نظریات و رهنمودهای بزرگان جهان ائمه معصومین سلام الله علیهم در رابطه با عسل

قرآن کریم می فرماید: ثُمَّ كُلي‏ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُكي‏ سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلاً يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ‏ فيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ  نحل:69

سپس از تمام ثمرات (و شيره گلها) بخور و راه‏هايى را كه پروردگارت براى تو تعيين كرده است، براحتى بپيما! «از درون شكم آنها، نوشيدنى با رنگهاى مختلف خارج مى‏شود كه در آن، شفا براى مردم است؛ به يقين در اين امر، نشانه روشنى است براى جمعيّتى كه مى‏انديشند.

پیامهایی از آیه

1- تغذيه زنبور عسل از شكوفه‏ها و گلها، به الهام و راهنمايى خداوند است.

وَ أَوْحى‏ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ‏ ... ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ‏

2- توانايى زنبور عسل براى بهره‏گيرى تغذيه از همه نوع شكوفه‏ها و گلها به الهام الهى‏

ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ‏

3- شكم زنبور عسل، محل تبديل ميوه‏ها و شهد گياهان به عسل‏

ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ‏ ... يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ‏

4- عسلهاى طبيعى و خالص، به رنگهاى گوناگون است.

يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ‏

5- گوناگونى رنگ عسل، نتيجه استفاده زنبورهاى عسل از گياهان گوناگون است.

ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ‏ ... يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ‏

6- عسل، دارويى شفابخش براى تمامى انسانها

فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ‏

7- استفاده از عسل طبيعى، مورد تشويق خداوند است.

فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ‏

يادآورى شفابخش بودن عسل، تشويق مردم به استفاده از آن است.

8- انسان در مقايسه با ديگر موجودات طبيعت، از مقام و منزلت ويژه‏اى برخوردار است.

إِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقِيكُمْ‏ ... شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ‏

خداوند، بسيارى از موجودات طبيعت، چون شتر، گاو و گوسفند و نيز زنبور عسل را براى بهره‏ورى انسانها آفريده است. اين موضوع حاكى از منزلت و شرافت ويژه انسان در جهان طبيعت است.

9- در زندگى زنبور عسل، نشانه‏اى مهم بر خداشناسى براى اهل تفكر و انديشه وجود دارد.

وَ أَوْحى‏ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ‏ ... إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ‏

10- تفكر و انديشيدن، راه درك صحيح حقايق و بهره‏گيرى از آيات الهى است.

إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ‏                         نقل از تفسير راهنما    ج‏9 ص 325    

عسل‏

روايات:

بخارى و مسلم و نسائى و ترمذى از أبى‏سعيد خدرى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده‏اند كه مردى حضور پيغمبر خدا آمد و عرض كرد شكم برادرم آزاد است، آن حضرت فرمود: برو به وى عسل بده؛ او داد ولى بند نيامد، باز هم آمد به آن حضرت عرض كرد؛ حضرت فرمود: باز هم عسل بده تا به مرتبه پنجم تكرار شد و اسهالش رفع شد.[1]

امام باقر عليه السلام در يك روايتى معجونى از عسل، زعفران، خاك قبر حسين و آب باران را شفا فرموده است.[2]

حضرت عالم (موسى بن جعفر عليه السلام): بر شما باد عسل و دانه سياه و فرمود: عسل در ظاهر قرآن نيز شفاست و فرمود: عسل از هر درد شفاست، هر كس يك لقمه عسل ناشتابخورد بلغم را قطع مى‏كند و صفرا را مى‏شكند و مره سودا را قطع مى‏نمايد و ذهن را صفا مى‏دهد و خوب مى‏كند.

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: عسل بر هر درد شفاست و در خودش مرض نيست، بلغم را كم مى‏كند و دل را روشن مى‏نمايد.[3]

امام رضا عليه السلام از حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى‏كند كه فرمود: خدا در عسل بركت قرار داده و در آن شفا هست از دردها و هفتاد پيغمبر عليهم‏السلامآن را مبارك گردانيده‏اند.[4]

موسى بن جعفر عليه السلام از پدرانش از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى‏كند كه فرمود: عسل شفاست و تب را دور مى‏كند.[5]

امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله از عسل خوشش مى‏آمد و مى‏فرمود: بر شما باد عسل و قرآن.[6]

امام أبى‏الحسن عليه السلام فرمود: هر كس آب چشمش تغيير كند، عسل برايش نافع است.[7]

امام صادق عليه السلام فرمود: مردم مانند لقمه‏هاى عسل چيزى پيدا نمى‏كنند.[8]

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كس در هر ماه يك مرتبه عسل بخورد، به خواست خدا از هفتاد مرض نجات مى‏يابد. باز فرمود: هر كس قوه حافظه مى‏خواهد عسل بخورد.

و فرمود: چه خوب است نوشابه عسل، دل را حفظ مى‏كند و مرض سينه را مى‏برد.[9]

حضرت على عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمود: پنج چيز فراموشى را مى‏برند و حافظه را زياد مى‏نمايند و بلغم را معدوم مى‏سازند: مسواك كردن، روزه گرفتن، قرائت قرآن، عسل و لبان (كندر).[10]

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اگر شفا هست در شرطه حجامت و شربت عسل است.[11]

امام عليه السلام فرمود: در عطر، عسل، سوارى و نگاه به سبزى انبساط و شادى است.[12]

ابى بصير و محمد بن مسلم از امام صادق عليه السلام از پدرانش از حضرت على عليه السلامنقل كرده‏اند كه آن حضرت فرمود: لقمه‏هاى عسل شفاست از هر درد، زيرا خداوند فرموده:«يخرج من بطونها شراب مختلف الوانه فيه شفاء للناس».

بيرون مى‏آيد از شكمهاى زنبوران عسل نوشابه مختلف رنگ كه شفا در آن هست.[13]

امام رضا عليه السلام فرمود: عسل شفا است از هر درد اگر از شهدش بگيرى.[14]

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: كسى از چيزى مانند عسل شفا نمى‏گيرد.[15]

امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله عسل مى‏خورد و مى‏فرمود: آياتى در قرآن هست و نيز جويدن كندر بلغم را مى‏گدازد.[16]

ابوالحسن ثالث عليه السلام فرمود: خوردن عسل حكمت آور است.[17]

در اين آيه شريفه اضافه بر حلال بودن عسل و موم و جواز استشفاء از آنها و جواز ياد گرفتن علم طب و تفكر در وجود حيوانات. عسل به شفاى مرضها معرفى شده است.

عسل عبارت از ترشحات قندى ذخيره شده در كندو به‏وسيله زنبورهاى عسل است.

مشخصات:

عسل مايعى است غليظ به رنگ زرد روشن تا قرمز مايل به قهوه‏اى در صورت تازه بودن نور را از خود عبور مى‏دهد ولى به علت متبلور شدن دكستروز موجود در آن، كدر به نظر مى‏رسد. عسل داراى بوى مشخص و طعم شيرين و كمى اسيد مى‏باشد. باملاحظه ميكروسكپى عسل از روى شكل دانه‏هاى گرده مى‏توان نوع گلهاى مورد استفاده زنبورها را تعيين نمود.

عسل غذايى است كه تمام آنچه بدن انسان بدان نياز دارد در آن موجود است. و غذايى است كامل، مقوّى، مغذّى و معالج بيماريهاى ريه، برونشيت و غيره است زيرا دانشمندان ثابت كرده‏اند كه بيشتر ميكروبها در عسل نمى‏توانند رشد كنند.

در عسل مواد ازت دار و اسيدهاى مختلف آلى و مواد معطّر و مواد معدنى از قبيل:

پتاسيم، سديم، كلسيم، مس، كوبالت، منگنز، آهن و فسفر به قدر كافى موجود است.

تركيبات:

عسل تركيبى از ملكولهاى مساوى دكستروز و فروكتوز (قند تغيير يافته) و به مقدار 50 تا 90 درصد آب مى‏باشد. عسل همچنين داراى 1/ 0 تا 10 درصد ساكارز و مقدار كمى از ساير قندها و اسانسهاى فرّار، پيگمانهاى رنگى، اندامهاى گياهى و بخصوص دانه گرده مى‏باشد.[18]

خواص- كاربرد:

عسل كمى و زيادى فشارخون را علاج مى‏كند، مقوّى قلب هم مى‏باشد.[19]

در مورد زخم معده و زخم اثناعشر بايد صبح ناشتا يك قاشق سوپ خورى عسل بخورند و يك ساعت هيچ نخورند اگر در مدت يك ماه اثر نيكو ظاهر نشد، بايد 50 تا 100 گرم خورد منتها تا ظهر چيز ديگر نخورد.[20]

عسل براى كبد نافع است و كبد را معالجه و اغتشاشات كبدى را اصلاح مى‏نمايد.[21]

براى درمان سوختگى مرهمى از عسل و روغن زيتون به مقدار مساوى مى‏توان‏درست كرد.[22]

براى رفع لكه‏هاى پوست سه قسمت آب شاهى را با يك قسمت عسل مخلوط كنيد و آن را به هم زنيد تا اين دو به‏صورت مايعى كامل درآيد به كمك يك تكه پنبه هيدروفيله صورت را با آن صبح و شب بشوييد و بگذاريد خودش خشك شود و بعد آن را با آب صاف بشوييد.[23]

يك قاشق سوپخورى عسل را در يك چهارم ليتر آب ريخته و بجوشانيد يك دارو براى غرغره كردن به دست مى‏آيد كه بهترين درمان انواع گلو درد است.[24]

اگر قسمتى از بدن دچار خونريزى و جراحات شود، قدرى عسل روى آن بگذارند، خونريزى قطع شود و بعد التيام مى‏يابد.

عسل با آب زيره جهت دفع ضرر و خطر و گزيدن سگ ديوانه و اكتحال او با آب پياز جهت بياض، دمعه، حكه، جرب و نزول آب، و با انزروت و نمك سنگ جهت رياح و رطوبت گوش و تنقيه چرك او نافع، و با عذبه جهت تنقيه زخمها و بردن گوشت زياد و التيام او مجرب، و با آرد گندم جهت گشودن دمل و به خلاف ساير شيرينى‏ها جهت قروح لثه و لهاة و تقويت دندان مفيد است.[25]

عسل معده و عروق را باز مى‏كند، ليزابه‏هاى بلغمى را جذب و از عمق بدن بيرون مى‏آورد. براى سستى اندام و عضلات، استسقا، يرقان و ورم طحال نيز مفيد است. براى معالجه قولنج روده هم تجويز شده، پادزهر سموم مخصوصا مسموميت غذايى است.

شكننده سنگهاى كليه و مثانه مى‏باشد. عسل داراى تمام ويتامينها و تمام عناصر معدنى مورد نياز بدن انسان است و كمبودهاى غذايى را جبران مى‏نمايد، ترشحات غدد داخلى‏و بزاق را تعديل مى‏كند و براى معالجه سختى عمل بلع و خشكى گلو و درمان سرفه زياد توصيه شده است. براى رفع دل درد، يبوست، كم اشتهايى، زخم معده، امعاء، ترشى و التيام زخمها هم مفيد است. از نوع وحشى آن در بعضى از كوههاى ايران پيدا مى‏شود.[26][27]

 

بنقل از کتاب دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى (نورانى) ؛ ج‏4 ؛ ص351