شرحی بر انشراح سوره مزمل کتاب قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام

شرحی بر انشراح سوره مزمل کتاب قرآن

(خداوند مالک و روشنگر و هدایتگر دینِ انسانها می باشد)

 

سوره ۷۳: المزمل - جزء ۲۹ - ترجمه مکارم شیرازی

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ ﴿۱﴾ اي جامه به خود پيچيده!  (۱)

قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۲﴾ شب را جز كمي، به پا خيز! (۲)

نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا ﴿۳﴾ نيمي از شب را، يا كمي از آن كم كن. (3 )

أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا ﴿۴﴾ يا بر نصف آن بيفزا، و قرآن را با دقت و تامل بخوان. (۴)

إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا ﴿۵﴾ چرا که ما بزودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد! (۵)

إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا ﴿۶﴾ مسلّماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است! (۶ )

إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا ﴿۷﴾ و تو در روز تلاش مستمر و طولاني خواهي داشت. (۷ )

وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا ﴿۸﴾ نام پروردگارت را ياد كن و تنها به او دل ببند. (۸ )

رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا ﴿۹﴾ همان پروردگار شرق و غرب كه معبودي جز او نيست، او را نگاهبان و وكيل خود انتخاب كن. (۹ )

وَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا ﴿۱۰﴾ و در برابر آنچه آنها (دشمنان) مي‏گويند شكيبا باش و به طرزي شايسته از آنها دوري نما. (۱۰ )

وَذَرْنِي وَالْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَمَهِّلْهُمْ قَلِيلًا ﴿۱۱﴾ مرا با تكذيب كنندگان صاحب نعمت واگذار، و آنها را كمي مهلت ده! (۱۱ )

إِنَّ لَدَيْنَا أَنْكَالًا وَجَحِيمًا ﴿۱۲﴾ كه نزد ما غل و زنجيرها (آتش) دوزخ است. (۱۲ )

وَطَعَامًا ذَا غُصَّةٍ وَعَذَابًا أَلِيمًا ﴿۱۳﴾ و غذائي گلوگير، و عذابي دردناك! (۱۳ )

يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَكَانَتِ الْجِبَالُ كَثِيبًا مَهِيلًا ﴿۱۴﴾ در آن روز كه زمين و كوهها سخت به لرزه مي‏افتد، و كوهها (چنان درهم كوبيده مي‏شود كه) به شكل توده‏ هائي از شن نرم درمي آيد! (۱۴ )

إِنَّا أَرْسَلْنَا إِلَيْكُمْ رَسُولًا شَاهِدًا عَلَيْكُمْ كَمَا أَرْسَلْنَا إِلَى فِرْعَوْنَ رَسُولًا ﴿۱۵﴾ ما پيامبري به سوي شما فرستاديم كه گواه بر شما است، همان گونه كه به سوي فرعون رسولي فرستاديم. (۱۵)

فَعَصَى فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَاهُ أَخْذًا وَبِيلًا ﴿۱۶﴾ فرعون به مخالفت و نافرماني آن رسول برخاست، و ما او را شديدا مجازات كرديم. (۱۶ )

فَكَيْفَ تَتَّقُونَ إِنْ كَفَرْتُمْ يَوْمًا يَجْعَلُ الْوِلْدَانَ شِيبًا ﴿۱۷﴾ شما اگر كافر شويد چگونه خود را (از عذاب شديد الهي) بركنار مي‏داريد در آن روز كه كودكان را پير مي‏كند؟ (۱۷)

السَّمَاءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ كَانَ وَعْدُهُ مَفْعُولًا ﴿۱۸﴾ در آن روز آسمان از هم شكافته مي‏شود، و وعده او تحقق مي‏يابد. (۱۸ )

إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا ﴿۱۹﴾ اين هشدار و تذكري است و هر كس بخواهد راهي به سوي پروردگارش بر مي‏گزيند. (۱۹ )

إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ وَاللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكُمْ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضَى وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَآخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۲۰﴾ پروردگارت مي‏داند كه تو و گروهي از كساني كه با تو هستند نزديك دو سوم از شب يا نصف يا ثلث آن را بپا مي‏خيزيد، و خداوند شب و روز را اندازه گيري مي‏كند، او مي‏داند كه شما نمي‏توانيد مقدار آن را (دقيقا) اندازه گيري كنيد، لذا شما را بخشيد اكنون آن مقدار از قرآن كه براي شما ميسر است تلاوت كنيد، او مي‏داند به زودي گروهي از شما بيمار مي‏شوند، و گروهي ديگر براي به دست آوردن فضل الهي (و كسب روزي) به سفر مي‏روند، و گروهي ديگري در راه خدا جهاد مي‏كنند، پس آن مقدار كه براي شما ممكن است از آن تلاوت كنيد، و نماز را بر پا داريد و زكات ادا كنيد، و به خدا قرض الحسنه دهيد (در راه او انفاق نمائيد) و (بدانيد) آنچه را از كارهاي خير براي خود از پيش مي‏فرستيد نزد خدا به بهترين وجه و بزرگترين پاداش خواهيد يافت، و از خدا آمرزش بطلبيد كه خداوند غفور و رحيم است. (۲۰ )

 (اطلاعات عمومي سوره مزمل):

73 ـ مزمل ـ مكي ـ 20 آيه ـ 285 كلمه ـ 838 حرف

(معني):گليم به خود پيچيده.

(علت نامگذاري):آيه اول سوره كه خطاب به پيامبر اسلام(ص)مي باشد كه در اوايل بعثت مشركان در«دار الندوه»پيامبر را آزردند و در فكر توطئه بودند و پيامبر غمگين به خانه رفت و خود را در گليم پيچيد و خداوند با اين خطاب او را نوازش داد و به قيام شب زنده داري،عبادت و تلاوت قرآن دعوت فرمود. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 103 – جعفر شيخ الاسلامي.

(مأخذ نامگذاري):سوره مزمل به معني گليم بر خود پيچيده(پيامبر اسلام(ص)منظور است)مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 181 – مصطفي اسرار.

(نامهاي ديگر):ندارد.

(ترتيب نزول و جمع آوري سوره مزمل):

به ترتيب جمع آوري،هفتاد و سومين سوره است.

به ترتيب نزول،سومين سوره است كه بعد از سوره«قلم»و قبل از سوره«مدثر»نازل شده است.

(ترتيب آغاز و پايان سوره مزمل):

آغاز:«يا اَيُّهَا الْمُزَّمِّلْ قُمْ الَّيْلَ اِلا قَليلا».

پايان:«وَ اسْتَغْفِرُوا الله اِنَّ الله غَفُورٌ رَحيمٌ». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 103 – جعفر شيخ الاسلامي.

پرسشهای قرآنی سوره مزمل کتاب قرآن

1. دو ویژگی سوره مزمل را بنویسید؟

1ـ تنها سوره اي كه در آن آيه اي هست كه در بين پيامبران فقط به پيامبر اسلام(ص)مي فرمايد كه پيامت سنگين است«اِنّا سَنُلْقي عَليْكَ قَولا ثقيلا».

2ـ پرتكرارترين كلمه از جمله گروه كلماتي كه در سوره ها به كار رفته كلمه مبارك«الله»است كه بيشتر از ساير كلمات در سوره مزمل به كار رفته است. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 20 و 21 – جعفر شيخ الاسلامي.

2ـ مزمل يعني چه؟مزمل به معناي جامه در خود پيچيده است و مقصود رسول خدا است. پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 112 – دكتر مجيد معارف.

3ـ تعبير قرآن از وحي مستقيم چه مي باشد؟ قرآن كريم در آيه چهارم سوره مزمل از اين قسم از وحي ظاهراً به«قول ثقيل»ياد كرده است. (آنجا كه مي فرمايد:«اِنّا سَنُلْقي عَلَيْكَ قَوْلا ثَقيلا»يعني ما بر تو قول و كلام سنگيني القا مي كنيم بنگريد به التمهيد في علوم القرآن جلد 1 ص 39 – تاريخ قرآن دكتر راميار ص 105)

4ـ قرائت قرآن به قدر ممكن؟ «فَاقْرِءُوا ما يَتَسَّرَ مِنَ الْقُرْانِ» (آنچه براي شما ميسر است از قرآن بخوانيد).

(سوره مزمل:آيه 20)پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 47 / 85 – دكتر مجيد معارف.

5. محتواي سوره مزمل کتاب قرآن در رابطه با چه موضوعاتی هست؟

1.  دعوت پيامبر(ص)به قيام شبانه و عبادت و تلاوت قرآن براي آمادگي براي پذيرش يك برنامه سنگين.
2.  دعوت به صبر و شكيبايي و مقاومت و مدارا با مخالفان در اين مقطع خاص.
3. معاد و جهان ديگر.
4.  ارسال موسي بن عمران به سوي فرعون و سركشي او و عذاب دردناك او.
5.  دعوت به تلاوت قرآن و خواندن نماز و دادن زكات و انفاق در راه خدا و استغفار. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 103 – جعفر شيخ الاسلامي.
6. دعوت پيامبر به قيام شبانه براي عبادت و تلاوت قرآن،اشاره به معاد،اشاره به حضرت موسي،دعوت به نماز و زكات و انفاق در راه خدا. دانستنيهاي قرآن – ص 61 – مصطفي اسرار.

پیامها و نظریات و راهبردها و راهکارهای شرحی بر انشراح سوره مزمل کتاب قرآن

 

1. نظریات و رهنمودهای خداوند در آیات اول تا یازدهم سوره مزمل در عبارتهای"( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ ﴿۱﴾ اي جامه به خود پيچيده! (۱ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۲﴾ شب را جز كمي، به پا خيز! (۲ نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا ﴿۳﴾ نيمي از شب را، يا كمي از آن كم كن. (۳ أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا ﴿۴﴾ يا بر نصف آن بيفزا، و قرآن را با دقت و تامل بخوان. (۴ إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا ﴿۵﴾ چرا که ما بزودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد! (۵ إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا ﴿۶﴾ مسلّماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است! (۶ إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا ﴿۷﴾ و تو در روز تلاش مستمر و طولاني خواهي داشت. (۷ وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا ﴿۸﴾ نام پروردگارت را ياد كن و تنها به او دل ببند. (۸رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا ﴿۹﴾ همان پروردگار شرق و غرب كه معبودي جز او نيست، او را نگاهبان و وكيل خود انتخاب كن. (۹  وَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا ﴿۱۰﴾ و در برابر آنچه آنها (دشمنان) مي‏گويند شكيبا باش و به طرزي شايسته از آنها دوري نما. (۱۰ وَذَرْنِي وَالْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَمَهِّلْهُمْ قَلِيلًا ﴿۱۱﴾ مرا با تكذيب كنندگان صاحب نعمت واگذار، و آنها را كمي مهلت ده! (۱۱ )"، دلالت دارد بر اینکه:

1-آیه اول سوره مزمل در عبارت" يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ ﴿۱﴾ اي جامه به خود پيچيده! (۱)"، گواه این نظریه هست که سوره مزمل خطاب به حضرت محمد سلام الله علیه نازل شده است و خداوند در موقعیتهای مختلف دستورات تعلیم و تربیّتی برای حضرت محمد سلام الله علیه داشته اند و خداوند همواره ارتباطش را با حضرت محمد سلام الله علیه حفظ می نموده است و بدینوسیله از تعالی حضرت محمد سلام الله علیه محافظت می نموده و خداوند مربی اصلی حضرت محمد سلام الله علیه می باشد و در نتیجه خداوند مربی و پرورگار همه انسانها می باشد. 2- آیه دوم و سوم و چهارم سوره مزمل در عبارتهای"(۱ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۲﴾ شب را جز كمي، به پا خيز! (۲ نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا ﴿۳﴾ نيمي از شب را، يا كمي از آن كم كن. (۳ أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا ﴿۴﴾ يا بر نصف آن بيفزا، و قرآن را با دقت و تامل بخوان."، گواه این نظریه هست که خداوند برای تربیّت روحی و تعالی کمالات حضرت محمد سلام الله علیه توصیه هائی نموده است، از جمله این توصیه ها عبارت است از: 1- حضرت محمد سلام الله علیه شب را جز كمي، به پا خيزد. 2- نيمی از شب را، يا كمی از آن كم نماید، يا بر نصف آن بيافزاید، و قرآن را با دقت و تامل بخواند.". 3- آیه پنجم سوره مزمل در عبارت "  إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا ﴿۵﴾ چرا که ما بزودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد! (۵)"، گواه نظریه فوق می باشد که خداوند برای آماده نمودن حضرت محمد سلام الله علیه به پیامبر اکرم توصیه نموده و از پیامبر خودش خواسته است که شبها از خواندن قرآن و نماز کمک بخواند تا شرح صدر و تحمل سنگینی مسائل که می خواهد بشنود و یا با آن مواجه شود را با شکیبائی و شرح صدر بیشتری پذیرا باشد، به همین سبب آیه پنجم سوره مزمل کتاب قرآن به حضرت محمد سلام الله علیه متذکر می شود: "چرا که ما بزودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد!" برای شنیدن سخن سنگین نیاز به توانمندی و استقامتی هست که توان پذیرش سخن سنگین در فرد بوجود آورد حتّی اگر پیامبر خدا باشد و دارای زمینه های استقامت و پایداری باشد. در واقع مسائلی که انسانها در روزگار خود با آن مواجه می شوند نیاز به کمک گرفتن از قرآن و نماز است. 4- در آیه ششم و هفتم و هشتم سوره مزمل در عبارتهای " إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا ﴿۶﴾ مسلّماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است! (۶ إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا ﴿۷﴾ و تو در روز تلاش مستمر و طولاني خواهي داشت. (۷ وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا ﴿۸﴾ نام پروردگارت را ياد كن و تنها به او دل ببند."، گواه نظریات فوق است: که خداوند به حضرت محمد سلام الله علیه چنین توصیه نموده: 1- "نماز و عبادت شبانه در استقامت و شکیبائی مؤثر است.2-  پیامبر خدا حضرت محمد سلام الله علیه در روز تلاش مستمر و طولاني دارد. 3- نام پروردگارت را ياد نما و تنها به او دل ببند". 4- حتّی اگر انسانها در روز مشغول کار باشند قرآن خواندن و نماز خواندن و عبادات در شبانگاه و نام و ذکر پرودگار بر زبان آوردن و دلبستن و توکل بر خداوند بر استقامت و پایداری انسانها میافزاید و انسانها را با سختیهای روزانه و مشکل با به تعالی و کمالات روحی و ذهنی رساندن در شبانگاه، به خوبی و راحتی مواجه می نماید. 5- خداوند در آیات نهم و دهم و یازدهم سوره مزمل در عبارتهایِ" رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا ﴿۹﴾ همان پروردگار شرق و غرب كه معبودي جز او نيست، او را نگاهبان و وكيل خود انتخاب كن. (۹  وَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا ﴿۱۰﴾ و در برابر آنچه آنها (دشمنان) مي‏گويند شكيبا باش و به طرزي شايسته از آنها دوري نما. (۱۰ وَذَرْنِي وَالْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَمَهِّلْهُمْ قَلِيلًا ﴿۱۱﴾ مرا با تكذيب كنندگان صاحب نعمت واگذار، و آنها را كمي مهلت ده! (۱۱ )"، گواه نظریات فوق است که خداوند همان پروردگار شرق و غرب است كه معبودي جز او نيست، به حضرت محمد توصیه نموده است که خداوند مشرق و مغرب را که خدائی جز او نیست را نگاهبان و وكيل خود انتخاب نما و در برابر آنچه دشمنان می گویند صبر و شکیبائی نماید و به طرز شایسته از آنها دوری نماید و مهلت دهد و تکذیب کنندگان و دشمنان را به خداوند واگذارد. 6- موضوع آیات اول تا یازدهم  سوره مزمل در رابطه با توصیه های خداوند به پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه می باشد و در رابطه با اصل نبوت از اصول اعتقادات و اصول و مبانی دین می باشد.

2. نظریات و رهنمودهای خداوند در آیات دوازدهم تا نوزدهم سوره مزمل کتاب قرآن در عبارتهایِ"( إِنَّ لَدَيْنَا أَنْكَالًا وَجَحِيمًا ﴿۱۲﴾ كه نزد ما غل و زنجيرها (آتش) دوزخ است. (۱۲ وَطَعَامًا ذَا غُصَّةٍ وَعَذَابًا أَلِيمًا ﴿۱۳﴾ و غذائي گلوگير، و عذابي دردناك! (۱۳ يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَكَانَتِ الْجِبَالُ كَثِيبًا مَهِيلًا ﴿۱۴﴾ در آن روز كه زمين و كوهها سخت به لرزه مي‏افتد، و كوهها (چنان درهم كوبيده مي‏شود كه) به شكل توده‏ هائي از شن نرم درمي آيد! (۱۴ إِنَّا أَرْسَلْنَا إِلَيْكُمْ رَسُولًا شَاهِدًا عَلَيْكُمْ كَمَا أَرْسَلْنَا إِلَى فِرْعَوْنَ رَسُولًا ﴿۱۵﴾ ما پيامبري به سوي شما فرستاديم كه گواه بر شما است، همان گونه كه به سوي فرعون رسولي فرستاديم. (۱۵ فَعَصَى فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَاهُ أَخْذًا وَبِيلًا ﴿۱۶﴾ فرعون به مخالفت و نافرماني آن رسول برخاست، و ما او را شديدا مجازات كرديم. (۱۶ فَكَيْفَ تَتَّقُونَ إِنْ كَفَرْتُمْ يَوْمًا يَجْعَلُ الْوِلْدَانَ شِيبًا ﴿۱۷﴾ شما اگر كافر شويد چگونه خود را (از عذاب شديد الهي) بركنار مي‏داريد در آن روز كه كودكان را پير مي‏كند؟ (۱۷ السَّمَاءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ كَانَ وَعْدُهُ مَفْعُولًا ﴿۱۸﴾ در آن روز آسمان از هم شكافته مي‏شود، و وعده او تحقق مي‏يابد. (۱۸ إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا ﴿۱۹﴾ اين هشدار و تذكري است و هر كس بخواهد راهي به سوي پروردگارش بر مي‏گزيند. (۱۹ )"، دلالت دارد بر اینکه: 1- آیات دوازدهم تا چهاردهم سوره مزمل کتاب قرآن در عبارتهای""( إِنَّ لَدَيْنَا أَنْكَالًا وَجَحِيمًا ﴿۱۲﴾ كه نزد ما غل و زنجيرها (آتش) دوزخ است. (۱۲ وَطَعَامًا ذَا غُصَّةٍ وَعَذَابًا أَلِيمًا ﴿۱۳﴾ و غذائي گلوگير، و عذابي دردناك! (۱۳ يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَكَانَتِ الْجِبَالُ كَثِيبًا مَهِيلًا ﴿۱۴﴾ در آن روز كه زمين و كوهها سخت به لرزه مي‏افتد، و كوهها (چنان درهم كوبيده مي‏شود كه) به شكل توده‏ هائي از شن نرم درمي آيد! (۱۴"، گواه نظریات فوق است: 1- کسانی که آیات خدا را تکذیب می نمایند و از پیامبر خداوند پیروی نمی نمایند دچار عذاب سختِ جهنم می شوند. (غل و زنجيرها (آتش) دوزخ غذائي گلوگير، و عذابي دردناك) 2- در اتمام این دنیا زمين و كوهها سخت به لرزه مي‏افتد، و كوهها (چنان درهم كوبيده مي‏شود كه) به شكل توده‏ هائي از شن نرم درمي آيد! و فقط کسانی نجات میابند که دستورات و رهنمودهایِ دینِ خداوند و پیامبرِ خدا را تکذیب نکرده باشند.3- بعد از این دنیا دنیائی دیگر وجود دارد که اعمال انسانها بر اساس صراط مستقیم دین خداوند محاسبه می نمایند. 2- در آیات پانزدهم تا هفدهم سوره مزمل کتاب قرآن در عبارتهای"(۱۴ إِنَّا أَرْسَلْنَا إِلَيْكُمْ رَسُولًا شَاهِدًا عَلَيْكُمْ كَمَا أَرْسَلْنَا إِلَى فِرْعَوْنَ رَسُولًا ﴿۱۵﴾ ما پيامبري به سوي شما فرستاديم كه گواه بر شما است، همان گونه كه به سوي فرعون رسولي فرستاديم. (۱۵ فَعَصَى فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَاهُ أَخْذًا وَبِيلًا ﴿۱۶﴾ فرعون به مخالفت و نافرماني آن رسول برخاست، و ما او را شديدا مجازات كرديم. (۱۶ فَكَيْفَ تَتَّقُونَ إِنْ كَفَرْتُمْ يَوْمًا يَجْعَلُ الْوِلْدَانَ شِيبًا ﴿۱۷﴾ شما اگر كافر شويد چگونه خود را (از عذاب شديد الهي) بركنار مي‏داريد در آن روز كه كودكان را پير مي‏كند؟"، گواه نظریات فوق است: 1- خداوند با فرستادن حجتهای خود و پیامبرانش حجت خود را بر انسانها تمام کرده است و وظیفۀ پروردگاری خود را به تعالی انجام داده است و این انسانها هستند که باید وظائف بندگی خداوند نمودن را به تعالی انجام دهند و از پیامبران خداوند بخصوص آخرین پیامبر خداوند خاتم الانبیاء حضرت محمد سلام الله علیه اطاعت کامل نمایند.2- خداوند قبل از حضرت محمد سلام الله علیه پیامبرانی برای امتهای مختلف فرستاده است، بطور مثال در زمان فرعون حضرت موسی را خداوند برای هدایت فرعون و قوم او فرستاده است، که بر اثر اینکه آنها از حضرت موسی سلام الله علیه پیامبر خدا اطاعت نکردند و کافر شدند فرعون و پیروانش را مورد عذاب شدید الهی قرار داده است. 3- اگر انسانها از آخرین پیامبر خداوند حضرت محمد سلام الله علیه اطاعت نکنند و کافر شوند مورد عذاب الهی قرار می گیرند. بنابراین باید انسانها از پیامبر خداوند حضرت محمد سلام الله علیه و حجتهای معصوم خداوند دوازده امام معصوم سلام الله علیهم اطاعت نمایند تا دچار عذاب الهی نشوند. آیات دوازدهم تا نوزدهم سوره مزمل قران در رابطه با انکار منکران و کافران و عذاب الهی و بعثت انبیاء برای هدایت انسانها و جهنم و اتمام این دنیا می باشد و از نظر اصول و مبانی دین اسلام به توحید و نبوّت و معاد و امامت و عدل مربوط می شود.
3. در آیات هیجدهم و نوزدهم سوره مزمل کتاب قرآن، در عبارتهای" (۱۷ السَّمَاءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ كَانَ وَعْدُهُ مَفْعُولًا ﴿۱۸﴾ در آن روز آسمان از هم شكافته مي‏شود، و وعده او تحقق مي‏يابد. (۱۸ إِنَّ هَذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِيلًا ﴿۱۹﴾ اين هشدار و تذكري است و هر كس بخواهد راهي به سوي پروردگارش بر مي‏گزيند. (۱۹ )"، گواه این نظریات است که 1- کافران و منکران فرامین و رهنمودهای خداوند، دچار عذاب الهی می گردند. 2- یکی از نشانه های تحقق قیامت شکافتن آسمان است. 3- بر اثر تاثیرپذیری از آیات خداوند و رهنمودهای قرآن و پیامبر خداوند هر کس بخواهد به صراط مستقیم دین خداوند خود را منطبق می نماید و همواره رهنمودهای صراط مستقیم دین خداوند را می پذیرد. 4- آیه هیجدهم و نوزدهم سوره مزمل در رابطه با قیامت و پذیرش صراط مستقیم دین خداوند می باشد و از نظر اصول و مبانی دین اسلام به اصل معاد و توحید نظری و عملی مربوط می شود.

 

3-نظریات و رهنمودهای آیه بیستم سوره مزمل کتاب قرآن در عبارتهای"( إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ وَاللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكُمْ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضَى وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَآخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۲۰﴾ پروردگارت مي‏داند كه تو و گروهي از كساني كه با تو هستند نزديك دو سوم از شب يا نصف يا ثلث آن را بپا مي‏خيزيد، و خداوند شب و روز را اندازه گيري مي‏كند، او مي‏داند كه شما نمي‏توانيد مقدار آن را (دقيقا) اندازه گيري كنيد، لذا شما را بخشيد اكنون آن مقدار از قرآن كه براي شما ميسر است تلاوت كنيد، او مي‏داند به زودي گروهي از شما بيمار مي‏شوند، و گروهي ديگر براي به دست آوردن فضل الهي (و كسب روزي) به سفر مي‏روند، و گروهي ديگري در راه خدا جهاد مي‏كنند، پس آن مقدار كه براي شما ممكن است از آن تلاوت كنيد، و نماز را بر پا داريد و زكات ادا كنيد، و به خدا قرض الحسنه دهيد (در راه او انفاق نمائيد) و (بدانيد) آنچه را از كارهاي خير براي خود از پيش مي‏فرستيد نزد خدا به بهترين وجه و بزرگترين پاداش خواهيد يافت، و از خدا آمرزش بطلبيد كه خداوند غفور و رحيم است. (۲۰ )"، دلالت دارد بر اینکه 1- خداوند آگاه است که پیامبر خداوند و گروهی از پیروان خداوند در شبها نزديك دو سوم از شب يا نصف يا ثلث آن را بپا مي‏خيزيد و قرآن تلاوت می نمایند و دعا می خوانند و نماز بپا می دارند.  2- خداوند شب و روز را اندازه گيري مي‏كند، او مي‏داند كه انسانها و پیروان حضرت محمد سلام الله علیه نمي‏توانند مقدار آن را (دقيقا) اندازه گيري كنيد، لذا کسانی که شب را به تلاوت قرآن و بپاداشتن نماز و خواندن دعا همّت می نمایند را می بخشد. 3- آن مقدار که برای انسانها مقدور است باید در شب به تلاوت قرآن و به پاداشتن نماز و خواندن دعا و عبادت بپردازند، خداوند بر انسانها سخت نگرفته است. 4- خداوند آگاه است که در آینده بعضی بیمار می شوند و بعضی برای طلب علم و روزی و معیشت اقدام می نمایند و بعضی به جهاد می پردازند. خداوند خبیر و آگاه بر اعمال گذشته و حال و آینده انسانهاست و با آینده نگری به تعالی به تعلیم و تربیّت انسانها پرداخته است. 5- خداوند توصیه نموده است که 1- از قرآن هر چه می توانید آن را تلاوت كنيد. 2-  نماز را بر پا داريد. 3- زكات بدهید. 4- به خدا قرض الحسنه دهيد و در راه او انفاق نمائيد.  6- (بدانيد) آنچه را از كارهاي خير براي خود از پيش مي‏فرستيد نزد خدا به بهترين وجه و بزرگترين پاداش خواهد داشت. 7- از خدا آمرزش بطلبيد كه خداوند غفور و رحيم است. 8- آ یه بیستم سوره مزمل کتاب قرآن در رابطه با اهمیّت نماز شب و تلاوت قرآن در شب و روز و شب زنده داری و انجام کارهای نیکوئی چون پرداخت زکات و انفاق و قرض الحسنه می باشد و از نظر اصول و مبانی اعتقادات به توحید نظری و توحید عملی مربوط می باشد.

 

دعای متناسب آیات سوره مزمل کتاب قرآن

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما که انسانها مانند پیامبر خدا حضرت محمد سلام الله علیه فرصت و شوق و رغبت و شعور کسب نمایند و نیمی یا کمتر یا بیشتر از شب را قرآن تلاوت نمایند و نماز بپادارند و دعا و عبادت نمایند.

پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که انسانها به توان الهی ظرفیتی پیدا نمایند تا سختیهای زندگی را به تعالی مواجه شوند و به کمالات آنرا حل نمایند و به سعادتمندی آنرا پشت سر گذارند.

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و به تعالی صفاتت و قدرت توان الاهیّت چنان نما که معنویت قرآن و نماز و دعا همواره بر استقامت انسانها بر ای به تعالی بندگی نمودن خداوند بیافزاید و چنان شود که همه انسانها و آنها که باید بندگی خداوند نمایند همواره در اطاعت و بندگی خداوند موفق شوند و همواره بر استقامتشان در این راه افزوده شود و رحمت و برکات و عنایات خداوند بر تعالی رفتارشان عطا شود و با ظلم و ستم و بلایا و مصائب کجروی از صراط مستقیم دینِ خدا مواجه نشوند.

پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که همواره نماز شب و نمازهای انسانها و تلاوت قرآن و دعا بر تعالی معنویت و استقامت انسانها بیافزاید و جز به خدا دل نبندند و جز به خدا توکل ننمایند و جز برای خداوند بندگی ننمایند و همواره، ای خالق بی همتا شما را یاد نمایند و از شما کمک بخواهند.

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما که همواره انسانها، ترا بپرستند و از شما خداوند مهربان اطاعت نمایند و بندگی خالقِ خود نمایند چرا که شما ای خالق هستی بخش عالیترین وکیل موکلانت هستید و پروردگار مشرق و مغرب و همه هستی هستید و جز خداوند یگانه خداوندی وجود ندارد.

پروردگارا! به الطاف عمیمت، چنان نما که انسانها که از مالک و خالق خود اطاعت کنند همواره در برابر دشمنانشان شکیبا و پیروز باشند و همواره به خالق هستی توکل نمایند و خداوند هستی بخش خالق یکتای بی همتا، همواره، راهنما و یاری دهنده و به کمال رساننده انسانها باشد.

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست چنان نما که انسانها از کافران و تکذیب کنندگان آیات وحیت و رهنمودهای محبت و هدایتت نباشند و همواره انسانها را محافظت نما تا همواره در صراط مستقیم دینت ره بپیمایند و اطاعت فرامین الهی خالق خود بنمایند و انسانها بندگی شما را ای خداوند مهربان همیشه با خُرسندی و شوق و شعف و به کمالات و تعالی نمایند.

پروردگارا! به الطاف عمیمت و به حق رأفتت و دوستدار بودنِ بندگانت و غفور و بخشنده و مهربان بودنت چنان نما تا وقتی آیات قیامت عیان می شود انسانها همه از کسانی باشند که بواسطه رحمت و هدایت و شفاعت پیامبران و حجتهای معصومت نجات یابند و همواره از مغفرت و رحمتت برخوردار باشند و چنان نما که هرگز انسانها از کافران و تکذیب کنندگان دینت نباشند تا مورد غضب الهی قرار نگیرند.

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست، انسانها طاقت تحمل غل و زنجيرهایِ آتش دوزخ و غذائي گلوگير، و عذابي دردناك و طاقت آنگاه که زمين و كوهها سخت به لرزه بیافتد، و كوهها چنان درهم كوبيده مي‏شود كه به شكل توده‏ هائي از شن نرم درمي آيد را هرگز ندارند پس چنان نما تا انسانها از کُفر و رذالتها و شرک و جهالتها و نفاق چنان در آیند و به صراط مستقیم دین خداوند هدایت شوند که هرگز حتّی لحظه ای دچار خشم و غضب الهی نشوند.

پروردگارا! به الطاف عمیمت، و توان کن فیکون الهیّت چنان نما که همه بندگانت و همۀ انسانها کافر نباشند و به گناه آلوده نشوند و دچار بدی غرائز و نفس اماره نباشند و دچار توهمات و القائات و خطورات و الهامات اشتباه و نادرست نباشند و همواره از رهنمودهای شما ای خالق هستی بخش آگاه باشند و به آن راضی باشند و همواره مستطیع اطاعت فرامین خداوند و چهارده معصوم باشند و از کسانی باشند که همواره به تذکرات قرآن و معصومین سلام الله علیهم به صراط مستقیم دین خداوند راه یابند و ثابت قدم به صراط مستقیم دین اسلام باشند، بطوری که هم شما ای مالک روز دین از آنها خُرسند باشی و هم آنها از اینکه به مقام بندگی و رضایتِ خداوند موفق بوده اند، شاکر و سپاسگزار باشند.

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست، به توان بی نهایتِ الاهیّت چنان نما که انسانها با وجد و شعف در شبانه روز قرآن تلاوت نمایند و نماز به پا دارند و دعا بخوانند و قسمتی از شب را به عبادت خداوند بپردازند.

پروردگارا! به الطاف عمیمت، به حق بخشندگیت و سختگیر نبودنت و به حق اسماء اعظمت چنان نما که انسانها مورد مغفرت قرار گیرند و به صراط مستقیم دینت همواره هدایت شوند و از رهنمودهای خداوند و چهارده معصوم سلام الله علیهم به استطاعت اطاعت نمایند و شکیبا باشند و زکات بپردازند و انفاق نمایند و در راه خداوند قرض الحسنه بپردازند و برای آخرت خود در انجام کارهای نیکو سبقت جویند و از شما ای مالک یوم الدین مغفرت و آمرزش خواهند و حمد و ثنایت گویند و چنان باشند که همواره شما ای خالق هستی بخش از آنان راضی باشی و آنان را جزء اَبرار و عبادُالرَحمان و اصحاب یمین خود به حساب آوری. الهی آمین یا ارحم الراحمین، به برکت و حرمت محمداٍ و آله طاهرین. اللهم صل علی محمد وآل محمد و عجل فرجهم. اللهم عجل لولیک الفرج صاحب الزمان وجعلنا من خیر انصارهی و اعوانهی و شیعته

 

فضيلت خواندن سوره مزمل در سخنان بزرگان جهان معصومین سلام الله علیهم:

1- پيامبر گرامي اسلام(ص)فرمود:«هر كس سوره مزمل را بخواند سختيها در دنيا و آخرت از او برداشته مي شود».مجمع البيان جلد 10 ص 375.آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 103 – جعفر شيخ الاسلامي.

2- حضرت صادق(ع)فرموده: هر كه در نماز خفتن يا آخر و پايان شب سوره مزمل را بخواند شب و روز براي«عمل و كار نيك»او دو گواه اند با اين سوره و خدا او را زنده مي دارد به زندگي پاكيزه و مي ميراند به مردن پاكيزه«در دنيا هيچ گاه مضطرب و نگران نبوده و هنگام مردن از چيزي بيمناك نيست». قرآن عظيم ترجمه و خلاصه تفسير – فيض الاسلام. تفسير مجمع البيان

3ـ امام صادق(ع)فرمودند:كسي كه در نماز عشاء خود يا در آخر شب سوره مزمل را بخواند شب و روز سوره مزمل براي او شهادت دهد و خداوند او را زنده بدارد به زيستي شايسته و پاك و بميراندش به مردن پاك و طيب. (ثواب الاعمال ص 109 – فقه الرضا(ع))

 

1. راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:

1-  مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد  شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.

2. عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها ( رسانه ها، مطبوعات، فضای مجازی تبلیغات و بسترهای تکنولوژیهای مختلف) و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف و دانش و مهارتها و توانمندیهای لازم زندگی)، به رشد رساند، باید متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم، به تهیه مطالب تعلیم و تربیتی اهمیّت لازم را بدهند و به مطالب  به اندازه پرداخته شود و محصولات را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.
3. طرحها و برنامه های گفتمان و برنامه ریزی با زبانهای مختلف بین المللی و مردم دنیا بطور جهانی، با محصولات متناسب و بهره مندی از همه بسترها و سازوکارها و ساختارهای تعلیم و تربیتی برای بهره مندی از ولایت خداوند و پیامبران و حجتهای عالم و دانشمند و فاضل و معصوم سلام الله علیهم نهضتی نرم افزاری و عملیاتی برای تعالی نگرشی و نفسانی به تعالی توسط همه افراد توانمندی که در نهادها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی نقش آفرینی می نمایند، برای نشر و ترویج فرهنگ والای الهی نقش آفرینی های مفید و مؤثر و خداپسندانه صورت پذیرد تا رنگ استثمار استعمار شرک و کفر و نفاق و استکبار و جهلها و رزیلتها و احاطه طاغوتهای مختلف از جهانیان زدوده شود و تعالی و رشد و آگاهی و علم و دانش مفید و اعتقادات و نگرشها و تفکّر و گفتار و رفتار و تمایلات و روحیات و اخلاق خداپسندانه در جهان توسعه یابد.

الگوی سوره مزمل در راهبردها و راهکارهای سیاستگذاریها و قانونگذاریها و قضاوتها و برنامه ریزیها

1. 1. خداوند پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه و حجتهای معصوم سلام الله علیهم و پیروانشان را تعلیم و تربیّت نموده است.
   2. خداوند از روی خیرخواهی پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه و پیروانش را به صراط مستقیم هدایت نموده است.
   3. خداوند برای کسب شکیبائی و استقامت، تلاوت قرآن و برپائی نماز شب و عبادتهای شبانگاهی را به قدر توان توصیه نموده است.
   4. خداوند از گذشته و حال و آینده انسانها و خلائق با اطلاع است و به همین دلیل همواره روشنگریهائی به تناسب نیاز و ضرورت برای انسانها داشته است.
   5. از جمله توصیه ها و فرامین خداوند در سوره مُزَمِل کتاب قرآن عبارت است از: اطاعت از پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه و قرائت قرآن و برپائی نماز مستحب و واجب و شکیبائی و دادن زکات و انفاق و قرض الحسنه  و انجام کارهای نیکو ماندگار و مغفرت و آمرزش خواستن از خداوند.
   6. برای هدایت انسانها خداوند و چهارده معصوم سلام الله علیهم به عنوان الگو بسیار تلاش نموده اند تا انسانها جهنمی نشوند و به راه باطل نروند، پس بر قوای مختلف است که در این راستا ساختار و هدایتها را میزان نمایند.
   7. بر مبلغین دینی و تبلیغات اسلامی و رسانه ها تبلیغ و تفسیر دین به تعالی لازم است.
   8. بر مؤلفین و نویسندگان کتابهای درسی و غیر درسی و همچنین بر عوامل مؤثر در آموزش و پرورش و آموزش عالی و حوزهها و نظام تعلیم و تربیّت و تمام نیروهایی که باید روزی خود در خانواده و جامعه نقش آفرین باشند مسئولیت الگوگیری از رهنمودها و فرامین الهی و تاثیر گذاری به تناسب سن ضروری و فوق اهمیّت می باشد.

            گل افشان گل محمدی