امام علی (ع) با تأکید بر عواقب سنگین عیب‌جویی، به ما یادآوری می‌کند که باید در روابط اجتماعی خود حرمت و احترام قائل شویم و از هرگونه غیبت و عیب‌جویی پرهیز کنیم.
به گزارش خبرنگار مهر، توجه دوباره به نهج‌البلاغه همزمان با آغاز نهضت اسلامی در اوایل دهه چهل شمسی است و متفکران انقلاب اسلامی به این کتاب شریف و مفاهیم آن توجه ویژه ای داشتند.
اهتمام به این کتاب شریف را می‌توان در سخنرانی‌های حضرت آیت الله خامنه‌ای در کنگره نهج‌البلاغه که نخستین بار در بهار ۱۳۶۰ ایراد شد، مشاهده کرد: ما امروز در دنیای اسلام - که درک و دریافت و بینش اسلامی در آن گاهی با فاصله‌هایی به اندازه‌ی فاصله‌ی ایمان و کفر از هم دور هستند - با واقعیتی مواجه هستیم.
امروز آشکارترین و روشن‌ترین حقایق اسلامی به وسیله‌ی بعضی از مدعیان اسلام در کشورهای اسلامی نادیده گرفته می‌شود.
امروز همان روزی است که شعارها یکسان است اما جهت‌گیری‌ها به شدت مغایر یکدیگر است، امروز شرایطی مشابه شرایط دوران حکومت امیرالمؤمنین است، پس روزگار نهج‌البلاغه است.
در روزهای ماه مبارک رمضان که در مهمانی خدا شرکت می‌کنیم و در طرح قرآنی «زندگی با آیه ها» هر روز با یک آیه از قرآن کریم مأنوس هستیم، پسندیده است که آیه روز را از منظر امیرالمومنین علی علیه السلام و کتاب شریف نهج‌البلاغه نیز بررسی کنیم.
آنچه در ادامه می‌خواند دریافت‌هایی از مضامین عالی نهج‌البلاغه پیرامون آیه ۱ سوره همزه است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ
وای بر هر عیب جوی بدگوی!
آیه ۱ سوره همزه به‌طور واضح به مذمت کسانی می‌پردازد که به عیب‌جویی و غیبت دیگران مشغول‌اند.
اصطلاح همزه به معنای عیب‌جویی و لمزه به معنای طعنه‌زدن و تحقیر دیگران است.
این آیه به ما یادآوری می‌کند که غیبت و عیب‌جویی نه‌تنها عملی ناپسند است بلکه عواقب سنگینی در پی دارد.
در این راستا، بررسی سخنان امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) در نهج البلاغه می‌تواند نکات و درس‌های عمیقی را در زمینه عیب‌جویی، غیبت و رعایت حرمت دیگران به ما ارائه دهد.
مذمت عیب‌جویی و غیبت
امام علی (ع) در خطبه ۸۰ نهج البلاغه می‌فرماید: إِنَّ أَبْغَضَ الْعِبَادِ إِلَی اللَّهِ الْمُهَاتِرُونَ.
بدترین بندگان نزد خداوند، عیب‌جویان هستند.
در این خطبه، علی (ع) به وضوح بر مذمت عیب‌جویی و غیبت تأکید می‌کند.
او با بیان این جمله، به ما یادآوری می‌کند که عیب‌جویی نه‌تنها عملی ناپسند است بلکه موجب ناراحتی و بی‌احترامی به دیگران می‌شود.
در آیه ۱ سوره همزه نیز به همین نکته اشاره شده است که عیب‌جویان در معرض عذاب الهی قرار دارند.
این سخن به ما نشان می‌دهد که غیبت و عیب‌جویی نه‌تنها به روابط اجتماعی آسیب می‌زند بلکه موجب دوری انسان از خداوند نیز می‌شود.
علی (ع) با بیان این مطلب، به مؤمنان توصیه می‌کند که از عیب‌جویی و غیبت دیگران پرهیز کنند و به جای آن، به اصلاح خود و دیگران بپردازند.
این نکته به‌ویژه در جوامع امروزی که غیبت و عیب‌جویی به‌طور فزاینده‌ای شایع است، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
با رعایت حرمت دیگران و پرهیز از عیب‌جویی، می‌توانیم جامعه‌ای سالم و متعهد به ارزش‌های انسانی بسازیم.
عواقب عیب‌جویی
امام علی (ع) در خطبه ۱۳۸ نهج البلاغه می‌فرماید: مَا أَحْسَنَ مَا یَرْتَجَی فِی الصَّحِیحِ مِنَ الْعَمَلِ، وَ مَا أَشْنَعَ مَا یُحْتَمَلُ فِی الْغِیَبَةِ.چقدر خوب است آنچه در عمل صحیح انتظار می‌رود و چقدر زشت است آنچه در غیبت تحمل می‌شود.
این خطبه به عواقب عیب‌جویی و غیبت اشاره می‌کند.
علی (ع) با تأکید بر خوبی‌های عمل صالح و زشتی‌های غیبت، به ما یادآوری می‌کند که غیبت نه‌تنها به روح و روان انسان آسیب می‌زند بلکه بر روی جامعه نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
در آیه ۱ سوره همزه، به عذاب الهی برای عیب‌جویان اشاره شده است و این نشان می‌دهد که عواقب عیب‌جویی در دنیا و آخرت بسیار سنگین است.
علی (ع) با بیان این مطلب، به مؤمنان توصیه می‌کند که به‌جای غیبت و عیب‌جویی، به اصلاح و بهبود خود بپردازند.
این تأکید بر پرهیز از غیبت و عیب‌جویی می‌تواند به ایجاد یک فرهنگ سالم و محترمانه در جامعه کمک کند.
در جوامع امروزی، که ارتباطات اجتماعی به‌ویژه از طریق شبکه‌های اجتماعی به‌راحتی امکان‌پذیر است، این نکته اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
با رعایت حرمت دیگران و پرهیز از عیب‌جویی، می‌توانیم به ایجاد یک جامعه‌ای سالم و اخلاقی کمک کنیم.
عیب‌جویی و تأثیر آن بر روابط اجتماعی
امام علی (ع) در نامه ۳۱ نهج البلاغه به مالک اشتر می‌نویسد: فَإِنَّ فِی الْمَشَاهِدَةِ إِذَا قَالَ أَحَدُهُمْ شَیْئًا فِی أَخِیهِ لَمْ یُعَذَّبُوا.
زیرا اگر کسی در مورد برادرش چیزی بگوید، در روز قیامت عذاب نمی‌شود.
این نامه به تأثیر عیب‌جویی بر روابط اجتماعی اشاره دارد.
علی (ع) با بیان این نکته، به ما یادآوری می‌کند که عیب‌جویی می‌تواند روابط بین افراد را تضعیف کند و باعث ایجاد سوءتفاهم‌ها و مشکلات اجتماعی شود.
در آیه ۱ سوره همزه نیز به همین نکته اشاره شده است که عیب‌جویان نه‌تنها خود را در معرض عذاب قرار می‌دهند بلکه به روابط اجتماعی نیز آسیب می‌زنند.
این تأکید بر تأثیر منفی عیب‌جویی بر روابط اجتماعی می‌تواند به ما کمک کند تا در تعاملات خود با دیگران، بیشتر به حرمت و احترام قائل شویم.
در دنیای امروز، که ارتباطات اجتماعی به‌ویژه در فضای مجازی به‌راحتی امکان‌پذیر است، این نکته اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
با پرهیز از عیب‌جویی و غیبت، می‌توانیم به ایجاد روابط مثبت و محترمانه در جامعه کمک کنیم.
تأثیر منفی عیب‌جویی بر خود فرد
امام علی (ع) در خطبه ۱۲۹ نهج البلاغه می‌فرماید: مَنْ أَعَانَ عَلَی غَیْبَةٍ قَادَتْهُ إِلَی مَذَلَّةٍ.
کسی که به غیبت کمک کند، به ذلت کشیده می‌شود.
این خطبه به تأثیر منفی عیب‌جویی بر خود فرد اشاره دارد.
علی (ع) تأکید می‌کند که عیب‌جویی نه‌تنها به دیگران آسیب می‌زند بلکه خود فرد را نیز در معرض ذلت و عذاب قرار می‌دهد.
در آیه ۱ سوره همزه نیز به عواقب سنگین عیب‌جویی اشاره شده است و این نشان می‌دهد که غیبت و عیب‌جویی به نوعی خود فرد را نیز از رحمت الهی دور می‌کند.
این تأکید بر تأثیر منفی عیب‌جویی می‌تواند به ما یادآوری کند که باید در زندگی‌امان از عیب‌جویی و غیبت پرهیز کنیم و به جای آن، به اصلاح خود و دیگران بپردازیم.
با پرهیز از عیب‌جویی، می‌توانیم به تقویت روحیه و شخصیت خود بپردازیم و در نهایت به رشد و تعالی اجتماعی کمک کنیم.
آیه ۱ سوره همزه و مضامین مرتبط با آن در نهج البلاغه نشان‌دهنده‌ی اهمیت پرهیز از عیب‌جویی و غیبت در زندگی مؤمنان است.
امام علی (ع) با تأکید بر عواقب سنگین عیب‌جویی، به ما یادآوری می‌کند که باید در روابط اجتماعی خود حرمت و احترام قائل شویم و از هرگونه غیبت و عیب‌جویی پرهیز کنیم.
این آموزه‌ها نه‌تنها در زمان ایشان، بلکه در دنیای امروز نیز می‌تواند راهنمای ما در ایجاد روابط مثبت و محترمانه باشد.
با رعایت حرمت دیگران و پرهیز از عیب‌جویی، می‌توانیم به ایجاد جامعه‌ای سالم و اخلاقی کمک کنیم و در نهایت به رشد و تعالی فردی و اجتماعی نائل شویم.
در نهایت، باید به یاد داشته باشیم که عیب‌جویی و غیبت نه‌تنها به دیگران آسیب می‌زند بلکه خود فرد را نیز در معرض عذاب الهی قرار می‌دهد.
بنابراین، با توجه به آموزه‌های علی (ع)، باید همواره در زندگی خود به دنبال پرهیز از عیب‌جویی و غیبت باشیم و به جای آن، به اصلاح خود و دیگران بپردازیم.