مقدمه
1. احساس نیاز، عامل پویایی و حرکت
ما نیازمند و فقیر آفریده شده ایم «ای مردم! شما نیازمند خدا هستید و او بی نیاز و ستوده است».(1) احساس نیاز ما را به تلاش برای رفع آن وا می دارد و ما ناخواسته می کوشیم خود را به سوی خدای بی نیاز بکشانیم. به همین دلیل رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله ) فرمود: «الفقر فخری»؛(2) «نیازمندی مایه افتخار من است».
ص: 7
2. دوراهی رفع نیاز؛ برای امتحان بشر
ما برای رفع نیاز با دو راهی «حلال و حرام» رو به روییم و باید با گزینش مسیر مجاز(1)، از تردد در مسیرهای ممنوع پرهیز کنیم وگرنه مجبور به توقف و گرفتن برگه اخطار و جریمه خواهیم شد.
3. عقل؛ ابزار تشخیص مسیر حرکت
با «عقل» تشخیص می دهیم که کدام مسیر ما را به تامین واقعی نیاز می رساند (حلال ها) و کدام مسیر به کج راهه می کشاند (حرام ها) از این رو رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود:
«العَقلُ ما اکتُسِبَت بِهِ الجَنَّهُ وَ طُلِبَ بِهِ رِضا الرَّحمانِ»؛(2)
«عقل چیزی است که با آن بهشت به دست می آید و رضایت رحمان(خدا) خواسته می شود.
ص: 8
4. عقل و دست انداز گناه
عقل می تواند اسیر رفتار ما شود و توان ادراکی و پیشگیری اش کاهش یابد. مهم ترین آسیب های عقل «دنیا دوستی» است. امام علی(علیه السّلام) فرمود: «دوست داشتن دنیا عقل را فاسد می کند». این علاقه به خاطر حسّ برتری طلبی است که موجب می شود نشانی غلط بگیریم و مسیر اشتباه را برویم و به عشق کمال، گرفتار علاقه و دل بستگی به امور نامشروع شویم.
5. دین؛ کامل کننده و ترمیم کننده عقل در مسیر پیشگیری
خداوند برای پیشگیری از انحراف عقل ما و آلوده شدن آن به جرم و عصیان، دین (روش و برنامه زندگی سالم) را در اختیار ما قرار داد. یکی از اصلی ترین کارکردهای دین، نگاه داشتن ما در«صراط مستقیم» و پیشگیری از«انحراف» ماست. دین این کار را با یاری
ص: 9
رساندن به عقل و نمایاندن مواضع خطای آن و نشان دادن «راه راست و مستحکم» (صراط مستقیم) انجام می دهد و موجب می شود «آدرس های غلط» ناشی از «عقل آلوده به گناه» ما را به کج راهه نبرد. جمله «اهدنا الصراط المستقیم»؛ «ما را به راه راست هدایت بفرما» به ما می آموزد که بشر باید جاده مجاز را چشم انداز خود قرار دهد و آن را از خدا بخواهد و این با فرستادن دین از سوی خدا محقق می شود، لذا این آیه از اولین سوره قرآن کریم، گام اوّل پیشگیری از مغضوب (موردخشم) و ضّال (گمراه) شدن را «لزوم وجود هدایت از سوی خدا» می داند(1) و البته گام دوم «عمل» به آن است.
ص: 10
6. کتاب های آسمانی؛ حامل قوانین دین خدا
نقش پیشگیرانه دین در قالب کتاب های آسمانی ارائه می شود و قرآن کریم آخرین آن ها است. عناوینی چون «هدی للمتقین، شفاء الناس، ذکر، نور، امام و ...» برای قرآن، به دلیل چنین کارکردی است.
نکته مهم این است که این کتاب عظیم را باید انسان های کامل (عقل آنها غباری نگرفته باشد) دریافت کنند و به گونه ای صحیح به ما منتقل کنند. برای همین خداوند پیامبران را برای ما فرستاد. به این سخن امام علی (علیه السّلام) توجه کنید:
«خدا پیامبران خود را برانگیخت و رسولان خود را پی درپی اعزام کرد تا وفاداری به پیمان فطرت را از آنان باز جویند و نعمت های فراموش شده را به یادشان آورند و با رساندن احکام الهی، حجت را بر آنها تمام کنند و توانمندی های پنهان شده عقل ها را آشکار سازند».(1)
ص: 11
7. بهترین پناهگاه
بهترین و سالم ترین راه پیشگیری از پیچیدن به جاده ممنوعه، پناه بردن به قرآن کریم و توضیحات مفسران معصوم آن است. آری! پیام ها و توصیه های پیشگیرانه دین را به روشنی می توانیم از آنان بگیریم و عمل کنیم. در کتاب حاضر با این دیدگاه به «گلستان دین» رفته و به خوشه چینی از «بوستان طهارت» توفیق یافته ایم.
قم. محمّد عابدی نیمه شعبان 1430 ق - خرداد 1388 ه-.ش
ص: 12
1. بایسته های اعتقادی
اشاره
1-یادخدا
2-خدامحوری
3-توجه به سلطه فراگیرخدا
4-ترس ازخدا
5-پیمان باخدا
6-محبت برمدارالهی
7-یادمرگ
8-قیامت باوری
9-شوق بهشت
ص: 13
1- یاد خدا
قال الصادق(علیه السّلام):
العَبْدُ یَهُمُّ بِالذَّنبِ، ثُمَّ یَتَذَکَّرُ فَیُمْسِکُ فَذلِکَ قَولُهُ تَذَکَّروا فَاِذاً هُم مُبصِرُون.(1)
«بنده آهنگ گناه می کند، آن گاه [خدا را] به یاد می آورد، پس دست [از گناه] برمی دارد و این است سخن خدا
«خدا را به یاد می آورند، پس در این هنگام آن ها بینا می شوند».
ص: 14
2- خدا محوری
قال علی(علیه السّلام):
بِالتَّقوی قَرنَت الِعصمَهُ.(1)
«به وسیله تقوا (خدا محوری)، عصمت (محافظت در برابر گناه) نزدیک تر می شود».
ص: 15
3- توجه به سلطه فراگیر خدا
قال الحسین(علیه السّلام):
اِفْعَلْ خَمْسَهَ أَشْیَاءَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ فَأَوَّلُ ذَلِکَ لَا تَأْکُلْ رِزْقَ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الثَّانِی اخْرُجْ مِنْ وَلَایَهِ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الثَّالِثُ اُطْلُبْ مَوْضعاً لَا یَرَاکَ اللَّهُ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الرَّابِعُ إِذَا جَاءَ مَلَکُ الْمَوْتِ لِیَقْبِضَ رُوحَکَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِکَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الْخَامِسُ إِذَا أَدْخَلَکَ مَالِکُ فِی النَّارِ فَلَا تَدْخُلْ فِی النَّارِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ
ص: 16
«پنج کار انجام بده و هرچه خواستی گناه کن:
اول: روزی خدا را نخور و هرچه خواستی گناه کن.
دوم: از ولایت خدا خارج شو و هرچه خواستی گناه کن.
سوم: جایی برو که خدا تو را نبیند و هر چه خواستی گناه کن.
چهارم: وقتی فرشته مرگ آمد تا روح تو را بگیرد، او را از خود دور کن و هرچه خواستی گناه کن.
پنجم: وقتی فرشته دوزخ تو را به جهنم وارد کرد، داخل
«پنج کار انجام بده و هرچه خواستی گناه کن:
اول: روزی خدا را نخور و هرچه خواستی گناه کن.
دوم: از ولایت خدا خارج شو و هرچه خواستی گناه کن.
سوم: جایی برو که خدا تو را نبیند و هر چه خواستی گناه کن.
چهارم: وقتی فرشته مرگ آمد تا روح تو را بگیرد، او را از خود دور کن و هرچه خواستی گناه کن.
پنجم: وقتی فرشته دوزخ تو را به جهنم وارد کرد، داخل
نشو و هرچه خواستی گناه کن».(1)
ص: 17
4- ترس از خدا
قال علی(علیه السّلام):
الخَوفُ سِجْنُ النَّفْسِ عَنِ الذُّنُوبِ وَ رَادِعُها عَنِ المَعاصِی.(1)
«ترس [از خدا] زندان نفس از گناهان است و بازدارنده او از نافرمانی ها می باشد».
ص: 18
5- پیمان با خدا
قال زین العابدین(علیه السّلام):
وَ لَکَ یا رَبّ شَرطی اَلاّ اَعُودَ فی مَکرُوهِکَ وَ ضَمانی اَن لا اَرجِعَ فی مَذُمومِکَ وَ عَهدی اَن اَهجُرَ جَمیَع مَعاصیکَ.(1)
«پروردگار من! پایبند به شرط خود هستم؛ این که به آن چه دوست نداری بازنگردم و تضمین می کنم به سراغ آنچه
مذمت کرده ای، نروم و عهد می کنم همه نافرمانی های تو را واگذارم».
ص: 19
6- محبت بر مدار الهی
قال علی(علیه السّلام):
اِیّاکَ اَن تُحِبَّ اَعداءَ اللهِ اَوتَصفی وُدَّکَ لِغَیرِ اَولیاءِ اللهِ؛ فَاِنَّ مَن اَحَبَّ قَومَاً حُشِرَمَعَهُم.(1)
«بپرهیز از این که دشمنان خدا را دوست داشته باشی یا دوستی خود را برای غیر دوستان خدا خالص کنی، زیرا هر کسی گروهی را دوست بدارد، با همان ها محشور می شود».
ص: 20
7- یاد مرگ
قال الصادق(علیه السّلام):
ذِکرُ المَوتِ یُمیتُ الشّهواتِ فی النَّفس و یَقلَعُ مَنابِتَ الغَفلۀِ و یُقّوِی القلبَ بمواعِدِ الله و یُرِقُّ الطّبَعَ و یَکسِرُ اعلامَ الهَوی و یُطفِیُ نَارَ الحِرصِ و یُحَقّرُ الدّنیا.(1)
«یاد مرگ خواسته ها و کشش ها را در نفس می میراند و محل رویش غفلت ها را قطع می کند و قلب را با وعده های خدا تقویت می کند و طبع را رقیق می سازد و پرچم هوی پرستی را می شکند و آتش حرص را خاموش می سازد و دنیا را کوچک می نماید».
ص: 21
8- قیامت باوری
قال رسول الله (صلّی الله علیه و آله ):
إِیَّاکَ أَنْ تَدَعَ طَاعَهً وَ تَقْصِدَ مَعْصِیَهً شَفَقَهً عَلَی أَهْلِکَ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ وَ اخْشَوْا یَوْماً لا یَجْزِی والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لامَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَیْئا.(1)
ص: 22
«بپرهیز که به خاطر دلسوزی بر خانواده ات اطاعت خدا را واگذاری، زیرا خدای تعالی می فرماید: ای مردم! پروردگارتان را ملاحظه کنید و از روزی بترسید که پدری به جای فرزندش مجازات شود و فرزندی نیست که به جای پدرش کیفر شود».(1)
ص: 23
9- شوق بهشت
قال علیُّ بن الحسین(علیه السّلام):
مَنِ اِشْتَاقَ إِلَی الْجَنَّهِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ. (1)
«کسی که مشتاق بهشت باشد، شهوت ها را فراموش می کند».
ص: 24
2. بایسته های معرفتی
اشاره
1-تکامل عقل
2-تقدم اندیشه عمل
3-بیداری وجدان
4-احساس شخصیت
5-ناپایداری دنیا
6-پیامدگناه
ص: 25
10- تکامل عقل
قال علی(علیه السّلام):
مَنْ کَمَلَ عَقْلُهُ اسْتَهَانَ بِالشَّهَوَاتِ.(1)
«کسی که عقلش کامل باشد، شهوت ها را بی ارزش می شمارد».
ص: 26
11- تقدم اندیشه عمل
قال علی(علیه السّلام):
أَصْلُ السَّلَامَهِ مِنَ الزَّلَلِ الْفِکْرُ قَبْلَ الْفِعْلِ وَ الرَّوِیَّهُ قَبْلَ الْکَلَامِ.(1)
«ریشه سلامتی از لغزش ها، اندیشیدن پیش از انجام دادن و فکر کردن قبل از گفتن است».
ص: 27
12- بیداری وجدان
ابوبصیر درباره مردی که به پشت سر زنی نگاه می کرد، از امام صادق(علیه السّلام) پرسید.
قال الصادق(علیه السّلام):
أَیَسُرُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یُنْظَرَ إِلَی أَهْلِهِ وَ ذَاتِ قَرَابَتِهِ[ قُلْتُ: لَا قَالَ:] فَارْضَ لِلنَّاسِ مَا تَرْضَاهُ لِنَفْسِکَ.(1)
«آیا کسی از شما دوست دارد به همسر یا خویشاوندانش نگاه کنند؟ [گفتم: نه.
فرمود:] پس برای مردم چیزی را بپسند که برای خود می پسندی».
ص: 28
13- احساس شخصیت
قال علی(علیه السّلام):
مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ لم یُهِنها بالْمَعْصِیَهِ.(1)
«کسی که برای خود شخصیت قائل است، آن را با نافرمانی سبک نمی سازد».
ص: 29
14- ناپایداری دنیا
قال علی(علیه السّلام):
اُذکُر مَعَ کُلِّ لَذَّهٍ زَوالَها وَ مَعَ کُلَّ نِعمهٍ انتقالها... فَإنَّ ذَلِکَ أَبقی لِلنّعَمهِ وَ أَنفی [اتقی] لِلشَّهَوهِ وَ أَذَهَبُ لِلبَطِرِ.(1)
«با هر لذتی نابودی آن را و با هر نعمتی، رفتن آن را به یادآور.... زیرا آن کار [یادآوری] نعمت را پایدارتر می سازد و شهوت را دورتر و گردن کشی نعمت را نابود می کند».
ص: 30
15- پیامد گناه
قال علی(علیه السّلام):
اِحتَرِسُوا مِن سَورَهِ الجُمَدِ وَ الحِقدِ وَ الغَضَبِ و الحَسَدِ وَ أعِدُّوا لِکُلَّ شَی ءٍ مِن ذلِکَ عِدَّهً تُجاهِدُونَه بِها مِن الفِکرِ فیِ العاقِبَهِ وَ مَنعِ الرَّذیلَهِ وَ طَلَبِ الفَضیلَهِ و صَلاح الآخره و لُزومِ الحِلْمِ.(1) )
« از شدت بخل و کینه و غضب و حسادت خود را حفظ کنید و برای درمان آن ها وسایلی آماده سازید، مانند:
اندیشیدن در پی آمد و بازداری از رذیله و فضیلت جویی وصلاح آخرت و همراه بودن با حلم».
ص: 31
3. بایسته های رفتاری
اشاره
1-جایگزینی حلال باحرام
2-عمل به دستورات دینی
3-ازدواج درنوجوانی
4-تداوم عمل صالح
5-پیشگیری درخانواده
6-عبادت
7-صله رحم
8-نماز
9-روزه داری
10-حضورعالمان دین
11-نقش مسجد
ص: 32
16- جایگزینی حلال با حرام
قال علی(علیه السّلام):
إِذَا رَأَی أَحَدُکُمُ امْرَأَهً تُعْجِبُهُ فَلْیَأْتِ أَهْلَهُ فَإِنَّ عِنْدَ أَهْلِهِ مِثْلَ مَا رَأَی فَلَا یَجْعَلَنَّ لِلشَّیْطَانِ اِلَی قَلْبِهِ سَبِیلًا وَ لِیَصْرِفْ بَصَرَهُ عَنْهَا. فَاِن لَمْ تَکُنْ لَهُ زَوْجَهٌ فَلْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ یَحْمَدِاللَّهَ کَثِیراً وَ یُصَلّیِ عَلَی النَّبِیِّ وَآلِهِ ثُمَّ لیَسْأَلِ اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنَّهُ لَیُبیحَ لَهُ بِرَافَتِهِ مَا یُغْنِیهِ.(1)
ص: 33
«هرگاه یکی از شما زنی را دید که توجهش را جلب کرد، حتما نزد همسر خود برود، چون نزد همسرش مانند همان چیزی که دیده است، هست و راهی برای شیطان به سوی قلبش نگشاید و چشمش را از او برگرداند.
پس اگر همسری نداشت، دو رکعت نماز گذارد و خدا را زیاد حمد گوید و بر پیامبر و آل او صلوات بفرستد، سپس از خدا، از فضل او، بخواهد. حتماً خدا به واسطه رافت
خود، چیزی که بی نیازش سازد، به او دهد».
ص: 34
17- عمل به دستورات دینی
أَنَّ النَّبِیَّ(صلّی الله علیه و آله ) قَالَ لِأَصْحَابِهِ:
أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِشَیْءٍ إِنْ أَنْتُمْ فَعَلْتُمُوهُ تَبَاعَدَ الشَّیْطَانُ مِنْکُمْ کَمَا تَبَاعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ؟ [قَالُوا بَلَی! قَالَ:] الصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ؛ وَ الصَّدَقَهُ تَکْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْمُوَازَرَهُ عَلَی الْعَمَلِ الصَّالِحِ یَقْطَعُ دَابِرَهُ وَ الِاسْتِغْفَارُ یَقْطَعُ وَتِینَه.(1)
ص: 35
«پیامبر(صلّی الله علیه و آله ) به اصحابش فرمود:
می خواهید به شما از چیزی خبر دهم که اگر انجامش بدهید؛ شیطان از شما دور می شود؛ همان گونه که مشرق از مغرب دور می گردد؟
گفتند: آری، فرمود:
روزه چهره شیطان را سیاه می کند؛
و صدقه کمرش را می شکند؛
و دوستی در راه خدا و یاری بر کار نیکو، ریشه اش را قطع می کند؛
و استغفار رگ اصلی قلبش را می برد».
ص: 36
18- ازدواج در نوجوانی
قال رسول الله(صلّی الله علیه و آله ):
مَا مِنْ شَابٍّ تَزَوَّجَ فِی حَدَاثَهِ سِنِّهِ إِلَّا عَجَّ شَیْطَانُهُ یَا وَیْلَهُ عَصَمَ مِنِّی ثُلُثَیْ دِینِهِ! فَلْیَتَّقِ اللَّهَ الْعَبْدُ فِی الثُّلُثِ الْبَاقِی.(1)
« جوانی نیست که در آغاز جوانی اش ازدواج کند؛ مگر این که شیطان او فریاد می کشد:« وای! وای دو سوم
دینش را از من حفظ کرد. پس باید بنده در یک سوم باقی خدا را ملاحظه کند».
ص: 37
19- تداوم عمل صالح
قال رسول الله(صلّی الله علیه و آله ):
المُداوَمَهُ عَلَی الَخیرِ فَیتَشَعَّبُ مِنه: تَرکُ الفَوَاحِشِ وَ البُعْدُ مِنَ الطَیشِ وَ التَّحَرّجُ وَ الیَقینُ وَ حُبُّ النَّجاۀِ وَ طاعهُ الرَّحمانِ وَ تَعظیمُ البُرهانِ وَ اِجتنابُ الشَّیطانِ وَ اِجابهُ للعدلِ وَ قولُ الحَّقِ، فَبِهَذا ما اَصابَ العاقِلُ بِمُداوَمَهُ الخَیر(1)
«از تداوم کار خوب [این امور]سرچشمه می گیرد: ترک کارهای زشت، دوری از شتاب زدگی و پافشاری، و یقین و دوست داشتن نجات و پیروی[خدای] رحمان، و بزرگد اشت دلیل و دوری از شیطان و پذیرش عدل و سخن حق. پس عاقل، به خاطر مداومت درخیر، به این ها می رسد».
ص: 38
20- پیشگیری در خانواده
وقتی آیه «ای کسانی که ایمان آورده اید خود و خانواده تان را از آتش نگهدارید»، نازل شد، مردم پرسیدند: چگونه خود و خانواده مان را حفظ کنیم؟ امام صادق(علیه السّلام) فرمود:
قال رسول الله(صلّی الله علیه و آله ):
اِعْمَلُوا الْخَیْرَ وَ ذَکِّرُوا بِهِ اَهْلِیکُمْ وَ أَدِّبُوهُمْ عَلَی طَاعَهِ اللَّه.(1)
«کار خیر انجام دهید و به خانواده تان یادآوری کنید و آن ها را بر اطاعت خدا ادب کنید».
ص: 39
21- عبادت
قال علی بن موسی الرضا(علیه السّلام):
وَ لیَکُونَ فِی ذِکْرِ خالِقِهِ وَ القِیامُ بَیْنَ یَدَی رَبَّه زاجراً لَهُ عَنِ المعاصِی وَ عاجزاً مَانِعاً عَنْ أَنْوَاعِ الْفَسَادِ.(1)
« از امام رضا(علیه السّلام) پرسیدند: چرا به نماز خواندن امر شده است؟ فرمود:...و برای این که در یاد کردن خالقش ایستادن در برابر پروردگارش، بازداری از نافرمانی و مانع از انواع فسادها باشد».
ص: 40
22- صله رحم
قال الصادق(علیه السّلام):
إِنَّ صِلَهَ الرَّحِمِ وَ الْبِرَّ لَیُهَوِّنَانِ الْحِسَابَ وَ یَعْصِمَانِ مِنَ الذُّنُوب فَصِلوا اَرحامَکُم و بَرُّوا بِاخوانِکُمْ وَ لَو بِحُسنِ السَّلامِ و رَدِّ الجَوَاب.(1)
« صله رحم و نیکی، حساب را آسان می کنند و ازگناه نگه می دارند، پس صله رحم (پیوندبا خویشان) کنید و به برادرانتان نیکی کنید، هرچند با سلام کردن یا جواب سلام دادن خوب».
ص: 41
23- نماز
قال علی(علیه السّلام):
اَلصَّلاهُ حِصنٌ مِن سَطَواتِ الشَّیطانِ.(1)
«نماز پناهگاهی در برابر یورش های شیطان است».
ص: 42
24- روزه داری
قال رسول الله(صلّی الله علیه و آله ):
الصَّوْمُ جُنَّهٌ مِنَ النَّار.(1)
« روزه سپری در برابر آتش است».
ص: 43
25- حضورعالمان دین
قال الحسن العسکری(علیه السّلام):
عُلماءُ شِیعَتِنا مُرابِطونَ فِی الثَّغرِ الَذِی یَلی إِبلیسُ وَ عفارِیتُهُ یَمنَعُونَهُم عَنِ الخُروجِ عَلی ضُعَفاءِ شیعَتِنا و عن اَن یَتَسَلَّط علیهم ابلیسُ و شیَعتُهُ النّواصِبُ اَلا فَمَن اِنَتَصَبَ لِذلِکَ من شِیعَتِنا کانَ اَفضَلَ مِمَّن جاهَدَ الرُّومَ ... اَلف اَلف مَرَّهٍ لِاَنَّهُ یَدْفَعُ عن اَدیانِ مُحبیّنا و ذلک لَدفَعُ عَن اَبدایِهم.(1)
ص: 44
« علمای شیعیان ما مرزداران در قلمرویی اند که به ابلیس و مزدورانش نزدیک است. از تلاش و اقدام آن ها علیه شیعیان ضعیف ما پیشگیری می کنند و مانع از تسلط ابلیس و پیروان ناصبی اش می شوند.(1)
آگاه باشید هرکس از شیعیان ما چنین آسیبی را بردارد، از مجاهدی که در روم و ... می جنگد، یک میلیون بار بیشتر فضیلت دارد، زیرا اوخطر را از دین های محبان ما باز می دارد و مجاهد در جنگ، خطر را از جسم های آنان دفع می کند».
ص: 45
26- نقش مسجد
قال حسن بن علی(علیه السّلام):
مَنْ أَدَامَ الِاخْتِلَافَ إِلَی الْمَسْجِدِ أَصَابَ إِحْدَی ثَمَانٍ.... کَلِمَهً تَدُلُّهُ عَلَی الْهُدَی أَوْ تَرُدُّهُ عَنْ رَدًی وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیَاءً أَوْ خَشْیَهً.(1)
« هرکسی رفت و آمد به مسجد را تداوم بخشد، به یکی از هشت چیز می رسد: .... کلمه ای که او را به هدایت راهنمایی می کند یا از پستی باز دارد، و ترک گناهان از روی حیا یا ترس».
ص: 46
4. تغییر و نظارت بر رفتارها
اشاره
1-انتخاب صحیح
2-گزینش دوستان
3-محاسبه خودارزیابی
4-خودنظارتی
5-تحمل پذیری
6-آموزش هدف دار
7-دوری ازمحیط گناه
8-پرهیزازغذای حرام
9-دوری ازتمایلات
10-کنترل چشم
11-ترک گناه کوچک
12-مشورت نکردن باحریص
13-پرهیز ازآرزوی دراز
14-دروغ نگفتن
ص: 47
27- انتخاب صحیح
مردی از امام حسن(علیه السّلام)درباره ازدواج دخترش مشورت خواست حضرت فرمود:
زَوَّجها مِن رَجُلٍ تَقیٍّ فَإنَّهُ إِنْ أحَبَّها أَکَرمَها و إِنْ أَبغَضَها لَمْ یَظلِمَها.(1)
« او (دخترت) را به ازدواج مردی تقوا پیشه (خدا را ملاحظه کند) درآور، زیرا اگر [دخترت] را دوست داشته باشد، احترامش می کند و اگر از او ناراحت باشد، به وی ظلم نمی کند».
ص: 48
28- گزینش دوستان
قال علی(علیه السّلام):
قَارِنْ أَهْلَ الْخَیْرِ تَکُنْ مِنْهُمْ وَ بَایِنْ أَهْلَ الشَّرِّ تَبِنْ عَنْهُمْ.(1)
« به اهل خیر نزدیک شو، تا از آن ها شوی و از اهل بدی دور شو تا از آن ها جدا باشی».
ص: 49
29- خود ارزیابی
قال علی(علیه السّلام):
مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ وَقَفَ عَلَی عُیُوبِهِ وَ أَحَاطَ بِذُنُوبِهِ وَ اِسْتَقَالَ الذُّنُوبَ وَ أَصْلَحَ الْعُیُوبَ.(1)
« کسی که از خود حساب بکشد، بر عیب هایش آگاه می شود و بر گناهانش احاطه می یابد و از گناهان توبه و عیب هایش را اصلاح می کند».
ص: 50
30- خود نظارتی
قال الصادق(علیه السّلام):
مَنْ رَعَی عَمَلَهُ عَنِ الْهَوَی وَ دِینَهُ عَنِ الْبِدْعَهِ وَ مَالَهُ عَنِ الْحَرَامِ فَهُوَ مِنْ جُمْلَهِ الصَّالِحِینَ.(1)
«کسی که مراقب قلبش از هوی پرستی و دینش را از بدعت و مالش از حرام باشد، در جرگه صالحان است».
ص: 51
31- تحمل پذیری
قال الباقر(علیه السّلام):
الْجَنَّهُ مَحْفُوفَهٌ بِالْمَکَارِهِ وَ الصَّبرِ، فَمَنْ صَبَرَ عَلَی الْمَکَارِهِ فِی الدُّنْیَا دَخَلَ الْجَنَّهَ وَ الجَهَنَّمُ مَحْفُوفَهٌ بِاللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ، فَمَنْ أَعْطَی نَفْسَهُ لَذَّتَهَا وَ شَهْوَتَهَا، دَخَلَ النَّارَ..(1)
« بهشت با خلاف میل ها و صبر پوشیده شده است، پس کسی که بر سختی ها در دنیا شکیبایی ورزد، وارد بهشت می شود و جهنم به لذت ها و میل ها پیچیده شده است، پس کسی که لذت و شهوت آن را به نفسش عطا کند، وارد جهنم می شود».
ص: 52
32- آموزش هدف دار
قال علی(علیه السّلام):
عَلِّمُوا صِبْیَانَکُمْ مِنْ عِلْمِنَا مَا یَنْفَعُهُمُ اللَّهُ بِهِ لَا تَغْلِبْ عَلَیْهِمُ الْمُرْجِئَهُ بِرَأْیِهَا.(1)
«به کودکانتان، از دانش ما آن چه را که خدا به وسیله اش به آن ها سود رساند، بیاموزید تا مُرجئه (2)با نظرشان به آن ها چیره نشوند».
ص: 53
33- دوری از محیط گناه
قال الصّادق(علیه السّلام):
لَا تَصْحَبُوا أَهْلَ الْبِدَعِ وَ لَا تُجَالِسُوهُمْ فَتَصِیرُوا عِنْدَ النَّاسِ کَوَاحِدٍ مِنْهُمْ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ6 الْمَرْءُ عَلَی دِینِ خَلِیلِهِ وَ قَرِینِهِ.(1)
«با اهل بدعت رفیق نشوید و هم نشینی نکنید وگرنه نزد مردم، مثل یکی از آن هاخواهید شد. رسول خدا(صلّی الله علیه و آله )فرمود: شخص، پیرو دین دوست و هم نشین خود است».
ص: 54
34- پرهیز ازغذای حرام
قال حسین بن علی(علیه السّلام):
کُلّکم عاصٍ لأَمری غیرَ مُستمعٍ قَولی فَقَد مُلِئَت بُطونُکم مِنَ الحَرَامِ وُ طَبَعَ علی قُلوبِکمْ.(1)
«[وقتی امام حسین(علیه السّلام) برای یاران عمربن سعد سخنرانی می کرد، آن ها از شنیدن خوداری کردند. حضرت فرمود:]همه شما از دستور من سرپیچی می کنید، شنونده سخن من نیستید، زیرا شکم هایتان از حرام پرشده است و بر قلب هایتان مُهر زده شده است».
ص: 55
35- دوری از تمایلات
قال علی(علیه السّلام):
اُهْجُرُوا الشَّهَوَاتِ فَإِنَّهَا تَقُودُکُمْ إِلَی رُکُوبِ الذُّنُوبِ وَ التَّهَجُّمِ عَلَی السَّیِّئَاتِ.(1)
«شهوت ها (تمایلات) را رها کنید، زیرا شما را به ارتکاب گناهان و شتاب به بدی ها می کشانند».
ص: 56
36- کنترل چشم
قال علی(علیه السّلام):
نِعمَ صارِفُ الشَّهَواتِ غَضُّ الأَبصارِ.(1)
«بهترین بازدارنده از شهوت ها، فرو بستن چشم ها است».
ص: 57
37- ترک گناه کوچک مقدمه ترک گناه بزرگ
قال علی بن الحسین(علیه السّلام):
اِتَّقُوا الْکَذِبَ الصَّغِیرَ منه وَ الکَبِیرَ فِی کُلِّ جِدٍّ وَ هَزْلٍ، فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذَا کَذَبَ فِی الصَّغِیرِ اجْتَرَی عَلَی الْکَبِیر.(1)
«از دروغ کوچک و بزرگ در هر نوع جدی و شوخی به دور
باشید، زیرا وقتی مرد در امور کوچک دروغ می گوید، به دروغ بزرگ جرات می یابد».
ص: 58
38- مشورت نکردن با حریص
قال علی(علیه السّلام):
لَا تُدْخِلَنَّ فِی مَشوَرَتِکَ حَرِیصاً؛ یُزَیِّنُ لَکَ الشَّرَّهَ بِالْجَوْر.(1)
«[ای مالک اشتر]حریص را در مشورت خود وارد نکن، زیرا تمایل به ستم را برای تو می آراید».
ص: 59
39- پرهیز ازآرزوی دراز
قال علی(علیه السّلام):
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمُ اثْنَانِ؛ اتِّبَاعُ الْهَوَی وَ طُولُ الْأَمَلِ فَأَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَی فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَیُنْسِی الْآخِرَهَ.(1)
«ای مردم! ترسناک ترین چیزی که از آن بر شما می ترسم دو چیز است؛ پیروی هوی و هوس وآرزوی دراز؛ زیرا پیروی هوی از حق باز می دارد و درازی آرزو، آخرت را از یاد می برد».
ص: 60
40- دروغ نگفتن
قال رسول الله(صلّی الله علیه و آله ):
إِیَّاکُمْ وَ الکِذْبَ فَإِنَّ الْکَذِبَ یَهْدِی إِلَی الْفُجُورِ وَ الْفُجُورَ یَهْدِی إِلَی النَّارِ.(1)
«از دروغ بپرهیزید، زیرا دروغ به فجور می کشاند و فجور به آتش راهنمایی می کند».
ص: 61
فهرست منابع
1. میزان الحکمه، محمد محمدی ری شهری، مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی، «قم»، 1403 ه-.ق، 1362 ه-. ش
2.کافی، ابی جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1367، ج سوم.
3. بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، دارالکتاب الاسلامیه، تهران،1374 ش، چ سوم.
4. صحیفه سجادیه، نشر الهادی، قم، 1376 ه-.ش.
5. غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد بن محمد تمیمی، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1373ه-.ش، چ چهارم و نسخه های دیگر.
6. تحف العقول من آل الرسول، ابن شعبه حرانی، مؤسسه نشر اسلامی، 1421ش، ج ششم.
7. مستدرک وسائل و مستنبط المسائل، حسین نوری، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1407 ه-.ق.
8. وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، محمد بن الحسن حرّ عاملی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1391، ه-.ق.
9. احتجاج، طبرسی.
10. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین، موسسه انتشارات شاکر، 1379 ش، چ اول.
11. کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، علاء الدین علی متقی هندی، مؤسسه الرساله، بیروت، 1405ه-.ق، چ پنجم.
12. من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413ه-.ق.
برگرفته شده از: أربعینات chelhadith.ir