پیامها و نظریات و راهبردها و راهکارهای شرحی بر انشراح سوره الحاقه کتاب قرآن

 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان

1. نظریات و رهنمودهای آیات اول تا هشتم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( الْحَاقَّةُ ﴿۱﴾ آن روزي كه مسلما واقع مي‏شود. (۱) مَا الْحَاقَّةُ ﴿۲﴾ چه روز واقع شدني است؟ (۲ )وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحَاقَّةُ ﴿۳﴾ و تو چه مي‏داني آن روز تحقق يابنده چيست؟ (۳ )كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ ﴿۴﴾ قوم ثمود و عاد عذاب كوبنده الهي را انكار كردند. (۴ )فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ ﴿۵﴾ اما قوم «ثمود» با عذابي سركش هلاك شدند. (۵ )وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ ﴿۶﴾ و اما قوم «عاد» به وسيله تندبادي طغيانگر و سرد و پرصدا به هلاكت رسيدند. (۶ )سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيَالٍ وَثَمَانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَى كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ ﴿۷﴾  (خداوند) اين تندباد را هفت شب و هشت روز پي در پي و بنيانكن بر آنها مسلط ساخت و (اگر آنجا بودي) مي‏ديدي كه آن قوم همچون تنه‏ هاي پوسيده و تو خالي درختان نخل در ميان اين تندباد روي زمين افتاده و هلاك شده‏ اند.(۷) فَهَلْ تَرَى لَهُمْ مِنْ بَاقِيَةٍ ﴿۸﴾ آيا كسي از آنها را باقي مي‏بيني ؟ (۸ )"، دلالت دارد بر اینکه: 1- روز قیامت وصل است به دنیای کنونی و روزی می باشد که در آن حقایق زیادی روشن می شود گر چه بعضی یا همه مردم دنیا چیستی این حقیقت بزرگ ( روز قیامت )، را درک ننمایند و به

مسائل آن آگاه نباشند ولی بالاخره با همۀ هیمنه و ویژگیهایش در زمانی که خداوند از آن آگاه هست، واقع خواهد شد. 2- قوم ثمود و عاد قیامت و دوزخ و عذاب الهی را انکار کردند ولی قوم ثمود با عذاب بزرگی هلاک شدند و قوم عاد به وسیله تند بادی طغیانگر و سرد و پر سر و صدا به هلاکت رسیدند و (خداوند) اين تندباد را هفت شب و هشت روز پي در پي و بنيانكن بر آنها مسلط ساخت و (اگر آنجا بودي) مي‏ديدي كه آن قوم همچون تنه‏ هاي پوسيده و تو خالي درختان نخل در ميان اين تندباد روي زمين افتاده و هلاك شده‏ اند و کسی از آنها باقی نماند. 3- نباید عذاب خداوند را سبک شمرد و از فرامین و رهنمودهای خدا سرکشی نمود و باید از خداوند و پیامبران خداوند و امامان معصوم سلام الله علیهم به خوبی اطاعت نمود. 4- جهالتها و استکبار و نادانی انسانها در طول تاریخ همواره موجب سرکشی و هلاکت آنها شده است. 5- آیات اول تا هشتم سوره الحاقه در رابطه با قیامت بعد از این دنیا و عذاب خداوند در این دنیا می باشد و از نظر اصول دین به اصل معاد و عدل خداوند مربوط می شود و از آیات انذار و بازدارنده از منکرات می باشد.

2. نظریات و رهنمودهای آیات نهم تا دوازدهم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( وَجَاءَ فِرْعَوْنُ وَمَنْ قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِكَاتُ بِالْخَاطِئَةِ ﴿۹﴾ و فرعون و كساني كه قبل از او بودند، و همچنين اهل شهرهاي زير و رو شده (قوم لوط) مرتكب گناهان بزرگ شدند. (۹) فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَابِيَةً ﴿۱۰﴾ با فرستاده رسول پروردگارشان مخالفت كردند، و خداوند نيز آنها را به عذاب شديدي گرفتار ساخت. (۱۰ ) إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ ﴿۱۱﴾ ما هنگامي كه آب طغيان كرد شما را سوار بر كشتي كرديم. (۱۱ ) لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ ﴿۱۲﴾ تا آن را وسيله تذكري براي شما قرار دهيم، و گوشهاي شنوا آن را نگهداري مي‏كنند. (۱۲)"، دلالت دارد بر اینکه:  1- علت عذاب الهی بر فرعون و کسانی که قبل از او بودند و اهل شهرهای زیر و رو شده مانند قوم لوط ارتکاب به گناهان بزرگ بوده است. 2- یکی از گناهان بزرگ و گناهان کبیره مخالفت با پیامبر خداوند سلام الله علیه می باشد. 3- مخالفت با پیامبر خدا سلام الله علیه موجب عذاب بزرگ و شدید خداوند می شود. 4- در زمان حضرت نوح خداوند هنگامی که سیل آمده انسانها و حیواناتی را به هدایت و دعوت و دستور حضرت نوح سلام الله علیه سوار کشتی می نماید تا هم بدینوسیله به انسانها متذکر شود که باید تحت هدایت پیامبر خدا سلام الله علیه باشید که گوشهای شنوا این تذکر خداوند و پیامبر خدا سلام الله علیهم را موجب یادآوری و حفظ خود قرار می دهند و با خداوند و پیامبر خدا سلام الله علیه مخالفت نمی ورزند  و سرکشی نمی نمایند بلکه اطاعت امر از خداوند و پیامبر خداوند می نمایند. 5- موضوع آیات نهم تا دوازدهم سوره الحاقه کتاب قرآن علت عذاب الهی ( قوم لوط و فرعون) بود و تذکری در رابطه با الطاف الهی در مورد کشتی نوح و مأمور نمودن پیامبر خداوند حضرت نوح سلام الله علیه به نجات جان انسانها با هدایتشان می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادات الهی مربوط به اصل عدل مربوط می شود و از نظر احکام دین مربوط به حکم امر به معروف و نهی از منکر می باشد.

1. نظریات و رهنمودهای آیات سیزدهم تا هفدهم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"(فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ ﴿۱۳﴾ به محض اينكه يكبار در صور دميده شود، (۱۳) وَحُمِلَتِ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُكَّتَا دَكَّةً وَاحِدَةً ﴿۱۴﴾ و زمين و كوهها از جا برداشته شوند و يكباره درهم كوبيده و متلاشي گردند، (۱۴ ) فَيَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ ﴿۱۵﴾ در آن روز «واقعه عظيم» روي مي‏دهد! (۱۵) وَانْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَهِيَ يَوْمَئِذٍ وَاهِيَةٌ ﴿۱۶﴾ آسمانها از هم مي‏شكافند و سست مي‏گردند و فرو مي‏ريزند. (۱۶ )وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ ﴿۱۷﴾ فرشتگان در جوانب و كناره‏ هاي آسمان قرار مي‏گيرند. (و براي انجام ماموريتها آماده مي‏شوند) و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل مي‏كنند. (۱۷) "، دلالت دارد بر اینکه:1-  از جمله علائم و نشانه ها و رویدادهای قیامت عبارت است از : الف- به محض اينكه يكبار در صور دميده شود، و زمين و كوهها از جا برداشته شوند و يكباره درهم كوبيده و متلاشي گردند، ب- در آن روز «واقعه عظيم» روي مي‏دهد! آسمانها از هم مي‏شكافند و سست مي‏گردند و فرو مي‏ريزند. ت- فرشتگان در جوانب و كناره‏ هاي آسمان قرار مي‏گيرند. (و براي انجام ماموريتها آماده مي‏شوند) و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل مي‏كنند. 2- آیات سیزدهم تا هفدهم الحاقه در رابطه با وقوع قیامت می باشد و نشانه عظمت توانمندیها و برنامه های خالق یکتای بی همتا برای پایان دنیای کنونی و شروع دنیای بعدی می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین اسلام مربوط به اصل معادِ روز قیامت می باشد.

 

4. نظریات و رهنمودهای آیات هیجدهم تا بیست و چهارم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لَا تَخْفَى مِنْكُمْ خَافِيَةٌ ﴿۱۸﴾ در آن روز همگي به پيشگاه خدا عرضه مي‏شويد، و چيزي از كارهاي شما مخفي نمي‏ماند. (۱۸ ) فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَءُوا كِتَابِيَهْ ﴿۱۹﴾ اما كسي كه نامه اعمالش به دست راست او است (از فرط خوشحالي و مباهات) فرياد مي‏زند كه (اي اهل محشر!) نامه اعمال مرا بگيريد و بخوانيد. (۱۹) إِنِّي ظَنَنْتُ أَنِّي مُلَاقٍ حِسَابِيَهْ ﴿۲۰﴾ من يقين داشتم كه (قيامتي در كار است و) من به حساب اعمالم مي‏رسم. (۲۰ ) فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ ﴿۲۱﴾ او در يك زندگي كاملا رضايتبخش قرار خواهد داشت. (۲۱) فِي جَنَّةٍ عَالِيَةٍ ﴿۲۲﴾ در بهشتي عالي، (۲۲) قُطُوفُهَا دَانِيَةٌ ﴿۲۳﴾ كه ميوه‏ هايش در دسترس است. (۲۳ ) كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئًا بِمَا أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخَالِيَةِ ﴿۲۴﴾ (و به آنها گفته مي‏شود) بخوريد و بياشاميد گوارا در برابر اعمالي كه در ايام گذشته انجام داديد. (۲۴ )"، دلالت دارد بر اینکه: 1- از جمله اتفاقات روز قیامت عبارت است از:1- در روز قیامت همه انسانها ( همه کسانی که باید خداوند را بندگی می نمودند)، به پيشگاه خدا عرضه مي‏شوند، و چيزي از كارهاي انسانها و بقیه خلقت نزد خداوند مخفي نمي‏ماند. 2- كسي كه نامه اعمالش به دست راست او است (از فرط خوشحالی و مباهات) فرياد می‏زند كه (ای اهل محشر!) نامه اعمال مرا بگيريد و بخوانيد، من يقين داشتم كه (قيامتي در كار است و) من به حساب اعمالم مي‏رسم. او در يك زندگي كاملا رضايتبخش قرار خواهد داشت. در بهشتي عالي، كه ميوه‏ هايش در دسترس است. (و به آنها گفته مي‏شود) بخوريد و بياشاميد گوارا باشد این پاداشی است در قبال اعمالي كه در ايام گذشته انجام داديد. 3- موضوع آیات هیجدهم تا بیست و چهارم سوره الحاقه در رابطه با وقایع قیامت است که نشان دهنده این است که همه وقایع بر خداوند روشن و آشکار است و چیزی از خداوند پوشیده و مخفی نیست و خداوند آگاه و عالم بر همه امور گذشته و حال و آینده هست و از نظر اصول و مبانی اعتقادی به اصل معاد روز قیامت مربوط می شود.
5. نظریات و رهنمودهای آیات بیست و پنجم تا سی و هفتم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ ﴿۲۵﴾ اما كسي كه نامه اعمال او به دست چپش داده شده مي‏گويد: اي كاش هرگز نامه اعمالم به من داده نمي‏شد. (۲۵ )وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ ﴿۲۶﴾ و نمي‏دانستم حساب من چيست ؟ (۲۶ )يَا لَيْتَهَا كَانَتِ الْقَاضِيَةَ ﴿۲۷﴾ اي كاش مرگم فرا مي‏رسيد! (۲۷ )مَا أَغْنَى عَنِّي مَالِيَهْ ﴿۲۸﴾ مال و ثروتم هرگز مرا بينياز نكرد، (۲۸ )هَلَكَ عَنِّي سُلْطَانِيَهْ ﴿۲۹﴾ قدرت من نيز از دست رفت! (۲۹ )خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ﴿۳۰﴾ او را بگيريد و در بند و زنجيرش كنيد! (۳۰ ) ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ ﴿۳۱﴾ سپس او را در دوزخ بيفكنيد! (۳۱) ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعًا فَاسْلُكُوهُ ﴿۳۲﴾ بعد او را به زنجيري كه هفتاد ذرع است ببنديد! (۳۲) إِنَّهُ كَانَ لَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ ﴿۳۳﴾ چرا كه او هرگز به خداوند بزرگ ايمان نمي‏آورد. (۳۳ )وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ ﴿۳۴﴾ و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشويق نمي‏نمود. (۳۴ )فَلَيْسَ لَهُ الْيَوْمَ هَاهُنَا حَمِيمٌ ﴿۳۵﴾ لذا امروز در اينجا يار مهرباني ندارد. (۳۵ )وَلَا طَعَامٌ إِلَّا مِنْ غِسْلِينٍ ﴿۳۶﴾ و نه طعامي جز از چرك و خون. (۳۶ ) لَا يَأْكُلُهُ إِلَّا الْخَاطِئُونَ ﴿۳۷﴾ غذائي كه جز خطاكاران آن را نمي‏خورند. (۳۷)"، دلالت دارد بر اینکه: 1- از جمله وقایع روز قیامت عبارت است از اینکه: 1- كسي كه نامه اعمال او به دست چپش داده شده مي‏گويد: اي كاش هرگز نامه اعمالم به من داده نمي‏شد و نمي‏دانستم حساب من چيست ؟ اي كاش مرگم فرا مي‏رسيد! و همچنینی می گوید  مال و ثروتم هرگز مرا بي نياز نكرد و قدرت من نيز از دست رفت! 2- گفته می شود: او را بگيريد و در بند و زنجيرش كنيد! سپس او را در دوزخ بيفكنيد! بعد او را به زنجيري كه هفتاد ذرع است ببنديد! چرا كه او هرگز به خداوند بزرگ ايمان نمي‏آورد و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشويق نمي‏نمود. لذا امروز در اينجا يار مهرباني ندارد و نه طعامي جز از چرك و خون، غذائي كه جز خطاكاران آن را نمي‏خورند. 2- موضوع آیات بیست و پنجم تا سی و هفتم سوره الحاقه در رابطه با وقایع قیامت می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین اسلام به اصل معاد روزِ قیامت مربوط می باشد.       
6. نظریات و رهنمودهای آیات سی و هشتم تا چهل و سوم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"(فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ ﴿۳۸﴾ سوگند مي‏خورم به آنچه مي‏بينيد. (۳۸ )وَمَا لَا تُبْصِرُونَ ﴿۳۹﴾ و آنچه نمي‏بينيد. (۳۹ )إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ﴿۴۰﴾ كه اين قرآن گفتار رسول بزرگواري است. (۴۰ ) وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِيلًا مَا تُؤْمِنُونَ ﴿۴۱﴾ و گفته شاعري نيست، اما كمتر ايمان مي‏آوريد. (۴۱ )وَلَا بِقَوْلِ كَاهِنٍ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ ﴿۴۲﴾ و نه گفته كاهني، هر چند كمتر متذكر مي‏شويد. (۴۲ )تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۴۳﴾ بلكه كلامي است كه از سوي پروردگار عالميان نازل شده. (۴۳ )"، دلالت دارد براینکه: 1- خداوند به آنچه که می بینید و آنچه که نمی بینید قسم یاد نموده است تا حقیقت وحی بودن کلام قرآن را عرضه نماید. 2- قرآن کلام رسول بزرگوار خداوند گفتار شاعر و کاهن نیست بلکه کلامی است که از سوی خداوند بزرگ پروردگار و خالق عالمیان، نازل شده است و قرآن وحی خداوند است. 3- انسانها به دلیل غفلت و یا جهل به حقایقی که خداوند آورده است کمتر ایمان آورده اند و کمتر حقایق وحی خداوند و آیات و نظریات و رهنمودهای خداوند را متذکر شده اند. 4- خداوند عالم به همۀ حقایق عالم و انسانهاست و توسط پیامبر بزرگوارش آیات حقش را بر مردم نازل نموده است تا پیامیر خداوند سلام الله علیه و جانشینان بر حقش را اطاعت نمایند. 5- موضوع آیات سی و هشتم تا چهل سوم سوره الحاقه کتاب قرآن در رابطه با وحی و قرآن و نزول آیاتِ خداوند می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین آیات فوق به اصول توحید و نبوت مربوط می شود.

 

7- نظریات و رهنمودهای آیات چهل و چهارم تا پنجاه و دوم سوره الحاقه کتاب قرآن در عبارتهای"( وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ ﴿۴۴﴾ هرگاه او سخني دروغ بر ما مي‏بست، (۴۴ )لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ﴿۴۵﴾ ما او را با قدرت گرفتيم، (۴۵) ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ ﴿۴۶﴾ سپس رگ قلبش را قطع مي‏كرديم! (۴۶ ) فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ ﴿۴۷﴾ واحدي از شما نمي‏توانست مانع شود و از او حمايت كند. (۴۷ ) وَإِنَّهُ لَتَذْكِرَةٌ لِلْمُتَّقِينَ ﴿۴۸﴾ اين مسلما تذكري است براي پرهيزگاران. (۴۸ ) وَإِنَّا لَنَعْلَمُ أَنَّ مِنْكُمْ مُكَذِّبِينَ ﴿۴۹﴾ و ما مي‏دانيم كه بعضي از شما آن را تكذيب مي‏كنيد. (۴۹ ) وَإِنَّهُ لَحَسْرَةٌ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿۵۰﴾ و اين مايه حسرت كافران است. (۵۰ )

وَإِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ ﴿۵۱﴾ و آن يقين خالص است. (۵۱ ) فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ ﴿۵۲﴾ حال كه چنين است بنام پروردگار بزرگت تسبيح گو. (۵۲ )"، دلالت دارد براینکه: 1- تکذیب کنندگان آیات وحی خداوند و حقایق خداوند هر گاه دروغ بر خدا ببندند و آیات حق خداوند را تکذیب نمایند، خداوند آن تکذیب کننده را با قدرت می تواند بگیرد و رگ قلبش را قطع نماید و احدی هم از کافران یا مؤمنان نمی توانند جلوی خواست خداوند را بگیرند، این موضوع مسلماً برای افراد با تقوا، تذکر مهمی می باشد. 2- خداوند عالم بر همه ذهنیات و فکرها و گفتار و رفتار مخلوقات است، گر چه بعضی تکذیب نمایند و قبول نداشته باشند و توانمندیهای خداوند و یقین افراد متقی موجب حسرت کافران می باشد.  3- براستی آیات حقِّ خداوند موجب یقین است.

4. آیات بزرگ حقِّ خداوند که موجب یقین و رستگاری می شود، قابل ستایش و تسبیح و حمد گفتن خداوند عظیم بزرگوار است و یقین آورندگان به حقِّ آیات حق باید همواره تسبیح و حمد خداوند بزرگوارِ با عظمت گویند. 5- موضوع آیات چهل و چهارم تا پنجاه و دوم سوره الحاقه کتاب قرآن در رابطه با قدرت خداوند در برابر منکران آیات خداوند است و همچنین آیات فوق در رابطه با تعالی سخن حقِّ خداوند که موجب یقین می شود و ضرورت تسبیح و حمد گوئی انسانها را به عظمت توانمندی خداوند در تعالی یقین بخشی، را طلب می نماید و از نظر اصول و مبانی اعتقادی دین اسلام به اصل توحید نظری و توحید عملی و عدل مربوط می گردد.                     گل افشان گل محمدی