به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، مرجع تقلید و مفسر قرآن کریم، در ادامه درس اخلاق خود در مسجد اعظم قم، به کلمه نورانی ۱۹۱ نهج‌البلاغه پرداخت.
در این کلمه شریف آمده است:
«إِنَّمَا الْمَرْءُ فِی الدُّنْیَا غَرَضٌ تَنْتَضِلُ فِیهِ الْمَنَایَا وَ نَهْبٌ تُبَادِرُهُ الْمَصَائِبُ، وَ مَعَ کُلِّ جُرْعَةٍ شَرَقٌ وَ فِی کُلِّ أَکْلَةٍ غَصَصٌ؛ وَ لَا یَنَالُ الْعَبْدُ نِعْمَةً إِلَّا بِفِرَاقِ أُخْرَی، وَ لَا یَسْتَقْبِلُ یَوْماً مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا بِفِرَاقٍ آخَرَ مِنْ أَجَلِهِ؛ فَنَحْنُ أَعْوَانُ الْمَنُونِ وَ أَنْفُسُنَا نَصْبُ الْحُتُوفِ، فَمِنْ أَیْنَ نَرْجُو الْبَقَاءَ؛ وَ هَذَا اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ لَمْ یَرْفَعَا مِنْ شَیْءٍ شَرَفاً إِلَّا أَسْرَعَا الْکَرَّةَ فِی هَدْمِ مَا بَنَیَا وَ تَفْرِیقِ مَا جَمَعَا».
وی با بیان اینکه این کلمه تفسیر دنیا است و اینکه دنیا چیست، ارتباط ما با دنیا چگونه است و دنیا با ما چگونه برخورد می‌کند، گفت: بهره بردن انسان از نعمات دنیا حالت معامله دارد و رایگان نیست.
البته همیشه ضرر هم همراه انسان است، زیرا انسان گران‌بهاترین سرمایه خود یعنی عمرش را می‌دهد تا متاعی از دنیا به دست آورد.
انسان زمان و زمین دارد که هر دو متعلق به طبیعت هستند و اگر بخواهد از آن‌ها بهره ببرد، باید بهایی بپردازد و در هر دو مغبون است.
عمر او گرفته می‌شود و گفته می‌شود: «امشب و فردا اینجا بخواب.»
این مفسر قرآن و نهج‌البلاغه افزود: طبق سوره تغابن، بسیاری از انسان‌ها مغبون هستند و غبن آن‌ها در قیامت آشکار می‌شود، زیرا ظرف تجارت دنیا است و نتیجه این تجارت در قیامت نمایان خواهد شد.
روز قیامت، روز تیراندازی نیست؛ بلکه روز خوردن تیرهایی است که در دنیا به انسان زده‌اند.
وی همچنین بیان کرد: انسان در دنیا همواره در معرض تیر است، اما چون سرگرم امور دنیاست، احساس نمی‌کند.
مرگ لحظه به لحظه خود را نشان می‌دهد و غارتگری تدریجی، احساس، هوش، حواس و موهبت‌های او را می‌گیرد.
این اتفاقات همه در طول عمر و به صورت تدریجی رخ می‌دهند.
غبن دائمی انسان در دنیا
آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه انسان عمر می‌دهد و زمان می‌خرد و در این معامله مغبون است، گفت: انسان در طول عمر خود به‌طور مستمر هوش، حواس، استعداد و توانایی‌هایش را از دست می‌دهد.
اگر دنیا چیزی به انسان بدهد، خوردن آن همراه با غصه است؛ زیرا غصه چیزی است که هرگز از یاد انسان نمی‌رود و هرگاه به یاد آن می‌افتد، اندوهگین می‌شود؛ چنان‌که در نهج‌البلاغه آمده است: «وَ فِی کُلِّ أَکْلَةٍ غَصَصٌ».
دنیا هرگز چیزی را رایگان به انسان نمی‌دهد و هیچ روزی به دست نمی‌آید مگر با فراق روزی دیگر.
«وَ نَحْنُ أَعْوَانُ الْمَوْتِ»؛ یعنی بیماری‌ها و آسیب‌های انسان نیز خود، یاری‌دهنده مرگ هستند و حوادث پی‌درپی یکی پس از دیگری به سراغ انسان می‌آیند تا هر کدام بخشی از عمر او را بگیرند.
در چنین وضعی، چه کسی قرار است در دنیا باقی بماند؟
این مفسر افزود: کسی که برای روز و شب خود برنامه‌های نیکو دارد، لیل و نهار برای او مبارک و پربرکت است و رفت‌وآمد شب و روز برای او نعمت به شمار می‌آید؛ ازاین‌رو «اختلاف اللیل و النهار» و «اختلاف الملائکه» از بهترین نعمت‌ها هستند.
این اختلاف برای مؤمنان نیز برکت دارد؛ مؤمنانی که با یکدیگر رفت‌وآمد دارند و از عمر خود بهره می‌برند.
بنابراین اگر لذت، خواب و خوراکی داریم، در برابر آن بهای بسیار گران‌بهایی می‌پردازیم که همان سرمایه عمر است؛ ازاین‌رو همواره مغبون هستیم و تا زمانی که جان، نیرو و سلامت داریم، در حال معامله‌ای مغبونانه‌ایم و هنگامی که از دنیا می‌رویم، خود ما در گرو دنیا قرار گرفته‌ایم.
انسان در مرگ رهن قبر است
استاد حوزه علمیه افزود: رهن و اجاره دو مسئله شرعی و فقهی جداگانه هستند.
کسی که خانه‌ای را اجاره می‌کند، پولی به صاحب‌خانه می‌دهد و خانه او را در اختیار می‌گیرد که در حقیقت رهن او محسوب می‌شود و باید در مدت رهن، آن خانه را به خوبی حفظ کند.
حضرت علی (ع) فرمودند: انسان تا زمانی که در دنیاست، در رهن دنیا است و وقتی می‌میرد، رهائن القبور است و خودش را در رهن زمین قرار داده است.
آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه هر کسی که اختلاس می‌کند یا مرتکب خلافی می‌شود، عقل خود را داده و مال حرام و گناه گرفته است، اظهار کرد: ما هستیم و چنین دنیایی!
چنین تحلیلی جز از حضرت علی (ع) برنمی‌آید.
ایشان در جای دیگری فرمودند: من دنیا را طوری برای شما بیان می‌کنم که دل به آن نبندید.
وی اضافه کرد: در تعبیری نورانی، حضرت فرمودند: اگر بیش از مقدار مصرف خود بخواهی جمع کنی، در واقع انباردار دیگران هستی.
عقل و هوش بهترین نعمتی است که ذات اقدس اله به انسان داده تا نه بیراهه برود و نه راه دیگران را ببندد.
این مفسر نهج‌البلاغه تأکید کرد: فرمایشات حضرت علی (ع) غالباً همراه تحلیل است، به خصوص بر اساس کتاب کامل نهج‌البلاغه، بنابراین این کتاب باید درس رسمی حوزه باشد و حوزه یا غیر حوزه، فهرستی برای آن تهیه کنند، زیرا نهج‌البلاغه تنها موعظه نیست، بلکه کتابی علمی و رسمی است.
حضرت علی (ع) فرمودند: تا می‌توانید با علم مأنوس باشید، در غیر اینصورت محفوظات صرف خواهید داشت که ثمر چندانی ندارد.