بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خدای بزرگوار مهربان.

وَ الْفَجْرِ (۱)
به سپیدۀ صبح قسم! (۱)

وَ لَیَالٍ عَشْرٍ (۲)
به شب‌های ده‌گانه قسم! (۲)

وَ الشَّفْعِ وَالْوَتْرِ (۳)
به زوج و فرد قسم! (۳)

وَ اللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ (۴)
و به پایان شب قسم (۴)

هَلْ فِی ذَلِکَ قَسَمٌ لِذِی حِجْرٍ (۵)
در این‌همه قسم، قسمِ قانع‌کننده‌ برای آدم عاقل که هست؟! (۵)

أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِعَادٍ (۶)
مگر ندیدی خدا چه کرد با قوم عاد؟! (۶)

إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ (۷)
و با شهرشان، اِرم، با آن بناهای بلندش؟! (۷)

الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُهَا فِی الْبِلَادِ (۸)
بناهایی که مثلش در شهرهای دیگر ساخته نشده بود! (۸)

وَ ثَمُودَ الَّذِینَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ (۹)
و چه کرد با قوم ثمود؟! همان‌ها که در کوه‌پایه‌ها برای ساختن خانه، تخته‌سنگ‌ها را می‌بریدند! (۹)

وَ فِرْعَوْنَ ذِی الْأَوْتَادِ (۱۰)
و چه کرد با فرعون؟! هم‌او که حکومتی مقتدر داشت! (۱۰)

الَّذِینَ طَغَوْا فِی الْبِلَادِ (۱۱)
آن‌ها کسانی بودند که در شهرها حق‌کُشی‌ها کردند (۱۱)

فَأَکْثَرُوا فِیهَا الْفَسَادَ (۱۲)
و در آن‌ها خرابی‌ها به‌بار آوردند؛ (۱۲)

فَصَبَّ عَلَیْهِمْ رَبُّکَ سَوْطَ عَذَابٍ (۱۳)
تا آنکه خدا شلاق عذاب را بر گُردۀ آن‌ها گرفت! (۱۳)

إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ (۱۴)
بله، خدا همیشه در کمین بد‌کارهاست. (۱۴)

فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ (۱۵)
وقتی خدا برای امتحان‌کردن انسان به او عزت و نعمت می‌دهد، مغرورانه می‌گوید: «خدا عزیزم کرده!» (۱۵)

وَ أَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ (۱۶)
اما وقتی باز برای امتحان‌کردنش روزی‌اش را کم می‌کند، ناامیدانه می‌‌گوید: «خدا خوارم ساخته!» (۱۶)

کَلَّا بَلْ لَا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ (۱۷)
چه خیالات خامی! بدتر اینکه به یتیمان محبت نمی‌کنید (۱۷)

وَ لَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ (۱۸)
و همدیگر را به دادنِ سهم غذای فقیران تشویق نمی‌کنید (۱۸)

وَ تَأْکُلُونَ التُّرَاثَ أَکْلًا لَمًّا (۱۹)
تازه، ارث خودتان و یتیمان را یکجا بالا می‌کشید (۱۹)

وَ تُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا (۲۰)
و به مال دنیا علاقۀ شدیدی دارید! (۲۰)

کَلَّا إِذَا دُکَّتِ الْأَرْضُ دَکًّا دَکًّا (۲۱)
بله، فقر یا ثروت نشانۀ خواربودن یا عزیزبودن پیش خدا نیست! در برپاییِ قیامت، وقتی زمین را با شدتِ تمام بکوبند (۲۱)

وَ جَاءَ رَبُّکَ وَالْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا (۲۲)
و خدا و فرشتگان صف‌به‌صف بیایند (۲۲)

وَ جِیءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ یَوْمَئِذٍ یَتَذَکَّرُ الْإِنْسَانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّکْرَى (۲۳)
و جهنم را کشان‌‌کشان بیاورند، آن روز است که انسان به‌خودش می‌آید؛ ولی این به‌خودآمدن دیگر چه سودی برایش دارد؟! (۲۳)

یَقُولُ یَا لَیْتَنِی قَدَّمْتُ لِحَیَاتِی (۲۴)
می‌گوید: «ای کاش از قبل، برای زندگی آخرتم چیزی فرستاده بودم!» (۲۴)

فَیَوْمَئِذٍ لَا یُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ (۲۵)
آن ‌روز، ‌کسی مثل خدا عذاب نمی‌کند؛ (۲۵)

وَ لَا یُوثِقُ وَ ثَاقَهُ أَحَدٌ (۲۶)
کسی هم مثل او به زنجیر نمی‌کشد! (۲۶)

یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ (۲۷)
همین خدا به انسان مؤمن می‌گوید: «ای جانِ به‌آرامش‌رسیده، (۲۷)

ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَهً مَرْضِیَّهً (۲۸)
پیش صاحب‌اختیارت برگرد: تو از او راضی هستی و او هم از تو راضی است. (۲۸)

فَادْخُلِی فِی عِبَادِی (۲۹)
واردِ جمع بندگان مخصوصم شو (۲۹)

وَ ادْخُلِی جَنَّتِی (۳۰)
و به بهشتم قدم بگذار.» (۳۰)

محتوای سوره فجر

سوره فجر همانند بسیاری دیگر از سوره‌هایی که در مکه نازل شده است، دارای آیاتی کوتاه و تکان‌دهنده و پرطنین و توأم به انذارهای فراوان است.
در بخش اول سوره فجر به سوگندهای متعددی برخورد می‌کنیم که در نوع خود بی‌سابقه است و این قسم‌ها مقدمه‌ای است برای تهدید جباران به عذاب الهی.

در بخش دیگری از این سوره، اشاره‌ای به بعضی از اقوام طغیانگر پیشین مانند قوم عاد و ثمود و فرعون و انتقام شدید خداوند از آنان کرده است تا قدرت‌های دیگر حساب خود را برسند.

در سومین بخش سوره فجر، به‌تناسب بخش‌های گذشته اشارۀ مختصری به امتحان و آزمایش انسان دارد و کوتاهی او را که در اعمال خیر به باد انتقاد می‌گیرد.

در آخرین بخش این سوره، به سراغ مسئلۀ معاد و سرنوشت مجرمان و کافران و همچنین پاداش عظیم مؤمنانی که صاحب نفوس مطمئنه هستند می‌رود. (مکارم شیرازی، ۱۳۸۷، ص. ۴۳۸)

خواص سوره فجر

در فضیلت تلاوت سوره فجر، روایات بسیاری در منابع معروف اسلامی وجود دارد که حاکی از عظمت فوق‌العادۀ آن است:

1. ابن‌بابویه، با سند خود از داود بن فرقد از امام‌جعفرصادق(علیه‌السلام) روایت می‌کند که ایشان فرمودند: «سوره فجر را در نمازهای واجب و نافلۀ خود بخوانید که آن سوره از برای حسین بن علی(علیه‌السلام) است. هر که آن را بخواند، در روز قیامت همراه امام‌حسین(علیه‌السلام) و هم‌مرتبه او در بهشت خواهد بود. به‌درستی که خداوند قدرتمند و حکیم است.» (۱)
2. در خواصّ القرآن از پیامبراکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) روایت می‌شود که ایشان فرمودند: «هرکس سوره فجر را بخواند، خداوند به‌شمار قرائت‌کنندگان این سوره، گناهانش را می‌آمرزد و در قیامت، نوری از برایش قرار می‌دهد و هر که آن را بنویسد و به کمر خود بیاویزد و به حلال با همسرش بیامیزد، خداوند پسری را بهرۀ او می‌گرداند که نور چشم او باشد.»
3. رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: «هرکس سوره فجر را بخواند و به خواندن آن عادت کند، خداوند تبارک و تعالی در روز قیامت برای او نوری قرار می‌دهد و هرکس آن را بنویسد و با همسر خود بیامیزد، خداوند فرزندی فرخنده به وی عطا می‌کند.»
4. هرکس سوره فجر را به‌هنگام طلوع سپیده‌دم بخواند، تا طلوع سپیده‌دم روز بعد از همه‌چیز در امان است. هرکس آن را بنویسد و به کمر خود بیاویزد و سپس با همسرش بیامیزد، خداوند عزوجل فرزندی را بهرۀ او می‌گرداند که نور چشم او باشد و با دیدن او شاد شود. (بحرانی، ۱۳۸۹، ص. ۴۹۷)

پی‌‎نوشت‌ها

1. ثواب الأعمال، ص. ۱۵۲.

منابع

• بحرانی، ه. (۱۳۸۹). ترجمۀ تفسیر روایی البرهان، ج. ۹، ترجمۀ رضا ناظمیان، علی گنجیان و صادق خورشا. تهران، ایران: کتاب صبح.
• مکارم شیرازی، ن. (۱۳۸۷). تفسیر نمونه، ج. ۲۶. تهران، ایران: دار الکتب الاسلامیه.
• ملکی، ع. (۱۳۹۶). ترجمۀ خواندنی قرآن. تهران، ایران: ویراستاران.