شورای فرهنگ عمومی کشور روز سیزده شهریور را به عنوان روز مردم شناسی (یا به قول ما نسل جوان این علم، روز انسان شناسی) تعیین کرد و از سال ۱۳۹۳، این روز در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید. این خبر را دکتر ابراهیم فیاض، دانشیار گروه انسان شناسی دانشگاه تهران و عضو شورای فرهنگ عمومی، چند هفته پیش به من داد. آفرین ها باد بر کسانی که از پیش در این راه تلاش کردند و قدردانی ویژه از دکتر فیاض عزیز که قطعاً حضور و پیگیری های وی در به ثمر رسیدن این امر مبارک، مهم و موثر بوده است. اکنون فرصتی مهم برای ما انسان شناسان است که قدر این عرصه گشوده شده را بدانیم؛ بنابراین مجددا روز مردم شناسی مبارک.

روز مردم شناسی ، فرصتی است تا در مورد چالش ها و چشم اندازهای انسان شناسی بیشتر تأمل کنیم. هم اکنون گروه انسان شناسی جهاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در حال برنامه ریزی نشستی در مهر ماه با حضور پیشکسوت ها و اساتید جوان انسان شناسی است تا در آن جلسه هم روز مردم شناسی گرامی داشته شود و هم در باب وضعیت دانش انسان شناسی در ایران و مسائل آن بحث درگیرد. به بهانه روز مردم شناسی ، فرصت را غنیمت شمرده و در پی آن شدم تا بخشی از دغدغه ها و مسائل دانش انسان شناسی را با انسان شناسان عزیز ایران مطرح کنم.

دانش انسان شناسی ایران رنج های بسیار و آسیب های بسیاری کشیده است. بزرگان و پیشکسوت های بسیاری کوشیده اند تا این پیکره را با چنگ و دندان و با تمام وجود برای ما نسل جوان نگهدارند. این عزیزان، همت عظیمی به خرج داده اند و ما مدیون آنها هستیم. با همه این تلاش های ارزشمند، باید پرسید چرا دانش انسان شناسی با وجود سابقه ای زیاد در ایران و ضرورت اساسی آن برای کشور، تا کنون آنچنانکه باید به اهداف خود نرسیده است. چرا در کشوری که تنوع فرهنگی و مسائل فرهنگی در موقعیت های توسعه ای به شدت نیاز به بررسی و تحلیل دارند، دانش این موضوعات یعنی انسان شناسی جایی نیافته است. وضعیت انسان شناسی در ایران مطلوب نیست: گویی که انسان شناسی کم رنگ است؛ گویی که چندان جدی گرفته نمی شود؛ گویی که فهم و درک چندان درستی از آن وجود ندارد؛ گویی که «انسان شناس بودن» خیلی مهم نیست؛ گویی که روحی جمعی در «صنف انسان شناسان» وجود ندارد؛ گویی که ما انسان شناسان از هم دوریم و همدیگر را درک نمی کنیم؛ و گویی که باید فکری برای انسان شناسی کرد.

دانش انسان شناسی چقدر در دانشگاه ها و نهادهای مختلف سراسر جهان عزیز و گرامی است و چقدر اهمیت و جایگاه کلیدی دارد. چقدر این دانش جذاب و پرشور است و انسان شناسان غوطه ور لذت اند. چه آثار عظیم و مجلات شگفتی منتشر می شوند. چه بنیادها و انجمن های گسترده ای در جهان برای انسان شناسی وجود دارد، مثل بنیاد ونر گرن. چه نظریه های تأثیرگذاری از میدان های انسان شناسان طلوع کرده اند.