کمال در احادیث

كمال

امام على عليه السلام :

العاقِلُ يَطلُبُ الكَمالَ ، الجاهِلُ يطلُبُ المالَ .

دانا، طالب كمال است و نادان جوياى مال.

امام على عليه السلام :

الإنسانُ عَقلٌ و صُورَةٌ ، فَمَن أخطَأهُ العَقلُ و لَزِمَتهُ الصُّورَةُ لم يكنْ كامِلاً و كانَ بمَنزِلَةِ مَن لا رُوحَ فيهِ ، و مَن طَلَبَ العَقلَ المَتَعارَفَ فَلْيَعرِفْ صُورَةَ الاُصولِ و الفُضولِ ، فإنَّ كثيرا مِن النّاسِ يَطلُبونَ الفُضولَ و يَضَعونَ الاُصولَ ، فَمَن أحرَزَ الأصلَ اكتَفى بهِ عنِ الفَضلِ ···و أصلُ الاُمورِ في الدِّينِ أن يَعتَمِدَ علَى الصَّلواتِ و يَجتَنِبَ الكبائرَ ، و ألزَمْ ذلكَ لُزومَ مالا غِنى عَنهُ طَرفَةَ عَينٍ، و إن حُرِمْتَهُ هُلكٌ ، فإن جاوَزَتهُ إلَى الفِقهِ و العِبادَةِ فهُو الحَظُّ .

انسان، خردى است و صورتى. پس، هركه خرد از او دور شود و صورت همراهش گردد، كامل نيست و به مانند پيكرى بى جان است و هر كه جوياى خرد متعارف باشد، بايد صورت اصول و زوايد (فروع) را بشناسد؛ زيرا بسيارى از مردم دنبال فروع (زوايد) مى روند و اصول را رها مى كنند. پس، هر كه اصل را به دست آورد، از فرع بى نياز مى شود···اصلِ امور در دين، تكيه كردن به نمازها و دورى كردن از گناهان كبيره است، پس پاى بند آن باش، مانند پاى بندى به چيزى كه چشم برهم زدنى از آن بى نيازى نيست و اگر از آن محروم شوى به هلاكت درافتى و اگر آن را توأم با فهم و عبادت انجام دهى، بهره مند شوى.

نقش آگاهى از نقص، در رسيدن به كمال

امام على عليه السلام :

ما نَقَّصَ نفسَهُ إلاّ كامِلٌ .

خود را ناقص نشمرد، مگر شخص كامل.

امام على عليه السلام :

مِن كمالِ الإنسانِ و وُفورِ فَضلِهِ استِشعارُهُ بنفسِهِ النُّقصانَ .

آگاهى انسان از ناقص بودنش، نشانه كمال و فراوانى فضل اوست.

امام على عليه السلام :

الكمالُ في الدُّنيا مَفقودٌ .

كمال، در دنيا ناياب است.

امام على عليه السلام ـ در شعرى منسوب به ايشان ـ فرمود :

أَتَمُّ النّاسِ أَعْلَمُهُم بِنَقصِهْ

و أَقمَعُهُم لِشَهوَتِهِ و حِرْصِهْ

كاملترين مردم، كسى است كه از نقص خويش آگاهتر است

و شهوت و آزمندى خود را بيشتر سركوب مى كند.

فلا تَستَغْلِ عافِيَةً بشيءٍ

و لا تَستَرخِصَنْ داءً لِرُخْصِهْ .

عافيت را، به هيچ بهايى مفروش

و هيچ دردى را، هر چند ناچيز باشد، دست كم مگير

زنان كامل

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كَمُلَ مِن الرِّجالِ كثيرٌ ، و لم يَكمُلْ مِن النِّساءِ إلاّ أربَعٌ : آسِيَةُ بِنتُ مُزاحِمٍ امرأةُ فِرعَونَ ، و مَريمُ بِنتُ عِمرانَ ، و خَديجَةُ بِنتُ خُوَيلِدٍ ، و فاطِمَةُ بِنتُ مُحمّدٍ صلى الله عليه و آله .

از مردها شمار زيادى به كمال رسيده اند، اما از زنان تنها چهار تن به كمال رسيدند: آسيه دختر مزاحم، [همان ]همسر فرعون، مريم دختر عمران، خديجه دختر خويلد و فاطمه دختر محمّد صلى الله عليه و آله .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أفضَلُ نِساءِ أهلِ الجَنّةِ: خَديجَةُ بِنتُ خُوَيلدٍ ، و فاطِمَةُ بِنتُ محمّدٍ صلى الله عليه و آله ، و مَريمُ بِنتُ عِمرانَ ، و آسِيَةُ بِنتُ مُزاحِمٍ امرأةُ فِرعَونَ .

برترين زنان بهشت، خديجه دختر خويلد است و فاطمه دختر محمّد صلى الله عليه و آله و مريم دختر عمران ، آسيه دختر مزاحم و [همان] همسر فرعون.

عوامل رسيدن به كمال

بحار الأنوار :

أقبَل العبّاسُ ذاتَ يومٍ إلى رسول اللّه صلى الله عليه و آله و كانَ العبّاس طُوالاً حَسَنَ الجِسمِ فلمّا رآهُ النّبيُّ صلى الله عليه و آله تَبَسَّمَ إليهِ و قالَ : يا عَمِّ ، إنّكَ لَجَميلٌ! فقالَ العباسُ : ما الجَمالُ بالرجُلِ يا رسولَ اللّه ِ ؟ قالَ : بصَوابِ القَولِ بالحقِّ. قالَ : فما الكمالُ ؟ قالَ : تَقوَى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ و حُسنُ الخُلُقِ .

روزى عباس [بن عبد المطلّب ]پيش پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد . چون عباس مردى بلند قامت و خوش اندام بود حضرت به او تبسمى كرد و فرمود: اى عمو! تو زيبا هستى! عباس گفت: اى رسول خدا! زيبايى مرد به چيست؟ پيامبر فرمود: به درست گفتن سخن حق. گفت: كمال چيست؟ فرمود: پروا داشتن از خداوند عزّ و جلّ و خوش خويى.

امام على عليه السلام :

كمالُ الرجُلِ بسِتِّ خِصالٍ : بِأصغَرَيهِ ، و أكبَرَيهِ ، و هيئَتَيهِ ؛ فأمّا أصغراهُ فقَلبُهُ و لِسانُهُ ، إن قاتَلَ قاتَلَ بجَنانٍ ، و إن تَكَلَّمَ تَكَلَّمَ بلِسانٍ ، و أمّا أكبَراهُ فعَقلُهُ و هِمَّتُهُ ، و أمّا هَيئَتاهُ فمالُهُ و جَمالُهُ .

كمال مرد به شش خصلت است: به دو عضو كوچك او و دو شى ء بزرگش و دو هيئت او. دو عضو كوچك او دل و زبان اوست؛ اگر بجنگد ، با دلش مى جنگد و اگر سخن بگويد، با زبانش سخن مى گويد. دو عضو بزرگ او، خرد و همّت اوست و دو هيئت او مال و جمال اوست.

امام على عليه السلام :

الكمالُ في ثلاثٍ : الصَّبرُ علَى النَّوائبِ ، و التَّورُّعُ في المَطالِبِ ، و إسعافُ الطّالِبِ .

كمال در سه چيز است: شكيبايى در برابر مصائب، پارسايى در خواهشها و خواستها و كمك كردن به كمك خواه.

امام على عليه السلام :

بالعَقلِ كمالُ النفسِ ، بالمُجاهَدَةِ صَلاحُ النفسِ .

با خرد است كه نفْس به كمال مى رسد، با جهاد [نفس] است كه نفْس ساخته مى شود.

امام على عليه السلام :

كمالُ المَرءِ عَقلُهُ ، و قيمَتُهُ فَضلُهُ .

كمال آدمى، خرد اوست و ارزش او، فضل اوست.

امام على عليه السلام :

كمالُ الإنسانِ العَقلُ .

كمال انسان، خرد است.

امام باقر عليه السلام :

الكمالُ كُلُّ الكمالِ التَّفقُّهُ في الدِّينِ ، و الصَّبرُ علَى النّائبَةِ ، و تَقديرُ المَعيشةِ .

كمال حقيقى، همان فهمِ در دين و شكيبايى در برابر بلاى سخت و اندازه نگه داشتن در معيشت است.

ويژگى انسان كامل

امام على عليه السلام :

إذا كانت مَحاسِنُ الرجُلِ أكثَرَ مِن مَساوِيهِ فذلكَ الكامِلُ (التَّكامُلُ) ، و إذا كانَ مُتساوِيَ المَحاسِنِ و المَساوِي فذلكَ المُتَماسِكُ ، و إن زادَت مَساويهِ على مَحاسِنِهِ فذلكَ الهالِكُ .

هر گاه خوبيهاى آدمى از بديهاى او بيشتر باشد، او كامل است و هر گاه خوبيها و بديهايش برابر باشد، او خود را [از هلاكت] نگه داشته و اگر بديهايش بيشتر از خوبيهايش باشد، او هلاك شده است.

امام على عليه السلام :

الكامِلُ مَن غَلَبَ جِدُّهُ هَزلَهُ .

انسان كامل، كسى است كه جدّى او بر شوخى اش چيره باشد.

امام على عليه السلام :

مِن كمالِ المَرءِ تَركُهُ ما لا يَجمُلُ بهِ

از كمال آدمى است كه آنچه را زيبنده او نيست فرو گذارد.

امام على عليه السلام :

تَسَربَلِ الحَياءَ و ادَّرِعِ الوَفاءَ و احفَظِ الإخاءَ و أقلِلْ مُحادَثَةَ النِّساءِ ، يَكمُلْ لكَ السَّناءُ .

جامه شرم بپوش و زره وفادارى به تن كن و برادرى را نگه دار و با زنان كم سخن گوى، تا بلند مرتبگى تو كامل شود.

امام صادق عليه السلام :

ثلاثُ خِصالٍ مَن رُزِقَها كانَ كامِلاً : العَقلُ ، و الجَمالُ ، و الفَصاحةُ

سه خصلت است كه به هر كس روزى شود كامل است: خردمندى، زيبايى و شيوا سخنى.