فضيلت خلوت نمودن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 العُزلَةُ عِبادَةٌ .
خلوت نمودن، عبادت است.

( أعلام الدين : ۳۴۱)

امام على عليه السلام : 

العُزلَةُ أفضَلُ شِيَمِ الأكياسِ
خلوت نمودن، برترين خصلت زيركان است.

( غرر الحكم : ۱۴۱۴)

امام على عليه السلام :

في اعتِزالِ أبناءِ الدّنيا جِماعُ الصَّـلاحِ .
خلوت نمودن از دنيا پرستان، مجمع هر گونه صلاح و درستى است.

(غرر الحكم : ۶۵۰۵ )

امام على عليه السلام :

 الوُصلَةُ بِاللّه ِ في الانقِطاعِ عَنِ النّاسِ .
پيوستن به خدا، در گسستن از مردم است.

( غرر الحكم : ۱۷۵۰)

امام على عليه السلام :

الانفِرادُ راحَةُ المُتَعَبِّدينَ
خلوت نمودن، آسايشِ عبادت پيشگان است.

(غرر الحكم : ۶۶۱ )

 

خلوت نمودن و خِرد

تنبيه الخواطر:

كانَ لُقمانُ عليه السلام يُطيلُ الجُلوسَ وَحدَهُ ، و كانَ يَمُرُّ بِهِ مَولاهُ فيَقولُ : يا لُقمانُ ، إنَّكَ تُديمُ الجُلوسَ وَحدَكَ ، فلَو جَلَستَ مَعَ النّاسِ كانَ آنَسَ لَكَ ! فيَقولُ لُقمانُ : إنَّ طولَ الوَحدَةِ أفهَمُ لِلفِكرَةِ ، و طولُ الفِكرَةِ دَليلٌ عَلى طَريقِ الجَنَّةِ .
 لقمان عليه السلام زياد با خودش تنها مى نشست و خواجه اش بر او مى گذشت و مى گفت: اى لقمان! تو زياد تنها مى نشينى، ميان مردم برو و با آنها دمخور باش. لقمان مى گفت: تنهايىِ زياد، ذهن را فهيم تر مى كند و انديشه طولانى، راهنماى به سوى بهشت است.

( تنبيه الخواطر : ۱/۲۵۰)

امام على عليه السلام :

في الانفِراد لِعِبادَةِ اللّه ِ كُنوزُ الأرباحِ .
 در خلوت كردن براى عبادت خدا، گنجينه هاى پر سودى است.

( غرر الحكم : ۶۵۰۴)

امام صادق عليه السلام ـ وقتى به ايشان عرض شد: در عقيق(وادى اى است نزديك مدينه ) خلوت گزيده اى و به سوى تنهايى شتافته اى ـ فرمود :

 خَلَوتَ بِالعَقيقِ، و تَعَجَّلتَ الوَحدَةَ! ـ : لَو ذُقتَ حَلاوَةَ الوَحدَةِ لاَستَوحَشتَ مِن نَفسِكَ . ··· أقَلُّ ما يَجِدُ العَبدُ في الوَحدَةِ [ الرَّاحَةُ] مِن مُداراةِ النّاسِ
 اگر حلاوت تنهايى را مى چشيدى از خودت هم مى گريختى. ···كمترين فايده اى كه بنده از تنهايى مى يابد، آسوده شدن از مدارا با مردم است.

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۵۴/۱۱۹)

امام كاظم عليه السلام ـ به هشام بن حكم ـ فرمود : 

الصَّبرُ عَلى الوَحدَةِ عَلامَةٌ عَلى قُوَّةِ العَقلِ ، فمَن عَقَلَ عَنِ اللّه ِ اعتَزَلَ أهلَ الدّنيا و الرّاغِبينَ فيها ، و رَغِبَ فيما عِندَ اللّه ِ ، و كانَ اللّه ُ أنيسَهُ في الوَحشَةِ ، و صاحِبَهُ في الوَحدَةِ ، و غِناهُ في العَيلَةِ ، و مُعِزَّهُ مِن غَيرِ عَشيرَةٍ .
صبرِ بر تنهايى نشانه توانايى خرد است؛ هركه از معرفت خدايى برخوردار شود، از اهل دنيا و دنيا خواهان كناره گيرد و به آنچه نزد خداست روى آورد و خداوند مونسِ خلوت او باشد و يارِ تنهايى اش و بى نياز كننده نيازش و مايه عزّت و قدرت او بى آن كه از ايل و تبارى برخوردار باشد.

( بحار الأنوار : ۷۰/۱۱۱/۱۴)

گوشه گيرى و سالم ماندن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

العُزلَةُ سَلامَةٌ .
 خلوت نمودن، سالم ماندن است.

(كنز العمّال : ۶۹۹۷ )

امام على عليه السلام :

لا سَلامَةَ لِمَن أكثَرَ مُخالَطَةَ النّاسِ .
 كسى كه با مردم زياد بياميزد، سالم نماند.

( مطالب السؤول : ۵۶)

امام على عليه السلام :

مُلازَمَةُ الخَلوَةِ دَأبُ الصُّلَحاءِ .
 خلوت گزينى، شيوه صالحان است.

( غرر الحكم : ۹۷۵۸)

امام على عليه السلام :

 السَّلامَةُ في التَّفَرُّدِ
 سالم ماندن در تنها بودن است.

(غرر الحكم : ۳۲۸ )

امام على عليه السلام :

سَلامَةُ الدِّينِ في اعتِزالِ النّاسِ .
سالم ماندنِ دين در كناره گيرى از مردم است.

(غرر الحكم : ۵۶۰۹ )

امام على عليه السلام : 

مَنِ اعتَزَلَ سَلِمَ وَرَعُهُ .
هر كه كناره گرفت، وَرَعش سالم مانْد.

( غرر الحكم : ۷۹۷۳)

امام على عليه السلام :

مَنِ اعتَزَلَ النّاسَ سَلِمَ مِن شَرِّهِم .
 هر كه از مردم كناره گرفت، از شرّشان سالم ماند.

( غرر الحكم : ۸۱۵۱)

امام على عليه السلام :

مُداوَمَةُ الوَحدَةِ أسلَمُ مِن خِلطَةِ النّاسِ .
مداومت بر تنهايى، سلامتِ بيشترى در پى دارد، تا آميزش با مردم.

(غرر الحكم : ۹۷۹۶)

امام صادق عليه السلام :

 إن قَدَرتَ أن لا تَخرُجَ مِن بَيتِكَ فَافعَلْ ، فإنَّ عَلَيكَ في خُروجِكَ أن لا تَغتابَ ، و لا تَكذِبَ ، و لا تَحسُدَ ، و لا تُرائيَ ، و لا تَتَصَنَّعَ ، و لا تُداهِنَ .
 اگر توانستى كه از خانه ات بيرون نيايى اين كار را بكن؛ زيرا وقتى بيرون آمدى بايد غيبت نكنى، دروغ نگويى، حسادت نورزى، رياكارى نكنى، تملّق نگويى و سازشكارى نكنى.

(الكافي: ۸/ ۱۲۸/۹۸)

ارزش دوستان ناشناخته خدا

الكافى :

كُن خَلَقَ الثِّيابِ جَديدَ القَلبِ ، تَخفى عَلى أهلِ الأرضِ ، و تُعرَفُ في أهلِ السَّماءِ .
 از جمله سخنان نجوا آميز خداوند متعال به موسى اين بود كه: جامه ات كهنه باشد و دلت نو، تا در ميان زمينيان نا شناس باشى و در ميان اهل آسمان سرشناس.

( الكافي : ۸/۴۲/۸)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند عزّ و جلّ فرمود:

إنَّ مِن أغبَطِ أولِيائي عِندي رَجُلاً خَفيفَ الحالِ ذا خَطَرٍ .حديث ، أحسَنَ عِبادَةَ رَبِّهِ في الغَيبِ ، و كانَ غامِضا في النّاسِ ، جُعِلَ رِزقُهُ كَفافا فصَبَرَ عَلَيهِ ، ماتَ فقَلَّ تُراثُهُ و قَلَّ بَواكيهِ .
از نكو حال ترين دوستانم نزد من، مرد سبكبار و پر قدر و منزلتى است كه در نهان پروردگار خويش را نيكو بندگى مى كند و در ميان مردم ناشناخته است. روزيش به قدر كفاف تعيين شده و بر آن صبر مى كند و چون بميرد، ميراثش كم باشد و گريه كنندگان بر او اندك .

( مشكاة الأنوار : ۵۹/۷۰)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ أغبَطَ أولِياءِ اللّه ِ عَبدٌ مُؤمِنٌ خَفيفُ الحاذِ ذو حَظٍّ مِنَ الصَّلاةِ ، أحسَنَ عِبادَةَ رَبِّهِ و أطاعَهُ في السِّرِّ ، و كانَ غامِضا في النّاسِ لا يُشارُ إلَيهِ بِالأصابِعِ .
 نكو حال ترين دوستانِ خدا، بنده مؤمن كم مال و ثروت و بهره مند از نماز است كه پروردگارش را نيكو بندگى مى كند و در نهان اطاعتش مى كند و در ميان مردم بى نام و نشان است و انگشت نما نيست.

( تنبيه الخواطر : ۱/۱۸۲ )

تنبيه الخواطر:

 رُئيَ بَعضُهُم يَبكي عِندَ قَبرِ رسول اللّه صلى الله عليه و آله فقيلَ لَهُ : ما يُبكيكَ ؟ فقالَ : سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَقولُ : إنَّ اليَسيرَ مِنَ الرِّياءِ شِركٌ ، و إنَّ اللّه َ يُحِبُّ الأتقِياءَ الأخفِياءَ الّذينَ إذا غابُوا لَم يُفقَدوا ، و إن حَضَروا لَم يُعرَفوا ، قُلوبُهُم مَصابيحُ الهُدى .
 يكى از اصحاب را ديدند كه بر سر قبر رسول خدا صلى الله عليه و آله مى گريد؛ به او گفته شد: چرا مى گريى؟ گفت: شنيدم كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: اندكى از ريا هم شرك است و خداوند، آن پرهيزگارانِ گمنامى را دوست دارد كه هرگاه غايب باشند، كسى جويايشان نمى شود و چون در ميان جمع باشند، شناخته نمى شوند، دلهاى اينان چراغهاى هدايت است.

( تنبيه الخواطر : ۱/۱۸۲ )

امام على عليه السلام ـ در وصف مؤمنان ـ فرمود :

إن شَهِدوا لَم يُعرَفوا ، و إن غابوا لم يُفتَقَدوا ، و إن مَرِضوا لَم يُعادوا .
 اگر در ميان جمع باشند شناخته نمى شوند، و اگر غايب باشند كسى جوياى آنها نمى شود، و اگر بيمار شوند كسى به عيادتشان نمى رود.

( مطالب السؤول : ۵۳ )

آنچه موجب گوشه گيرى مى شود

امام على عليه السلام :

مَن عَرَفَ اللّه َ تَوَحَّدَ ، مَن عَرَفَ النّاسَ تَفَرَّدَ
هر كه خدا را شناخت تنهايى گزيد؛ هر كه مردم را شناخت عزلت اختيار كرد.

( غرر الحكم : ۷۸۲۹ ، ۷۸۳۲ )

امام على عليه السلام :

مَنِ اختَبَرَ اعتَزَلَ .
هركه [مردم را] آزمود، گوشه گيرى اختيار كرد.

( غرر الحكم : ۷۶۴۷ )

امام صادق عليه السلام :

خالِطِ النّاسِ تَخبُرْهُم ، و مَتى تَخبُرْهُم تَقْلِهِم .
 با مردم بياميز تا آنان را بيازمايى و چون آنها را آزمودى (شناختى) دشمنشان خواهى داشت.

( بحار الأنوار: ۷۰/۱۱۱/۱۴ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از علت گوشه نشينى ايشان ـ فرمود :

فَسَدَ الزَّمانُ و تَغَيَّرَ الإخوانُ ، فرَأيتُ الانفِرادَ أسكَنَ لِلفُؤادِ .
 زمانه فاسد شده و برادران تغيير كرده اند. بنا بر اين، آرامش دل را در تنهايى يافتم.

( بحار الأنوار : ۴۷/۶۰/۱۱۶ )

امام عسكرى عليه السلام :

الوَحشَةُ مِنَ النّاسِ عَلى قَدرِ الفِطنَةِ بِهِم .
كناره گرفتن از مردم، به اندازه شناخت از آنهاست.

( بحار الأنوار : ۷۰/۱۱۱/۱۴ )

كسى كه گوشه گيرى او را نشايد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المُؤمِنُ الّذي يُخالِطُ النّاسَ و يَصبِرُ عَلى أذاهُم أفضَلُ مِنَ المُؤمِنِ الّذي لا يُخالِطُ النّاسَ و لا يَصبِرُ عَلى أذاهُم .
مؤمنى كه با مردم مى آميزد و بر آزار و اذيت آنان صبر مى كند، برتر از مؤمنى است كه با مردم نمى آميزد و آزار و اذيّت آنان را تحمّل نمى كند.

( كنز العمّال : ۶۸۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به مردى كه خواست براى عبادت به كوه رود ـ فرمود:

 لَصَبرُ أحَدِكُم ساعَةً عَلى ما يَكرَهُ في بَعضِ مَواطِنِ الإسلامِ خَيرٌ مِن عِبادَتِهِ خالِيا أربَعينَ سَنَةً
اگر فردى از شما در نقطه اى از جهان اسلام آنچه را كه برايش ناگوار است يك ساعت تحمل كند، بهتر است از اين كه چهل سال در خلوت و تنهايى به عبادت پردازد.

( الدرّ المنثور : ۱/۱۶۱ )

میزان الحکمه جلد هفتم.