فضائل اخلاقی
سه چیز است كه در هر كس نباشد هیچ عملی از او كامل نگردد: پارسایی كه او را از نافرمانی خدا باز دارد و خویی كه به وسیله آن با مردم مدارا كند و بردباریای كه با آن رفتار جاهلانه نادان را دفع سازد.
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
ثلاث من لم یكنّ فیه لم یتمّ له عمل: ورع یحجزه عن معاصی الله، وخلق یداری به الناس، و حلم یردّ به جهل الجاهل؛
سه چیز است كه در هر كس نباشد هیچ عملی از او كامل نگردد: پارسایی كه او را از نافرمانی خدا باز دارد و خویی كه به وسیله آن با مردم مدارا كند و بردباریای كه با آن رفتار جاهلانه نادان را دفع سازد.
(الكافی: 1/116/2)
الإمام الصادق علیه السلام :
إنَّ أهلَ التَّقوى أخَفُّ أهلِ الدُّنیا مَۆونَةً ، وأكثَرُهُم مَعونَةً ؛
امام صادق علیه السلام :
قرآن کريم :
اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لاَِنْفُسِكُمْ وَ اِنْ اَسَاْتُمْ فَلَها؛[سوره اسراء ، آيه ۷]
اگر خوبى كنيد، به خودتان كرده ايد و اگر بدى كنيد باز هم به خود كرده ايد.
۱ پيامبر صلي الله عليه و آله :اَلْعِلْمُ رَأسُ الْخَيْرِ كُلِّهِ، وَ الْجَهْلُ رَأسُ الشَّرِّ كُلِّهِ ؛
دانايى سرآمد همه خوبى ها و نادانى سرآمد همه بدى هاست.[بحارالأنوار، ج۷۷، ص ۱۷۵، ح ۹]
۲ پيامبر صلي الله عليه و آله :تَـكَـلَّـفُوا فِعْلَ الْخَيْرِ وَ جاهِدوا نُفوسَكُمْ عَلَيْهِ، فَاِنَّ الشَّرَّ مَطْبوعٌ عَلَيْهِ الاِنْسانُ؛
در كار خير، خود را به زحمت اندازيد و در اين راه با هوا و هوس خود مبارزه كنيد، زيراطبيعت انسان به بدى تمايل دارد.[تنبيه الخواطر، ج ۲، ص ۱۲۰]
امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند :
برترين حيا، شرم و حياء از خداوند است.
أفضَلُ الحياءِ استحياءُك من الله.
تصنيف غررالحكم، صفحه 257، حدیث 5451
https://janat1.ir/hadith/?SN=975
امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند :
در سه مورد حياء و شرم پسنديده نيست: 1) خدمت كردن به ميهمان 2) برخاستن انسان از جا به احترام پدر و معلمش 3) و طلب حقّ اگر چه كم باشد.
ثلاثٌ لا يستَحي منهنَّ: خِدمةُ الرّجل ضَيفَه، و قيامُهُ عَن مجلِسِهِ لأبيهِ و معلّمِهِ و طَلَبُ الحقِّ و إنْ قَلَّ.
تصنيف غرر الحكم، صفحه 69، حدیث
١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
اِنَّ الحَیاءَ زینَةُ الاِسلام.
حُجب و حیا زینت و زیور اسلام است. (سفینه، ج ١ ص ٣٦٢)
٢ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
اَلحَیاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الایمانِ.
شرم و حیا خود شعبهای از ایمان است. (مستدرک، ج ٨، ص ٤٦٦)
٣ـ «امام موسیكاظم(علیهالسلام)»:
الحیاءُ مِنَ الایمانِ وَالایمانُ فیالجَنَّهِ.
شرم و حیا نشانة ایمان است و جای ایمان در بهشت است. (بحار، ج ٧٨، ص ٤٠٩)
٤ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
لاایمانَ لِمَن لاحَیاءَ لَهُ.
كسی كه حیا ندارد ایمان ندارد! (اصول كافی، ج ٣، ص ١٦٤)
٥ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
عَلی قَدرِ الحیاءِ تكونُ العِفَّةُ.
عفت و پاكدامنی اشخاص به اندازة شرم و حیای آنهاست. (فهرست غرر، ص ٨٧)
اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ وَأَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، يَا أَبَا الْقاسِمِ، يَا رَسُولَ اللّٰهِ، يَا إِمامَ الرَّحْمَةِ، يَا سَيِّدَنا وَمَوْلَانَا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حَاجاتِنا، يَا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّٰهِ؛
خدایا از تو میخواهم و بهسویت روی آوردم به وسیله پیامبرت، پیامبر رحمت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) ای ابا القاسم، ای فرستاده خدا، ای پیشوای رحمت، ای آقا و مولای ما، به تو رو آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو متوسل شدیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن؛
يَا أَبَا الْحَسَنِ، يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، يَا عَلِىَّ بْنَ أَبِى طالِبٍ، يَا حُجَّةَ اللّٰهِ عَلىٰ خَلْقِهِ، يَا سَيِّدَنا وَمَوْلانا إِنَّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِكَ إِلَى اللّٰهِ وَقَدَّمْناكَ بَيْنَ يَدَيْ حاجاتِنا، يا وَجِيهاً عِنْدَ اللّٰهِ اشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللّٰهِ؛
ای ابا الحسن، ای امیرالمؤمنین، ای علی بن ابیطالب، ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما، به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و بهسوی خدا به تو متوسل شدیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن؛
حدیث (1) امام على عليه السلام :
اَلعَفوُ تاجُ المَكارِمِ؛
گذشت، اُوج بزرگواريهاست.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص245 ،ح5001
حدیث (2) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :
قرآن کريم :
وَ لا تَسْتَوِى الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتى، هِىَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذى بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَ نَّهُ وَلىٌّ حَميمٌ وَ ما يُلَقّاها إِلاَّ الَّذينَ صَبَروا و ما يُلَقّاها إِلاّ ذو حَظٍّ عَظيمٍ؛[سوره فصلت، آيه ۳۴ و ۳۵]
هرگز خوبى و بدى يكسان نيست، بدى را با خوبى دفع كن تا دشمنان سرسخت هم چون دوستان گرم و صميمى شوند. امّا جز كسانى كه داراى صبر و استقامتند به اين مقام نمى رسند، و جز كسانى كه بهره عظيمى (از ايمان و تقوا) دارند به آن نايل نمى گردند.
۱ پيامبر صلي الله عليه و آله :... وَ ما يَمْنَعُكَ أنْ تُحِبَّ أنْ تَعيشَ حَميدا وَ تَموتَ سَعيدا و اِنّما بُعِثْتُعَلى تَمامِ مَحاسِنَ الأخْلاقِ؛
چه چيزى مانع توست كه زندگى پسنديده و مرگ با سعادت را داشته باشى، چرا كهمن براى كامل نمودن اخلاق زيبا مبعوث شده ام.[مجمع الزوائد، ج ۸ ، ص ۲۳]
۲ پيامبر صلي الله عليه و آله :اَحَبُّكُمْ اِلَى اللّه ِ اَحْسَنُكُمْ اَخْلاقا؛
محبوب ترين شما در نزد خدا، خوش اخلاق ترين شماست.[مجمع البيان، ج ۱۰، ص ۸۷]
۳ امام صادق عليه السلام :اِنَّ مِمّا يُزَيِّنُ الاِْسْلامَ الاَْخْلاقُ الْحَسَنَةُ فيما بَيْنَ النّاسِ؛
خوش اخلاقى در بين مردم، زينت اسلام است.[مشكاة الأنوار، ص ۴۲۲]
امام على عليه السلام :
اَعْقَلُ النّاسِ مَنْ كانَ بِعَيْبِهِ بَصيرا وَ عَنْ عَيْبِ غَيْرِهِ ضَريرا؛
عاقلترين مردم كسى است كه به عيبهاى خويش بينا و از عيوب ديگران، نابينا باشد.
(غررالحكم، ص207)
امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند :
خوشا به حال آنکه عمل و علمش، دوستی و دشمنیاش، انجام دادن و رها کردنش، سخن و سکوتش، وکردار و گفتارش را برای خدا خالص گرداند.
ُوبَی لِمَنْ أخْلَصَ لِلَّهِ عَمَلَهُ، وَعِلْمَهُ، وَحُبَّهُ، وَبُغْضَهُ، وَأخْذَهُ، وَتَرْکَهُ، وَکَلامَهُ، وَصَمْتَهُ، وَفِعْلَهُ، وَقَوْلَهُ.
How happy is he who sincerely devotes exclusively to Allah his entire life, including his actions, knowledge, love, hatred, receiving, relinquishing, speech, silence, and his words and deeds.
بحار الأنوار، جلد 77، صفحه 289
https://janat1.ir/hadith/?SN=3086
حضرت زهرا سلام الله عليها می فرمایند :
هر که عبادت خالصانه خود را به سوی خدا بالا فرستد، خداوند برترین مصلحت او را بر او فرو خواهد فرستاد
مَنْ أصْعَدَ إلَی اللهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، أهْبَطَ اللهُ إلَیْهِ أفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ
God will grant the best thing out of expediency to everyone who prayer.Sincerely
بحار الأنوار، جلد 70
https://janat1.ir/hadith/?SN=2615
امام رضا عليه السلام می فرمایند :
هیچ بندهاى حقیقت ایمان را به کمال نمیرساند مگر این كه در او سه خصلت باشد: دینشناسى، برنامهریزی درست در زندگى، و شكیبایى در مصیبتها.
لا یسْتَكْمِلُ عَبْدٌ حَقِیقَةَ الإیمانِ حَتَّى تَكُونَ فیهِ خِصالٌ ثَلاثٌ: التَّفَقُّهُ فِي الدِّینِ وحُسْنُ التَّقْدیرِ فِي المَعیشَةِ، والصَّبرُ عَلَی الرَّزایا.
A servant would not perfect the reality of faith at all except that he has three qualities: reflecting about religion, well planning in life, being patient with calamities.
بحار الأنوار، جلد 78، صفحه 339، حدیث 1
https://janat1.ir/hadith/?SN=2930
امام رضا عليه السلام می فرمایند :
رسول خدا صلي الله عليه واله می فرمایند :
از ما نيست كسى كه امانت را بیاهميت شمرد تا آنجا که آنچه به او سپردهاند از بین ببرد.
لَيسَ مِنَّا مَن يُحَقِّرُ الأمانَةَ حتّی يَستَهلِكَها إذَا اسْتَودَعَها.
He who underestimates the trust (and does not care about it) so far it becomes spoiled, he is not among our followers.
بحار الأنوار، جلد 71، صفحه 172
https://janat1.ir/hadith/?SN=3101
امام جواد عليه السلام می فرمایند :
اعتماد به خداوند بهای هر چیز گرانبها و نردبان هر امر بلند مرتبهای است.
الثِّقَةُ بِاللهِ ثَمَنٌ لِکُلِّ غَالٍ، وَسُلَّمٌ إلَی کُلِّ عالٍ.
Trust in God can be the cost for any costly thing and a ladder to any kind of sublimity.
بحار الأنوار، جلد 75، صفحه 364
https://janat1.ir/hadith/?SN=3160
امام جواد عليه السلام می فرمایند :
اعتماد به خداوند بهای هر چيز گرانبها و نردبان هر امر بلند مرتبهای است.
الثِّقَةُ بِاللهِ ثَمَنٌ لِكُلِّ غَالٍ، وَسُلَّمٌ إلَی كُلِّ عالٍ.
Trust in God can be the cost for any costly thing and a ladder to any kind of sublimity.
بحار الأنوار، جلد 75، صفحه 364