به گزارش خبرنگار مهر، سومین همایش بزرگداشت روز تاریخ نگاری انقلاب اسلامی ظهر امروز دوشنبه ۲۹ بهمن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
یکی از موضوعات مطرح شده در این نشست هوش مصنوعی وتاریخ نگاری، روایتگری انقلاب اسلامی در فضای مجازی و رسانه‌های نوین بود.
علیرضا انتهایی پژوهشگر کتابداری در سخنانش در این‌مراسم درباره فناوری و تاریخ نگاری گفت: امروز به نقش بی‌بدیل هوش مصنوعی در تحلیل و بررسی اسناد تاریخی خواهیم پرداخت.
مرکز اسناد حوزه در سال‌های اخیر تجربه‌های ارزشمندی در این زمینه کسب کرده و اکنون تحولات این حوزه را با شما به اشتراک می‌گذاریم.
تاریخ‌نگاری که همواره بر پایه تحلیل اسناد و مدارک استوار بوده، اکنون با ابزاری توانمند به نام هوش مصنوعی روبروست؛ ابزاری که نه‌تنها سرعت تحلیل داده‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه خطاهای انسانی را نیز کاهش داده و با بهره‌گیری از روش‌های پیشرفته، چالش‌های قدیمی دسترسی به داده‌های حجیم را مدیریت می‌کند.
وی درباره توانایی‌های هوش مصنوعی گفت: هوش مصنوعی توانایی استخراج خودکار فراداده‌ها و اطلاعات کلیدی اسناد را دارد و می‌تواند هزاران سند تاریخی را به‌طور دقیق دسته‌بندی کرده و اطلاعات آن‌ها را به پایگاه‌های داده‌ای اضافه کند.
یکی دیگر از قابلیت‌های برجسته هوش مصنوعی، جستجوی متنی هوشمند است که به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا کلمات یا عبارت‌های مورد نظر خود را در میان حجم عظیمی از اسناد بیابند.
همچنین فناوری تبدیل گفتار به متن، فایل‌های صوتی نظیر مصاحبه‌ها و جلسات تاریخی را به محتوای متنی و قابل جستجو تبدیل می‌کند که این امر به حفظ تاریخ شفاهی کمک شایانی می‌کند.
از طرف دیگر، فناوری تشخیص نوری (OCR) نیز امکان دیجیتالی کردن اسناد قدیمی حتی دست‌نوشته‌های تاریخی را فراهم آورده است.
تفاسیر عمیق، تحلیل داده‌ها و درک مفاهیم تاریخی
این‌پژوهشگر در ادامه گفت: با این حال باید توجه داشت که هوش مصنوعی تنها یک ابزار است؛ تفاسیر عمیق، تحلیل داده‌ها و درک مفاهیم تاریخی همچنان وظیفه پژوهشگران متعهد است.
تلفیق توانایی‌های هوش مصنوعی با دانش تخصصی انسان می‌تواند به شفاف‌سازی تاریخ، رفع ابهامات گذشته و پیشگیری از تکرار خطاهای تاریخی منجر شود.
بنابراین، استفاده از هوش مصنوعی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی برای پیشرفت مطالعات تاریخی آینده است.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی نمونه‌ای ارزشمند از این هم‌افزایی را نشان داده است.
این مرکز تاکنون بیش از ۸۰۰ هزار نسخه از پروژه‌های ۱۷۰ سال اخیر کشور، ۸۰ میلیون گزارش و خبر از سایت‌های داخلی، کتابخانه دیجیتالی با متن کامل بیش از ۵۰ هزار کتاب معاصر، پنج میلیون برگ سند از دستگاه‌های امنیتی و قضائی پس از انقلاب و نیز صدها هزار مقاله خارجی ترجمه‌شده مربوط به ایران را گردآوری کرده است.
فناوری هوش مصنوعی این اطلاعات گسترده را قابل جستجو و تحلیل کرده است که سبب تسهیل تولید محتوا در زمینه تاریخ انقلاب اسلامی شده است.
انتهایی در پایان گفت: گرچه هنوز ظرفیت‌های گسترده‌ای برای گسترش بهره‌گیری از فناوری وجود دارد، اما هم‌افزایی میان مراکز پژوهشی، اسنادی و دانش‌بنیان در آینده نزدیک می‌تواند شکاف کنونی را پر کرده و تحقیقاتی غنی‌تر و مستندتر ارائه دهد.
این ابزارها نه‌تنها زمان را بهینه‌تر استفاده می‌کنند، بلکه محتوای مورد نیاز برای تولیدات فرهنگی و آموزشی را نیز با سرعت بالا فراهم می‌آورند.
آینده پژوهش تاریخی با چنین ابزارها و همکاری‌هایی روشن‌تر خواهد بود.
نقش رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی در تاریخ‌نگاری
حسن محمدی دیگر سخنران این مراسم بود که درباره نقش رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی در تاریخ‌نگاری گفت: در حوزه حافظه تاریخی، پژوهش‌های زیادی انجام شده است.
حافظه تاریخی چگونه شکل می‌گیرد، چگونه تحریک می‌شود و چگونه حفظ می‌شود؟
نظریات مختلفی در این زمینه وجود دارد که در اینجا مجال بحث درباره آن‌ها نیست.
اما آنچه مهم است، این است که بدانیم حافظه تاریخی ملت‌ها امروزه بیش از هر چیز تحت تأثیر رسانه‌هاست.
در گذشته، بحث‌ها دور کرسی‌ها، کلاس‌ها و مکتب‌خانه‌ها شکل می‌گرفت، اما امروز به طور جدی تحت تأثیر رسانه‌ها قرار گرفته‌ایم.
امروز باید به این موضوع بپردازیم که چه کاری از دست ما برمی‌آید.
تصور من این است که وظیفه اصلی در این حوزه بر عهده ماست؛ یعنی سرداران، پژوهشگران و تاریخ‌نگاران انقلاب اسلامی.
ما نمی‌توانیم از دوستان فنی، مهندسی یا سایر حوزه‌ها انتظار داشته باشیم که به این موضوع بپردازند.
این وظیفه ماست که حافظه تاریخی را حفظ و تقویت کنیم.
وی افزود: با ورود اینترنت به ایران در حدود ۳۰ سال پیش، باید سریع‌تر به این موضوع می‌پرداختیم.
اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد و امروز با حجم عظیمی از اطلاعات مواجه هستیم که نیازمند مدیریت و تحلیل هستند.
در حوزه رسانه، پژوهش‌های قابل اعتنای کمی انجام شده است.
حتی شبهات و بحث‌هایی که در فضای مجازی مطرح می‌شود، اغلب فاقد محتوای علمی و پژوهشی است.
این موضوع نشان‌دهنده بی‌اعتنایی به اهمیت رسانه در تاریخ‌نگاری است.
این‌پژوهشگر در ادامه به وضعیت فعلی رسانه‌های داخلی و خارجی اشاره کرد و گفت: در فضای اینستاگرام، تلگرام و سایت‌های اینترنتی، وضعیت ما چندان مطلوب نیست.
در حالی که مستندهای تاریخی ما وضعیت بهتری دارند، اما در حوزه تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی، با چالش‌های جدی مواجه هستیم.
برای مثال، در اینستاگرام، بیش از ۵۰ پیج مرتبط با تاریخ انقلاب اسلامی وجود دارد، اما تعداد اعضای این صفحات در مقایسه با صفحات معاند و عامه‌پسند، بسیار کمتر است.
نسبت ما به جریانات غیرانقلابی در اینستاگرام حدود ۱ به ۱۶ است.
در حوزه نشریات نیز وضعیت چندان بهتر نیست.
با وجود نشریات متعدد، تنها یک نشریه تخصصی در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی داریم که به صورت پژوهشی فعالیت می‌کند.
این در حالی است که حجم عظیمی از اسناد و مدارک تاریخی در اختیار ماست، اما این اسناد به درستی در رسانه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
چالش‌ها و راهکارها
محمدی چالش‌های اصلی این‌حوزه را این‌گونه برشمرد: عدم ارتباط مناسب بین اسناد تاریخی و رسانه‌ها: حجم عظیمی از اسناد تاریخی وجود دارد که هنوز فرآوری نشده‌اند و به دست تولیدکنندگان محتوا نرسیده‌اند، کمبود آموزش و سواد رسانه‌ای: بسیاری از فعالان حوزه تاریخ در فضای مجازی، آموزش‌های لازم را ندیده‌اند و صرفاً بر اساس دغدغه‌های شخصی فعالیت می‌کنند، عدم انسجام شبکه‌های انقلابی: بین نهادهای مختلف، از صدا و سیما تا سایر مراکز، هماهنگی لازم وجود ندارد، کمبود قوانین حمایتی: در بسیاری از کشورها، قوانین حمایتی و بازدارنده برای فعالیت‌های رسانه‌ای وجود دارد، اما در ایران این قوانین یا وجود ندارند یا به درستی اجرا نمی‌شوند.
وی در ادامه راهکارها و اقدامات مورد نظرش را به این‌ترتیب بیان کرد: فرآوری و انتشار اسناد تاریخی: اسناد تاریخی باید به شکلی مناسب فرآوری و در اختیار تولیدکنندگان محتوا قرار گیرند، تقویت سواد رسانه‌ای: آموزش‌های لازم در حوزه سواد رسانه‌ای باید در اختیار فعالان این حوزه قرار گیرد.
ایجاد انسجام بین نهادها: نهادهای مختلف باید با هماهنگی بیشتری فعالیت کنند تا بتوانند در مقابل جریانات معاند ایستادگی کنند.
تصویب قوانین حمایتی: قوانینی باید تصویب شود که از فعالان حوزه تاریخ و رسانه حمایت کند و مانع از فعالیت‌های خیانت‌آمیز شود.
این‌پژوهشگر در پایان گفت: باید تأکید کنم انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن، از جمله نقش بسیج و شهدا، توسط مردم و نهادهای مردمی شکل گرفته است.
بنابراین، برای مقابله با حجم عظیم تبلیغات منفی که از سوی منافقین، اسرائیل و بازماندگان رژیم پهلوی انجام می‌شود، باید به مردم و نهادهای مردمی اتکا کنیم.
اتکای صرف به نهادهای دولتی هرگز به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.