خطبه ۱ نهج البلاغه - بخش چهارم - آفرینش جهان
امام علیه السلام در این گفتار علمى به مراحل دقیق آفرینش اشاره کرد که خداوند بزرگ ابتدا هوا و سپس آب و آنگاه دیگر پدیده ها را آفرید. امروزه همه دانشمندان این حقیقت را قبول دارند که آب از اکسیژن و هیدروژن پدید آمده و آغاز آفرینش از هوا و توده بخار بوده است.
علامه جعفری فرموده اند: این فراز از کلام مولا حاکی از آن است که گسترش فضا به هر معنی که درنظر گرفته شود، پیش از آفرینش آسمانها و زمین بوده است. چگونگی آغاز طبیعت توسط خداوند، ابتدا از به وجود آمدن جو فضا و هوا و شکاف آن دو از هم بوده است. طبق آیه ۶۰ سوره انبیاء، زمین و آسمان در آغاز خلقت ، یک چیز بودند و آن ، توده ی عظیمی از گازها بود، سپس بر اثر انفجارات درونی و حرکت ها، تدریجاً از هم جدا شدند. طبق آیه ۱۱ سوره فصلت و آیه ۱۰ سوره دخان، هم آغاز خلقت اصول طبیعت را پدیدهای گازی معرفی میکند و هم پایان آن را.
در آغاز، تمام عالم به صورت توده بسیار عظیمى از گاز فشرده بود که هم به مایع شبیه بود و هم نام «دخان» (دود) بر آن مى توان گذاشت و هر چه به مرکز جهان نزدیکتر مى شد فشرده تر و صورت مایع به خود مى گرفت. آنچه این توده فوق العاده عظیم را نگه مى داشت، همان نیروى جاذبه بود که در میان تمام ذرّات عالم برقرار است، این نیروى جاذبه بر این گاز مایع گون مسلّط بود و آن را محکم به هم پیوسته و اجازه نمى داد از مرزهایش بیرون رود.سپس این توده عظیم حرکت دورانى دور خود را آغاز کرد (یا از آغاز به دور خود گردش داشت) در این جا نیروى گریز از مرکز به وجود آمد. این نیروى گریز از مرکز سبب شد توده هاى عظیمى از این گاز فشرده به فضاى خالى پرتاب شوند و امواج این دریا را، به هر سو بفرستد و یا کف هایى را که بر صفحه آن آشکار شده بود، بیرون فرستاد و آن را در هواى باز و جوّ وسیع بالا برد و از آن منظومه ها و کهکشان ها و کرات کوچک و بزرگ عالم بالا ـ یا به تعبیر «قرآن» و «نهج البلاغه» آسمان هاى هفتگانه ـ پدید آمد.
و آن گاه خداوند پاک ثُمَّ أَنْشَأَ سُبْحَانَهُ
(طبقات) فضا (جوّ: فضای عالی بین آسمان و زمین) را شکافت، ( از هم گشود) فَتْقَ الْأَجْوَاءِ
و اطراف آن را باز کرد وَ شَقَّ الْأَرْجَاءِ
و (در آن ایجاد کرد،) طبقات فوقانی هوا را (هواى بالا و متصل به آسمان، که اشاره به فشار هوا دارد) (۵۰) وَ سَکَائِکَ الْهَوَاءِ
سپس در فضاروان ساخت فَأَجْرَى فِیهَا
آبی را با امواج متلاطم مَاءً مُتَلَاطِماً
و انبوه تَیَّارُهُ
و متراکم مُتَرَاکِماً
خروشان (به گونهای که از روی هم میغلطید زَخَّارُهُ
آن را سوار کرد (قرار داد) حَمَلَهُ
در میان عَلَى مَتْنِ
باد طوفان زا الرِّیحِ الْعَاصِفَةِ
و( بر بادی) تند حرکت کننده و موج شکن وَ الزَّعْزَعِ الْقَاصِفَةِ
سپس (خداوند) به باد فرمان داد فَأَمَرَهَا
تا آب را از حرکت باز دارد(تا پخش و پراکنده نشود، اشاره به جاذبه دارد) بِرَدِّهِ
و آن را بر نگهداری آب مسلّط کرد وَ سَلَّطَهَا عَلَى شَدِّهِ
و آن دو را با هم مقرون ساخت، وَ قَرَنَهَا
تا حدّى که لازم بود، إِلَى حَدِّهِ
فضاى خالى در زیر آن الْهَوَاءُ مِنْ تَحْتِهَا
گشوده شده بود فَتِیقٌ
و آب در بالاى آن در حرکت وَ الْمَاءُ مِنْ فَوْقِهَا دَفِیقٌ
سپس خداى سبحان آفرید ثُمَّ أَنْشَأَ سُبْحَانَهُ
باد دیگرى را رِیحاً
و آنرا عقیم گردانید (خشک و بی باران کرد) اعْتَقَمَ
منشأ وزش آن را (آن باد را فقط براى موج آب آفرید، نه براى چیز دیگر) مَهَبَّهَا
(این باد دائماً میوزید؛ یعنی موسمی نبود ) و تحریک آب را ادامه داد وَ أَدَامَ مُرَبَّهَا
و قرار داد جریان این باد را تند (آن را توفانی ساخت) وَ أَعْصَفَ مَجْرَاهَا
و ( قرار داد) منبعش را دور از مجرای طبیعی ( یعنی از جایی دور وزانید) وَ أَبْعَدَ مَنْشَأَهَا
سپس خداوند دستور داد، به باد فَأَمَرَهَا
که به هم بزند بِتَصْفِیقِ
آب انبوه و و متراکم را الْمَاءِ الزَّخَّارِ
و به هر سو بفرستد وَ إِثَارَةِ
امواج دریاها را مَوْجِ الْبِحَارِ
پس باد آب را به حرکت و زیر و رو شدن درآورد، فَمَخَضَتْهُ
چون مشک شیر (که برای گرفتن کره می جنبانند) مَخْضَ السِّقَاءِ
و باد بر آب، سخت وزید (باد آن را تند حرکت میداد) وَ عَصَفَتْ بِهِ
چنان که می وزد عَصْفَهَا
در فضای باز (مانند تند حرکت نمودن خودش در هوا) بِالْفَضَاءِ
(بر امواج آب ها حمله ور گردد) از اوّل آن بر مى داشت تَرُدُّ أَوَّلَهُ [عَلَى]
و به آخرش مى ریخت، إِلَى آخِرِهِ
و قسمتهاى ساکن آن را وَ سَاجِیَهُ [عَلَى]
به امواج متحرّک پیوند مى داد (به شدّت مخلوط شدن آب اشاره دارد که باعث ته نشین شدن مواد معدنی و زمینه ای برای به وجود آمدن کف می شود) إِلَى مَائِرِهِ
تا آنجا که روى هم قرار گرفتند، حَتَّى عَبَّ
آب ها (قسمت بالایی و مهم آب) عُبَابُهُ
و بالا آمدند (مثل قلّه کوه، انبوهی از آبها، بالا آمدند ) وَ رَمَى
و کف کرد، بِالزَّبَدِ
این امواج متراکم رُکَامُهُ
آیت الله مکارم شیرازی در شرح این بخش از خطبه اول با استناد به روایت نقل میکنند که: بحارالانوار، ج ۳، ۱۰ و ۵۷
بخار جدا شده از آب چیزى است که آسمان ها از آن ساخته شده، و از کفى که از دریا جدا نشده و بر روى آن باقى مانده زمین آفریده شده است. فلذا آسمانها و زمین از آب آفریده شده باشند،
آنگاه خداوند کف آب را بالا برد، فَرَفَعَهُ
در هوای باز فِی هَوَاءٍ مُنْفَتِقٍ
و فضای گشاده وَ جَوٍّ مُنْفَهِقٍ
پس از آن هفت آسمان را آفرید (از کف های لطیف، یا از بخار آب ها آسمان ها را آفرید) فَسَوَّى مِنْهُ سَبْعَ سَمَوَاتٍ
پایین ترین آسمان ها را بنا نهاد جَعَلَ سُفْلَاهُنَّ
از موجی مستقر و نگهدارنده ( که حرکت انتقالی به این سو و آن سو ندارد و ریزش هم ندارد) مَوْجاً مَکْفُوفاً
و بالاترین آسمان ها را قرار داد، وَ عُلْیَاهُنَّ
سقفی محفوظ سَقْفاً مَحْفُوظاً
و بنایی عالی وَ سَمْکاً مَرْفُوعاً
بدون ستونی بِغَیْرِ عَمَدٍ
که آن را برپا دارد، یَدْعَمُهَا
و بدون میخ و طنابی وَ لَا دِسَارٍ
که آن ها را بهم بپیوندد.(و منظّم نگه داشته باشد) [یَنْتَظِمُهَا] یَنْظِمُهَا
آنگاه فضاى آسمان پایین را زینت بخشید ثُمَّ زَیَّنَهَا
به وسیله نور ستارگان بِزِینَةِ الْکَوَاکِبِ
درخشنده و نورانی وَ ضِیَاءِ الثَّوَاقِبِ
و جاری نمود (به کار انداخت) در آسمان پایین وَ أَجْرَى فِیهَا
چراغی که نور آن به همه جا پراکنده است (خورشید)، سِراجاً مُسْتَطِیراً
و ماهى درخشان، وَ قَمَراً مُنِیراً
در حالتى که (هر یک از آن ستاره ها و خورشید و ماه را به جریان انداخت) در فلکى گردان فِی فَلَکٍ دَائِرٍ
و درسقفى در دَوَران وَ سَقْفٍ سَائِرٍ
و صفحه و لوحی (رقیم ، یکی از نام های آسمان است) در حال حرکت (همه ى این زینت ها در یک «فلک»، یک سقف و یک لوح در حرکت هستند.) وَ رَقِیمٍ مَائِرٍ.
مطالب مرتبط
مباحث مربوط به خداشناسی در نهج البلاغه حکمت ۴۷۰ نهج البلاغه - معنای توحید و عدل خطبه ۱۰۱ نهج البلاغه - بیان فتنه ها و حوادث سخت آینده - ایراد در کوفه خطبه ۱۰۰ نهج البلاغه - دورنمای آینده - سخنرانی در جمعه سوم ایام خلافت خطبه ۱ نهج البلاغه - بخش سوم - چگونگی خلقت خطبه ۱ نهج البلاغه - بخش دوم - شناخت خدا خطبه ۱ نهج البلاغه - بخش اول - حمد و ستایش خدا خطبه ۱۰۹ نهج البلاغه - بخش اول - وصف قدرت پروردگار خطبه ۱۰۸ نهج البلاغه - بخش اول - صفات خداوند خطبه ۱۰۱ نهج البلاغه - بخش اول - ازلیّت و ابدیّت خداوند خطبه ۱۰۰ نهج البلاغه - بخش اول - شناخت خدا دانلود نواهنگ مناجاتی - لبیک - محسن توسلی - گفتم لک لبیک + متن بهترین دوست من خدا صداهای آرام بخش طبیعت - نشانهای از قدرت الهی شعر کودکانه در مورد خداشناسی صحبت های خدا در قرآن به زبان کودکانه دانلود کلیپ چرخش ماه - حرکت مخلوقات به سمت پروردگار شعر کودکانه درباره آیه ۶۶ سوره نحل شعر کودکانه درباره آموزش خدا به پرندگان شعر کودکانه درباره فضانوردی و یاد خدا شعر مناجات با خدا - گفتم خدا شرمندهام دانلود شعر خدای ما خالق بی نیازه شعر مدح خداوند کریم