نظریات و رهنمودهای بزرگان جهان ائمه معصومین سلام الله علیهم در رابطه با علم و دانائی و تحقیق و پژوهش

امام علی علیه السلام فرمودند :
اِبنُ آدمَ أشبَهُ شَى‏ءٍ بِالمِعیارِ ، إمّا ناقِصٌ بِجَهلٍ أو راجِحٌ بِعِلمٍ؛
آدمیزاده ، شبیه‏ ترین چیز به ترازوست : یا با نادانى سبُک شود و یا به ‏دانش ، سنگین گردد.
گزیده تحف العقول، ح 500071

امام علی علیه السلام فرمودند :
لا خَیرَ فی قَلبٍ لا یَخشَعُ ، وَ عَینٍ لا تَدمَعُ ، وَ عِلمٍ لا یَنفَعُ ؛
دل بى ‏خشوع ، چشم بى‏ گریه و دانش بى ‏سود را خیرى نباشد .
غررالحکم، ح 10913

امام علی علیه السلام فرمودند :
مَنِ ادَّعى مِنَ العِلمِ غایَتَهُ فَقَد أظهَرَ مِن جَهلِهِ نِهایَتَهُ ؛
هر که ادّعا کند به نهایت دانش رسیده است ، نهایت نادانى ‏اش را آشکار کرده است .
غررالحکم، ح 9193

امام علی علیه السلام فرمودند :
مَن خَلا بِالعِلمِ لَم تُوحِشهُ خَلوَةٌ ؛
هر کس با دانش خلوت کند ، هیچ خلوتى او را به وحشت نمى ‏اندازد .
غررالحکم، ح 8125

امام علی علیه السلام فرمودند :
کُلُّ شَى‏ءٍ یَنقُصُ عَلَى الإنفاقِ إلاَّالعِلمَ ؛
هر چیزى با بخشیدن کم مى ‏شود، مگر دانش .
غرر الحکم، ح6888

امام علی علیه السلام فرمودند:
تَمامُ العِلمِ العَمَلُ بِمُوجَبِهِ ؛
کمال علم ، عمل کردن به مقتضاى آن است .
غررالحکم ح 4482

امام علی علیه السلام فرمودند:
إنَّما زُهدَ النّاسِ فی طَلَبِ العِلمِ کَثرَةُ ما یَرَونَ مِن قِلَّةِ مَن عَمِلَ بِما عَلِمَ ؛
آنچه مردم را به تحصیل دانش بى ‏رغبت کرده، این است که بسیار مى ‏بینند آنان که به آنچه آموخته ‏اند عمل مى ‏کنند ، اندک ‏اند .
غررالحکم ح 3895

امام علی علیه السلام فرمودند:
ألا لا یَستَحیِیَنَّ مَن لا یَعلَمُ أن یَتَعَلَّمَ فَإنَّ قِیمَةَ کُلِّ امرِئٍ مَا یَعلَمُ ؛ 2787
آگاه باشید که آن ‏که نمى‏ داند، نباید از آموختن شرم کند؛ زیرا ارزش هر کس به چیزى است که مى‏ داند .
غررالحکم ح 2787.

امام علی علیه السلام فرمودند:
اَلعِلمُ یُنجیکَ ، الجَهلُ یُردیکَ ؛
دانش، نجاتت مى‏ دهد و نادانى تباهت مى‏ کند .
غررالحکم، ح 150.

امام على علیه ‏السلام فرمودند:
عِلمُ الْمُنافِقِ فی لِسانِهِ وَعِلْمُ الْمُؤْمِنِ فی عَمَلِهِ؛
دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در کردار اوست.
غرالحکم، ح 6288.

امام على علیه ‏السلام فرمودند:
خُذوا مِنْ کُلِّ عِلْمٍ اَحْسَنَهُ فَاِنَّ النَحْلَ یَاْکُلُ مِنْ کُلِّ زَهْرٍ اَزْیَنَهُ فَیَتَوَلَّدُمِنْهُ جَوهَرانِ نَفیسانِ : اَحَدُهُما فیهِ شِفاءٌ لِلنّاسِ وَ الآْخَرُ یُسْتَضاءُ بِهِ؛
از هر دانشى بهترینش را انتخاب کنید، زنبورِ عسل از هر گلى زیباترینش رامى‏ خورد . در نتیجه دو جواهر گران‏بها از آن تولید مى‏ شود : یکى (عسل) براى مردم شفاست و دیگرى (موم) که از آن روشنایى مى‏ گیرند .
غررالحکم، ح 5082

امام على عليه‏السلام فرمودند:
لَيْسَ الْخَيْرُ اَنْ يَكْثُرَ مالُكَ وَوَلَدُكَ، وَلكِنَّ الْخَيْرَ اَنْ يَكْثُرَ عِلْمُكَ وَ يَعْظُمَحِلْمُكَ؛
خير آن نيست كه ثروت و فرزندانت زياد شود، بلكه خير آن است كه دانشت بسيار و بردباريت افزون گردد.
نهج البلاغه، حکمت 94.توجّه به يک مثلث تربيتي
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
کُلُّ جُلُوسٍ فِي المَسجد لغوٌ إلا ثلاثَهً: قِراءهُ مُصَلٍّ، أو ذِکر اللهِ، أو سائلٌ عن علمٍ؛
هر نشستي در مسجد لغو و بيهوده است مگر نشستن سه کس: نمازگزاري که (قرآن) قرائت مي کند، کسي که ذکر خدا بگويد و کسي که به دنبال دانشي باشد.

امام على عليه‏السلام فرمودند:
تَغَرَّبْ عَنِ الأَوْطانِ فى طَـلَبِ الْعُلا وَسافِرْ فَفِى الأَسْفارِ خَمْسُ فَوائِدَتَفَرُّجُ هَمٍّ وَاكْتِسابُ مَعيشَةٍ وَعِلْمٌ وَآدابٌ وصُحْبَةُ ماجِدٍ؛
براى كسب بلند مرتبگى از وطن خود دور شو و سفر كن كه در مسافرت پنج فايده است:برطرف شدن اندوه، بدست آوردن روزى و دانش و آداب زندگى، و هم‏نشينى با بزرگواران.
مستدرک الوسایل، ج 8، ص 115.

امام على عليه‏السلام فرمودند:
لاعَمَلَ كَالتَّحقيقِ ؛
هيچ كردارى مانند پژوهش نيست .
غرالحکم، ح 10483.

امام على عليه‏السلام فرمودند:
لافِقهَ لِمَن لايُديمُ الدَّرسَ ؛
آن كه آموختن را استمرار نمى‏بخشد ، از درك دانش بى‏نصيب است .
غرالحکم، ح 10552.

امام على عليه‏السلام فرمودند:
مَن أكثَرَ مُدارَسَةَ العِلمِ لَم يَنسَ ما عَلِمَ و استَفادَ ما لَم يَعلَم ؛
هر كه بحث علمىِ بسيار كند ، آموخته هايش را از ياد نمى‏برد و آنچه را كه نمى‏داند ، فرا مى‏گيرد .
غرالحکم، ح 8216.

امام على عليه‏السلام فرمودند:
مُروا أولادَكُم بِطَلَبِ العِلمِ ؛
فرزندان خود را به آموختن دانش وا داريد .
میزان الحکمه، ح 22751.

امام على عليه السلام فرمودند:
قيلَ لِلعَبدِ الصّالِحِ لُقمانَ : أيُّ النّاسِ أفضَلُ ؟
قالَ : المُؤمِنُ الغَنِيُّ ، قيلَ : الغَنِيُّ مِنَ المالِ ؟
فَقالَ : لا ، ولكِنَّ الغَنِيَّ مِنَ العِلمِ الَّذي إنِ احتيجَ إلَيهِ انتَفَعَ بِعِلمِهِ ، وإنِ استُغنِيَ عَنهُ اكتَفى ؛