاقِلًا فَاضِلًا عَابِداً زَاهِداً سَخِيّاً كَمِيّاً قَانِعاً مُتَوَاضِعاً حَلِيماً رَحِيماً غَيُوراً صَبُوراً مُوَافِقاً مُرَافِقاً لَمْ يُخَالِطْ مُنَجِّماً وَ لَا كَاهِناً وَ لَا عَيَّافا
رسول اكرم صلی الله علیه و آله پيش از مبعوث شدن، بيست خصلت از خصلتهاى پيامبران را دارا بودند، كه اگر كسى يكى از آنها را داشته باشد، دليل عظمت اوست؛ چه رسد به كسى كه همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پيامبرى امين، راستگو، ماهر، اصيل، شريف، استوار، سخنور، عاقل، با فضيلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلير و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غيرتمند، صبور، سازگار، و نرمخو بودند و با هيچ منجّم (قائل به تأثير ستارگان)، غيبگو و پيشگويى همنشين نبودند. مناقب (ابن شهر آشوب) ج 1، ص123
4- امام على عليه السلام : أَربَعٌ مَن أُعطيَهُنَّ فَقَد أُعطىَ خَيرَ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ صِدقُ حَديثٍ و َأَداءُ أَمانَةٍ وَ عِفَّةُ بَطنٍ وَ حُسنُ خُلقٍ؛ چهار چيز است كه به هر كس داده شود خير دنيا و آخرت به او داده شده است: راستگويى، اداء امانت، حلال خورى و خوش اخلاقى. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 217 ، ح 4282
- امام على عليه السلام: الصَّادِقُ عَلَى شَفَا مَنْجَاةٍ وَ كَرَامَةٍ وَ الْكَاذِبُ عَلَى شَرَفِ مَهْوَاةٍ وَ مَهَانَة راستگو در آستانه نجات و بزرگوارى است و دروغگو در لبه پرتگاه و خوارى. نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 117 ، خطبه 86
- امام صادق عليه السلام :لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِيَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّى لَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَكِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ. فريب نماز و روزه مردم را نخوريد، زيرا آدمى گاه چنان به نماز و روزه خو مى كند كه اگر آنها را ترك گويد، احساس ترس مى كند، بلكه آنها را به راستگويى و امانتدارى بيازماييد.كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص104، ح 2
- رسول اكرم صلى الله عليه و آله :اِذا رَأَيتَ مِن أَخيكَ ثَلاثَ خِصالٍ فَارجُهُ: اَلحَياءُ وَ الامانَةُ و َالصِّدقُ؛ هر گاه در برادر (دينى) خود سه صفت ديدى به او اميدوار باش: حيا، امانتدارى و راستگويى.نهج الفصاحه ص 193 ، ح 205
- امام على عليه السلام : الْمُؤْمِنُ صَدُوقُ اللِّسَانِ بَذُولُ الْإِحْسَان مؤمن بسيار راستگو و بسيار نيكوكار است.تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 89 ، ح 1521
- امام صادق عليه السلام :مَن صَدُقَ لِسانُهُ زَكى عَمَلُهُ؛ هر كس راستگو باشد عملش پاكيزه مى شود و رشد مى كند.
كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص105، ح11 - امام على عليه السلام :يَبلُغُ الصّادِقَ بِصِدقِهِ ما يَبلُغُهُ الكاذِبَ بِاحتيالِهِ؛ راستگو، با راستگويى خود به همان مى رسد كه دروغگو با حيله گرى خود. غررالحکم و دررالکلم ص 809
- رسول اكرم صلى الله عليه و آله : الصدق طمأنينة و الكذب ريبة راستگويى [مايه] آرامش و دروغگويى {مايه} تشويش است.
نهج الفصاحه ص 548 ، ح 1864 - رسول اكرم صلى الله عليه و آله :اعْلَمْ أَنَّ الصِّدْقَ مُبَارَكٌ وَ الْكَذِبَ مَشْئُوم بدان كه راستگويى، پر بركت است و دروغگويى، شوم. تحف العقول ص14
- رسول اكرم صلى الله عليه و آله :عَلَيكُم بِالصِّدقِ فَاِنَّهُ مَعَ البِرِّ وَ هُما فِى الجَنَّةِ وَ ايّاكُم وَ الكِذبِ فَاِنَّهُ مَعَ الفُجورِ وَ هُما فِى النّارِ ؛
شما را سفارش مى كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكوكارى همراه است و هر دو در بهشت اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو در جهنم اند. نهج الفصاحه ص 572 ، ح 1976
برداشت و راهبرد و رهنمودهایِ راستگوئی و دروغگوئی در سخنان معصومین سلام الله علیهم
- خداى عزوجل هيچ پيامبرى را نفرستاد، مگر با راستگويى، و برگرداندن امانت به نيكوكار و يا بدكار.
- از مشترکات رسالت پیامبران امر به فضائل اخلاقی و پرهیز از رذائل اخلاقی می باشد.
- از جمله فضائل اخلاقی مشترک بین پیامبران که میلغ آن بوده اند: عبارت است از: 1- راستگويى، 2- برگرداندن امانت به نيكوكار و يا بدكار
- راستگو را نخستين كسى كه تصديق مى كند، خداى عز و جل است كه مى داند او راستگوست و نيز نفس او تصديقش مى كند كه مى داند راستگوست.
- خداوند از همه کارها و علتش مطلع هست و راستی گفتار را بیش از دیگران می داند و خود نفس انسان هم از وقایع و نیّات و گفتار از اولین کسانی هست که با اطلاع می شود، به همین خاطر است که انسان وقتی راست می گوید ، آرامش دارد، و وقتی که دروغ می گوید، دچار استرس و اضطراب می شود.
- رسول اكرم صلی الله علیه و آله پيش از مبعوث شدن، بيست خصلت از خصلتهاى پيامبران را دارا بودند، كه اگر كسى يكى از آنها را داشته باشد، دليل عظمت اوست؛ چه رسد به كسى كه همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پيامبرى امين، راستگو، ماهر، اصيل، شريف، استوار، سخنور، عاقل، با فضيلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلير و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غيرتمند، صبور، سازگار، و نرمخو بودند و با هيچ منجّم (قائل به تأثير ستارگان)، غيبگو و پيشگويى همنشين نبودند.
- پیامبران از جمله پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیهم دارای خصلتها و ویژگیهای برجسته فضائل اخلاقی بوده اند.
- چهار چيز است كه به هر كس داده شود خير دنيا و آخرت به او داده شده است: راستگويى، اداء امانت، حلال خورى و خوش اخلاقى.
- لازم است از کودکی چهار خصلت راستگوئی و اداء امانت و حلال خوری و خوش اخلاقی در کودکان و نوجوانان و جوانان کار شود.
- لازم است شرایطی تعلیم و تربیتی، پرورشی و رشد و فرهنگ سازی و ساختار محیطی و فرهنگی و امکانات و سبک زندگی برای تحقق و رواج چهار خصلت راستگوئی و اداء امانت و حلال خوری و خوش اخلاقی فراهم باشد.
- راستگو در آستانه نجات و بزرگوارى است و دروغگو در لبه پرتگاه و خوارى.
- فريب نماز و روزه مردم را نخوريد، زيرا آدمى گاه چنان به نماز و روزه خو مى كند كه اگر آنها را ترك گويد، احساس ترس مى كند، بلكه آنها را به راستگويى و امانتدارى بيازماييد.
- هر گاه در برادر (دينى) خود سه صفت ديدى به او اميدوار باش: حيا، امانتدارى و راستگويى.
- مؤمن بسيار راستگو و بسيار نيكوكار است.
- از صفات مؤمنین راستگوئی و درستکاری و نیکوکاری هست.
- هر كس راستگو باشد عملش پاكيزه مى شود و رشد مى كند.
- راستگو، با راستگويى خود به همان مى رسد كه دروغگو با حيله گرى خود.
- برای رسیدن به اهداف خداپسندانه با تدبیر و دوراندیشی و با راستگوئی باید کوشید تا به اهداف دست یافت.
- راستگويى [مايه] آرامش و دروغگويى {مايه} تشويش است.
- از نظر روانشناسی راستگوها دارای آرامش هستند و دروغگوها دچار تشویش و مشکلات هستند.
- بدان كه راستگويى، پر بركت است و دروغگويى، شوم.
- آنها که برای بدست آوردن مال دروغ می گویند ، در دروغگوئی شوم است، اما برکت نیست.
- آنها که برای بدست آوردن مال حلال راستگو هستند، بدانند که در راستگوئی برکت هم هست.
- شما را سفارش مى كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكوكارى همراه است و هر دو در بهشت اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو در جهنم اند.
- راستگوئی معمولا با درستکاری همراه هست.
- دروغگوئی معمولا با بدکاری همراه هست.
- راستگوئی از فضائل اخلاقی محسوب می شود، و دروغگوئی از رذائل اخلاقی محسوب می شود.
- نتیجه راستگوئی بهشت است و نتیجه دروغگوئی جهنم است.
- معمولا دروغگوئی بخاطر آموزشها و یا احساس خطر و یا اینکه در کودکی بچه ها فرق اینها را نمی دانند و تخیلاتشان را با واقعیت تفاوتی قائل نمی شوند و یا داشتن مسائل را نمی دانند از چه طریق باید بدست بیاورند و امکان دارد چیزی را دوست داشته باشند و فکر کنند که آنرا باید برای خودشان نگهدارند و یا کاری دوست داشته باشند و فکر کنند اگر به بزرگترها بگویند مانع می شوند و بخواهند انجام دهند و یا بترسند دروغ بگویند، اینکه باید همه راستگو باشند آرمان و فضیلت دست یافتنی هست ولی باید هم برای بزرگترها و هم برای کوچکترها آموزشها و تعلیم و تربیت و نحوه برخورد و توجیه افراد و فرهنگ سازیها و همچنین ساختارها و رسیدن به خواسته ها بگونه ای باشد، که رشد ممکن شود و از روی آگاهی عمل درست ا انجام دهند و از عمل نادرست خودداری و پرهیز نمایند.
- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی