به گزارش خبرنگار مهر، توجه دوباره به نهج‌البلاغه همزمان با آغاز نهضت اسلامی در اوایل دهه چهل شمسی است و متفکران انقلاب اسلامی به این کتاب شریف و مفاهیم آن توجه ویژه ای داشتند.
اهتمام به این کتاب شریف را می‌توان در سخنرانی‌های حضرت آیت الله خامنه‌ای در کنگره نهج‌البلاغه که نخستین بار در بهار ۱۳۶۰ ایراد شد، مشاهده کرد: ما امروز در دنیای اسلام - که درک و دریافت و بینش اسلامی در آن گاهی با فاصله‌هایی به اندازه‌ی فاصله‌ی ایمان و کفر از هم دور هستند - با واقعیتی مواجه هستیم.
امروز آشکارترین و روشن‌ترین حقایق اسلامی به وسیله‌ی بعضی از مدعیان اسلام در کشورهای اسلامی نادیده گرفته می‌شود.
امروز همان روزی است که شعارها یکسان است اما جهت‌گیری‌ها به شدت مغایر یکدیگر است، امروز شرایطی مشابه شرایط دوران حکومت امیرالمؤمنین است، پس روزگار نهج‌البلاغه است.
در روزهای ماه مبارک رمضان که در مهمانی خدا شرکت می‌کنیم و در طرح قرآنی «زندگی با آیه ها» هر روز با یک آیه از قرآن کریم مأنوس هستیم، پسندیده است که آیه روز را از منظر امیرالمومنین علی علیه السلام و کتاب شریف نهج‌البلاغه نیز بررسی کنیم.
آنچه در ادامه می‌خواند دریافت‌هایی از مضامین عالی نهج‌البلاغه پیرامون آیه ۴ سوره صف است:
إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیَانٌ مَرْصُوصٌ خدا کسانی را دوست دارد که صف زده در راه او جهاد می‌کنند [و از ثابت قدمی] گویی بنایی پولادین و استوارند.
آیه ۴ سوره صف به صراحت به اهمیت اتحاد و یکپارچگی مؤمنان در جهاد و مبارزه در راه خدا اشاره می‌کند و به توصیف مؤمنانی می‌پردازد که در صفوف منظم و هماهنگ به دفاع از دین و حق می‌پردازند.
در این راستا، بررسی سخنان امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) در نهج‌البلاغه می‌تواند نکات و درس‌های عمیقی را در زمینه وحدت، جهاد و تلاش برای حق به ما ارائه دهد.
ضرورت وحدت و اتحاد
امام علی (ع) در خطبه ۲۲۴ نهج‌البلاغه می‌فرماید: فَلاَ تَفَرَّقُوا فَإِنَّ تَفَرُّقَکُمْ أُوْلَیٰ لِلشَّیَاطِینِ.
از یکدیگر جدا نشوید، زیرا جدایی شما موجب تقویت شیطان خواهد شد.
در این خطبه، امام علی (ع) به اهمیت اتحاد و همبستگی مسلمانان اشاره می‌کند.
او به صراحت بیان می‌کند که تفرقه و جدایی میان مسلمانان نه‌تنها به نفع دشمنان دین است بلکه به نوعی به تقویت شیطان و نیروهای باطل کمک می‌کند.
وحدت در صفوف مؤمنان، به‌ویژه در زمان‌هایی که دشمنان در کمین هستند، از ضروریات است.
این سخن به‌خوبی با آیه ۴ سوره صف هم‌خوانی دارد که به ضرورت یکپارچگی و اتحاد در جهاد اشاره می‌کند.
زمانی که مؤمنان در صفوف منظم و قوی قرار دارند، می‌توانند به‌راحتی در برابر مشکلات و چالش‌ها مقاومت کنند و پیروز شوند.
در واقع، این اتحاد است که قدرت و استقامت مؤمنان را در برابر دشمنان افزایش می‌دهد و آن‌ها را به‌عنوان یک نیروی واحد و مؤثر در صحنه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی معرفی می‌کند.
اهمیت جهاد در راه خدا
امام علی (ع) در خطبه ۲۷ نهج‌البلاغه می‌فرماید: وَ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُجَاهِدِینَ أَجْرًا عَظِیمًا.
خداوند برای جهادگران در راه خود پاداش بزرگی آماده کرده است.
این خطبه نشان‌دهنده‌ی اهمیت و ارزش جهاد در راه خداوند است.
امام علی (ع) به مؤمنان یادآوری می‌کند که جهاد در راه حق نه‌تنها یک وظیفه دینی است، بلکه پاداش‌های عظیم و غیرقابل تصوری را در پی خواهد داشت.
این سخن به‌وضوح با آیه ۴ سوره صف مرتبط است که به مؤمنان می‌گوید خداوند کسانی را که در راه او می‌جنگند، دوست دارد.
جهاد در اینجا به معنای تلاش و کوشش برای برقراری حق و عدالت در جامعه است و نه‌تنها به‌عنوان یک عمل فیزیکی بلکه به‌عنوان یک تعهد اخلاقی و معنوی نیز مطرح می‌شود.
علی (ع) با تأکید بر این نکته، مؤمنان را تشویق می‌کند که در برابر ظلم و فساد به پا خیزند و با تمام وجود برای تحقق اهداف الهی و انسانی تلاش کنند.
در واقع، جهاد در راه خدا به معنای ارتقا اخلاق و ارزش‌های انسانی در جامعه نیز می‌باشد.
بنیان مرصوص
امام علی (ع) در خطبه ۱۵۵ نهج‌البلاغه می‌فرماید: وَ کَانَ قَوْمٌ کَأَنَّهُمْ بُنْیَانٌ مَرْصُوصٌ.
و گروهی بودند که به‌گونه‌ای مانند بنایی مستحکم و منسجم بودند.
امام امیرالمومنین علی (ع) در این خطبه به توصیف گروهی از مؤمنان اشاره می‌کند که در صفوف خود به مانند یک بنای مستحکم و منسجم عمل می‌کنند.
این تصویر به‌خوبی با آیه ۴ سوره صف که به صف‌های منظم مؤمنان اشاره دارد، هم‌خوانی دارد.
بنای مرصوص به معنای استحکام و یکپارچگی است و نشان‌دهنده‌ی این است که مؤمنان وقتی در کنار هم و با یکدیگر همکاری می‌کنند، به قدرتی تبدیل می‌شوند که می‌توانند در برابر هر نوع چالشی ایستادگی کنند.
علی (ع) با این توصیف به مسلمانان یادآوری می‌کند که وحدت و همبستگی می‌تواند آن‌ها را به یک نیروی غیرقابل توقف تبدیل کند.
این تصویر از انسجام در صفوف مؤمنان، نه‌تنها در جنگ‌ها بلکه در همه‌ی عرصه‌های زندگی اجتماعی و سیاسی نیز کاربرد دارد.
به‌طوری‌که با حفظ اتحاد و همبستگی، می‌توانند در برابر مشکلات و موانع اجتماعی و سیاسی به‌خوبی مقاومت کنند.
نقش ایمان در استقامت
امام (ع) در خطبه ۸۵ نهج‌البلاغه می‌فرماید: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ، فَإِذَا تَفَرَّقُوا فَکَمَا تَفَرَّقَتِ الْحَصَی.
مؤمنان تنها برادر یکدیگرند، و اگر از هم جدا شوند، مانند سنگ‌ریزه‌ها پراکنده می‌شوند.
این خطبه به مفهوم برادری و اتحاد میان مؤمنان اشاره دارد.
علی (ع) تأکید می‌کند که ایمانی که مؤمنان را به هم متصل می‌کند، باید موجب انسجام و یکپارچگی آن‌ها شود.
در صورتی که این پیوند از بین برود، مؤمنان به پراکندگی و ضعف دچار می‌شوند.
این نکته به‌وضوح با آیه ۴ سوره صف مرتبط است که بر ضرورت اتحاد در صفوف مؤمنان تأکید دارد.
علی (ع) با استفاده از تشبیه سنگ‌ریزه‌ها، به ما یادآوری می‌کند که در صورت عدم اتحاد، افراد به راحتی آسیب‌پذیر خواهند شد و در برابر دشمنان به راحتی شکست خواهند خورد.
بنابراین، ایمان نه‌تنها باید به‌عنوان یک اصل فردی بلکه به‌عنوان یک نیروی جمعی و اجتماعی در نظر گرفته شود که می‌تواند افراد را به یکدیگر پیوند دهد و در برابر چالش‌ها و مشکلات، آن‌ها را مقاوم کند.
دعوت به جهاد و تلاش
امام علی (ع) در خطبه ۲۷ نهج‌البلاغه می‌فرماید: فَإِنَّ الْجِهَادَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ.
جهاد در راه خدا بر هر مؤمنی فرض است.
این خطبه به وجوب جهاد در راه خدا اشاره دارد و بیان می‌کند که این عمل نه‌تنها یک انتخاب اختیاری، بلکه یک وظیفه دینی برای هر مسلمان است.
امام علی (ع) با تأکید بر این نکته، مؤمنان را به اقدام و تلاش در راه حق تشویق می‌کند.
این دیدگاه به‌روشنی با آیه ۴ سوره صف هم‌خوانی دارد که به مؤمنان می‌گوید خداوند کسانی را که در راه او می‌جنگند، دوست دارد.
جهاد در اینجا نه‌تنها به‌معنای جنگ فیزیکی، بلکه به‌عنوان یک تلاش مستمر برای برقراری حق و عدالت در جامعه نیز مطرح می‌شود.
این تلاش ممکن است در عرصه‌های مختلفی چون سیاست، اقتصاد و فرهنگ باشد و نیاز به ایستادگی و فداکاری دارد.
امام علی (ع) با تأکید بر این مسئولیت، به مؤمنان یادآوری می‌کند که باید همیشه در حال آماده‌باش باشند و برای تحقق اهداف دینی و انسانی خود، از هیچ تلاشی دریغ نکنند.
بررسی آیه ۴ سوره صف و ارتباط آن با نهج‌البلاغه نشان‌دهنده‌ی اهمیت اتحاد، جهاد و استقامت در دین اسلام است.
امام علی (ع) با تأکید بر این اصول، مسلمانان را به وحدت و همبستگی در برابر دشمنان دین و تلاش برای برقراری عدالت دعوت می‌کند.
این آموزه‌ها نه‌تنها در زمان ایشان، بلکه در دنیای امروز نیز می‌تواند راهگشا و الهام‌بخش باشد.
وحدت و اتحاد در میان مسلمانان، به‌ویژه در شرایط بحرانی و حساس، نه‌تنها موجب قدرت و استقامت در برابر چالش‌ها می‌شود، بلکه باعث ایجاد جامعه‌ای عادل و پایدار نیز خواهد شد.
بنابراین، وظیفه همه‌ی ماست که با پیروی از این آموزه‌ها، در راستای تحقق اهداف انسانی و دینی خود تلاش کنیم و از اتحاد و همبستگی به‌عنوان یکی از اصول اساسی در زندگی اجتماعی و سیاسی بهره‌مند شویم.