آموختن بعضی از مباحث علمی برای زندگی انسان ضروری و واجب است

خبرگزاری مهر- گروه دین و آئین: الگو گرفتن از زندگی ائمه علیهم‌السلام جز موارد مورد تاکید در معارف اسلامی و در جهت ساختن سبک زندگی مناسب برای مؤمنان است، در زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها باید دقیق شد، با نگاهی نو آن زندگی را شناخت و به معنای واقعی کلمه آن را الگو قرار داد.
یکی از ابعاد زندگانی این بانوی بزرگوار نیایش‌های عاشقانه آن حضرت با خداوند تبارک و تعالی است.
دعاهایی است که منسوب به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و راهگشا برای کسب معرفت و رسیدن به کمال محسوب می‌شود.
دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست.
دعا در فرهنگ اسلامی از مهم‌ترین عبادات است؛ تا آنجا که خداوند در قرآن مجید پس از امر به دعا و وعده استجابت «وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُم» می‌افزاید: کسانی که در برابر این رابطه نزدیک خلق و خالق تکبر می‌ورزند به زودی با ذلت وارد دوزخ می‌شوند: «اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ».
و در جایی دیگر از قرآن مجید می‌خوانیم: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْلا دُعاؤُکُم»؛ (بگو: پروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعای شما نباشد).
در اهمیت فوق‌العاده دعا در فرهنگ اسلامی همان بس که دعا زیباترین رابطه خلق با خالق است و باعث طراوت روح انسان و نور امید بر آن می‌شود.
دعا انسان را به اصلاح خویشتن و تهذیب اخلاق دعوت می‌کند.
دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست.
به هنگام دعا، انسان با تمام وجودش خدا را مخاطب ساخته و از فضل و رحمتش طلب می‌کند و با خضوع و تذلل او را می‌خواند و خواسته‌های خود را بی پرده به عرض او می‌رساند.
گفتنی است به هنگام دعا تمام حجاب‌ها میان خداوند و بندگان برداشته می‌شود و انسان، مستقیماً او را مخاطب قرار داده و تمام نیازهای خود را با او در میان می‌گذارد.
اضافه بر این، شکی نیست که دعا نقش بسیار مؤثری در تربیت نفوس انسانی و سوق آنها به مراتب کمال دارد که بسیاری از آن غافل اند.
با این‌که خداوند به انسان بسیار نزدیک است «وَنَحْنُ أَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرید» ولی بسیار می‌شود که انسان با غفلت و بی توجهی از او فاصله می‌گیرد و دور می‌شود.
دعا می‌تواند این دوری را تبدیل به نزدیکی کند و این فاصله را از میان بردارد چرا که انسان به هنگام دعا، قرب و نزدیکی خود را به خدا کاملاً احساس می‌کند.
دعا همچون باران بهاری است که سرزمین دل‌ها را سیراب می‌کند و شکوفه‌های ایمان و اخلاص و عشق و عبودیت را بر شاخسار روح انسان ظاهر می‌سازد.
دعا نسیم روح بخش قدسی است که همچون دم مسیحا عظم رمیم را به اذن الله حیات می‌بخشد.
دعا دریای مواجی است که گوهرهای فضائل اخلاقی را در درون وجود انسان پرورش می‌دهد.
هر نفسی که با دعا همراه است ممدّ حیات است و مفرّح ذات و هر دلی که با نور دعا قرین است با تقوای الهی همنشین است.
دعا کننده، وصول به مقاصد شخصی یا نوعی خود را از خدا می‌طلبد و خداوند تربیت و پرورش روحانی او را از طریق دعا می‌خواهد.
بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین محمود معرفت پژوهشگر مسائل دینی، از رهگذر شرح و دعاهای ایام هفته حضرت زهرا سلام الله علیها، زوایای پنهانی که در این ادعیه نورانی نهفته است را مطرح نموده که تقدیم مخاطبان می‌شود.
آنچه در ادامه می‌خوانید بخش دهم این سلسله مطالب است:
حضرت فاطمة (س) فی دُعاءِ یومِ السَّبتِ: اللّهُمَّ افتَح لَنا خَزائِنَ رَحمَتِک، وهَب لَنَا اللّهُمَّ رَحمَةً لا تُعَذِّبُنا بَعدَها فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَارزُقنا مِن فَضلِک الواسِعِ رِزقاً حَلالاً طَیباً، ولا تُحوِجنا ولا تُفقِرنا إلی أحَدٍ سِواک، وزِدنا لَک شُکراً، وإلَیک فَقراً وفاقَةً، وبِک عَمَّن سِواک غِنی وتَعَفُّفاً.اللّهُمَّ وَسِّع عَلَینا فِی الدُّنیا، اللّهُمَّ إنّا نَعوذُ بِک أن تَزوِی وَجهَک عَنّا فی حالٍ ونَحنُ نَرغَبُ إلَیک فیهِ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأعطِنا ما تُحِبُّ وَاجعَلهُ لَنا قُوَّةً فیما تُحِبُّ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ.
حضرت زهرا سلام الله علیها در دعای روز شنبه می‌فرمایند «اللهم وسع علیها فی الدنیا».
از منظر قرآن اجابت دعا جز مسلمات می‌باشد.
همین که انسان به مرحله فراخوانی و دعا کردن در محضر حق تعالی نائل می‌شود، درخواست او مستجاب شده است و یقیناً محقق خواهد شد.
اما زمان تحقق دعا و ظهور و بروز اجابت دعا برای عامه مردم معلوم و مکشوف نیست بلکه تشخیص زمان اجابت دعا بر عهده معصوم علیه السلام گذاشته شده است و فرد غیر معصوم بر مبنای تعبد آن اجابت را می‌پذیرد.
اگر انسان مؤمنی مشتاق باشد زمان ظهور اجابت دعای خود را بداند باید به امام معصوم علیه السلام مراجعه کند.
یکی از مشکلات دوران غیبت همین مسئله است.
دعای حضرت زهرا سلام الله علیها که فرمودند «خدایا برای ما در دنیا وسعت عنایت کن»، این سوال را ایجاد می‌کند که انسان مؤمن در کدام جنبه از جنبه‌های زندگی دنیوی باید از خداوند متعال طلب وسعت کند.
آنچه مسلم است این است که مؤمنین باید از منظر دینی و از دیدگاه قرآن و روایات ابعاد وسعت در متن زندگی را به دست بیاورند، بر این اساس اولین مرحله از وسعت در زندگی از دیدگاه قرآن و روایات وسعت علمی و عملی است.
در دیدگاه دینی اولیای الهی مباحث علمی را در سه عنوان واجب، مستحب و فضل تقسیم می‌کنند.
بعضی از مباحث علمی برای زندگی انسان ضروری و واجب است.
امور واجب نیز به دو قسم واجب شرعی و واجب عرفی تقسیم می‌شوند.
واجب شرعی (واجب عینی و واجب کفایی) به آن دسته از اموری گفته می‌شود که اگر انسان مؤمن آنها را انجام ندهد در روز قیامت بر مبنای محاسبه حق تعالی مورد کیفر قرار می‌گیرد و واجب عرفی به آن دسته از امور تعلق می‌گیرد که اگر قصور و کوتاهی در آنها صورت بگیرد در متن زندگی انسان‌ها مشکلات و گرفتاری‌هایی به وجود خواهد آمد.
این مرحله از علم متوجه تک تک انسان‌ها است و شرع مقدس آموختن مسائل واجب را بر متدینین الزام کرده است.
مرحله بعدی علم مرحله‌ای است که آموختن آن برای عموم افراد الزامی ندارد بلکه می‌توان این عرصه را چنان مدیریت کرد که افراد بر حسب علایق خود این علوم را بیاموزند.
مرحله سوم از مراحل علم، فضل است.
فضل به معنای گستراندن دانایی انسان به علومی است که به آراستن جان کمک می‌کند.
اگر انسان به این مرحله از علم دست پیدا کند وجودش در نوعی گستردگی قرار می‌گیرد.
مجهولات فراوان در عالم دنیا انسان را بر آن می‌دارد که هر لحظه به پرده‌برداری از چهره موارد ناشناخته علمی نیازمند باشد.
نیاز همیشگی انسان به علم و علم آموزی معنای وسعت علمی را به ذهن متبادر می‌کند.
دعای حضرت زهرا سلام الله علیها و درخواست وسعت از خداوند متعال توجه مؤمنین و علاقمندان را به این نیاز ضروری یعنی وسعت علمی و درخواست آن از پروردگار عالم جلب می‌کند.
حضرت زهرا سلام الله علیها در دعای روز شنبه به محضر حق تعالی عرضه می‌دارند «اللهم وسع علینا فی الدنیا» خدایا در دنیا به ما وسعت عنایت کن.
در رابطه با توسعه و گسترش در دنیا باید این نکته را در نظر داشت که منظور از دنیا محل اقامت و اسکان انسان است، در این صورت باید دنیا را از منظر جهان بینی دینی و از دیدگاه قرآن شناخت.
خداوند متعال در آیه ۴۷ سوره مبارکه ذاریات می‌فرماید: «والسماء بنیناها باید و انا لموسعون»؛ و ما آسمان را به قدرت خود برافراشتیم و ماییم که وسعت دهنده هستیم.
این آیه در ارتباط با جهان‌شناختی است، واژه «سماء» در این آیه نمایندگی کل جهان را بر عهده دارد.
در آیات قرآنی هر گاه واژه سماء به تنهایی به کار رود به معنای جهان ملکی و مادی است و هر گاه این واژه در مقابل واژه ارض به کار گرفته شود به معنای نقطه مقابل اسکان بشر است.
استفاده از واژه «موسعون» در این آیه بیانگر این مفهوم است که از منظر قرآن کریم عالم مادی در حال گسترش و وسعت یافتن است و این فعل را خداوند متعال به عهده گرفته است و جمع بودن واژه موسعون نیز این معنا را می‌رساند که دستگاه منظمی به اراده خداوند متعال گستراندن عالم را به فعلیت می‌رساند.
البته در برخی آیات پایان یافتن این گسترش نیز مطرح شده است و اینکه با پایان یافتن جهان مادی، عالم آخرت آغاز خواهد شد.
با توجه به این آیه شریفه از آنجایی که توسعه یکی از مقدرات حق تعالی بوده و عالم مادی در حال گسترانده شدن است می‌توان گفت گسترش جهان به جهانیان ارتباطی ندارد بلکه آفرینش و گسترش جهان در برنامه هستی خداوند متعال است.
بنابراین دعای حضرت زهرا سلام الله علیها به جهانیان ارتباط پیدا می‌کند بر این اساس که انسان‌ها و جهانیان نیز در این جهان در حال گسترش، حالت سعه و وسعت داشته باشند.
در حقیقت حضرت زهرا سلام الله علیها در این دعای شریف می‌خواهند این معنا را القا کنند که جهانیان باید به این نکته متوجه باشند که در این جهان در حال گسترش چگونه جان گسترده‌ای داشته باشند و بدین وسیله باب معرفتی جدیدی را برای مسلمانان باز می‌کنند.
حضرت زهرا سلام الله علیها با دعای خود به مسلمانان می‌آموزند یکی از درخواست‌های انسان مسلمان باید درخواست گسترش جان و سعه وجودی باشد.
انسان در فرهنگ دینی نقطه ختم و پایان ندارد و این انسان در حال گسترش در جهانی که گسترش آن به نقطه پایان می‌رسد به عالم فراخ ناک و بسیار وسیع آخرت وارد می‌شود.
بنابراین اگر انسان جان خود را در مسیر گسترش قرار دهد می‌تواند جان گسترده خود را با عالم نامحدود و بی‌کرانه آخرت هماهنگ سازد.
از این جهت دعای حضرت زهرا سلام الله علیها برای انسان‌های آشنا به حقایق دعایی بسیار مبارک و پرمیمنت است.
حضرت زهرا سلام الله علیها خود جان گسترده و وسیعی داشته و در جهان آخرت جایگاه خاصی دارند و با این دعا می‌خواهند دوستان و شیعیان خود را به این مسیر راهنمایی کنند تا ایشان نیز چنین احساسی را تجربه کرده و دغدغه گسترش جان و سعه وجودی را در خود ایجاد کنند و همواره از خدای متعال درخواست کنند که خداوندا ما را در این دنیا در حال گسترش قرار بده تا سعه جان ما آنقدر گسترش پیدا کند که دنیا و جهان را کوچک ببینیم و دغدغه گذر و عبور از این دنیا در ما ظاهر شود و ما را چنان با عالم آخرت هماهنگ کن که ما نیز چون جهان آخرت ملکوتی شویم.