خبرگزاری مهر-گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ خَلق موسیقی های مرتبط با مذهب و اهل بیت (ع) و اساسا سرچشمه‌های الهام و ساختار آهنگسازی مذهبی فرآیندی ظریف و عمیق است که ریشه در باور، عرفان و سنت دارد.
برخلاف بسیاری از گونه‌های موسیقی که هدف اصلی‌شان سرگرمی یا بیان احساسات شخصی است، موسیقی مذهبی در پی ایجاد تسلای درونی، تقویت ایمان و برقراری ارتباط با حقیقتی برتر است.
این هدف، دقیقا همان مسیری است که بر تمامی مراحل تولید چنین آثاری از نخستین جرقه‌های ملودیک تا تنظیم نهایی سایه می‌افکند.
در این چارچوب بی تردید منابع الهام برای آهنگساز موسیقی مذهبی نیز بسیار متنوع و غنی است که از آن جمله می توان به اشعار و مفاهیم موجود در قرآن، ادعیه (مانند دعای کمیل، مناجات‌های شعبانیه)، زیارت‌نامه‌ها و اشعار عرفانی (مانند شعر حافظ یا مولانا) به عنوان اصلی‌ترین و پرمایه‌ترین منبع الهام یاد کرد.
راهی که در آن هنرمند، خواننده و آهنگساز می‌کوشد تا حس و حال معنوی این متون را در قالب اصوات تجسم بخشد.
از سوی دیگر نواها و مقام‌های قدیمی موسیقی مقامی ایران و کشورهای اسلامی، گنجینه‌ای عظیم از ملودی‌های اصیل را در اختیار آهنگساز قرار می‌دهند.
استفاده از دستگاه‌هایی مانند سه‌گاه، چهارگاه و به‌ویژه نوا و راست‌پنجگاه که حال و هوایی متعالی دارند، در این موسیقی بسیار رایج است.
ضمن اینکه «مناسبت‌ها» و وقایع مذهبی مانند شهادت ائمه اطهار(ع)، اعیاد مختلف یا مراسمی مانند عزاداری محرم و اذان، هر کدام فضای عاطفی منحصربه‌فردی دارند که مستقیماً بر ملودی و ریتم اثر می‌گذارند.
و از پس فرآیند مهم انتخاب شعر و یافتن منبع الهام حالا نوبت به خلق ملودی می‌رسد.
به عبارتی آهنگساز در این مرحله باید هماهنگی کامل بین کلام و موسیقی را رعایت کند.
اوج و فرودهای ملودی باید با مفهوم اشعار هم‌نوا باشد.
سپس نوبت به «تنظیم» می‌رسد که اگر در حال و هوای موسیقی ایرانی اتفاق بیفتد طبیعتا در آن از سازهای ایرانی با قابلیت های شگفت انگیز حسی خود و در گونه های مدرن تر سازهای دیگر و حتی ابزار و ادوات الکترونیک مورد استفاده قرار می گیرند.
طبیعتا نقش «خواننده» نیز در این میان بسیار حساس است.
خواننده آثار این چنینی باید علاوه بر تسلط نسبی بر ردیف‌های موسیقی ایرانی و تکنیک‌های آوازی، از درک عمیق عرفانی و ایمان قلبی برخوردار باشد تا بتواند جان مطلب را به مخاطب انتقال دهد.
لحن او باید صادقانه، بی‌ریا و مملو از خلوص باشد.
موضوعی که خوب می دانیم در این سال‌ها به واسطه ازدیاد چشمگیر آثار سفارشی از سوی مجموعه های مختلف موجب شده تا آن حس و حال عاطفی که دلمان می خواهد از این آواها و نواها بشنویم در لحن برخی از خوانندگان چنین محصولاتی وجود نداشته باشد و ماجرا به سمتی رفتی که باید برای برون رفت از چنین معضلی دنبال راهکار بود.
در عصر حاضر، از استودیوهای پیشرفته ضبط و نرم‌افزارهای آهنگسازی برای تولید موسیقی مذهبی استفاده می‌شود.
این فناوری‌ها به آهنگساز اجازه می‌دهد تا در ارتقای کیفیت صوتی، کارهای بهتری را انجام و در تنظیم، دقت و ظرافت بیشتری به خرج دهد.
البته همواره تأکید بر این است که تکنولوژی در خدمت بیان هنری و معنوی و نه جایگزین حس اصیل و روح اثر باشد.
فرآیندی که ما را به این مسیر هدایت می کند که در نهایت، تولید یک قطعه موسیقی مذهبی موفق، نیازمند تلفیق سه عنصر «تکنیک هنری»، «شناخت سنت» و «ایمان درونی» است و طبیعتا نتیجه این فرآیند، اثری است که نه تنها گوش نواز است بلکه می‌تواند برای لحظاتی، شنونده را به جهانی فراتر از ماده رهنمون سازد.
آنچه در ادامه می‌خوانید و می‌شنوید از منظر کارشناسان، منتقدان و مخاطبان آثار موسیقایی مذهبی به طور حتم دربرگیرنده کامل آنچه روایت شده نیست بلکه فقط منتخبی بدون تقدم و تأخر در کیفیت از برخی محصولات صوتی و تصویری مرتبط با حضرت فاطمه زهرا (س) است که فرا رسیدن سالروز شهادت این بانوی گرامی که نزد ایرانیان از مقام و منزلت بسیار ارزشمند و با برکتی برخوردار است، بهانه ای شد تا رجعتی دوباره به آنها داشته باشیم.
بنابراین آنچه ارائه می شود تایید یا نقد آثار نیست، بلکه نمونه ای موسیقایی برای عرض ارادت به ساحت مقدس حضرت زهرا (س) در سالروز شهادت ایشان است.
تک آهنگ «یا فاطمه بنت نبی» به خوانندگی زنده یاد ناصرعبداللهی
تک آهنگ «یا فاطمه بنت نبی» بی تردید یکی از مهم ترین و پرطرفدارترین آثار موسیقایی مرتبط با حضرت فاطمه (س) است که در دهه هشتاد با شعری از علی معلم دامغانی، آهنگسازی و خوانندگی ناصر عبداللهی و تنظیم بهنام ابطحی از آلبوم «دوستت دارم» پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
عبداللهی در یکی از اجراهایی که داشته است درباره ملودی این آهنگ گفته بود: در یکی از شب‌ها لطف خداوند شامل حالم شد و این ملودی به من الهام شد و این توفیق را داشتم که این کار را به حضرت زهرا (س) هدیه کنم.
عبداللهی همچنین در یکی از مصاحبه‌هایش خاطره‌ای زیبا از اجرای این قطعه در خارج از کشور نقل و عنوان کرده بود: «هنگامی که مراسم تمام شد، یک خانم خارجی، خود را به من رساند و از یک ایرانی خواست تا از من بپرسد، این سرود چه بود و برای که بود، این خانم گفت؛ با وجود این که چیزی از محتوای شعر متوجه نشدم، ولی به شدت تحت تأثیر قرار گرفته و در حین اجرای آن گریه کردم.
تک آهنگ «یا فاطمه بنت نبی» با صدای مرحوم ناصرعبداللهی را از اینجا بشنوید.
نماهنگ «مادرانه» با نوای عبدالرضا هلالی و سید جواد پرئی
مرکز هنری رسانه‌ای نهضت آذر سال ۱۴۰۳ بود که در آستانه فرا رسیدن سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) نماهنگ «مادرانه» را با صدای عبدالرضا هلالی و سید جواد پرئی منتشر کرد.
این نماهنگ با همخوانی گروه سرود «شمیم یاس» و «عصر انتظار» اجرا شده بود.
عبدالرضا هلالی از جمله ذاکران اهل بیت (ع) است که طی سال های اخیر در همکاری با مجموعه های مختلف مذهبی آثار موسیقایی زیادی را در دسترس مخاطبان قرار داده است.
برای تماشای نماهنگ «مادرانه» با صدای عبدالرضا هلالی و سیدجواد پرئی اینجا را ببینید.
تصنیف «زهرای اطهر» به خوانندگی علیرضا افتخاری
علیرضا افتخاری از جمله هنرمندان نام آشنای موسیقی کلاسیک ایرانی که در دهه های اخیر تک آهنگ ها و مجموعه های معتبر زیادی را پیش روی مخاطبان قرار داده، چند سال قبل بود که تصنیف «زهرای اطهر» را در دسترس مخاطبان قرار داد.
در این قطعه که برپایه و اساس شعری از علی معلم دامغانی در مایه «نوا» و با ارکستر بزرگی مشتمل بر سازهای ایرانی و کلاسیک ساخته شده است امیر بکان آهنگساز و علیرضا افتخاری به عنوان خواننده حضور داشتند.
تصنیف «زهرای اطهر» به خوانندگی علیرضا افتخاری را از اینجا بشنوید.
نماهنگ «چه سخته» با صدای حمزه موسوی (سید یوسف)
نماهنگ «چه سخته» به آهنگسازی و خوانندگی حمزه موسوی (سید یوسف) با تنظیم مسعود جهانی آذر سال ۱۴۰۲ در آستانه شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
این نماهنگ به آهنگسازی و خوانندگی حمزه موسوی مشهور به سید یوسف و با تنظیمی از مسعود جهانی در موسسه «مصاف» تولید و منتشر شده است.
شعر این قطعه را قاسم صرافان سروده و ویلن این اثر را پیام طونی نواخته است.
«چه سخته» به وداع حضرت علی علیه‌السلام با حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌پردازد.
این درحالی است که تصویرِ این اثر، کاری از سبا یاسین هنرمند عراقی بوده است.
برای تماشای نماهنگ «چه سخته» با صدای حمزه یوسف اینجا را ببینید.
تک آهنگ «گل یاس» به خوانندگی بنیامین بهادری
بنیامین بهادری هم از جمله خوانندگانی است که در طول فعالیت های پرفراز و نشیبی که در عرصه تولید آثار داشته ایام فاطمیه سال ۱۳۹۲ بود که تک آهنگی را در یکی از آلبوم های خود منتشر کرد که در حال و هوای موسیقی پاپ بود.
قطعه «گل یاس ۲» یکی از قطعات آلبوم «۹۳» از بنیامین بهادری است.
این قطعه ۲ زبانه فارسی و عربی با ترانه‌ای از فرید احمدی و ملودی بنیامین و تنظیم نیما وارسته اجرا شده است.
تک آهنگ «گل یاس» به خوانندگی بنیامین بهادری را از اینجا بشنوید.
نماهنگ «جان حیدر» با همراهی گروه سرود «ری نوا»
«جان حیدر» عنوان یکی از محصولات مجموعه «شهر سرود» مرکز موسیقی «مأوا» بود که آذر سال ۱۴۰۳ به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) منتشر شد.
در این نماهنگ که توسط گروه سرود «ری نوا» تولید شده، میلاد حبیبی شاعر، امیرمحمد شیرزاده موسیقی، احمد غدیریان مجری طرح، شاهین رشیدی کارگردان، سجاد شیرافکن تهیه کننده صوت، حسین مظفریان تهیه کننده تصویر عوامل اجرایی را تشکیل می‌دادند.
برای تماشای نماهنگ «جان حیدر» گروه سرود «ری نوا» اینجا را ببینید.
تک آهنگ «مادرانه» با صدای علی لهراسبی
از دیگر آثاری که طی سال های اخیر به واسطه عرض ارادت هنرمندان موسیقی در ایام سوگواری شهادت حضرت فاطمه (س) پیش روی مخاطبان قرار گرفته، اثری به نام «مادرانه» با صدای علی لهراسبی است.
در این قطعه که در یکی از آثار نمایشی به صحنه رفته در تالار وحدت تهران مورد استفاده قرار گرفت، فواد غفاری آهنگساز و هومن نامداری به عنوان تنظیم کننده حضور داشتند.
لهراسبی درباره این قطعه گفته است: در این سال‌ها همیشه دلم می‌خواست یک قطعه خیلی خاص برای حضرت فاطمه زهرا (س) بخوانم که بالاخره این اتفاق افتاد.
تک آهنگ «مادرانه» با صدای علی لهراسبی را از اینجا بشنوید.
نماهنگ «مادر بی‌مزارم» با همراهی گروه سرود «نسیم قدر»
«مادر بی‌مزارم» عنوان یکی از تولیدات مرکز موسیقی «مأوا» بود که آذر سال ۱۴۰۳ در آستانه سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) در دسترس مخاطبان قرار گرفت.
در این نماهنگ و تک آهنگ که توسط گروه سرود «نسیم قدر» منتشر شده، حمید عرب خالقی شاعر، امیرحسین اکبرشاهی آهنگساز، عطیه تسبیحی نویسنده، فریبا بیک‌زاده مدیر اجرایی و سید ضیا محسنی به عنوان تهیه کننده حضور دارند.
برای تماشای نماهنگ «مادربی مزارم» با همراهی گروه سرود «نسیم قدر» اینجا را ببینید.
تک آهنگ «حضرت مهتاب» با صدای حامد زمانی
حامد زمانی از جمله خوانندگانی که در سال های اولیه فعالیت خود، آثار متعددی را در حوزه های مختلف مذهبی پیش روی مخاطبان قرار داد، چندین سال پیش بود که تک آهنگ «حضرت مهتاب» را به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) منتشر کرد.
در این تک آهنگ که بارها در رسانه های مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفت، علیرضا قزوه ترانه سرا، امید رهبران تنظیم کننده و حامد زمانی به عنوان آهنگساز و خواننده حضور داشتند.
تک آهنگ «حضرت مهتاب» با خوانندگی حامد زمانی را از اینجا بشنوید.
نماهنگ «مرهم» با حضور قاسم صرافان و محسن فارسی
بهمن ماه سال ۱۳۹۸ همزمان با فرارسیدن ایام شهادت حضرت فاطمه (س)، نماهنگ «مرهم» کاری از گروه فرهنگی طلوع به همت فرهنگسرای اندیشه و استودیو فرهنگی هنری منجی منتشر شد.
شعر این اثر توسط قاسم صرافان و محسن فارسی سروده شده و محمدهادی خاکی تنظیم این قطعه موسیقایی را انجام داده بود.