محیط زیست در قرآن و روایات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
 

---

کلیدواژه: محیط زیست، قرآن مجید، روایات، نظام احسن، اعمال، فساد، تقوا، فضای سبز.

پرسش: در صورت امکان، آیات و روایاتی را در مورد محیط زیست همراه با ترجمه و منبع و سند، بیان کنید.

پاسخ: واژه محیط زیست در سؤال بسیار کلیدی و کاربردی است و در عرصه‌های گونا‌گون قابل بحث و قابل تقسیم است. در این نوشتار به علت اختصار، به ذکر چند آیه و روایت بسنده می‌شود.
   

---

مسئله محیط زیست در برخی آیات قرآن بیان شده است:
 

۱.۱ - نظام احسن بودنِ محیط زیست

قرآن کلّ نظام هستی از جمله محیط زیست را نظام احسن معرفی می‌کند:

« لذی احسن کلّ شیء خلقه»؛ «او همان کسى است که هر چه را آفريد، نيکو آفريد».
 

۱.۲ - تأثیر اعمال فسادآلود

قرآن کریم هم‌چنین اعمال فسادآلود انسان را در تخریب محیط زیست مؤثر می‌داند:

«و ظهر الفساد فی البرّ و البحر بما کسبت ایدی الناس لیذیقهم بعض الذی عملو لعلهم یرجعون»؛ «فساد در خشکی و دریا به خاطر کارهایی که مردم انجام داده‌اند آشکار شد، خداوند می‌خواهد نتیجه بعضی از اعمال آنها را به آنها بچشاند، شاید (به سوی حق) باز گردند».
 

۱.۳ - تأثیر تقوا

هم‌چنین تقوای انسان را در آبادانی محیط زیست مؤثر می‌داند:

«و لو انَّ اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السّماء و الارض...»؛ «و اگر مردمی که در شهرها و آبادی‌ها زندگی دارند ایمان بیاورند، و تقوا پیشه کنند برکات آسمان‌ها و زمین را بر آنها می‌گشاییم».
واضح است یکی از مصادیق این آیه، آبادی محیط زیست می‌باشد.
 

---

در این‌جا به برخی روایات درباره محیط زیست اشاره می‌کنیم:
 

۲.۱ - نقش فضای سبز

پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در مورد نقش فضای سبز در محیط زیست می‌فرمایند:

«ثلاث یجلین البصر، النظر اِلیَ الخضرة و اِلیَ الماءِ الجاری و اِلی الوجه الحسن»؛ «سه چیز است که پایه‌ روشنی دیده‌اند: نگاه به سبزه و به آب روان و به روی نیکو».
 

۲.۲ - آلوده کردن محیط زیست

در جای دیگر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) پیرامون آلوده کردن محیط زیست فرمودند:

«ثلاث ملعونٌ فی فعلینّ: المتغوط ظلّ النزال و المانع الماء المتناب و سادّ الطریق الملوک»؛ «سه گروهند که در اثر سه کار ناروا مورد لعنت خداوند هستند:

۱. کسی که مکان عمومی، سایه‌بان‌ها، پارک‌ها، محل نزول مسافران و ... را آلوده کند؛
۲. کسی که آب نوبه‌ای را به غصب ببرد؛ یعنی رعایت نوبت نکند؛
۳. کسی که سدّ مَعْبر کند و مانع عبور عابران شود.
 

۲.۳ - عوامل زندگی گوارا

امام صادق (علیه‌السلام) هم فرموده است:

«لا تطيب السكنى إلا بثلاث: الهواء الطيب، والماء الغزير العذب و الارض الخوارة»؛ «زندگی بدون احراز سه عامل حیاتی گوارا نیست: ۱. هوای پاک؛ ۲. آب فراوان و گوارا؛ ۳. و زمین حاصل‌خیز و قابل کشت و زرع».
 

---

در پایان بیان می‌شود که: اولاً آیات و راویات فراوان، آن هم در عرصه‌های گوناگون در این راستا وجود دارد که به علت اختصار به همین چند محور بسنده می‌شود؛ ثانیاً از همه‌ معصومین (علیهم‌السلام) در این راستا روایت وجود دارد که در این نوشتار از بعضی از معصومین (علیهم‌السلام) روایت شده است.
 

---

۱. دانش ایمنی در اسلام، مرتضی رضوی.
۲. انتظار بشر از دین، آیت‌الله جوادی آملی.
 

---

۶ - منبع

[ویرایش]