بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره نباء کتاب قرآن
(خداوند مالک و روشنگر و هدایتگر دینِ انسانها می باشد)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان
عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ ﴿۱﴾ مردم) از چه خبر مهمی پرسش و گفتگو می‌کنند؟ (۱)
عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ ﴿۲﴾ از خبر بزرگ (قیامت). (2 )
الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ ﴿۳﴾ که در آن با هم به جدال و اختلاف کلمه برخاستند. (۳)
كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ﴿۴﴾ چنین نیست (که منکران پنداشته‌اند) به زودی (به وقت مرگ) خواهند دانست. (۴ )
ثُمَّ كَلَّا سَيَعْلَمُونَ ﴿۵﴾ و باز چنین نیست (که منکران پنداشته‌اند) البته به زودی آگاه می‌شوند. (۵ )
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا ﴿۶﴾ آیا ما زمین را مهد آسایش خلق نگردانیدیم؟ (۶ )
وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا ﴿۷﴾ و کوهها را عماد و نگهبان آن نساختیم؟ (۷ )
وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجًا ﴿۸﴾ و شما را جفت (زن و مرد) آفریدیم. (۸ )
وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ﴿۹﴾ و خواب را برای شما مایه ( قوام حیات و ) استراحت قرار دادیم. (۹)
وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاسًا ﴿۱۰﴾ و (پرده سیاه) شب را ساتر (احوال خلق) گردانیدیم. (۱۰ )
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا ﴿۱۱﴾ و روز روشن را برای تحصیل معاش آنان مقرر داشتیم. (۱۱)
وَبَنَيْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعًا شِدَادًا ﴿۱۲﴾ و بر فراز شما هفت آسمان محکم بنا کردیم. (۱۲)
وَجَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا ﴿۱۳﴾ و چراغی (چون خورشید) رخشان بر افروختیم. (۱۳ )
وَأَنْزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا ﴿۱۴﴾ و از فشار و تراکم ابرها آب باران فرو ریختیم. (۱۴ )
لِنُخْرِجَ بِهِ حَبًّا وَنَبَاتًا ﴿۱۵﴾ تا بدان آب، دانه و گیاه رویانیم. (۱۵ )
وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا ﴿۱۶﴾ و باغهای پر درخت (و انواع میوه‌ها) پدید آوریم. (۱۶ )
إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ كَانَ مِيقَاتًا ﴿۱۷﴾ همانا روز فصل (یعنی روز قیامت که در آن فصل خصومتها شود) وعده گاه خلق است. (۱۷)
يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا ﴿۱۸﴾ آن روزی که در صور بدمند (تا مردگان زنده شوند) و فوج فوج (به محشر) در آیید. (۱۸)
وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا ﴿۱۹﴾ و درهای آسمان به ابواب مختلف گشوده شود (تا هر فوجی از دری شتابند). (۱۹ )
وَسُيِّرَتِ الْجِبَالُ فَكَانَتْ سَرَابًا ﴿۲۰﴾ و کوهها را به گردش آرند تا به مانند سراب گردد. (۲۰ )
إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا ﴿۲۱﴾ همانا دوزخ کمینگاه (کافران و بد کاران) است. (۲۱ )
لِلطَّاغِينَ مَآبًا ﴿۲۲﴾ آن دوزخ جایگاه مردم سرکش ستمکار است. (۲۲ )
لَابِثِينَ فِيهَا أَحْقَابًا ﴿۲۳﴾ که در آن قرنها بمانند (و عذاب کشند). (۲۳ )
لَا يَذُوقُونَ فِيهَا بَرْدًا وَلَا شَرَابًا ﴿۲۴﴾ هرگز در آنجا هیچ هوای خنک و شراب (طهور) نیاشامند. (۲۴ )
إِلَّا حَمِيمًا وَغَسَّاقًا ﴿۲۵﴾ مگر آبی پلید و سوزان که حمیم و غسّاق جهنم است به آنها دهند. (۲۵ )
جَزَاءً وِفَاقًا ﴿۲۶﴾ کیفری که با اعمال آنها موافق است. (۲۶ )
إِنَّهُمْ كَانُوا لَا يَرْجُونَ حِسَابًا ﴿۲۷﴾ زیرا آنها به حقیقت امید به روز حساب نداشتند. (۲۷ )
وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا كِذَّابًا ﴿۲۸﴾ و آیات ما را سخت تکذیب کردند. (28)
(۲۸ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ كِتَابًا ﴿۲۹﴾ و حال آنکه حساب هر چیزی را ما در کتابی (به احصاء و شماره) رقم کرده‌ایم. (۲۹ )
فَذُوقُوا فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا ﴿۳۰﴾ پس بچشید (کیفر تکذیب و بدکاری را) که هرگز بر شما چیزی جز رنج و عذاب دوزخ نیفزاییم. (۳۰ )
إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا ﴿۳۱﴾ متقیان را در آن جهان مقام گشایش و هر گونه آسایش است. (۳۱ )
حَدَائِقَ وَأَعْنَابًا ﴿۳۲﴾ باغها و تاکستانهاست. (۳۲)
وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا ﴿۳۳﴾ و دختران زیبای دلربا که همه در خوبی و جوانی مانند یکدیگرند. (۳۳ )
وَكَأْسًا دِهَاقًا ﴿۳۴﴾ و جامهای پر از شراب (طهور و انواع نوشابه‌های شیرین و خوش). (۳۴ )
لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا كِذَّابًا ﴿۳۵﴾ هرگز در آنجا سخن بیهوده و دروغ نشنوند. (۳۵ )
جَزَاءً مِنْ رَبِّكَ عَطَاءً حِسَابًا ﴿۳۶﴾ این (نعمتهای ابدی) مزدی به عطاء و حساب پروردگار توست. (۳۶ )
رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا الرَّحْمَنِ لَا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطَابًا ﴿۳۷﴾ خدایی که آسمانها و زمین و همه مخلوقاتی که در بین آسمان و زمین است بیافریده همان خدای مهربان که (در عین مهربانی) کسی (از قهر و سطوتش) با او به گفتگو نتواند لب گشود. (۳۷ )
يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِكَةُ صَفًّا لَا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَقَالَ صَوَابًا ﴿۳۸﴾ روزی که آن فرشته بزرگ روح القدس با همه فرشتگان صف زده و به نظم برخیزند و هیچ کس سخن نگوید جز آن کسی که خدای مهربانش به سخن اذن دهد و او سخن به صواب گوید (و به اذن خدا شفاعت گنهکاران کند). (۳۸ )
ذَلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآبًا ﴿۳۹﴾ چنین روز حتمی و محقق خواهد بود، پس هر که می‌خواهد نزد خدای خود (در آن روز) مقام و منزلتی یابد (امروز در راه ایمان و طاعت بکوشد). (۳۹ )
إِنَّا أَنْذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرَابًا ﴿۴۰﴾ ما شما را از روز عذاب که نزدیک است ترسانیده و آگاه ساختیم، روزی که هر کس هر چه کرده در پیش روی خود حاضر بیند و کافر در آن روز گوید که ای کاش خاک بودم (تا چنین به آتش کفر خود نمی‌سوختیم). (۴۰ )
(اطلاعات عمومي سوره نباء):
78 ـ نباء ـ مكي ـ 40 آيه ـ 173 كلمه ـ 770 حرف
(معني): خبر.
(علت نامگذاري): خبر مهم و بزرگ قيامت در آيه دوم اين سوره بيان شده كه مردم درباره آن از يكديگر سؤال مي كنند. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 108 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري): سوره نباء به معني خبر( منظور خبر روز قيامت است) مأخذ نامگذاري آيه دوم سوره است. دانستنيهاي قرآن - ص 182 - مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر): عم، تساؤل، معصرات، عم يتسائلؤن.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره نباء):
به ترتيب جمع آوري، هفتاد و هشتمين سوره است.
به ترتيب نزول، هفتاد و نهمين سوره است كه بعد از سوره« معارج » و قبل از سوره « نازعات » نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره نباء):
آغاز: « عَمَّ يَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَيِ الْعَظيمِ ».
پايان:« يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ يَداهُ وَ يَقُولُ الْكافِرُ يالَيْتَني كُنْتُ تُراباً ». آشنايي با سوره هاي قرآن، ص 108، جعفر شيخ الاسلامي.
پرسشهای سوره نباء
1ـ نباء يعني چه؟ نباء به معني خبر است.
2ـ مراد از« نباء عظيم » چيست؟ مراد روز قيامت است.
3ـ نامهاي ديگر سوره نباء چيست؟ تسائل، معصرات و عم. (تسائل به معني از يكديگر سؤال كردن است و عم مخفف عن ما به معناي چه چيز و هر دو اسم از آيه اول اقتباس شده است و مراد از معصرات نيز ابرهاي فشرده و پر بار است كه اشاره به آيه 14 همين سوره مي باشد بنگريد به شناخت سوره هاي قرآن ص 503)
- پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 113 – دكتر مجيد معارف.
4- موضوع محتواي سوره نباءدر رابطه با چه مواردی می باشد؟
1- سؤالي در مورد حادثه بزرگ(نباء عظيم)يعني روز قيامت.
2- نمونه هايي از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمين،شب و روز،كوه،گياه و زندگي انسانها و مواهب آن به 3- عنوان دليلي بر امكان معاد و حتميت قيامت.
4- نشانه هاي آغاز رستاخيز.
5- نعمت ها و مواهب بهشت.
6- ياد آوري روزي كه مايه حسرت و پشيماني كافران است.
7- انذار شديد از عذاب قريب. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 108 – جعفر شيخ الاسلامي.
8- طرح حادثه بزرگ قيامت در قالب سؤال،اشاره به قدرت خداوند در آسمان و زمين،اشاره به نعمت هاي الهي براي نيكوكاران و عذابهاي دردناك براي طغيانگران و كافران. دانستنيهاي قرآن – ص 62 – مصطفي اسرار.
1ـ اخطار و انذارخداوند ( در رابطه با فرا رسيدن قيامت) چیست؟ «اِنّا اَنْذَرْناكُمْ عَذاباً قَريباً يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ يَداهُ وَ يَقُولُ الْكافِرُ يا لَيْتَني كُنْتُ تُراباً»(ما شما را از روز عذاب كه نزديك است بيم داده ايم روزي كه هر كس آنچه را كه انجام داده ببيند(و در آن روز)كافر گويد اي كاش من خاك بودم. - (سوره نباء:آيه 40)
- پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 85 – دكتر مجيد معارف.
تدوین: گل افشان گل محمدی