تأثیری که حادثه کربلا و قیام امام حسین (علیه‌السلام) بر اندیشه مردم جهان، حتی غیر مسلمانان داشته، بسیار است، چنانکه برخی از نویسندگان غیرمسلمان مستقلا کتابهایی درباره این حادثه نوشته‌اند. عظمت قیام و اوج فداکاری و ویژگیهای دیگر امام و یارانش سبب شده که اظهار نظرهای ارزشمندی درباره این نهضت و حماسه آفرینان عاشورا از سوی مسلمانان و غیرمسلمانان بیان شده باشد.
امام حسین در نظر اندیشمندان جهان
حضرت آیت الله خمینی:
امام خمینی می فرماید: «انقلاب اسلامى ایران، پرتویى از عاشورا و انقلاب عظیم الهى آن است. کربلا کاخ ستمگرى را با خون درهم کوبید و کربلاى ما کاخ سلطنت شیطانى را فرو ریخت. کربلا را زنده نگه دارید و نام مبارک حضرت سیدالشهدا را زنده نگه دارید که با زنده بودن او اسلام زنده نگه داشته مى شود. مسأله کربلا که خودش در رأس مسائل سیاسى هست، باید زنده بماند. ملت بزرگ ما باید خاطره عاشورا را با موازین اسلامى، هر چه شکوه‌مندتر حفظ نماید».
ماهاتما گاندی:
ماهاتما گاندی، رهبر بزرگ انقلاب هندوستان می گوید: «من برای هند چیز تازه ای نیاوردم؛ فقط نتیجه ای را که از مطالعات و تحقیق هایم درباره تاریخ زندگی قهرمانان کربلا بدست آورده بودم، ارمغان ملت هند کردم. اگر بخواهیم هند را نجات دهیم واجب است همان راهی را بپیماییم که حسین بن علی (علیه السلام) پیمود».
توماس کارلایل:
توماس کارلایل، مورخ مشهور انگلیسی می نویسد: «بهترین درسی که از تراژدی کربلا می گیریم این است که حسین (علیه السلام) و یارانش ایمان استوار به خدا داشتند. آنها با عمل خود روشن کردند که تفوّقِ عددی در جایی که حق با باطل روبرو می شود اهمیتی ندارد. پیروزی حسین علیه السلام با وجود اقلیتی که داشت باعث شگفتی من است».
واشینگتن ایرونیک:
واشینگتن ایرونیک، تاریخ نویس امریکایی می نویسد: «برای امام حسین (علیه السلام) ممکن بود که زندگی خود را با تسلیم شدن در برابر اراده یزید نجات بخشد، لیکن مسئولیت پیشوایی اسلام اجازه نمی داد که او یزید را به عنوان خلیفه بشناسد. او به منظور رها ساختن اسلام از چنگال بنی امیه به سرعت خود را برای قبول هر ناراحتی و فشاری آماده ساخت. در زیر آفتاب سوزان سرزمین خشک و در روی ریگ های تفتیده کربلا، روح حسین علیه السلام فناناپذیر است. ای پهلوان و ای نمونه شجاعت و ای شهسوار من؛ ای حسین».
توماس ماساریک:
توماس ماساریک، سیاستمدار و فیلسوف چکسلواکی می گوید: «گرچه کشیشان ما هم از ذکر مصایب حضرت مسیح مردم را متأثر می سازند، ولی آن شور و هیجانی که در پیروان حسین (علیه السلام) یافت می شود، در پیروان مسیح یافت نخواهد شد و گویا سبب این باشد که مصایب مسیح در برابر مصایب حسین (علیه السلام) مانند پر کاهی است در مقابل کوهی عظیم».
ادوارد براون:
اِدوارد بِراون، مستشرق معروف انگلیسی می گوید: «آیا قلبی پیدا می شود که وقتی درباره کربلا سخن می شنود، آغشته به اندوه نگردد؟ حتی غیرمسلمانان نیز نمی توانند پاکی روحی را که در این جنگ تحت لوای اسلام انجام گرفت انکار کنند».
فردریک جمس:
فردریک جِمس، شاعر و نویسنده انگلیسی می گوید: «درس امام حسین و هر قهرمان شهید دیگری این است که در دنیا اصول ابدی عدالت و ترحّم و محبّت وجود دارد که تغییر ناپذیرند و همچنین می رساند که هرگاه انسان برای حفظ این صفات مقاومت کند و در راه بقای آن پافشاری نماید، آن اصول همیشه در دنیا باقی و پایدار خواهد ماند».
چارلز دیکنز:
چارلز دیکنز، نویسنده معروف انگلیسی می نویسد: «اگر منظور امام حسین (علیه السلام) جنگ در راه خواسته های دنیایی بود، من نمی فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حکم می کند که او فقط برای اسلام، فداکاری خویش را انجام داد».
آنتوان بارا:
آنتوان بارا، نویسنده و پژوهشگر مسیحی سوری در کتاب «حسین در اندیشه مسیحیت» می نویسد: «اگر حسین از آنِ ما بود، در هر سرزمینی برای او بیرقی برمی افراشتیم و در هر روستایی برای او منبری برپا می کردیم و مردم را با نام حسین به مسیحیت فرامی خواندیم». و نیز می گوید: «اگر بگویم حسین (ع) چراغ اسلام است کم گفته ام، اگر بگویم که او زره اسلام است کم گفته ام، بهترین جمله ای که می توانم بگویم این است که او وجدان تمام ادیان در تمام تاریخ است».
ادوارد گیبون:
ادوارد گیبون، مورخ معروف انگلیسی می گوید: «با آن که مدتی از واقعه کربلا گذشته و ما هم با صاحب واقعه هم وطن نیستیم، با این وجود، مشقّات و مشکلاتی که حضرت حسین (علیه السلام) تحمّل نمود، احساسات سنگدل‌ترین خواننده را بر می انگیزد، چندان که نوعی عطوفت و مهربانی نسبت به آن حضرت در خود می یابد».
رینولد نیکلسون:
رینولد نیکلسون، خاورشناس انگلیسی می نویسد: «بنی امیه سرکش و مستبّد بودند، قوانین اسلامی را نادیده انگاشتند و مسلمین را خوار نمودند... چون تاریخ را بررسی کنیم گوید: دین بر ضد فرمان‌فرمایی تشریفاتی قیام کرد و حکومت دینی در مقابل امپراتوری ایستادگی نمود. بنابراین تاریخ از روی انصاف حکم می کند که خون حسین (علیه السلام) به گردن بنی امیه است».
موریس دوکبری:
موریس دوکبری، نویسنده شهیر فرانسوی می گوید: «اگر مورخان ما حقیقت این روز (عاشورا) را می دانستند و درک می کردند که عاشورا چه روزی است، این عزاداری را مجنونانه نمی پنداشتند؛ زیرا پیروان حسین (علیه السلام) به واسطه عزاداری او می دانند که پستی و زیردستی و استعمار را نباید قبول کرد؛ زیرا شعار امام و آقای آنها تن ندادن به ستم بود». و نیز می گوید: «حسین برای شرف و ناموس مردم و بزرگی مقام مرتبه اسلام از جان و مال و فرزندان گذشت و زیر بار استعمار و ماجراجویی یزید نرفت. پس بیایید ما هم شیوه او را سر مشق قرار داده از زیردستی یزیدیان نوعی رهایی یابیم و مرگ با عزت را بر زندگی با ذلت ترجیح دهیم، زیرا مرگ با عزت و شرافت بهتر از زندگی با ذلت است».
گاسپار دروویل:
گاسپار دروویل، افسر فرانسوی در سفرنامه خود می نویسد: «سرگذشت غم انگیز امام حسین (علیه السلام) و یارانش اذهان نیمی از جهان اسلام را به خود مشغول داشته است. گذشت قرن های بسیار -که هرکدام فاجعه ها و غمهای خود را به همراه دارد-، این داغ را بی‌اثر نکرده است و احساسی را که یادآوری آن واقعه برمی انگیزد تخفیف نداده است... حتی دشمنان حسین (علیه السلام) با دیدن مقاومت بردبارانه او و از خودگذشتگی یارانش به رحم آمدند. وقایع ثبت شده روز هولناک دهم محرم چنان از عواطف پاک انسانی سرشار است که مردم را تکان می دهد و تأثّر آنها را از نسلی به نسلی دیگر منتقل می کند».
محمدعلی جناح:
محمدعلی جناح، (قاعد اعظم پاکستان) می گوید: «نظیر حسین (علیه السلام) در شجاعت و شهامت در سراسر جهان، نتوان یافت. به اعتقاد من همه مسلمانان و همه جهانیان باید از این شهید راه خداوند و فدائی بی نظیر حق و حقیقت، سرمشق و عبرت بگیرند.»
جرجی زیدان:
جُرجی زیدان، نویسنده معروف لبنانی می گوید: «پس از رحلت پیامبر اسلام(ص)، حبّ جاه و مال بر فضایل اخلاقی فائق آمد و افکار و آرای آل علی(ع) در میان چنان مردمی بی اثر ماند. چنانکه مردم کوفه به خاطر جاه و مال بیعتی را که با امام حسین(ع) بسته بودند، در هم شکستند و به این نیز اکتفا نکرده و او را کشتند».
توماس مان:
توماس مان، متفکر آلمانی: «اگر بین فداکاری مسیح و حسین(ع) مقایسه شود، حتماً فداکاری حسین پرمغزتر و باارزش تر جلوه خواهد نمود. زیرا مسیح روزی که آماده برای فدا شدن گردید، زن و فرزند نداشت و در فکر آنان نبوده که بعد از او به چه سرنوشتی دچار خواهند آمد. امام حسین(ع) زن و فرزند داشت و بعضی از آنها کودک خردسال بودند و احتیاج به پدر داشتند».
کورت فریشلر:
کورت فریشلر، مورخ بزرگ آلمانی و نويسنده کتاب «امام حسین و ايران» می گوید: «امام حسین(ع) در فداکاری قدم را از حدود فدا کردن خود برتر نهاد و فرزندانش را هم فدا کرد... تصمیم ثابت حسین(ع) برای فداکاری مطلق نه ناشی از لجاجت بود نه معلول هوا و هوس و او با پیروی از عقل، مصمم شده بود که به طور کامل فداکاری کند تا اینکه مجبور نشود بر خلاف عقیده و آرمان والای خود با سازشکاری با یزید بن معاویه و زندگی ادامه دهد. می دانیم که حسین(ع) خود را برای کشته شدن آماده کرده بود. و او عزم داشت خویش را فدا نماید؛ چرا توقف نکرد تا به قتلش برسانند و چرا دائم اسب می تاخت و شمشیر می انداخت... حسین(ع) دست روی دست گذاشتن و توقف برای کشته شدن را دور از مردانگی و جهاد در راه عقیده و آرمان خود می دانست. در نظر حسین(ع) در همانجا توقف کردن و گردن بر قضا دادن تا این که دیگران نزدیک شوند تا او را به قتل برسانند، خودکشی محسوب می شود. یک مرد دلیر و با ایمان خودکشی نمی کند».
ل. م. بوید:
این اندیشمند غیر مسلمان می گوید: «در طی قرون، افراد بشر همیشه جرأت و پردلی و عظمت روح، بزرگی قلب و شهامت روانی را دوست داشته اند و در همین هاست که آزادی و عدالت هرگز به نیروی ظلم و فساد تسلیم نمی شود. این بود شهامت و این بود عظمت امام حسین(ع). و من مسرورم که با کسانی که این فداکاری عظیم را از جان و دل ثنا می گویند شرکت کرده ام، هرچند که ۱۳۰۰ سال از تاریخ آن گذشته است».
مُسیو ماربین آلمانی:
ماربین خاورشناس آلمانی، می گوید: «حسین (علیه‌السلام) اولین شخص سیاست‌مداری بود که تا به امروز، احدی سیاستی به مؤثری سیاست او اتخاذ نکرده است. زمانی که بنی‌امیه ـ دشمن کینه‌توز اسلام ـ در مقام هتک حرمت به اسلام برآمدند، حسین (علیه‌السلام) سکوت را جایز ندانسته، به طور جدی و علنی علیه بنی‌امیه و حکومت وقت قیام کرد و آل ابی‌سفیان و یزیدیان را به رسوایی و نابودی کشانید. او علناً و آشکاراً می‌گفت: من در راه حق و جهت امر به معروف قیام خواهم کرد و کم‌ترین تردیدی ندارم که در این راه کشته خواهم شد. من قیام خواهم کرد اگرچه جان خود و عزیزانم را در این راه از دست بدهم. او به گفته‌اش عمل کرد».
جرج جرداق:
جرج جرداق (دانشمند و ادیب مسیحی) یادآور می شود: «وقتی یزید مردم را تشویق به قتل حسین(ع) و مامور به خونریزی می کرد، آنها می گفتند "چه مبلغ می دهی؟" اما انصار حسین(ع) به او می گفتند "ما با تو هستیم. اگر هفتاد بار کشته شویم، باز می خواهیم در رکابت جنگ کنیم و کشته شویم"».
سِر پرسی سایکس:
سِر پرسی سایکس (خاورشناس انگلیسی)، تاکید می کند: «حقیقتا آن شجاعت و دلاوری که این عده قلیل از خود بروز دادند، به درجه ای بوده است که در تمام این قرون متمادی هر کسی که آن را شنید، بی اختیار زبان به تحسین و آفرین گشود. این یک مشت مردم دلیر غیرتمند، نامی بلند غیرقابل زوال برای خود تا ابد باقی گذاشتند».
تاملاس توندون:
تاملاس توندون (هندو، رئیس سابق کنگره ملی هندوستان)، براین باور است که: «این فداکاری های عالی از قبیل شهادت امام حسین(ع) سطح فکر بشریت را ارتقا بخشیده است و خاطرۀ آن شایسته است همیشه باقی بماند».
لیاقت علی‌خان:
لیاقت علی‌خان (نخستین نخست وزیر پاکستان)، تصریح می کند: «این روز محرم، برای مسلمانان سراسر جهان معنی بزرگی دارد. در این روز، یکی از حزن آورترین و تراژدیک ترین وقایع اسلام اتفاق افتاد، شهادت حضرت امام حسین(ع) در عین حزن، نشانه فتح نهایی روح واقعی اسلامی بود، زیرا تسلیم کامل به اراده الهی به شمار می رفت. این درس به ما می آموزد که مشکلات و خطرها هرچه باشد، نبایستی ما پروا کنیم و از حق و عدالت منحرف شویم».
عباس محمود عقّاد:
عباس محمود عقّاد (نویسنده و ادیب مصری)، تاکید می کند: «جنبش حسین(ع)، یکی از بی نظیرترین جنبش های تاریخی است که تاکنون در زمینه دعوت های دینی یا نهضت های سیاسی پدیدار گشته است... دولت اموی پس از این جنبش، به قدر عمر یک انسان طبیعی دوام نکرد و از شهادت حسین(ع) تا انقراض آنان بیش از شصت و اندی سال نگذشت».
عبدالرحمن شرقاوی:
عبدالرحمن شرقاوی (نویسنده مصری)، نیز می گوید: «حسین(ع)، شهید راه دین و آزادگی است. نه تنها شیعه باید به نام حسین(ع) ببالد، بلکه تمام آزادمردان دنیا باید به این نام شریف افتخار کنند».
طه حسین:
طه حسین (دانشمند و ادیب مصری)، عنوان می کند: «حسین(ع) برای به دست آوردن فرصت و از سرگرفتن جهاد و دنبال کردن از جایی که پدرش رها کرده بود، در آتش شوق می سوخت. او زبان را درباره معاویه و عُمالش آزاد کرد، تا به حدی که معاویه تهدیدش نمود. امام حسین(ع)، حزب خود را وادار کرد در طرفداری حق سختگیر باشند».
علامه طنطاوی:
علامه طنطاوی (دانشمند مصری)، نیز می گوید: «داستان حسینی عشق آزادگان را به فداکاری در راه خدا بر می انگیزد و استقبال مرگ را بهترین آرزوها به شمار می آورد، چنانکه برای شتاب به قربانگاه، بر یکدیگر پیشی جویند».
ابن ابی الحدید:
ابن ابی الحدید معتزلی دانشمند نامدار اهل سنت نیز در مورد جلوه های آزادگی و شکست ناپذیری عاشورا چنین نوشته است: «سالار پرشکوه شکست ناپذیران روزگار و قهرمان کسانی که در برابر ذلت و تحقیر سر فرود نیاورده و به عصرها و نسلها درس جوانمردی و شرافت و مرگ پر افتخار را زیر سایه شمشیرهای آخته داد و آن را بر سازش با بیداد و فریب برگزید، پدر یکتاپرستان گیتی حسین(ع)، فرزند رشید علی(ع) است. استبدادگران اموی به آن شخصیت تسخیرناپذیر و یارانش امان دادند، اما او بدان دلیل که نمی خواست در برابر ذلت و بیداد سر خم کند و نیز بیم آن داشت که اگر با پذیرش امان‌نامه کشته هم نشود، ذلت بر او و دیگر آزاد منشان رهرو راهش از سوی عبید و دیگر خودکامگان سیاهکار و حقیر تحمیل گردد، مرگ پر عزت و افتخار را بر زندگی ذلیلانه برگزید».
ابونصر سعدی:
ابونصر سعدی شاعر نامدار قرن چهارم هجری در وصف آزادگی و عزتمندی حسین(ع) از جمله چنین می سراید: «حسین (ع) همان کسی است که مرگ با عزت و آزادگی را زندگی حقیقی می نگریست و زندگی با ذلت و حقارت را مرگ می دانست».
احمد محمود صبحی:
احمد محمود صبحی (نویسنده) می گوید: «اگرچه حسین بن علی (ع) در میدان نظامی یا سیاسی شکست خورد؛ اما تاریخ، هرگز شکستی را سراغ ندارد که مثل خون حسین (ع) به نفع شکست خوردگان تمام شده باشد. خون حسین، انقلاب عبدالله بن زبیر و خروج مختار ثقفی و نهضت‌های دیگر را در پی داشت، تا آن جا که حکومت اموی ساقط شد و ندای خونخواهی حسین (ع)، فریادی شد که با آن تخت‌ها و حکومت‌ها را به لرزه درآورد».
عبدالحمید جودة السحار:
عبدالحمید جودة السحار (نویسنده مصری): «حسین (ع) نمی‌توانست با یزید بیعت کند و به حکومت او تن در دهد؛ زیرا در آن صورت، بر فسق و فجور، صحّه می‌گذاشت و ارکان ظلم و طغیان را محکم می‌کرد و بر فرمانروایی باطل تمکین می‌نمود. امام حسین به این کار‌ها راضی نمی‌شد، گرچه اهل و عیالش به اسارت افتند و خود و یارانش کشته شوند».
العبیدی موصلی:
العبیدی (مفتی موصل) می گوید: «فاجعه کربلا در تاریخ بشر نادرهای است، هم چنان که مسببین آن نیز نادره‌اند... حسین بن علی (ع) سنت دفاع از حق مظلوم و مصالح عموم را بنا بر فرمان خداوند در قرآن به زبان پیامبر اکرم (ص) وظیفه خویش دید و از اقدام به آن تسامحی نورزید. هستی خود را در آن قربانگاه بزرگ فدا کرد و بدین سبب نزد پروردگار، "سرور شهیدان" محسوب شد و در تاریخ ایام، "پیشوای اصلاح طلبان" به شمار رفت؛ آری، به آن چه خواسته بود و بلکه برتر از آن، کامیاب گردید».
محمد زغلول پاشا:
محمد سعد زغلول پاشا (در مصر، در تکیه ایرانیان) می گوید: «حسین (علیه‌السلام) در این کار، به واجب دینی و سیاسی خود قیام کرده و اینگونه مجالس عزاداری، روح شهامت را در مردم پرورش می‌دهد و مایه قوت اراده آنها در راه حق و حقیقت می‌گردد».
تامداس توندون:
تاملاس توندون (اندیشمند هندو) در توصیف [امام حسین|امام حسین]] علیه‌السلام و قیام شجاعانه‌اش می‌نویسد: «شهادت امام حسین (علیه‌السلام) از همان زمان که طفلی بیش نبودم در من تأثیر عمیق و حزن‌آوری داشت. من اهمیت داشتن این خاطره بزرگ تاریخی را می‌دانم. فداکاری‌هایی مانند شهادت امام حسین، سطح فرهنگ بشر را ارتقا می‌بخشد و خاطره آن شایسته است بماند و یادآوری گردد».
منابع
- درسی که حسین به انسانها آموخت، سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، فراهانی، چاپ اول، ۱۳۴۷ش.
- امام حسین علیه‌السلام از دیدگاه دانشمندان شرق و غرب و علمای اهل سنت، احمد رگنی، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی طوبای محبت، ۱۳۸۶.
- شهید کربلا از ولادت تا بعد از شهادت، تقی طباطبایی قمی،قم، انتشارات مفید، چاپ دوم، ۱۳۷۰ش.
- "عاشورا و امام حسین علیه‌السلام از دیدگاه غیرمسلمانان"، گلبرگ، اسفند ۱۳۸۱، شماره ۳۹.
- "نظر دانشمندان غیر مسلمان درباره امام حسین (ع) و قیام حضرت"، پایگاه اندیشوران حوزه.
- "امام حسین (ع) از نگاه اندیشمندان و بزرگان ادیان"، حاجیه تقی‌زاده فانید، پایگاه تدبر.
- "متفکران و دانشمندان مشهور جهان درباره امام حسین (ع) چه می‌گویند؟"، پایگاه فرهنگ سدید.
- "عاشورا از نگاه انديشمندان جهان"، پایگاه عرفان.
پیوندها
 |
واقعه عاشورا |
||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
|
||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها |
|
||
