می‌پرسند: چرا نباید آرایش کنیم و به خود برسیم؟ مگر خوش‌لباس بودن گناه است؟!

در پاسخ گوییم: اسلام با خوش‌لباس بودن و حتی آرایش مخالف نیست، چنان که می‌فرماید:

﴿قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اَللّٰهِ اَلَّتِی أَخْرَجَ لِعِبٰادِهِ...﴾ (سوره اعراف، آیه 32)

... بگو زیورهایى را که خدا براى بندگانش پدید آورده چه کسى حرام گردانیده؟!...

 اما اصل مهم آن است که برای چه کسی؟ در کجا؟ و چگونه؟

اسلام نه تنها به پیراستگی و آشکار کردن زینت را جایز می‌شمرد، بلکه حتی به آن در برابر همسر ارزش و بهاء خاص می‌دهد؛ اما در مقابلِ غیر محارم این کار را غیرمجاز و ناپسند و گناه می‌داند. خداوند در آیه 31 سوره مبارکه نور می‌فرماید:

﴿... وَ لاٰ یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّٰ لِبُعُولَتِهِنَّ...﴾ ( در پرسش «منظور از زینت مخصوص بانوان چیست؟» توضیح کامل این بخش از آیه آمده است.)

و پیامبر (ص) نیز می‌فرمایند:

اِنَّ خَیرَ نِسائُکُمُ... المُتَبَرِّجَةُ مَعَ زَوجِها، الحِصانُ عَلى غَیرِهِ ... ( کافى، کلینی، ج5، ص324، ح1؛ وسائل الشیعة (الإسلامیة)، حر عاملی، ج14، ص14؛ الفصول المهمة فی أصول الأئمة، حر عاملی،ج3، صص393-392)

بهترین زنانتان... آن زنی است که براى شوهرش خودآرایى مى‌کند و از غیر او خود را محفوظ نگه مى‌دارد ... .

نکته جالب این است که اسلام نه تنها آرایش زن برای همسرش را ستوده، بلکه نسبت به آن بسیار سفارش نموده است و آن را حقوق شوهر بر زن تلقی می‌نماید؛ نمونه آن روایت زیر است:

ابی عَبدِالله (ع) قَال: جَاءَت اِمرَاةٌ إلی رَسولِ اللّهِ (ص) فَقالَت: یَا رَسُول اللّه مَا حَقُّ الزوجِ عَلی المرأة؟ قَال اَکثَرُ مِن ذلک، فَقالَت فَخَبّرنی عَن شَیء مِنهَ فَقالَ: ... وَ عَلیها أن تَطَیب بِاطیبِ طَیبِها وَ تَلبَّسَ أحسَنَ ثیابِها وَ تَزَیَّنَ بأحسَنِ زینَتِها وَ تَعرِض نَفسَها عَلَیهِ غُدوَةٌ وَ عَشِیةٌ وَ... (الکافی، کلینی، ج5، ص508، ح7؛ جامع احادیث الشیعة، طباطبایی بروجردی، ج20، ص220؛ جامع المدارک، خوانساری، ج4، ص435-434)

بعضی از راویان حدیث از امام صادق (ع) نقل می‌کنند؛ زنی نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله! حق مرد بر همسرش چیست؟ فرمودند: زیاد است! عرض کرد: بخشی از آن را برایم بیان کنید. فرمودند:... زن باید برای همسرش خود را به خوش‌بوترین عطرهایی که دارد، خود را معطر کند و زیباترین لباس‌هایش را بپوشد و خود را به بهترین زینت‌هایش آراسته نماید و صبح و شام خود را بر او عرضه کند و... .

در روایت دیگر ابن محبوب از امام باقر (ع) نقل می‌کند که فرمودند:

لا یَنبغِی لِلمرَأةِ اَن تُعطِّلَ نَفسَها وَ لُو تُعَلِّقُ فِی عُنُقِها قِلادَةَ ( الکافی، کلینی، ج 5، ص 509، ح2؛ و با اندکی تفاوت در: بحار الانوار، مجلسی، ج100، ص260)

سزاوار نیست زنان خود را از آراستن در مقابل همسر محروم نماید، هر چند به آویختن گردنبندی باشد.

علامه مرتضی مطهری می‌نویسند:

شرافت زن تقاضا می‌کند که هنگامی که از خانه بیرون می‌رود متین، سنگین و باوقار باشد؛ در طرز رفتار و لباس پوشیدنش هیچ گونه عمدی که باعث تحریک و تهییج شود به کار نبرد؛ عملاً مرد را به سوی خود دعوت نکند؛ زباندار لباس نپوشد؛ زباندار راه نرود؛ زباندار و معنی دار به سخن خود آهنگ ندهد؛ چه آنکه گاهی اوقات ژست‌ها سخن می‌گویند؛ راه رفتن انسان سخن می‌گوید؛ طرز حرف زدنش یک حرف دیگری می‌زند. ( فلسفه حجاب، مطهری، ص93)

ما در اجتماع زندگی می‌کنیم. افراد جامعه همه نسبت به هم مسئولند. چنان‌که در روایت از رسول اکرم (ص) هم آمده است:«کُلکُم راعٌ وَ کُلکُم مَسئولٌ عَن رَعیَتِه (بحار الانوار، مجلسی، ج72، ص38؛ صحیح البخاری، ج1، ص215)، از این رو هیچ یک نمی‌توانیم بگوییم «من دلم می‌خواهد آرایش کنم»، «و با این مدل لباس خاص در جامعه حضور یابم! و یا... .»

قطعاً نحوه پوشش و پیرایش هر فرد در اجتماع روی افراد دیگر آن جامعه اثر می‌گذارد. این موضوع را می‌توان با مثالی روشن‌تر نمود:

فرض کنید اگر دو عدد شیرینی داشته باشیم که از نظر کیفیت و طمع و مزه یکسان باشند؛ اما یکی را با خامه و میوه‌های رنگی، شکلات و ترافل تزیین کرده‌ایم و دیگری را ساده و بدون تزیین عرضه کرده‌ایم. حال، افراد ظاهربین از دیدن کدام یک از دو شیرینی لذت می‌برند و کدامین را انتخاب خواهند کرد؟! به طور مسلم شیرینی تزیین شده توجه آنان را جلب می‌کند. پس چطور از بعضی مردان ظاهر بین خلاف این امر را انتظار داریم؟! به نظر شما اغلب مردان کدام خانم را نگاه می‌کنند؟ آن که خودش را مانند شیرینی خامه‌ای درست کرده، یا بانویی که ظاهری ساده و آراسته دارد؟! آیا این مرد به سمت زنان زیبا، آرایش کرده، طناز و خوش برخورد - که با عشوه و ناز حرف می‌زنند- و با لباس‌های زیبای محرک کشیده می‌شود، یا به سمت چهره تکراری و خسته همسرش که روزی سخت را در خانه با بچه‌ها و یا در محیط کار گذرانده است؟ آیا می‌تواند به همسرش وفادار باشد و پایبند یک زندگی و مشکلاتش گردد؟ و یا فرد مجرد آیا دیگر زیر بار ازدواج و قیودات آن می‌رود؟ و آیا این انگیزه ایجاد نخواهد شد که فرد وقت بیشتری را با زنان این‌چنانی بگذراند؟ آیا مرد متأهل همسر خود را با آنان مقایسه نمی‌کند؟ و آیا از زندگی خود دلسرد نمی‌شود؟آیا در این صورت زمینه انحراف و طلاق به وجود نخواهد آمد؟

 آیا ما بانوان چون عروسکیم؟ که برای بازی بعضی مردان بچه صفت، خود را آرایش کنیم؟ آیا ما مجازیم با استفاده بعضی مواد آرایشی به جسم وجان، چشم و آبرو، لب و ناخن و موی خود آسیب برسانیم؟! آیا همه آنانی که لوازم آرایشی برای ما فراهم می‌کنند، هدف و انگیزه خیرخواهانه دارند؟! به یقین بانوان متفکر هرگز نمی‌خواهند مورد بهره‌کشی و سوءِ افراد سودجو قرار گیرند.

زینت آشکار و آرایش زن در جامعه همانند مردی است که از قدرت جسمانی‌اش به طرز ناصحیح استفاده نموده و در خیابان از کنار هر کسی که می‌گذرد سیلی‌ای به صورت او می‌زند! در این حالت چه می‌شود؟ قطعاً همه اعتراض می‌کنند و یا به پلیس خبر می‌دهند تا این آدم دیوانه و روانی را دستگیر کند. روزنامه‌ها و تلویزیون نیز از این مرد چنین شکوه می‌کنند «مردی دیوانه‌وار راه می‌رود و بی‌دلیل به صورت مردم سیلی می‌زند!» وقتی زنی از قدرت زیبایی و دلبریش سوء استفاده کند، از کنار هر مردی که رد می‌شود، در واقع سیلی محکمی به روح و روان او می‌زند. که شاید عوارض آن بسی بیشتر از آن سیلی بر صورت وی باشد؛ اما چرا هیج اعتراضی وجود ندارد؟! و آیا نباید چنین واکنشی وجود داشته باشد؟!

علّامه جوادی آملی به نکته‌ای جالب در این زمینه اشاره می‌کنند، ایشان می‌فرمایند:

زن باید این مسأله را درک کند که حجاب او تنها مربوط به خود او نیست تا بگوید من از حق خودم صرف‌نظر کردم. حجاب زن مربوط به مرد نیست تا بگوید من راضی هستم. حجاب زن مال خانواده نیست تا اعضای خانواده رضایت دهند. حجاب زن حقی است الهی. (زن در آیینه جلال و جمال الهی، جوادی آملی، ص42)

بله، حجاب زن حقی الهی است که رعایت آن ضروری بوده و زن در قبال آشکار نمودن زینت‌ها و آرایش خود در جامعه مسئول است به طوری که و در آخرت مورد کیفر و عقاب قرار خواهد گرفت.

جامعه اسلامی سفارشات بسیاری در باب زیبا نمودن و آراستن در برابر محارم دارد که نمونه‌ای از آن‌ها چنین است:

 

الف) چگونگی لباس و بوی خوش

امام صادق (ع) می‌فرمایند:

إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجَمُّلَ... فَإِنَّ اللَّهَ إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً أَحَبَّ أَنْ یَرَى عَلَیْهِ أَثَرَهَا قِیلَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ...(وسائل الشیعة (آل البیت)، حر عاملی - ج5، ص7، ح 5746؛ بحار الانوار، مجلسی، ج73، ص141)

خداوند زیبایی و خودآرایی را دوست دارد... هرگاه خداوند به بنده ای نعمتی بدهد، دوست دارد اثر آن را در او ببیند. عرض شد: چگونه؟ فرمودند: لباس تمیز بپوشد و خود را خوشبو نماید...

 

ب) آراستن دست و گردن

امام صادق (ع) در جایی دیگر می‌فرمایند:

لا یَنبَغى لِلمَرأة أن تُعطِّل نَفسَها و لو أن تُعلقَ فِى عُنُقِها قَلادةٌ وَ لا یَنبَغى لَها أن تَدَعَ یَدَها مِن الخِضابِ وَلَو أن تمَسَّحها بِالحّناءِ مَسحاً وَ اِن کانَت مُسِّنه (وسائل الشیعة (آل البیت)، حر عاملی، ج2، ص97؛ من لا یحضره الفقیه، صدوق، ج1، ص123؛ و با اندکی تفاوت در: الکافی، کلینی، ج5، ص509؛ بحار الانوار، مجلسی، ج100، ص288)

سزاوار نیست که هیچ زنی خود را بدون زینت گذارد. اگر چه با آویزان کردن گردنبندى باشد، و سزاوار نیست که دست زن بدون رنگ بوده و لو با کمى حنا آراسته شود و اگر چه آن زن سالمند باشد.

در روایت است:

قالَ رَسول الله (ص) لِلرِجالِ قَصُّوا أظافیرَکُم و للنساءِ اُترِکنَ مِن أظفارَ کُنَّ فَاَّنَهُ أزیَن لَکُنَّ. (الکافی، کلینی، ج6، صص492-491؛ وسائل الشیعة (آل البیت)، حر عاملی، ج2، ص134؛ این روایت در منبع دیگر به نقل از امام صادق (ع) نیز آمده است: بحار الانوار، مجلسی،ج73، ص123)

رسول خدا (ص) به مردان فرمودند: ناخن‌هاى خود را از بیخ بگیرید و به زنان فرمودند: قدرى از ناخن‌هاى خود را باقى گذارید که بر زینت شما مى‌افزاید. (دقت در این که تزیین ناخن و زیر ناخن‌های بلند مانع صحت وضو نگردد، ضروری است.)

 

ج) رنگ کردن موی سفید

امام جعفر صادق (ع) می‌فرمایند:

رَخَصَ رَسولُ اللهِ (ص) لِلمرأةِ أَن تَخضَبَ رَأسَها بالسَّواد، قال: وَ أمر رسولُ الله (ص) النِّساءَ بِالخِضابِ ذاتَ البَعلِ وَ غَیرَ ذاتِ البَعل، اما ذات البَعل فَتَزیّن لِزوجِها وَ اما غَیرَ ذاتِ البَعل فَلا تُشَبَّهُ یَدَها یَدَالرّجال. (وسائل الشیعة (آل البیت) ، حر عاملی، ج2،ص97)

پیامبر (ص) به خانمی سیاه کردن موی خود را اجازه دادند و امر فرمودند به زنان شوهردار و غیر شوهردار موی خود را حنا بگذارند. زن شوهردار برای شوهرش خود را تزیین کند و زنی که همسر ندارد سعی کند انگشتانش مانند انگشتان مردان، خالی از زینت نماند.

اسلام آنقدر تاکید در زینت و آراستن بانوان (برای همسر و محارم) دارد که بدون زینت و آراستگی را نمی‌پسندد. به طوری که حتی کتاب «وسائل الشیعه» بابی را به عنوان «باب کراهه ترک المراه للحلی و خضاب الید و ان کانت مسنه و ان کانت غیر ذات البعل» اختصاص داده است.

آری! در اسلام به پیرایش و آرایش سفارش شده است؛ اما با رعایت حدّ و مرزها، یعنی برای همسر و محارم، نه برای خروج از خانه!

در خیابان چـــهره آرایش مـکن

از جوانان سلب آســایش مـکن

زلف خود از روسری بیرون مریز

در مســیر چشم‌ها افســون مریز

یاد کـن از آتـــش روز معـــاد

طره گیـــسو منه در دسـت بــاد

خواهـرم دیگر تو کودک نیســتـی

فاش‌تــر گویم، عروســک نیستی

ایــن لبـــاس تنــگ چیـــست؟

پوشش چسبان رنگارنگ چیست؟

خواهــرم، این قدر طنازی مــکن

بـا اصــول شــرع بازی مــکن

در امور خویـش سرگردان مشــو

نوعــروس چشم نامردان مشو! (محمدرضا آقاسی)