به گزارش خبرنگار مهر، جشن ۳۶ سالگی انتشار کتاب نهج البلاغه با ترجمه سید جعفر شهیدی، همزمان با ۷۰ سالگی انتشارات علمی فرهنگی در غرفه این انتشارات در نمایشگاه کتاب برگزار شد.
در این برنامه محسن جوادی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد، محمد هادی امین ناجی رئیس بنیاد نهج البلاغه و علی بهرامیان عضو شورای عالی علمی و معاون علمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی سخنرانی کردند.
در ابتدای جلسه هادیان مدیر انتشارات علمی و فرهنگی ضمن خوشامدگویی به حضار و سخنرانان، گفت: خوشحال هستیم که بعد از مدت‌ها که این ترجمه در بازار نشر وجود نداشت دوباره با رفع برخی از ایرادات شکلی به زیور طبع آراسته شد با یک شکل و شمایل جدیدی که وجاهت این کتاب می‌طلبید به بازار آمد.
او با ذکر خاطره‌ای از وقتی که این کتاب در دومین دوره کتاب سال ولایت برگزیده شد و سید جعفر شهیدی از به این دلیل که خود مترجم آن بود هم از داوری کتاب‌ها و هم از شرکت در جشن پایانی خودداری کرد و با مناعت طبع درخواست نمود تا سکه‌های هدیه شده به عنوان جایزه را برای آزادی زندانیان صرف کنند؛ افزود: ترجمه این کتاب و برکاتش حتی به زندانیان هم رسید و تعداد زیادی زندانی با آن سکه‌هایی که بابت جایزه دکتر شهیدی بود آزاد شدند.
سپس بهرامیان به عنوان اولین سخنران با برشمردن ویژگی‌های سید جعفر شهیدی گفت: سید جعفر شهیدی امتیازاتی داشت که آن امتیازات برای ترجمه نهج البلاغه بسیار به کار می‌آمد و مفید بود؛ و می‌شود گفت که در کسان دیگری که به ترجمه نهج البلاغه اقدام کردند این صفات لااقل به این درجه جمع نشده.
نخست اینکه ایشان تحصیلات عالی در نجف کرده بودند و بر زبان عربی تسلط بسیار زیاد داشتند، و به ادبیات عرب بیش از آن چیزی که یک فقیه باید تسلط داشته باشد مسلط بودند.
دوم اینکه بعد از برگشتن و آمدن به تهران و مرتبط شدن با مرحوم علامه دهخدا و مرحوم دکتر معین، و سالیان دراز کار در مؤسسه لغت نامه و اشراف کامل هم به ادبیات عرب و هم ادبیات فارسی داشتند.
و دیگر اینکه مرحوم دکتر شهیدی در کنار اینها یک علایق دیگری به اهل بیت داشت.
او با اشاره به کتاب‌های سید جعفر شهیدی درباره عاشورا و حضرت فاطمه زهرا و امام سجاد و… افزود: می‌شود گفت سه شرطی که برای ترجمه یک متن مقدس بسیار مهم ادبی و بلاغی لازم است، در ایشان به اندازه کافی جمع بود.
این کار را هم در اواخر عمر با پختگی کامل انجام دادند و به ثمر رساندند.
بهرامیان در ادامه با توضیح دشواری‌های انجام ترجمه‌ای مسجع مانند ترجمه شهیدی از متنی چنین برگزیده، به بیان ویژگی‌های لغوی و بلاغی نهج البلاغه پرداخت و با تاکید بر تلاش سید رضی افزود: ترجمه نهج البلاغه آسان نیست، امیرالمومنین به خطابه بسیار مشهور است.
بعد از پیغمبر (ص) خلیفه اول و دوم چندان خطبه‌ای ازشان بر جا نمانده است؛ خلیفه سوم هم بعد از اینکه به خلافت رسید قرار شد که خطبه‌ای بخواند، لرزید و هول شد و نتوانست و گفت ابوبکر و عمر برای یک چنین جایی از قبل چیزی تهیه می‌کردند ولی من نکردم!
بنابراین می‌شود گفت که امیرالمومنین علیه السلام قهرمان میدان خطابه است، نه فقط در قرن اول و در بین آن خلفا بلکه حتی در روزگار ما کسی نیست که بتواند با ایشان هماوردی بکند.
او ارتجالی سخن می‌گفت و هرکه می‌شنید لذت می‌برد و اطرافیان این خطبه‌ها را حفظ می‌کردند.
خانواده آن حضرت هم به این قضیه مشهور بودند، چنانچه حضرت زینب (س) در برابر ابن زیاد طوری خطبه گفت که شبیه کلمات امیرالمومنین بود و او گفت این زن سجاعه است!
بنابراین شهیدی با این ترجمه با این کیفیت مسئولیت بزرگی را پذیرفته است.
وی افزود: کسانی بودند که ترجمه نسبتاً آزادی از نهج البلاغه داشتند، مثلاً یکی از شایع‌ترین و محبوب ترین کتاب‌ها با ترجمه مرحوم جواد فاضل بود، که ترجمه آزادی بود و خیلی قشنگ چاپ کرده بودند.
فاضل هم نویسنده زبردستی بود، ترجمه فیض الاسلام هم بود که فضل تقدم دارد، ولی ترجمه تحت اللفظی است و گاهی هم لابلای پرانتز چیزهایی از خودش اضافه کرده است برای اینکه مطلب بیشتر شرح داده شود.
مرحوم دکتر شهیدی ریسک بزرگی کردند که نشان بدهند هم زبان فارسی ظرفیتش را دارد تا بتواند کلام امیرالمومنین (ع) را منتقل بکند و هم یک قدری ارزش‌های ادبی آن حفظ شود.
این یعنی خیلی خوب متوجه بودند و متن رو خیلی خوب می‌فهمیدند.
محمد هادی امین ناجی سخنران بعدی در این مراسم با بیان خاطراتی از سیدجعفر شهیدی گفت: سال ۷۹ یا ۸۰ بود که به مناسبت تدوین سرفصل رشته نهج البلاغه در دوره کارشناسی ارشد دکتری، در خصوص رشته نهج البلاغه، قبل از اینکه در دانشگاه قرآن و حدیث فعلی و دانشکده حدیث آن موقع در فصل رشته علوم حدیث گرایش نهج البلاغه ثبت و ضبط بشود، من دو سه جلسه در محضر ایشان بودم.
آقای شهیدی با بزرگواری و کرامت برخورد می‌کردند و بیش از آنکه سخن بگویند گوش می‌دادند و می‌شنیدند؛ بعد وقتی شروع به صحبت می‌کردند نکته به نکته و با دقت مطالب را بیان می‌کرد و فکر می‌کنم تجسم کلام امیر مؤمنان در رفتار و گفتار و حتی واژه‌هایی که انتخاب می‌کردند بود.
ایشان تمامی وجود خودش را خلاصه کرده که آن زیبایی کلام امیر مؤمنان (ع) را متجلی کند.
وی با بیان زحماتی که کار ترجمه دارد، و اینکه سال گذشته نوزدهم رمضان ترجمه انگلیسی نهج البلاغه با ترجمه طاهره قطب الدین توسط انتشارات بریل به رایگان در اختیار همه قرار گرفته است، افزود: موضوع نهج البلاغه نه زمان می‌شناسد و نه مکان، و ایرانیان به این کتاب خیلی علاقمند بودند.
به طوری که بعد از مدت کوتاهی از پایان یافتن کتاب در نیشابور که دارای ۲۷ حوزه از ۳۴ حوزه جهان آن روز بوده مطالعه روی این کتاب گسترش پیدا می‌کند.
او با اشاره به درخواست جامعه در زمان سید رضی، به بیان دلایل ماندگاری نهج البلاغه پرداخت: وقتی به مقدمه نهج البلاغه نگاه می‌کنیم می‌بینیم که سید رضی علت تألیف این کتاب را نیاز جامعه دانسته، یک بخشش در خود کلام امیرالمومنین است و رفعتی دارد بی بدیل، و به تعبیر مرحوم شهیدی در مقدمه می‌گوید که این چیزی نیست الا افاضه‌ای که به نادره دوران امیرالمومنین تفویض شده است و این کلام را الهی می‌داند.
نکته دوم در به گزینی سید رضی است که خودش می‌گوید از میان کدامین سخنان انتخاب کردم و بهترین کلام را انتخاب کردم؛ نکته سوم نیاز مردم و پاسخ به نیاز هست، خب این نشان می‌دهد به آن نیاز پاسخ داده و بعد از اینکه کتاب را عرضه می‌کند آن اقبال صورت می‌گیرد.
نکته چهارم به نظر من در ماندگاری این کتاب و ماندگاری به گزینه‌ای سید رضی آن است که همه موارد بعد از به حکومت رسیدن حضرت امیر است، و مردم مسلمان یا به تعبیر دیگر انسان‌ها _چراکه به تعبیر من این کتاب شیعیان نیست یا کتاب مسلمانان، بلکه می‌گویم کتاب انسانهاست_ وقتی به این نگاه می‌کنیم می‌بینیم که این سخنان غالباً بعد از به خلافت رسیدن آن حضرت است و مردم دنبال آن هستند ببینند که امیر مؤمنان که چگونه مسائل را حل می‌کرده‌اند.
او بعد از بیان توضیحات مرحوم شهیدی در اهمیت خواندن و نوشتن به عربی و لزوم خواندن نهج البلاغه برای این امر و انتخاب کتاب و ترجمه، و انتخاب نام کتاب که از عالم دیگر بر قلب سید رضی نازل شده است؛ به بیان نوع ارتباط ما با نهج البلاغه پرداخت و گفت: ما در وضعیت فعلی چه ارتباطی با نهج البلاغه داریم؟
معارف نهج البلاغه فارغ از ترجمه می‌خواهد محقق شود، می‌خواهد این معارف تجلی پیدا کند.
چه در اندیشه ما، چه در رفتار ما و چه در نوشته‌های ما.
کجا ایستاده‌ایم و چه ارتباطی ایجاد کردیم بین خودمان و نهج البلاغه؟
آیا فقط تعویض ترجمه‌ها و روز آمد کردنش کفایت می‌کند؟
یا اجرای عملیاتی آن و کاربردی ساختن آن و استفاده از آن در راهبری‌های اجتماعی می‌تواند ما را راهبر باشند؟
وی افزود: ما یک وضعیت ترویجی داریم و یک وظیفه حفظ و حراست داریم، که در راستای حوزه‌های پژوهشی است.
ما هر چقدر در راستای نسخه‌های گوناگون نهج البلاغه کار کنیم کم است، چون باید پیوند برقرار کنیم با نسخه‌های گوناگون کلام امیرالمؤمنان.
این وظیفه محققان و پژوهشگران است.
در حوزه پژوهش می‌توانیم برای فهم بهتر، ترجمه‌های روانتر و مناسب‌تر هم عرضه کنیم.
این توقف ندارد می‌تواند استمرار داشته باشد در بعد ترویجی و میان مردم وظیفه ما متخصصان است که این پیوستاری را ایجاد کنیم، این کار می‌تواند به فهم بهتر کلام کمک کند و گمان می‌کنم که این فرصت ایجاد شده در فضای سال ۱۴۰۴ می‌تواند ما را به این سمت رهنمون کند که «از این خزانه علم الهی که به این نادره مردان جهان یعنی امیرالمومنین تفویض شده انشالله به نحو احسن بهره برداری کنیم» این عبارت عین عبارت مرحوم شهیدی بود.
جوادی به عنوان سخنران پایانی در بخش پایانی نشست به نقل خاطراتی از مرحوم شهیدی پرداخت و گفت: به گمان من هیچ انسان عدالت خواهی نیست که نهج البلاغه را یک کتاب فرقه‌ای ببیند، یک نویسنده پاکستانی در مورد امام علی علیه السلام کتابی نوشته است با عنوان علی و ذکر و عدالت.
و واقعاً دو چیز اصلی وجود و حکومت حضرت علی علیه السلام ذکر و عدالت است.
او در پایان از انتشارات علمی و فرهنگی خواست که این کتاب را در قطعی کوچک‌تر که برای حمل آسان‌تر باشد و با قیمتی کمتر منتشر کند تا در دسترس عموم مردم قرار گیرد.
‌