فرهنگ مدیریت و کارکنان
تفاوت کسی که کار می کند با آدم های بیکار چیست؟ به نظر شما زندگی کدام شان راحت تر است؟ در اینکه زندگی آدم های شاغل راحت تر و حتی شیرین تر است، هیچ شکی نداشته باشید. زندگی مردمی که کار و حرفه مناسبی دارند با بقیه مردم فرق می کند، اصلاً زندگی شان نظم دارد. این گروه از افراد در جمع خانواده و آشنایان هم ابهت خاصی دارند. به نظر می رسد که شغل داشتن به انسان هویت می دهد. به همین دلیل است که در سبک زندگی رضوی بر این نکته تأکید زیادی شده است تا مردم زندگی راحت تر و شادتری داشته باشند.
در متون اسلامی، نگاهی نزدیک به آن چه امروزه علم مدیریت نامیده می شود، وجود دارد. مدیریت اسلامی شیوه به کارگیری منابع انسانی و امکانات مادی، برگرفته از آموزه های اسلامی برای نیل به اهداف متأثر از نظام ارزشی اسلام است. احادیث و روایات فراوانی از امام رضا (ع) نقل شده که نشان دهنده تاکید ایشان بر ضرورت مدیریت و وجود مدیر در جامعه است؛ از جمله فضل بن شاذان نیشابوری می گوید: در باره ضرورت مدیریت از امام رضا (ع) شنیدم که فرمود: به درستی که ما در بررسی احوال بشر هیچ گروه وفرقه ای را نمی یابیم که در زندگی موفق و پایدار باشد مگر به وجود سرپرستی که امور مادی و معنوی (دین و دنیای) آنان را مدیریت نماید.» 1 هیچ مکتبی به این روشنی اهمیت مدیریت و رهبری را بیان نکرده که سعادت و پایداری یک ملت را در زندگی دنیوی و امور دینی مرهون آن بداند. آن حضرت در جای دیگر در سخنی جالب، والی مسلمین و مدیر امت مسلمان را به ستون خیمه تشبیه کرده و فرمود: «آیا نمی دانی که والی مسلمانان هم چون ستون میان خیمه است (که اولاً تمام بار خیمه بر روی آن استوار بوده و ثانیاً مانند نقطة مرکزی دایره شعاعش نسبت به همه جوانب یکسان است)». 2 با بررسی متون اسلامی در می بابیم که مدیر از نظر امام باید دارای شرایطی بوده که نه تنها این شرایط با اصول مدیریت مطابقت داشته بلکه فراتر از آن نیز باشد. در این جا به برخی از آن ها اشاره می گردد.
"توجه به بیت المال و برنامه ریزی برای درست مصرف کردن بودجه از دیگر ویژگی های مدیر اسلامی است"
توجه به محرومان و عادل و خدمت گزار بودن
در بسیاری از روایات کار و تلاش برای روزی حلال به عبادت برتر تعبیر شده است، امیر مومنان(ع) کار و کوشش را پس از سحر خیزی و یاد خدا،برای بدست آوردن روزی موثر دانسته است.[1]
امام رضا(ع)فرمودند:الذی یطلب من فضل الله عزوجل مایکف به عیاله اعظم اجرا من المجاهد فی سبیل الله عزوجل.[2]
پاداش کسی که با استعانت از فضل خدای عزوجل، روزی خانواده اش را می جوید از پاداش مجاهد در راه خدا بیشتر است.
در این سخن امام، اجر جوینده، روزی بیش از جهاد در راه خدا تعیین شده است.
جایگاه کارگر در شب معراج
امام رضا(ع)نقل فرموده اند: قال الله تعالی فی لیله المعراج: یا أَحمَدُ إِنَّ العِبادَةَ عَشَرَةُ أَجزاءَ: تِسعَةٌ مِنها طَلَبُ الحَلالِ فَإِذا طَیبتَ مَطعَمَک وَ مَشرَبَک فَأَنتَ فی حِفظی وَ کنَفی؛[3]
خداوند متعال در شب معراج فرمودند:ای احمد! عبادت ده قسمت است که نه قسمت آن در جستجوی روزی حلال نهاده شده است، پس اگر خوردن و نوشیدن تو پاکیزه باشد تو در پناه و حمایت من خواهی بود.
حدیث (1) پيامبر صلى الله عليه و آله :
طَلَبُ الْحَلَالِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَة
کار کردن برای کسب روزی حلال بر هر زن و مرد مسلمان واجب است.
جامع الاخبار (شعیری) ص
-------------------------------------------------
حدیث (2) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم :
امْنُنْ عَلَيْنَا بِالنَّشَاطِ وَ أَعِذْنَا مِنَ الْفَشَلِ وَ الْكَسَلِ وَ الْعَجْزِ وَ الْعِلَلِ وَ الضَّرَرِ وَ الضَّجَرِ وَ الْمَلَل
خدایا نعمت سرزندگی و کوشایی را به ما ارزانی دار و از سستی ، تنبلی ، ناتوانی ، بهانه آوری ، زیان ، دل مردگی و ملال ، محفوظمان دار.
بحار الانوار (ط - بیروت ) ج 91 ، ص 125
-------------------------------------------------
حدیث (3) پيامبر صلى الله عليه و آله :
إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لَا يُكَفِّرُهَا صَلَاةٌ وَ لَا صَدَقَةٌ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا يُكَفِّرُهَا قَالَ الْهُمُومُ فِي طَلَبِ الْمَعِيشَة
بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی شوند. سوال شد یا رسول الله!پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود : جدیت و تلاش در طلب معیشت.
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ج13، ص 13
-------------------------------------------------
حدیث (4) حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم :
الْعِبَادَةُ عَشَرَةُ أَجْزَاءٍ تِسْعَةُ أَجْزَاءٍ فِي طَلَبِ الْحَلَال
عبادت ده جز است که نه جز آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است.
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ج13، ص 12
کارگران و کارفرمایان
برتری کارگران
بر پایه روایتی حضرت عیسی خطاب به حواریان خود فرمود برتر از شما حواریان کسی است که با دست خود کار میکند و از دستاورد کسبش می خورد.
هنگامی که رسول خدا صلی الله عليه و آله از جنگ تبوک بازگشت، سعد انصاری به استقبال آن حضرت شتافت. پیامبر با او مصافحه کرد و چون زبری و خشنی دستهای او را احساس کرد از کارگر انصاری پرسید چرا دستهایت این چنین کوفته و خشن است؟ سعد :گفت ای رسول خدا ! با بیل و طناب کار میکنم و هزینه زندگی خانواده ام را تأمین میکنم پیامبر دست او را بوسید و فرمود: این دستی است که آتش جهنم به آن نخواهد رسید.
كارگران بازوان حركت هر جامعه‌ای به سوی رشد، تعالی و شكوفايی هستند بی شك همه پيشرفت‌های حاصل در مسير زندگی نشات گرفته از رشد و پويايی فكر و گسترش انديشه‌ورزی است و در هر جامعه‌ای كه از فرصت انديشه و بازوی هنرمند كارگران بهتر استفاده شود توسعه و پيشرفت، رونقی دو چندان خواهد يافت. اولین روز از ماه "می" هر سال در تقویم میلادی روز جهانی کارگر نامیده میشود که به همین مناسبت تعدادی از احادیث درباره کارگر را گردآوری نموده ایم.
زمانی که تنهایی بشر با تکثیر نسل انسان به هم‌زیستی در کنار دیگران تبدیل شد، «زندگی اجتماعی» تولد یافت و آدمی با وضع قانون‌های نخستین و ابتدایی برای مقابله با تعارض‌ها و اختلاف‌ها، به اجتماع، حیات و حیثیت بخشید. اکنون اجتماع و مردم جزء جدایی‌ناپذیر زندگی انسان هستند که از یک سو دستیابی به پیشرفت را آسان‌تر و از سوی دیگر، زندگی را نیازمند قانون‌های بیشتر و جامع‌تر کرده‌اند. در واقع، هدایت تکوینی خداوند با هدایت تشریعی او کامل شد و اجتماع و زندگی مدنی بشریت با آمدن پیامبران و پیاده شدن قانون الهی در آن، رنگ خدایی گرفت. با سیر استکمالی دین و اصول آن و با ظهور دین اسلام و بعثت نبی مکرم اسلام (صلوات‌الله علیه)، اولین حکومت اسلامی تشکیل و به‌عنوان الگوی حکومت و نظام دارای برنامه کامل، به دنیا عرضه شد. هر ملتی هم که آن را الگو قرار داد، در طول تاریخ ماندگار شد. این مقاله با نگاهی به چرایی و چگونگی حکومت اسلامی از منظر قرآن کریم، در صدد بازگویی ابعاد شناخته شده آن به نسل حاضر است. به این منظور به بیان ارزش و قداست حکومت اسلامی می‌پردازد که خود در تداوم حکومت الهی رسول خدا (ص) است، انقلاب اسلامی ایران انقلابی تأثیرگذار در بیداری ملت‌های مسلمان محسوب میشود و میراث گران‌قدر امام خمینی (ره) است.
در اسلام و علم مدیریت، در رابطه با نظام جبران خدمات کارکنان در قبال سازمان، دارای آموزه هایی ناب و نظریات متفاوتی است، از جمله نظریه عرضه و تقاضا، نظریه قدرت پرداخت، نظریه کارایی و ....بر اساس دستورات و سفارشاتی که از آموزه های اسلامی برداشت می گردد، اسلام هیچ عمل و خدمتی را بدون پاداش قرار نداده است ازطرفی طبق یک نظر فقهی معروف، دریافت حقوق