در دنیای امروز که زندگی شلوغ و پرتنش است، زمان باکیفیت بین مادر و کودک یکی از عوامل اساسی در رشد همه‌جانبه کودک محسوب می‌شود. این تعاملات نه تنها پیوند عاطفی بین مادر و کودک را تقویت می‌کنند، بلکه بر جنبه‌های شناختی، زبانی، اجتماعی و عاطفی کودک نیز تأثیر مثبت دارند.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کیفیت تعاملات والدین، به‌ویژه مادران، با کودکان در سال‌های ابتدایی زندگی، تأثیرات بلندمدتی بر رشد آن‌ها دارد. بر اساس مطالعات کودکانی که در معرض تعاملات زبانی غنی و مثبت قرار می‌گیرند، در مهارت‌های زبانی و شناختی خود عملکرد بهتری دارند. همچنین، نظریه دلبستگی جان بالبی تأکید می‌کند که تعاملات گرم، پاسخ‌گو و پایدار مادر با کودک، زمینه‌ساز دلبستگی ایمن است که به سلامت روانی و اجتماعی کودک در آینده کمک می‌کند. این شواهد ضرورت توجه به کیفیت زمان سپری‌شده با کودک را برجسته می‌سازند.

چرا گذراندن زمان باکیفیت توسط مادران با کودکان در رشد کودک اهمیت دارد؟

• تأثیر بر رشد شناختی و عاطفی:
  زمان باکیفیت و تعامل مثبت با مادر، به کودک کمک می‌کند تا از طریق بازی و گفتگو، مهارت‌های شناختی، زبان و تفکر انتقادی خود را توسعه دهد. همچنین، این ارتباط عمیق زمینه‌ای برای شکل‌گیری دلبستگی ایمن و احساس ارزشمندی در کودک فراهم می‌کند.
• تقویت روابط اجتماعی:
  ارتباطات گرم و صمیمانه بین مادر و کودک، مهارت‌های اجتماعی کودک را تقویت کرده و او را برای تعامل موفق در محیط‌های مختلف مانند مدرسه و اجتماع آماده می‌کند.
   

چالش‌های مادرانه

مادران به دلیل مسئولیت‌های شغلی و خانوادگی ممکن است زمان کافی برای گذراندن وقت با کودکان نداشته باشند. استفاده از برنامه‌ریزی دقیق، تفویض وظایف و به‌کارگیری تکنولوژی (مثلاً تماس تصویری در مواقع اضطراری) از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به مدیریت زمان کمک کند.
والدین باید با تعیین اولویت‌ها و استفاده از روش‌های مدیریت استرس، از افت کیفیت زمان‌های با کودکان جلوگیری کنند.
پیشنهاد می‌شود مادران برنامه‌هایی مانند «شب بازی خانوادگی» یا «فعالیت‌های بیرونی» را در نظر بگیرند تا ارتباط به‌صورت مستمر و معنی‌داری برقرار شود.

تحقیقات نشان می‌دهند که حتی مدت زمان کوتاه (۱۵-۳۰ دقیقه) از تعامل متمرکز و باکیفیت، می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد. همچنین، استفاده از فناوری (مانند گوشی‌های هوشمند) در زمان تعامل با کودک باید به حداقل برسد، زیرا حواس‌پرتی ناشی از آن می‌تواند کیفیت ارتباط را کاهش دهد.

 

چطور با تکنیک‌های ساده، وقت ارزشمند با کودکان بسازیم؟

تخصیص زمان یک به یک: مادران می‌توانند با اختصاص دادن زمان مجزا برای هر کودک (حتی به مدت کوتاه مثل ۳۰ دقیقه روزانه)، احساس منحصر به فرد بودن را در کودک تقویت کنند.

تنظیم برنامه روزانه: برنامه‌ریزی منظم جهت گذراندن زمان با فرزند (مانند وعده‌های غذایی مشترک، بازی‌های عصرگاهی و فعالیت‌های خانوادگی) به ایجاد یک روال مثبت کمک می‌کند. گذراندن زمان باکیفیت نیازمند تداوم و ایجاد روال‌های منظم است. این ثبات به کودک کمک می‌کند تا به ارتباط والدین با او عادت کند و از آن بهره‌مند شود.

بازی‌های گروهی و انفرادی: فعالیت‌هایی مانند بازی‌های تخیلی، کاردستی، بازی‌های ورزشی و حتی فعالیت‌های بیرون از منزل (مانند گردش در پارک) می‌توانند علاوه بر سرگرمی، مهارت‌های حرکتی و خلاقیت کودک را بهبود بخشند.

بازی‌های خلاقانه مانند نقاشی، ساخت کاردستی و بازی‌های فکری، به توسعه مهارت‌های حرکتی، خلاقیت و حل مسئله کمک می‌کنند.

خواندن کتاب‌های مناسب سن کودک، مهارت‌های زبانی، تخیل و تمرکز او را تقویت می‌کند. بحث درباره محتوای داستان، درک مطلب و تفکر انتقادی کودک را بهبود می‌بخشد. پیشنهاد می‌شود هر شب ۱۵ تا ۲۰ دقیقه برای خواندن داستان با صدای بلند و پرسیدن سؤالاتی مانند "به نظرت بعدش چی میشه؟ " اختصاص داده شود.

فعالیت‌های بدنی مانند بازی در فضای باز، پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری، به سلامت جسمی و رشد اجتماعی کودک کمک می‌کند. این فعالیت‌ها تعامل با طبیعت و یادگیری از طریق تجربه را تسهیل می‌کنند.

بازی‌های خانوادگی و گروهی باعث ایجاد رقابت سالم، یادگیری قواعد اجتماعی و ارتقای همدلی در کودکان می‌شود.

لازم به تاکید است که تحقیقات نشان می‌دهد که بازی با کودک نه تنها به رشد مهارت‌های شناختی کمک می‌کند بلکه رابطه عاطفی بین مادر و کودک را مستحکم می‌سازد.

گوش دادن به کودک: استفاده از تکنیک‌های گوش دادن فعال و پاسخگویی حساس به احساسات کودک، او را تشویق می‌کند تا تجربیات و افکار خود را به اشتراک بگذارد. مادران باید فضایی ایجاد کنند که در آن کودک احساس امنیت، پذیرش و ارزشمندی داشته باشد. این فضا می‌تواند از طریق رفتارهای محبت‌آمیز و به کارگیری زبان مثبت تحقق یابد.

پیشنهاد می‌شود در زمان شام یا قبل از خواب، از کودک درباره روزش بپرسید و با دقت به پاسخ‌هایش گوش دهید، بدون قطع کردن صحبت او.

تبادل نظر و گفت‌وگو: گفتگوهای روزمره درباره‌ی اتفاقات و احساسات، پایه‌ای برای شکل‌گیری تفکر انتقادی و احساس مسئولیت در کودک فراهم می‌آورد. تشویق و تأیید رفتارهای مثبت، به جای تمرکز بر اشتباهات، می‌تواند انگیزه و خودباوری کودک را افزایش دهد.

مشارکت در فعالیت‌های روزمره: مشارکت دادن کودک در کارهای ساده خانگی مانند آشپزی یا مرتب کردن اتاق، حس مسئولیت‌پذیری و همکاری را در او پرورش می‌دهد. این فعالیت‌ها مهارت‌های زندگی را آموزش داده و زمان مشترکی برای تعامل فراهم می‌کنند.

مثلا پیشنهاد می‌کنیم با هم یک غذای ساده مانند پیتزای خانگی درست کنید و به کودک وظایف کوچکی مانند پخش کردن مواد روی نان بدهید.

 

در نهایت باید بدانید که گذراندن زمان باکیفیت با کودکان، به‌ویژه توسط مادران، یکی از اصول اساسی در تربیت و رشد سالم فرزندان است. این زمان نه تنها زمینه‌ای برای توسعه مهارت‌های شناختی و اجتماعی فراهم می‌کند، بلکه به ایجاد پیوندهای عاطفی قوی و دلبستگی ایمن کمک می‌کند. با برنامه‌ریزی دقیق، به‌کارگیری فعالیت‌های مشترک و استفاده از رویکردهای مثبت‌گرایانه، مادران می‌توانند فضای رشد بهتری را برای فرزندان خود فراهم کنند.

توصیه می‌شود که مادران با درک اهمیت این موضوع، زمان‌های اختصاصی و فعالیت‌های معناداری را در برنامه روزانه خود جای دهند تا همواره بتوانند از لحظات با ارزش و تاثیرگذار با فرزندانشان بهره‌مند شوند.