حکیم سبزواری، حاج ملا هادی(ره)، از بزرگ ترین فیلسوفان اسلامی است. دانشمندان معاصر و بعدی، او را ارسطوی زمان خود شمرده اند. وی در فلسفه وعرفان به یکسان چیره دست و توانا بود؛ او نمونه اعلای حکیمانی بود که هم در حکمت نظری استادند و هم در عرفان و تجربیات معنوی.
زمانی که متولد شد، یعنی سال 1212 ق، 19 سال از حکومت «قاجار» در ایران می گذشت. فتحعلی شاه، محمدعلی شاه و ناصرالدین شاه در زمان حیات او بر ایران حکم می راندند.
پدرش ، حاج میرزا مهدی ، از تاجران معتبر، مؤمن ، سخاوتمند و جوانمرد سبزوار بود. او وقتی هادی 10 ساله بود ، هنگامیکه از سفر حج بازمیگشت ، در شیراز از دنیا رفت و هادی از آن پس تحت سرپرستی و نظارت عمه زاده اش حاج ملا حسین سبزواری ، به زندگی و تحصیل ادامه داد.
حاج ملا حسین، عالمی فاضل و عارفی وارسته بود و تأثیر فوق العاده ای بر شکل گیری شخصت علمی وعملیحکیم سبزواری داشت؛ آن چنان که پس از 10 سال شاگردی در محضر او، ملاهادی به عنوان یک استاد کامل و فاضل در فقه و اصول مشهور شد.
سال 1232 ق، به قصد زیارت خانه خدا از مشهد بیرون آمد، ولی وقتی بین راه به اصفهان وارد شد و حوزه درس ملا اسماعیل کوشکی اصفهانی را دید، از رفتن به حج منصرف شد و ده سال در اصفهان ماند.
ملا اسماعیل، معلوماتی عمیق و بیانی بسیار شیوا داشت. فلسفه، منطق و عرفان از جمله درس هایی بودند که ملاهادی در محضر او و استاد بزرگ دیگری به نام ملاعلی نوری آموخت.
در 1242 ق، هنگامی که حاج ملاهادی فقیهی کامل و حکیمی عارف شده بود، به مشهد بازگشت و پنج سال تدریس کرد. سپس عازم سفر مکه شد که سه سال طول کشید. وقتی از سفر حج بر می گشت، راهها نا امن بودند و حکیم ناچار شد یک سا ل در کرمان بماند.
برای اینکه از وقتش استفاده کند ، بصورت گمنام ، به " مدرسه معصومیه کرمان " وارد شد ودر آنجا ضمن نظافت مدرسه ، از مجلس درس آیت الله آقا سید جواد ، امام جمعه شیرازی ، بهره برد ، اما خیلی زود مراتب فضل و کمال او بر آقا سید جواد آشکار شد و فهمید که ملا هادی ، عالمی بزرگ و حکیمی فرزانه است.
حاج ملاهادی در پایان اقامتش در کرمان، با دختر خادم مدرسه معصومیه ازدواج کرد و به همراه همسرش به سبزوار بازگشت و تا پایان عمر در آن جا ماند و به تدریس فلسفه اسلامی پرداخت.
حکیم سبزواری علاوه بر این که در تمام علوم زمان خود استاد بود، شاعری بزرگ و توانا نیز بود.
مهمترین مباحث فلسفه اسلامی و منطق را در قالب 1300 بیت شعر به زبان عربی سرود و بعد خودش در کتابی آنها را شرح داد و تبیین کرد.
این کتاب که 20 سال از عمر حاج ملاهادی را به خود اختصاص داد، امروزه با عنوان «شرح منظومه سبزواری» در مدرسه های علوم اسلامی و محافل علمی تدریس می شود.
تخلص او در شعر فارسی «اسرار» است.
یکی از شاگردان حاج ملاهادی، فقیه بزرگ، مرحوم آخوند ملامحمد کاظم خراسانی بود که خود از فقیهان بزرگ شیعه و صاحب کتاب «کفایة الاصول» است.
حاج ملا هادی با اینکه ثروت زیادی از پدرش به ارث برده بود ، بعدازظهرها به کشاورزی می پرداخت و بیشتر درآمدش را بین فقرا تقسیم میکرد، خودش نیز زندگی زاهدانه ای داشت.
دانشمند بزرگ ژاپنی و استاد فلسفه «دانشگاه مک گیل کانادا»، پرفسور ایزوتسو، در مورد او می گوید: "او بزرگ ترین فیلسوف ایرانی قرن نوزدهم میلادی بود و در میان استادان هم عصر، مقام اول را داشت."
حاج ملا هادی سبزواری در سن 78 سالگی در عصر روز بیست و هشتم ذی الحجه سال 1289 ه ق، دارفانی را وداع گفت و جامعه مسلمانان و حوزه های علمی را در ماتم فرو برد.
آرامگاه او در دروازه نیشابور سبزوار ( معروف به فلکه زند ) قرار دارد.
http://2500aryaie.blogfa.com/post/30