ویؤگیهای الگوی خانواده در اسلام در الگوی رفناری حضرت فاطمه سلام الله علیها

حمایت از همسر

یکی از مهم ترین شاخصه هایی که در ژرفابخشی محبت و در پی آن، استحکام خانواده مؤثر است، حمایت از همسر است. زن و شوهر در زندگی، غیر از نقش همسری در دیگر روابط اجتماعی و سیاسی نیز نقش هایی بر عهده دارند. یکی از نمونه های تأثر برانگیز، دفاع حضرت فاطمه زهرا(س) از همسر بزرگوارش در جریانی است که علی(ع) را با اکراه و اجبار برای گرفتن بیعت به مسجدالنبی می بردند. فاطمه(س)، بانوی دو عالم، برای دفاع از علی(ع) تا درب مسجد آمد و در تأکید بر یاری همسرش چنین فرمود: «به خدا سوگند، ای سلمان! از درب مسجد مدینه پا بیرون نمی گذارم، تا آنکه پسر عموی خود را با چشمان خودم سالم ببینم».[1]

ابراز محبت به همسر

نشان دادن محبت قلبی به همسر، امری تأکید شده در روابط میان زن و شوهر است. بنیان خانواده های به دور از محبت ورزی، بسیار سست و شکننده است. گفتن و شنیدن کلمات محبت آمیز، لازمه موفقیت در زندگی زناشویی است که البته به این نیاز متقابل، باید با رعایت برخی اصول، به بهترین شکل پاسخ گفت.

زندگی حضرت زهرا(س)، سرشار از گفتار آمیخته به احترام و عطوفت به حضرت علی(ع) بود. این بانوی بزرگوار در خطابی محبت آمیز به همسرش می فرمود: «روح من فدای روح تو بُوَد و جان من سپر بلای جان تو باشد.»[2] از علی(ع) نقل می کنند: «هرگاه به فاطمه می نگریستم، همه ناراحتی ها و غم هایم برطرف می شد».[3]

آراستن ظاهر و باطن برای همسر

از ویژگی های شایسته خانواده آرمانی در اسلام، آراستگی ظاهر و باطن همسران برای یکدیگر است.

حضرت علی(ع) می فرماید: «زیبایی باطن، در حسن نیت و زیبایی درون است».[4]

حضرت فاطمه(س)، الگوی برتر زنان مسلمان، برای زینت و استحباب، انگشتری به دست می کرد و از زبان رسول خدا(ص)، به دست کردن انگشتر را سفارش می فرمود: «هرکس انگشتری عقیق به دست کند، همواره خیر می بیند».[5]

این بانوی گرامی همواره بر آن بود در محیط خانه و خانواده، خوش بو و آراسته باشد و موهبت زیبایی و جمال بی مانندش را تنها برای همسرش علی(ع) بیاراید و او همیشه نزد خود عطر نگه می داشت. ام سلمه می گوید:

از ریحانه پیامبر خدا(ص) عطر خواستم و گفتم: سرورم! آیا عطر و بوی خوشی نزد خویش دارید؟ ایشان فرمود: آری و بی درنگ شیشه عطری آورد و اندکی از آن را بر کف دستم ریخت. بوی خوشی از آن برخاست که هرگز به مشامم نرسیده بود. [6]

ایشان در واپسین لحظه های زندگی اش به اسماء فرمود: «عطر مرا که همیشه خود را با آن عطرآگین می کردم، بیاور...».[7]

صبر و بردباری

از مؤثرترین ویژگی های اخلاقی در جهت موفقیت در محیط خانواده، دست یابی به کیمیای صبر است. در هر خانواده ای که عنصر صبر آسیب ببیند، بنای محبت و استحکام نیز آفت خواهد پذیرفت. درس گرفتن از زندگی پربار حضرت فاطمه(س)، راهکارهای ارزنده ای برای صبرپیشگی در برابر سختی ها در مقابل همه خانواده ها قرار می دهد. حضرت زهرا(س) در سنین پایین با علی(ع) پیمان ازدواج بست و از میان خواستگاران، علی(ع) را با وجود زهد و ساده زیستی اش برگزید. محورهای صبر و شکیبایی حضرت فاطمه(س) در همسرداری و همراهی با علی(ع) را می توان در پنج مورد زیر برشمرد:

1. تحمل سرزنش ها؛ حضرت فاطمه(س) پس از انتخاب زندگی ساده علی(ع)، بسیار سرزنش شد و در برابر همه سرزنش ها به نیکی صبر می فرمود.

2. تحمل سختی های کار منزل و خدمت در خانه.

3. تحمل مشکلات فراوان در زمان غیبت های طولانی حضرت امیر المؤمنین علی(ع) در طول جنگ های صدر اسلام.

4. شریک شدن در غم علی(ع) و تحمل رنج های او و همراهی صبورانه با وی.[8]

تقسیم کار در خانواده

با تعیین مسئولیت ها و تقسیم کارها، از سنگینی بار تکالیف کاسته می شود و این همکاری متقابل، زمینه تحکیم پیوند مودت بین زن و شوهر را فراهم می آورد. این امر، یکی از عوامل شادابی و تکامل خانواده است. در زندگی فاطمه(س) نیز این مهم با تقسیم کارها میان اعضای خانواده انجام می گرفت. امام باقر(ع) فرموده است:

حضرت فاطمه(س)، کارهای خانه را با حضرت علی(ع)، این گونه تقسیم کرد که خمیر کردن آرد، نان پختن، تمیز کردن و جارو زدن خانه به عهده فاطمه(س) باشد و کارهای بیرون از خانه از قبیل جمع آوری هیزم و تهیه مواد اولیه غذایی را علی(ع) انجام دهد.[9]

از امام صادق(ع) نیز در این باره نقل شده است:

تقسیم کار با رهنمود رسول خدا(ص) انجام گرفت؛ وقتی آن حضرت بیان داشت که کارهای داخل منزل را فاطمه(س) و کارهای بیرون از خانه را علی(ع) انجام دهد، فاطمه(س) با خوش حالی این گونه فرمود: «جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه ای خوش حال شدم؛ زیرا رسول خدا(ص) مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است، باز داشت.[10]

خانه های آسمانی(2): سیره خانوادگی امام حسین(ع)

امام حسین(ع) با همسران و فرزندان خویش در نهایت ادب و مهربانی رفتار می کرد. عقاد می نویسد:

حسین(ع) از آن کسانی بود که به فرزندان خویش محکم ترین علاقه ها را و در حق همسرانش بهترین عواطف را داشت. ایشان درباره همسر باوفایش رباب و دختر شیرین سخنش سکینه چنین می گفت:

به جان خود سوگند! خانه ای را دوست می دارم که سکینه و رباب را میزبانی کند. من این دو را دوست می دارم و مالم را در راه آنان می دهم و کسی نمی تواند مرا بر این علاقه و دوستی ملامت کند.[11]

آری، دوستی و صمیمیت، بنای خانواده را محکم و استوار و از فروپاشی آن جلوگیری می کند. ثمره این وفاداری و انس امام با همسرش را، در رفتار همسر آن حضرت پس از شهادتش می بینیم.

رباب، همسر باوفای امام حسین(ع)، تا واپسین دم حیات، از ایشان جدا نشد و تا لحظه شهادت شوهر والامقام خود با افتخار، در کنار او تمام رنج ها را به جان خرید.

خانه های آسمانی(3): ادب حضرت علی اکبر(ع)

علی اکبر(ع)، شبیه ترین فرد به پیامبر در چهره و رفتار و گفتار بود. تربیت علی اکبر(ع)، برترین تربیت بود؛ مربیان او علی(ع) ـ باب مدینه علم ـ و حسن و حسین(علیهماالسلام) ـ میوه درخت دانش و بینش نبوی ـ بودند. او نزد پدر گرامی اش حسین بن علی(ع) و در دامان پاک مادر بزرگوارش لیلا پرورش یافت.

علی اکبر(ع) به زینت اخلاق نیک و ادب، آراسته و آن را از اجداد پاک و مطهرش به ارث برده بود. او در حضور پدر و مادر گرامی اش با احترام می نشست و بدون اجازه پدر سخن نمی گفت.

او حتی هنگامی که قصد رفتن به میدان جنگ را داشت، از محضر پدر اجازه پیکار می خواست.

حضرت علی اکبر(ع) در نهایت ادب و معرفت، نمونه انسان ِکامل بود. او هرگز سخن بی اساس نمی گفت و با آنکه در سنین جوانی بود، هرگز سخنی برخلاف ادب بر زبان جاری نکرد.

با اینکه علی اکبر(ع) مولود نبوت و ولایت بود، در فروتنی نظیر نداشت و مانند عبدی در محضر پدر حاضر می شد.

علی اکبر(ع) بر اساس دستور قرآن کریم، آرام، فروتن، مؤدب و متفکر بود و پیوسته خود را به حسب و نسب عالی قریش و خاندان نبوت و ولایت منسوب می کرد، بدون آنکه تکبر ورزد.

تواضع است دلیل رسیدن به کمال که چون سوار به مقصد رسد پیاده شود[12]

پی نوشت:

[1]. محمد بن محمد مفید، اختصاص، قم، جامعة المدرسین، 1374، ص 188.

[2]. مهدی حائری مازندرانی، کوکب الدری، قم، مکتبة الحیدریه، 1374، ج 1، ص 196.

[3]. علامه مجلسی، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 43، ص 134.

[4]. غررالحکم و دررالکلم، ص 41.

[5]. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، نشر مؤسسه آل البیت، 1409هـ . ق، ج 8، ص 249 و ج 3، ص 40.

[6]. بحارالانوار، ج 43، ص 95.

[7]. علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، تهران، اسلامیه، 1381، ج 2، ص 62.

[8]. نک: کتاب زنان، صص 163 و 164.

[9]. محمد دشتی، نهج الحیاة، قم، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع)، 1375، ص 168.

[10]. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت، ج 13، ص 48.

[11]. لطف الله صافی گلپایگانی، پرتویی از عظمت امام حسین(ع)، قم، نشر حضرت معصومه(س)، 1379، چ 1، ج2، ص 172.

[12]. دیوان صائب تریزی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ج 1، ص 128.