بیست و پنجم تیر هر سال، روز بهزیستی و تأمین اجتماعی نام گذاری شده است. سازمانی که مبنای به وجود آمدنش کمک به تأمین حداقل هزینه زندگی خانواده های نیازمند و بی سرپرست و ایجاد زمینه های مناسب برای خودکفایی آنان بوده است. نام گذاری چنین روزی، از میزان اهمیت آن در نظام جمهوری اسلامی خبر می دهد. با آرزوی موفقیت برای خدمت گزاران پرتلاش آن، شرح کوتاهی از وظایف و عملکرد این دو نهاد ثمربخش را از نظر می گذرانیم.
تبریک
باز هم یک سال گذشت و دوباره هفته بهزیستی با آن موج احساس های لطیفش که به ملت هدیه می دهد از راه رسید. هفته مهروزی و دوستی، هفته صفا و صمیمیت، هفته مهربانی و یاری. این هفته باشکوه و پرمهر را به مهرورزان فداکار بهزیستی تبریک می گوییم و همه با هم در مسیر بهزیستی، این کانون عشق و فداکاری و ایثار، تا رسیدن به رفاه اجتماعی گام بر می داریم.
سازمان بهزیستی
بهزیستی، سازمانی فرهنگی، اجتماعی و امدادی است که به منظور گسترش رحمت الهی در جامعه و حفظ ارزش ها و کرامات والای انسانی، مجموعه خدماتی را ارائه می دهد. این سازمان برای کمک به قشرهای محروم و انسان هایی که بنا به دلایل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و ارثی و نیز داشتن مشکلات جسمی، روانی، عاطفی، گرفتار مشکلات و دچار عدم تعادل شده اند، تأسیس شده است. بهزیستی با کمترین حمایت های دولتی و با تکیه بر مشارکت مردمی و همکاری سازمان ها، در راه گسترش خدمات توان بخشی، امدادی، بازپروری و کمک به تأمین حداقل نیازهای گروه های کم درآمدی که قادر به توانایی و خودکفایی اقتصادی نیستند، فعالیت می کند.
بهزیستی از منظر اسلام
در آموزه های آسمانی دین مبین اسلام، پیوسته به احسان و دست گیری از کسانی سفارش شده که به کمک و یاری نیازمند هستند. آزمون همه انسان ها در این دنیا با فقر و ضعف نیست، بلکه بعضی با ثروت و قدرت مالی یا توانمندی جسمانی آزموده می شوند. در دین اسلام نیز ملاک قبولی در آزمون های الهی، میزان اخلاص در کمک است.
احسان و دست گیری از مستمند، توفیق الهی است که تنها نصیب عده ای می شود که سزاوار لطف پروردگارند. دستی که معبد نیکی و مجرای امداد باشد، دست خداست که از آستین خلق بیرون آمده است و بهزیستی و کمک رسانی به هر شیوه ای که امکان آن فراهم شود، لطفی است که شامل حال نیکوکاران گردد. امام باقر علیه السلام در مورد نتیجه نیکوکاری می فرماید: «نیکوکاری و صدقه پنهانی، فقر را از بین می برد، عمر را زیاد و هفتاد مرگ بد و ناگوار را دفع می کند».
وظایف سازمان بهزیستی
بی تردید، سلامت جسم و جان و روان، زیربنایی ترین عامل پیشرفت و تکامل جامعه است. امروزه برای دست یابی به این هدف، با اجرای برنامه های پیش رفته بهداشتی و بهزیستی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، افراد ناتوان جامعه از دوران شیرخوارگی تا سالخوردگی تحت مراقبت قرار دارند تا سلامتشان تأمین شود. یکی از وظایف سازمان بهزیستی، کمک به تأمین نیازهای افراد و خانواده های بی سرپرست و ایجاد زمینه های مناسب برای خودکفایی آنان است. این سازمان، ساختاری است که به طور علمی به بررسی نارسایی ها و مشکلات اجتماعی می پردازد و از نیروی متخصصان و کارشناسان علوم اجتماعی و بهداشتی برخوردار است و معضل های اجتماعی را از ریشه درمان کند و از بین ببرد.
زنان و کودکان بی سرپرست
از مهم ترین برنامه های سازمان بهزیستی، سرپرستی و کمک مالی به زنان و کودکان بی سرپرست است. در هر جامعه افرادی هستند که جزو گروه های آسیب دیدگان اجتماعی شمرده می شوند. در این میان، باید فرزندان بی سرپرست، بدسرپرست یا محروم از پدر و مادر را جزو این گروه قرار داد. همچنین زنان آبرومند و بی سرپناهی هستند که برای تأمین مخارج زندگی تحت پوشش این سازمان قرار گرفته اند. این گروه نیز که هم نیازمند کمک مالی برای گذران زندگی خود هستند و هم به برنامه های مشاوره ای در زمینه تربیت و تعلیم فرزندان و مشکلاتشان نیاز دارند، از برنامه های سازمان بهزیستی بهره مند می شوند.
بهزیستی و طرح درمان اعتیادTC
طرح درمان اعتیاد اجتماع مدارTC ، یکی از خدمات سازمان بهزیستی کشور برای مددجویان نیازمند است. در این شیوه، دارو درمانی وجود ندارد و محور و هدف درمان، تغییر در شیوه زندگی و بازتوانی و توان بخشی در شخص بر اساس یادگیری اجتماعی و قواعد زندگی اجتماعی است. TCبرنامه درمانی درازمدت است که با نظام نظارتی قوی برای معتادان طراحی شده و به شکل کاملاً علمی جای گزین مراکز بازپروری پیشین در کشور گردیده است. از دید این نوع درمان، سم زدایی کافی نیست و می تواند آغازی برای بازگشت دوباره به اعتیاد باشد. در درمان اجتماع مدار TC، به درمان همه جنبه های رفتاری، شناختی، هیجانی و جسمانی معتاد می پردازند و از بیمار خواسته می شود آن گونه رفتار کند که باید باشد، نه به صورتی که اکنون رفتار می کند.
تأمین اجتماعی
مفهوم تأمین اجتماعی، بیشتر با مفهوم هایی چون رفاه اجتماعی، بیمه های اجتماعی، خدمات اجتماعی، تعاون اجتماعی و تعادل اجتماعی هم معناست و در برخی موارد نیز به معنای واژه هایی چون کمک اجتماعی و معاونت متقابل هم سوست. انسان نیز بر اساس طبیعت و نیاز خود، زندگی اجتماعی را برگزیده است.
بنابراین، جامعه انسانی مجموعه ای به هم پیوسته است و فطرت انسان و نیازمند اجتماعی، آنان را به پیوند و وابستگی به نیروهای فکری، عملی و علمی یکدیگر دعوت می کند. بر همین اساس، انسان هیچ گاه از رابطه با دیگران بی نیاز نیست و در همه حال به یاری دیگران نیاز دارد. پس هرگاه این رابطه و پیوند با تعهد و احساس مسئولیت متقابل همراه باشد، اثر نیک و ارزنده ای در بهبود وضعیت اجتماع ایجاد می کند. در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمود: «مؤمنان در نیکی کردن، مهربانی و دل سوزی در مورد یکدیگر، همچون تن واحدند که اگر جایی از آن دردمند شود، باقی اعضا در بیداری و سوز آن هم دردی می کنند.
تأمین اجتماعی؛ تجربه تاریخی انسان
انسان به کمک فطرت و خردی که خداوند به او بخشیده، در طول تاریخ به بسیاری از حقیقت ها پی برده و در کنار پیشرفت علمی، به پیشرفت های اجتماعی رسیده است. تأمین اجتماعی، یکی از دستاوردهای تجربی بشر است. در طول تاریخ، بشر دریافته که گسترش فقر در جامعه، به افزایش ناهنجاری های اجتماعی مانند دزدی، بزه کاری، جرم و جنایت یا تکدی گری می انجامد و آسیب آن به همه افراد جامعه می رسد. بنابراین در دو قرن اخیر، انسان ها برای رفع نیاز طبقات کم درآمد جامعه، به فکر چاره افتادند. با تکامل تدریجی اندیشه بشر در طول تاریخ و آگاهی او به حقوق خود، تأمین اجتماعی عمومی شکل گرفت تا حداقل سطح زندگی را برای همه افراد جامعه فراهم آورد.
تأمین اجتماعی، آرمان پیامبران
تأمین اجتماعی در مفهومی گسترده، یکی از هدف های اساسی پیامبران الهی بوده است. پیامبران در کنار دعوت انسان به بندگی خداوند، آنها را به رعایت عدل، پرهیز از ثروت اندوزی و کمک به نیازمندان دعوت کرده اند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در نکوهش ثروتمندان بی تفاوت می فرماید: «وای بر توانگران (به دلیل رسیدگی نکردن به) نیازمندان».
در دین اسلام، انسان از کرامت الهی برخوردار است. نعمت های الهی حق همه انسان هاست و در انحصار هیچ فرد یا گروهی نیست. از تمرکز ثروت که به فقر دیگر انسان ها می انجامد، نهی شده است و همه انسان ها در مورد وضع معیشتی دیگران مسئول هستند. بنابراین، یکی از معیارهای ارزش رفتار و عملکرد افراد در جامعه، میزان کوششی است که فرد در راه رفع فقر و نابسامانی های هم نوعان خود انجام می دهد. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرماید: «بهترین برادران تو کسی است که تو را در مال خویش شریک کند و بهتر از او کسی است که تو را از دیگران بی نیاز سازد».
دو اصل تأمین اجتماعی
تأمین اجتماعی صرف نظر از نظام اقتصادی حاکم بر جامعه، همواره مورد توجه ویژه دولت ها و ملت ها در سراسر جهان بوده است. اقدامات متعدد برای دست یابی کارگران به حقوق خویش، انواع حمایت از بی سرپرستان، ناتوانان و اقشار آسیب پذیر را می توان مصداق روشنی از زمینه تأمین اجتماعی دانست. اندیشمندان مسلمان، تأمین اجتماعی را تأمین کامل وسایل زندگی عموم افراد دانسته اند که دو اصل اساسی دارد: اصل کفالت همگانی و اصل سهیم بودن جامعه در درآمدهای عمومی.
اولویت های تأمین اجتماعی
اولویت ها در تأمین اجتماعی اسلام دو قسم است: یکی اینکه چه کسانی در تأمین اجتماعی بر دیگران مقدمند و دیگر اینکه تأمین اجتماعی از سوی چه کسی اولویت بیشتری دارد. در قسم اول، قاعده کلی میزان آسیب پذیری و محرومیت است و در قسم دوم، صاحبان ثروت و مکنت، مسئولیت بیشتری برای تأمین اجتماعی دارند؛ زیرا سرمایه های مالی، در واقع امانت هایی است که خداوند در اختیار انسان قرار داده است و بندگان خدا نیز همگی خانواده خداوند به شمار می روند. بنابراین، هرگاه بندگان خدا دچار کمبود و نداری شدند، آنان که از سرمایه بیشتری برخوردارند، به حکم جانشینی و امانت داری، موظف به برطرف ساختن نیازهای کم درآمدان جامعه هستند. پس اگر آنان حق امانت داری را خود ادا نکردند، حکومت اسلامی حق دارد تا آن جا که صلاح بداند، آنها را به انجام وظیفه تکلیف کند.
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/4959/42500