علی صیاد شیرازی

وی پس از پیروزی انقلاب ایران، سال ۱۳۵۸ در کردستان، به فرماندهی عملیات شمال غرب کشور برگزیده شد و در نبردهای کردستان به همراه مصطفی چمران نقش مهمی ایفا نمود.^[۵]

عزل از فرماندهی غرب کشور

پس از حوادث کردستان، صیاد با درجه سرگردی به همراه رحیم صفوی به غرب اعزام می‌شود و با همکاری ارتش و سپاه سنندج را فتح می‌کنند. این عملیات در کردستان موجب می‌شود تا او با درجه سرهنگی به فرماندهی عملیات غرب منصوب شود. اما مدتی بعد به دلایل تمرد این ۲ درجه از او گرفته می‌شود.^[۱۳]

در نوشته‌های بنی صدر این‌گونه آورده شده که در سردشت، نیروهای تحت امر سرهنگ صیاد شیرازی تلفات و شکست سختی متحمل شده‌اند. در پاسخ به سوالات فرماندهٔ کل قوا بنی‌صدر در مورد تلفات، صیاد شیرازی پاسخ می‌دهد که آنان به بهشت می‌روند و برای جبران شکست درخواست استفاده از بمب ناپالم می‌کند که با خشم شدید و مخالفت بنی‌صدر مواجه می‌شود. این اختلافات موجب خلع دو درجه، برکناری، و دستور محاکمهٔ نظامی صیاد شیرازی می‌شود.^[۱۴]

اما آنچه توسط خود صیاد شیرازی و توسط سخنگوی وقت ارتش سرتیپ غلامحسین دربندی نقل شده این ماجرا با آنچه بنی صدر نوشته متفاوت است.^[۱۵]

صیاد شیرازی درباره عزل خود گفته‌است:

به موجب سعایت‌هایی که علیه اینجانب و قرارگاه عملیاتی غرب کشور انجام گرفت، به دستور رئیس‌جمهور وقت حیطه فرماندهی من به کردستان محدود شد. سپس از مسئولیت خود عزل شدم. در ضمن به درجه قبلی، یعنی سرگردی تنزل یافتم. در همین اوان بود که جنگ تحمیلی نیز آغاز گردید.^[۱۶][۱۷]

بازگشت به ارتش

پس از خلع بنی‌صدر، با حضور محمدعلی رجایی در سمت ریاست جمهوری، صیاد شیرازی بار دیگر با دریافت دو درجه، به ارتش بازگشت^[۱۸] و برای پایان دادن به ناهماهنگی ارتش و سپاه، قرارگاه مشترک عملیاتی سپاه و ارتش تحت عنوان قرارگاه حمزه سیدالشهداء را راه‌اندازی کرد.^{[۴][۵][۶][۹]}

صیاد شیرازی درخاطره‌ای نقل می‌کند:

نامه‌ای به من ابلاغ شد تا قرار گاه را به‌هم بزنم و بعنوان مشاور فرمانده لشکر کردستان در امرعملیات نامنظم کار کنم؛ یعنی مسئولیت من از فرماندهی منطقه کرمانشاه و کردستان محدود به کرمانشاه شد. حالا می‌بایست یک دفعه تشکیلات را برهم می‌زدیم در حالی که کار تمام نشده بود، چون کار را غیر معقول می‌دیدم؛ غفلت کردم و نامه‌ای تهیه کردم و در آن جملاتی نوشتم که از نظر نظامی حالت طغیان و سرپیچی و تمرد را داشت. مستندترین مدرکی که بنی صدر به تحریک اطرافیانش همه جا بگوید ببینید این همان است که می‌گفتم؛ صیاد طغیان و تمرد کرده‌است. بنی صدر نامه را مستقیم برده بود خدمت حضرت امام و گفته بود که صیاد شیرازی تمرد کرده. حضرت امام مرا که نمی‌شناخت ایشان هم همان اعتقادی که به اصول دین داشتند دستور داده بودند؛ با ایشان طبق مقررات رفتار کنید و منظور از مقررات نه تنها برکناری با قاطعیت بلکه گرفتن درجه و حتی دادگاهی کردن بود.^[۱۹][۲۰]

پس از کشته شدن ولی‌الله فلاحی در ۹ مهر ۱۳۶۰، قاسمعلی ظهیرنژاد (فرماندهٔ وقت نیروی زمینی) به سمت رئیس ستاد مشترک ارتش منصوب شد و صیاد شیرازی (با درجه سرهنگی) به درخواست اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای عالی دفاع و با حکم سید روح‌الله خمینی به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش منصوب شد.^{[۴][۵][۲۱]}

او در مقام فرمانده نیروی زمینی ارتش با مشارکت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در عملیات طریق القدس، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، مسلم‌بن‌عقیل، مطلع‌الفجر، محرم، والفجر۱، ۲، ۳، ۴، ۸، ۹، عملیات خیبر و بدر و قادر شرکت نمود و پیروزی‌های بزرگی را برای ایران به ارمغان آورد.^[۴]

در سال ۱۳۶۴ و بعد از عملیات قادر صیاد شیرازی ناکامی ارتش در این عملیات را ناشی از عدم همکاری سپاه دانسته^[۲۲]و این موضوع اختلافات پیش آمده بین محسن رضایی به عنوان فرمانده کل سپاه و صیاد شیرازی به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش تا بدانجا رسید که آیت‌الله خمینی در تیر ۱۳۶۵ با آنها در جماران ملاقات کرد و از آنها خواست "وحدت" را دنبال کنند.^[۲۳] اما علی صیاد شیرازی در مرداد سال ۱۳۶۵ از فرماندهی نیروی زمینی استعفا داد و با پیشنهاد سید علی خامنه‌ای و تصویب سید روح‌الله خمینی به سمت «نمایندگی رهبری در شورای عالی دفاع» منصوب شد.^{[۴] [۹]} به گفته رئیس اداره دوم ارتش در دهه ۶۰، سرهنگ محمدمهدی کتیبه محسن رضایی باعث کنارگذاشتن صیاد شیرازی از فرماندهی نیروی زمینی ارتش بود.^{[۲۴][۲۵][۲۶]} در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۶۶، وی به درجه سرتیپی ارتقاء یافت.

صیاد شیرازی (به همراه محسن رضایی و اکبر هاشمی رفسنجانی) به عنوان "اصلی‌ترین رهبران نظامی ایران و کسانی که به وضوح پس از آزادسازی خرمشهر طرفدار ادامه جنگ و کشاندن جنگ به داخل عراق بودند، شناخته می‌شد.^[۲۷]

صیاد شیرازی در سال ۱۳۶۷ در عملیات مرصاد که در خلال آن مرزهای غربی ایران مورد هجوم مجاهدین خلق قرار گرفته بود، با طراحی و فرماندهی این عملیات به نیروهای مجاهدین شکست سختی وارد کرد.^[۴]

در مهر ۱۳۶۸، بنابه درخواست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، و با موافقت و حکم فرماندهی کل قوا به سمت معاونت بازرسی ستاد کل نیروهای مسلح^[۶] و در شهریور ۱۳۷۲ به سمت جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد. او پنج روز قبل از مرگ در ۱۶ فروردین ۱۳۷۸ هم‌زمان با عید غدیر از سوی فرمانده کل قوا به درجه سرلشکری ارتقاء پیدا کرد که این درجه مجدداً پس از کشته شدن وی به سپهبدی ارتقاء یافت.^[۴][۶]

ترور

صیاد شیرازی در بامداد ۲۱ فروردین ۱۳۷۸ به وسیله عوامل مسلح سازمان مجاهدین خلق در پوشش رفتگر، مقابل درب منزل مسکونی‌اش واقع در تهران و در برابر دیدگان فرزندش ترور شد.^[۴][۵][۹] طبق گزارشی از خبرگزاری ایسنا، زهره قائمی، به عنوان مسئول عملیات ترور صیاد شیرازی معرفی شد.^[۲۸]

در مراسمی با حضور سید علی خامنه‌ای و مقامات لشکری و کشوری و جمعی از دوستدارانش، علی صیاد شیرازی در قطعه ۲۹ بهشت زهرا به خاک سپرده شد.^[۲۹][۳۰]

پس از ترور

رحیم صفوی فرمانده وقت سپاه پاسداران در حاشیه مراسم یازدهمین سالگرد ترور گفت: عملیات تلافی‌جویانه سپاه پاسداران در همان سال اول ترور، با شلیک بیش از هزار گلوله توپ و موشک به مقرهای مجاهدین خلق در داخل خاک عراق انجام شد. رحیم صفوی تصریح کرد: بدون شک دستور ترور صیاد شیرازی از یک رده بالاتر به مجاهدین خلق داده شد و شخص صدام این دستور را به مجاهدین خلق داد.^[۳۱] سرلشکر صفوی افزود: سپاه پاسداران در همان سال اول ترور وی، طی یک طرح عملیاتی از ساعت ۴ تا ۸ صبح تمام مقرهای مجاهدین خلق از پادگان اشرف گرفته تا العماره را با شلیک بیش از هزار موشک و گلوله توپ‌خانه برد بلند، منهدم و تلفات سنگینی را به مجاهدین خلق وارد کرد. به دنبال این عملیات، عراق واکنش شدیدی از خود نشان نداد و تنها به گله مختصری بسنده کرد^[۳۲]

احمدرضا پوردستان فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی، دلایل و بهانه‌های اصلی ترور صیاد شیرازی توسط مجاهدین خلق را شکست و ضربه‌ای دانست که این گروه در عملیات مرصاد در اثر تدابیر و فرماندهی صیاد شیرازی متحمل شده بودند. وی افزود صیاد شیرازی با شناخت خوبی که از منطقه و نیروها داشت به پایگاه کرمانشاه رفت و با بالگرد ۲۱۴ هوانیروز، عملیات شناسایی از منطقه را انجام داد و در نهایت با ساماندهی و تدابیر ویژه خود با کمک و هدایت نیروها، ضربه مهلکی در عملیات مرصاد به مجاهدین خلق وارد و مجاهدین خلق را مجبور به عقب‌نشینی کرد.^[۳۳]

فرض‌الله شاهین‌راد در مورد وی می‌گوید «صیاد توانست خرد نظامی را با احساس مردمی ترکیب کند». شاهین راد این کار را خدمت صیاد می‌داند.^[۳۴]

پس از درگذشت او چندین خیابان، ساختمان و مجتمع نظامی با نام وی نامگذاری شده‌اند، از جمله یک بزرگراه و یک ایستگاه مترو در تهران.^{[نیازمند منبع]}

جایزه‌ها و نشان‌های افتخار

این بخش شامل نشان‌ها و جایزه‌های رسمی امیر صیاد شیرازی است که بر روی لباس همسان او نصب می‌شود ولی جایزه‌های غیرنظامی و غیررسمی را دربر نخواهد گرفت.

آرم‌ها

نوار نشان‌ها

نام نشان‌ها

نشان درجه یک فتح

نشان درجه یک فتح

کتاب‌شناسی

• مجموعه مقالات اولین نشست کنفرانس بررسی دفاع مقدس / به‌کوشش ذاکر صالحی / دانشگاه امام حسین/ ۱۳۷۱.
• سونای زعفرانیه / علیرضا نوری‌زاده.
• خاطرات امیر شهید سپهبد صیاد شیرازی / مرکز اسناد انقلاب اسلامی / ۱۳۷۸.
• خاطرات سال‌های نبرد / محسن مؤمنی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت و نشر شاهد / ۱۳۷۸.
• صیاد دل‌ها / احمد حسینیان / ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی / ۱۳۷۸.
• ناگفته‌های جنگ / تدوین احمد دهقان / دفتر ادبیات وهنر مقاومت / ۱۳۷۸.
• یادداشت‌های سفر شهید صیاد شیرازی / محسن کاظمی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت / ۱۳۷۸.
• عملیات آزادسازی سنندج و گردنه صلوات‌آباد (اردیبهشت ۱۳۵۹) / تدوین علی صادقی‌گویا / ایران سبز / ۱۳۷۹.
• عملیات شیندرا /تدوین علی صادقی‌گویا / هیئت معارف جنگ / ۱۳۷۹.
• اسطوره‌ها / به‌کوشش خلیل اسفندیاری / نشر شاهد / ۱۳۸۰.
• یادداشت‌های ویژه سپهبد علی صیاد شیرازی (۱۳۶۴تا ۱۳۶۸) / به‌کوشش سیدحسام هاشمی / ایران سبز / ۱۳۸۰.
• امیر دلاور /گردآورنده امیرحسین انبارداران / نشر شاهد / ۱۳۸۱.
• گردنه خان تا قله آربابا /تدوین علی صادقی‌گویا / ایران سبز / ۱۳۸۱. ـ مسافر صبح / به‌کوشش شورای شعر بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس / مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی نخلستان / ۱۳۸۱.
• در کمین گل سرخ / محسن مؤمنی / سوره مهر / ۱۳۸۲.
• یادگاران (جلد ۱۱:کتاب صیاد شیرازی) / رضا رسولی / روایت فتح / ۱۳۸۲.
• رفتارشناسی ایثارگران(سیری در رفتارشناسی امیر شهید سپهبد علی صیاد شیرازی) / محمودرضا امینی /شعاع / ۱۳۸۳. ـ یاد یار / هیبت‌الله اسدی / دانشگاه افسری امام علی/ ۱۳۸۳.
• افلاکیان زمین (جلد ۱۰: علی صیاد شیرازی) / محمدحسین عباسی ولدی / نشر شاهد / ۱۳۸۴.
• خدا می‌خواست زنده بمانی (کتاب صیاد شیرازی) / فاطمه غفاری /روایت فتح / ۱۳۸۴.
• سفر به ماوراء / کاوه خاتمی / ایران سبز / ۱۳۸۴.
• هرچند دیر / هیبت‌الله اسدی / ایران سبز / ۱۳۸۴.
• آخرین گلوله صیاد / داوود امیریان / نشر صریر / ۱۳۸۵.
• عاشق‌ترین صیاد/ محبوبه معراجی‌پور/ مرکز اسناد انقلاب اسلامی / ۱۳۸۵.
• منش فرماندهی / احمد نوروزی فرسنگی / عرشان / ۱۳۸۵.
• پرواز غریبانه / مهدی وحیدی صدر / حدیث نینوا (قم) / ۱۳۸۶.
• جلوه یار /احمد حسینیان / ایران سبز / ۱۳۸۶.
• سخن آشنا / علی اعوانی / ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی (نشر آجا) / ۱۳۸۶

یادداشت‌ها

منابع

• «زندگینامه: علی صیاد شیرازی (۱۳۲۳–۱۳۷۸)». همشهری آنلاین. ۲۰۰۸-۰۴-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۶.
•  
• «ناگفته‌های سردار بلندپایه سپاه از عملیات انتقام خون شهید صیاد شیرازی از منافقین». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۴-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۶.
•  
• Reuters (۱۹۹۹-۰۴-۱۱). «Iranian General Is Assassinated in Teheran (Published 1999)» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۶.
•  
• صیاد شیرازی خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام «autogenerated2» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
•  
• «شهادت امیر سرلشکر علی صیاد شیرازی (ایرنا)». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۶.
•  
• کتابشناسی شهید علی صیاد شیرازی (خبرگزاری hawzah.ne)
•  
• گلعلی بابایی و حسین بهزاد، همپای صاعقه (کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله)، سوره مهر، چ۴، ص۸۰۳
•  
• «مادر شهید سپهبد صیادشیرازی درگذشت + تصویر». ana.press. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۶.
•  
• مردی که نامش در تاریخ زنده ماند
•  
• علی صیادشیرازی رشد (شبکه ملی مدارس)
•  
• «برگي از تاريخ/ آيت الله خزعلي(2) انجمن حجتيه را بد معرفي كردند». ایسنا. ۱۶ بهمن ۱۳۸۱. دریافت‌شده در ۲۱ فروردین ۱۴۰۰.
•  
• گلعلی بابایی و حسین بهزاد، همپای صاعقه (کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله)، سوره مهر، چ۴، ص۸۰۳
•  
• «ازخلع درجه صیادشیرازی تا علت ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر». خبرآنلاین. ۲۰۱۸-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۴.
•  
• نامه‌های بنی‌صدر به خمینی و دیگران، ص 157 و 3-321
•  
• Agency، قوه قضائیه | خبرگزاری میزان | Mizan Online News (۱۳۹۷/۰۶/۳۱–۲۰:۰۰). «ماجرای کسر ۲ درجه از شهید صیاد توسط بنی‌صدر/ من این جلسه را آلوده و ناپاک می‌بینم». fa. دریافت‌شده در 2020-12-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
•  
• http://maarefjang.ir/contentviewed.aspx?id=5754&AspxAutoDetectCookieSupport=1
•  
• «این چهره نظامی، ارتش و سپاه را بهم نزدیک کرد /ماجرای عزل صیاد شیرازی از سوی بنی صدر +عکس». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۳-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۴.
•  
• گلعلی بابایی و حسین بهزاد، همپای صاعقه (کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله)، سوره مهر، چ۴، ص۸۰۴
•  
• «با ایشان طبق مقررات رفتار کنید!/خاطره». www.imam-khomeini.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۴.
•  
• «ازخلع درجه صیادشیرازی تا علت ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر». خبرآنلاین. ۲۰۱۸-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۴.
•  
• «حکم انتصاب آقای علی صیاد شیرازی به سمت فرمانده نیروی زمینی ارتش». سایت جامع امام خمینی.
•  
• در کمین گل سرخ، ص۳۴۵ به نقل از یادداشت‌های روزانهٔ غلامرضا صالحی، از فرماندهان لشکر ۲۷ سپاه.
•  
• Sick, Gary G. (Spring 1987). "Iran's Quest for Superpower Status". Foreign Affairs. Retrieved 28 July 2013.
•  
• https://www.khabaronline.ir/news/1294719/سرهنگ-کتیبه-صیاد-شیرازی-به-خاطر-اختلاف-با-محسن-رضایی-کنار-گذاشته
•  
• http://www.nedayeazadi.net/1398/05/28597
•  
• https://www.mosalasonline.com/بخش-سیاسی-6/45749-صیاد-شیرازی-بخاطر-اختلاف-با-محسن-رضایی-کنار-گذاشته-شد
•  
• Afshon Ostovar (2016). Vanguard of the Imam: Religion, Politics, and Iran's Revolutionary Guards. Oxford University Press; 1 edition (1 April 2016). p. 254. ISBN 978-0199387892.
•  
• "فرجام مسئول عملیات ترور شهید صیاد شیرازی". ISNA News.
•  
• «همشهری آن لاین». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ آوریل ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۹ ژانویه ۲۰۰۹.
•  
• شخصیت و نفوذ اجتماعی شهید امیر سپهبد صیاد شیرازی
•  
• تلافی‌جویانه سپاه با شلیک هزار موشک و گلوله توپ به پایگاه منافقین در عراق
•  
• .عصر ایران
•  
• شکست در مرصاد دلیل ترور شهید صیاد شیرازی بود . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
•  

پیوند به بیرون

مناصب نظامی
پیشین: قاسمعلی ظهیرنژاد	فرمانده نیروی زمینی ارتش ۱۳۶۰ — ۱۳۶۵	پسین: حسین حسنی سعدی
عنوان جدید	معاون بازرسی ستاد کل نیروهای مسلح ۱۳۶۸ – ۱۳۷۸	بدون متصدی تصدی بعدی توسط: هدایت لطفیان
پیشین: محمد فروزنده	جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ۱۳۷۲ – ۱۳۷۸	بدون متصدی تصدی بعدی توسط: غلامعلی رشید
مناصب سیاسی
پیشین: قاسمعلی ظهیرنژاد	نماینده ولی فقیه در شورای عالی دفاع ملی ۱۳۶۵ – ۱۳۶۸ متصدی همزمان: محسن رفیق‌دوست	پسین: حسن روحانی به عنوان نماینده ولی فقیه در شورای عالی امنیت ملی