خروج سُفْیانی یکی از پنج رویداد حتمی در آستانۀ ظهور حضرت مهدی(عج) است و در منطقه شام رخ می‌دهد. بنابر روایتی از امام رضا(ع)، ظهور قائم، بدون خروج سفیانی رخ نخواهد داد. در روایاتی دیگر، سفیانی پس از ۹ ماه حکومت بر شام، به سمت مدینه لشکرکشی می‌کند و در جایی به نام بیداء، در زمین فرو می‌رود.
سفیانی در روایات شیعه و سنی، از نوادگان ابوسفیان دانسته شده که چهره‌ای خون‌ریز و بی‌رحم دارد و مردم از دیدن او وحشت می‌کنند. نام‌های مختلفی از جمله عَنبَسة بن مُرة برای وی ذکر شده است.
اوصاف و ویژگی‌های سفیانی
در منابع روایی شیعه و اهل سنت، اسامی مختلفی برای سفیانی ذکر شده است؛ از جمله در روایات مختلفی از امام علی(ع)، نام وی، عَنبَسة بن مُرّة[۱]، حرب بن عنبسة[۲]، و عثمان بن عنبسة،[۳] از نوادگان ابوسفیان ذکر شده است.[۴] همچنین نام او در منابع اهل سنت، حرب بن عنبسة[۵] و معاویه بن عُتبه دانسته شده است.[۶]
سفیانی، در روایات، بسیار خون‌ریز، آدم‌کش و بی‌رحم تصویر شده است.[۷] همچنین بنابر روایاتی که از امام علی(ع) نقل شده، سفیانی مردی چهارشانه، آبله‌رو، و تک‌چشم است که مردم از دیدن او وحشت می‌کنند[۸] بر پایه روایتی از امام صادق(ع) که در بحار الانوار نقل شده، سفیانی دشمن شیعه است و منادی او در کوفه اعلام می‌کند که هر کس سر شیعه‌ای را از تن جدا کند به او هزار درهم می‌دهد.[۹]
حتمی بودن
خروج سفیانی، در روایاتی از امام صادق(ع) حتمی دانسته شده[۱۰] و در کنار خروج یمانی، صیحه آسمانی، قتل نَفْس زکیه و خَسف بیداء، یکی از پنج نشانه پیش از قیام قائم معرفی شده است.[۱۱]
همچنین بنابر نقلی از امام رضا(ع)، ظهور قائم از جانب خدا حتمی دانسته شده است، و خروج سفیانی هم حتمی شمرده شده است؛ به‌گونه‌ای که بدون خروج سفیانی، ظهور قائم اتفاق نخواهد افتاد.[۱۲] در روایتی از امام صادق(ع) هم خروج سفیانی حتمی و در ماه رجب دانسته شده است.[۱۳] روایتی از امام باقر(ع)، حاکی از این است که خروج سفیانی، سید یمانی و سید خراسانی، در یک سال، یک ماه و یک روز واقع خواهد شد.[۱۴]
خسف بیداء: نابودی سفیانی
در روایاتی از پیامبر اکرم(ص)، یکی از نشانه‌های ظهور امام مهدی(ع)، خروج لشکری از شام به سمت مکه و فرو رفتن آنها در سرزمینی به نام بیداء (بیابانی میان مکه و مدینه) معرفی شده که در منابع روایی به خسف بیداء شهرت یافته است.[۱۵] بنابر روایتی دیگر، امام علی(ع) درباره بخشی از آیه ۵۱ سوره سبأ (وَ لَوْ تَرىٰ إِذْ فَزِعُوا فَلاٰ فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَكٰانٍ قَرِيبٍ)، به سفیانی اشاره کرده و تصریح کرده که ۹ ماه بر شام حکومت می‌کند و پس از آنکه به سوی مدینه لشکرکشی می‌کند، در بیداء، خداوند او را در زمین فرو می‌برد.[۱۶]
شخصیت سفیانی؛ واقعی یا نمادین؟
سید محمد صدر (درگذشت: ۱۳۷۷ش) از مراجع تقلید قرن چهاردهم شمسی در کتاب تاریخ الغیبه الکبری، سفیانی را نماد انحراف در جامعه اسلامی دانسته است.[۱۷] البته در پاسخ او گفته شده که رمزی‌دانستن علائم ظهور خلاف ظاهر احادیث بوده[۱۸] و سبب می‌شود که کارکرد علائم ظهور که شناخت امام مهدی(عج) از مدعیان دروغین است،[۱۹] لغو باشد.[۲۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ابن‌طاووس، التشریف بالمنن، ۱۴۱۶ق، ص۲۹۶؛ فتلاوی، علامات المهدی المنتظر، ۱۴۲۱ق، ص۲۷۹.
- شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ص۵۶۷؛ فتلاوی، علامات المهدی المنتظر، ۱۴۲۱ق، ص۳۳۷.
- تاج‌الدین، المجالس المهدویة، ۱۴۳۷ق، ص۲۲۳.
- شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ص۵۶۷؛ فتلاوی، علامات المهدی المنتظر، ۱۴۲۱ق، ص۳۳۷؛ تاج‌الدین، المجالس المهدویة، ۱۴۳۷ق، ص۲۲۳.
- مقدسی، عقد الدرر، ۱۴۲۸ق، ص۱۲۸.
- مقدسی، عقد الدرر، ۱۴۲۸ق، ص۱۱۶.
- برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌طاووس، التشریف بالمنن، ۱۴۱۶ق، ص۱۱۵ - ۱۱۷؛ مقدسی، عقد الدرر، ۱۴۲۸ق، ص۷۶.
- نگاه کنید به: علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۲۰۵.
- علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۲۱۵.
- شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۶۷۸، ح۵؛ ص۶۸۰، ح۱۴ و ۱۵.
- شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۶۷۸، ح۵.
- حمیری، قرب الإسناد، ص۳۷۴، ح۱۳۲۹.
- نعمانی، الغیبة، [۱۳۹۷ق]، ص۳۰۲.
- نعمانی، الغیبه، [۱۳۹۷ق]، ص۳۶۹.
- ابن‌طاووس، التشریف بالمنن، ۱۴۱۶ق، ص۱۵۸، ح۲۰۵ و ۲۰۶.
- نعمانی، الغیبه، [۱۳۹۷ق]، ص۳۰۵.
- صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۴۸۴.
- محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۴۶۰.
- محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۴۱۴-۴۱۵.
- محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۴۶۰.
منابع
- ابن‌طاووس، علی بن موسی، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن: یا الملاحم والفتن، اصفهان، گلبهار، ۱۴۱۶ق.
- تاج‌الدین، مهدی، المجالس المهدویة، قم، مؤسسة المکتبة الحیدریة، ۱۴۳۷ق.
- حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۳ق.
- شوشتری، نورالله بن شریف الدین، احقاق الحق و ازهاق الباطل، با مقدمه شهاب الدین مرعشی نجفی، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۲۹ق.
- صدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۱۲ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- فتلاوی، مهدی حمد، علامات المهدی المنتظر علیه السلام فی خطب الامام علی علیه السلام و رسائله و احادیثه، بیروت، دار الهادی، ۱۴۲۱ق/۲۰۰۱م.
- محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی(عج) بر پایه قرآن (ج۷)، حدیث و تاریخ، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۳ش.
- مقدسی شافعی سلمی، یوسف بن یحیی، عقد الدرر فی أخبار المنتظر، تحقیق عبدالفتاح محمد حلو، تصحیح علی نظری منفرد، قم، مسجد جمکران، ۱۴۲۸ق.
- نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، [۱۳۹۷ق].
https://fa.wikishia.net/view/