دانشیار دانشگاه شهید رجایی مطرح کرد: غدیر نباید به یک روز و رویداد تاریخی فروکاسته شود

به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با فرا رسیدن عید غدیر خم، نشست «حکمت و غدیر» امکان غدیر برای انسان معاصر به همت گروه فلسفه اسلامی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به صورت مجازی برگزار شد.

سخنران این نشست عبدالله صلواتی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران بود که درباره موضوع «امتداد تمدنی غدیر مبتنی بر منظومه فکری شیعه» سخنرانی کرد. دبیری این نشست هم به عهده سعید حسن‌زاده دانش آموخته دکتری فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تربیت مدرس بود.

حسن زاده در ابتدای جلسه گفت: یکی از مباحثی که در آثار برخی از فیلسوفان مورد توجه بوده بحث «نبوت» است که به آن هم از منظر حکمت نظری پرداخته می‌شده و هم از منظر حکمت عملی. در این مباحث درباره موضوعاتی چون ضرورت حضور نبی، اهمیت نبی و جایگاه آن در حکمت عملی و.. صحبت شده است. یکی دیگر از مباحثی که در سنت فلسفه اسلامی مورد توجه بوده بحث جانشین پیامبر بوده است که برخی به آن بیشتر پرداختند و برخی کمتر مثل علامه طباطبایی در برخی از آثارشان به این موضوع پرداختند.

وی افزود: مؤسسه حکمت و فلسفه در این راستا و با توجه به اهمیت این موضوع نشست‌ها و جلساتی با موضوع جانشین نبی در ماه‌های رمضان و محرم برگزار کرده است تا اندیشمندان و متفکران دیدگاه‌های فلسفی خودشان را پیرامون مباحث دینی مطرح کنند. نشست فعلی سومین نشست با موضوع حکمت و غدیر است. اولین نشست با این موضوع تیرماه سال ۱۴۰۱ با حضور دکتر صدر، دکتر مرتضی یوسفی راد و محمد سوری برگزار شد و نشست بعدی هم تیرماه سال ۱۴۰۲ در قم و تهران برگزار شد و در آن نشست‌ها افرادی چون حجت الاسلام امینی نژاد، عبدالله محمدی و سید احمد غفاری، قاسم پورحسن سخنرانی کردند.

غدیر در سال دهم هجرت باقی نمانده است

پس از این توضیحات، صلواتی سخنرانی خود را آغاز کرد و گفت: همانطور که از موضوع سخنرانی بنده که «امتداد تمدنی غدیر مبتنی بر منظومه فکری شیعه» است مشخص است در این ارائه من توضیح می‌دهم که غدیر در سال دهم هجرت باقی نمانده و ما شاهد استمرار آن هستیم و باید باشیم. هم در نگاه و حیات فردی هم در نگاه و حیات سازمانی و اجتماعی.

وی افزود: به واقعه غدیر می‌توان دو نوع نگاه داشت؛ نگاه تاریخی و نگاه وجودی. در نگاه تاریخی، به موضوعاتی همچون تاریخ این رخداد، تعداد مخاطبان حاضر در این واقعه، مکان رخداد و این چنین موارد پرداخته و در نگاه وجودی که موضوع بحث من است به این واقعه با یک نگاه انفسی، وجودی و تویلی پرداخته می‌شود. براساس این نگاه ادعا این است که غدیر، تجلی استمرار پیوند زمین با آسمان است و اگر جریان غدیر نبود تا ابد امکان دستیابی زمینی‌ها به آسمان به نحوی که شایسته که دوره خاتم است فراهم نمی‌شد.

صلواتی ادامه داد: درباره موضوع غدیر چند مدل نگاه تقلیل‌گرایانه وجود دارد؛ یکی از این دیدگاه‌ها مبتنی براین است که «غدیر» هم مثل خیلی از رویدادهای تاریخی دیگر در یک زمانی از تاریخ اتفاق افتاد و بعدش سه روز به طول انجامید و در کمتر از چند ماه هم به فراموشی سپرده شد و مبنای سیاستگذاری چیز دیگری غیر از غدیر شد. براساس یکی دیگر از این نگاه‌های تقلیل گرایانه، غدیر فقط یک رویداد تاریخی است و دانشمندان حوزه تاریخ اسلام باید در این حوزه کار کنند. در حالی که رویداد غدیر یک رویداد در خودماندگار نیست بلکه تا ابد باید با تاریخ و زندگی ما همراه و همگام باشد. نگاه تقلیل گرایانه دیگری که مطرح است فروکاست غدیر به یک شخص است. به این معنی که غدیر درباره یک پیمان با امام علی (ع) است و فقط هم در این حد قابل بررسی است در حالی که براساس خطبه غدیر، غدیر به یک شخص اختصاص ندارد بلکه یک جریان است. درست است که با شخص آغاز می‌شود اما با یک شخص نمی‌ماند و به همین دلیل بعد از رحلت امام علی (ع) هم غدیر ادامه دارد.

این دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در ادامه به یک نوع نگاه تقلیل گرایانه دیگر پرداخت و توضیح داد: نگاه تقلیل گرایانه دیگر فروکاست غدیر به هویت و یک اصل تقویمی است که این نوع نگاه متأثر از دیدگاه کانت است چون در دیدگاه کانت دو اصل وجود دارد؛ تنظیمی و تقویمی. و غدیر هم یک اصل تنظیمی است هم یک اصل تقویمی. اینکه ما باید به عنوان یک شیعه به غدیر اعتقاد داشته و به آن پایبند باشیم ایمان را می‌سازد اما در کنار این اصل تقویمی، غدیر یک اصل تنظیمی است به این معنا که در خیلی از برنامه ریزی و سیاستگذاری ها، غدیر جهت بخش است به همین دلیل هم ما باید قدرت تنظیم‌گری غدیر را به رسمیت بشناسیم و مبنای کار فردی و اجتماعی قرار دهیم.

غدیر؛ یک امکان بزرگ برای بشریت

صلواتی اضافه کرد: الان ما موضوع انتخابات را در پیش داریم اینکه من باید چه انتخابی بکنم و در گروی انتخابم چه مسئولیتی دارم همگی به نوعی با همان اصل تنظیمی غدیر ارتباط دارد. پس غدیر فقط یک اصل اعتقادی و جشن تقویمی نیست. وقتی به اصل تنظیمی غدیر توجه داشته باشیم آن وقت در مباحث تمدن سازی، جامعه سازی، حکمرانی و....از آن استفاده می‌کنیم. آن را مبنای عمل قرار می‌دهیم.

وی در ادامه به موضوع خطبه غدیر پرداخت و گفت: پیامبر اکرم (ص) فرمودند: علی (ع) جنب الله است یا در سوره زمر آمده است: یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطتُ فِی جَنْبِ اللَّهِ. واژه «جنب» یعنی ناحیه، نزدیک و قرین. اگر هم «جنب» را به معنای امر بدانیم یعنی علی (ع) و سلاله پاکش تا حضرت حجت امر الهی هستند که باید از آنها اطاعت کنیم.

این نویسنده و پژوهشگر فلسفه اسلامی افزود: دیدگاهی وجود دارد مبنی براینکه ما زمینی هستیم و تار و پودمان با زمین گره خورده است اما جریان غدیر این دیدگاه را نفی می‌کند و انسان را از اسارت در زمین نجات می‌دهد؛ از این جهت، غدیر یک امکان بزرگ برای بشریت است و انسان را از حصرگرایی و عُرفی گرایی نجات می‌دهد.

صلواتی تصریح کرد: با نگاهی به خطبه غدیر می‌توان گفت قرآن کریم از یک منظر جریان غدیر یعنی قرآنی است که قرار است تا ابد با ما باشد و این قرآن جدای از انسان کامل نیست. اما نکته فلسفی که در مورد جریان غدیر وجود دارد این است که نور از خدا به پیامبر (ص) و سپس در امام علی (ع) و نسل‌های بعدیش تا حضرت حجت جاری شده است. این آیه دلالت‌های فلسفی پنهان و آشکاری برای ارائه دارد. چیزی که می‌توان در حکمت به آن توجه داشت اینکه نور همان «وجود» و این «وجود» در نظام ملاصدرا مساوی با حق است و صراط مستقیم هم با این نور و وجود ارتباط دارد. هستی، صراط مستقیم و نور محض است بنابراین جریان غدیر به ما این نکته را می‌گوید که امام علی (ع) و خاندان پاکش «صراط مستقیم» هستند که ما به عنوان شیعه وظیفه داریم در این صراط حرکت کنیم. در پایان این نکته را هم بگویم در جریان غدیر یک دوره تاریخی تمام و یک دوره جدید آغاز می‌شود گویی یک عهد وجودی با عالم تمام می‌شود یک عهد جدید شروع می‌شود.

این استاد دانشگاه گفت: غدیر را نباید به یک روز خاص و رویداد تاریخی فروکاست چون غدیر، تجدید عهد با حقیقت و در واقع گشوده بودن آسمان برای بشر از طریق ولایت امام علی (ع) و امامان معصوم بعدش است. علاوه براینکه غدیر یک امکان وجودی برای انسان معاصر فراهم می‌کند پس ما اگر بخواهیم غدیری باشیم باید در همه رفتار فردی و سازمانی نسبت خودمان را با ولایت و حقیقت مشخص کنیم.