چهل نظریه و رهنمود از امام محمد جواد سلام الله علیه در رابطه با مسائل علوم انسانی

۱. نیازمندی مؤمن به سه خصلت

^{قالَ الإمام محمد تقی الجواد(ع ) :} الْمُؤمِنُ یَحْتاجُ إلی ثَلاثِ خِصال: تَوْفیق مِنَ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ وَواعِظ مِنْ نَفْسِهِ وَقَبُول مِمَّنْ یَنْصَحُهُ .

^{امام جواد (ع):}مؤمن در هر حال نیازمند به سه خصلت است: توفیق از طرف خداوند متعال واعظی از درون خود قبول و پذیرش نصیحت كسی كه او را نصیحت نماید.

_{بحارالأنوار، ج ۷۲ ، ص ۶۵ ، ح ۳}

۲. ملاقات با دوستان

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مُلاقاةُ الاْخوانِ نَشْرَةٌ، وَتَلْقیحٌ لِلْعَقْلِ وَإنْ كانَ نَزْراً قَلیلاً .

^{امام جواد (ع):}ملاقات و دیدار با دوستان و برادران، موجب صفای دل و نورانیّت آن می گردد و سبب شكوفایی عقل و درایت خواهد گشت، گرچه در مدّت زمانی كوتاه انجام پذیرد.

_{امالی شیخ مفید، ص ۳۲۸ ، ح ۱۳}

۳. بافضیلت ترین عبادت

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْإِخْلَاصُ .

^{امام جواد (ع):}با فضیلت ترین و ارزشمندترین عبادت ها آن است كه خالصانه باشد.

_{بحارالأنوار، ج ۶۷ ، ص ۲۴۵ ، ح ۱۹}

۴. گوش سپردن به سخنران

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَن أصغى إلى ناطِقٍ فقَد عَبَدَهُ، فإن كانَ النّاطِقُ یؤَدّی عَنِ اللّهِ عَزَّوجلَّ فقَد عَبَدَ اللّهَ، وإن كانَ النّاطِقُ یؤَدّی عنِ الشَّیطانِ فقَد عَبَدَ الشَّیطانَ .

^{امام جواد (ع):}هركه به گوینده‌اى گوش سپارد، او را بندگى كرده است؛ اگر آن گوینده از خداوند عز و جل بگوید شنونده خدا را عبادت كرده و اگر از طرف شیطان بگوید شیطان را عبادت كرده باشد.

_{الكافی، ج ۶ ، ص ۴۳۴ ، ح ۲۴ .}

۵. پذیرفتن خواستگار متدین و امانت دار

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَنْ خَطَبَ إلَیْكُمْ فَرَضیتُمْ دینَهُ وَأمانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌ فِی الأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِیرٌ .

^{امام جواد (ع):}هر كه به خواستگاری دختر شما آید و به تقوا و تدیّن و امانتداری او مطمئن می باشید با او موافقت كنید و گرنه فتنه و فساد بزرگی در روی زمین پدید خواهد آمد.

_{تهذیب الأحكام، ج ۷ ، ص ۳۹۶ ، ح ۹}

۶. سفارش به سکوت جاهل

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} لَوْسَكَتَ الْجاهِلُ مَااخْتَلَفَ النّاسُ .

^{امام جواد (ع):}چنانچه افراد جاهل، ساكت باشند، مردم دچار اختلافات نمی شوند.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۹}

۷. تحسین کار زشت

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَنِ اسْتَحْسَنَ قَبیحاً كانَ شَریكاً فیهِ .

^{امام جواد (ع):}هر كه كار زشتی را تحسین و تأیید كند، در آن کار شریک می باشد.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۹}

۸. بی نیازی به وسیله خدا

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَنِ اسْتَغْنی بِاللهِ افْتَقَرَ النّاسُ إلَیْهِ .

^{امام جواد (ع):}هر كه خود را به وسیله خداوند بی نیاز بداند مردم محتاج او خواهند شد.

_{بحارالأنوار، ج ۷۵ ، ص ۷۹ ، ح ۶۲}

۹. آموزش امام علی(ع) به دست پیامبر(ص)

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} عَلَّمَ رَسُولُ اللهِ(ص) عَلّیاً(ع) ألْفَ كَلِمَة، كُلُّ كَلِمَة یَفْتَحُ ألْفُ كَلِمَة .

^{امام جواد (ع):}حضرت رسول(ص)، یک هزار كلمه به امام علی(ع) تعلیم نمود كه از هر كلمه ای هزار باب علم و مسأله فرعی باز می شود.

_{خصال، ج ۲ ، ص ۶۵۰ ، ح ۴۶}

۱۰. خودداری از شکر نعمت

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} نِعْمَةٌ لاتُشْكَرُ كَسِیَّئَة لاتُغْفَرُ .

^{امام جواد (ع):}خدمت و نعمتی كه مورد شكر و سپاس قرار نگیرد همانند خطای غیرقابل بخشش است.

_{بحارالأنوار، ج ۶۸ ، ص ۵۳ ، ح ۶۹}

۱۱. گناه سبب مرگ

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَوْتُ الاْنْسانِ بِالذُّنُوبِ أكْثَرُ مِنْ مَوْتِهِ بِالاْجَلِ .

^{امام جواد (ع):}فرا رسیدن مرگ انسان ها، به جهت معصیت و گناه، بیشتر است تا مرگ طبیعی و عادی.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۵۰}

۱۲. راه درک حقیقت ایمان

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} لَنْ یَسْتَكْمِلَ الْعَبْدُ حَقیقَةَ الاْیمانِ حَتّی یُؤْثِرَ دینَهُ عَلی شَهْوَتِهِ .

^{امام جواد (ع):}بنده ای حقیقت ایمان را نمی یابد مگر آن كه دین و احكام الهی را در همه جهات بر تمایلات و هواهای نفسانی خود مقدّم دارد.

_{بحارالأنوار، ج ۷۵ ، ص ۸۰ ، ح ۶۳}

۱۳. پنهان نماندن از دید خداوند

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} اعْلَمْ أنَّكَ لَنْ تَخْلُو مِنْ عَیْنِ اللهِ، فَانْظُرْ كَیْفَ تَكُونُ .

^{امام جواد (ع):}بدان كه تو از چشم خدا پنهان نیستى. پس، بنگر كه چگونه‌اى.

_{تحف العقول: ۴۵۵}

۱۴. تکمیل رکوع

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَنْ أتَمَّ رُكُوعَهُ لَمْ تُدْخِلْهُ وَحْشَةُ الْقَبْرِ .

^{امام جواد (ع):}هر كس ركوعش را كامل بگزارد، گرفتار وحشت قبر نمى‌شود.

_{الكافی، ج ۳ ، ص ۳۲۱ ، ح ۷}

۱۵. خشوع در نماز

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} الْخُشُوعُ زینَةُ الصَّلاةِ .

^{امام جواد (ع):}خشوع و خضوع زینت بخش نماز خواهد بود.

_{بحارالأنوار، ج ۷۵ ، ص ۸۰}

۱۶. همنشینی با بی خردان

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} فَسادُ الاْخْلاقِ بِمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ .

^{امام جواد (ع):}معاشرت و همنشینی با بی خردان و افراد لااُبالی سبب تباهی اخلاق خواهد شد.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۹}

۱۷. اسباب جلب محبت

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} ثَلاثُ خِصالٍ تُجتَلبُ بِهِنَّ المَحَبَّةُ: الإِنصافُ فِی المُعاشَرَةِ، وَالمُؤاساةُ فِی الشِّدَّةِ وَالانطِواعِ، وَالرُّجوعُ إلى قَلبٍ سَلیمٍ .

^{امام جواد (ع):}با سه خصلت، دوستى را به دست مى‌آورند: انصاف در معاشرت، همدردى [با دیگران‌] در خوشى و ناخوشى، و داشتن قلبى پاك [از گناهان‌].

_{كشف الغمّة: ۳/ ۱۳۹}

۱۸. ارکان توبه

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} التَّوبَةُ عَلى أربَعِ دَعائِمَ: نَدَمٍ بِالقَلبِ، وَاستِغفارٍ بِاللِّسانِ وعَمَلٍ بِالجَوارِحِ، وعَزمٍ أن لا یعودَ .

^{امام جواد (ع):}توبه، بر چهار ستونْ استوار است: پشیمانى در دل، آمرزش‌خواهى به زبان، تحقّق بخشیدن [به آن‌] در عمل، و تصمیم گرفتن به تكرار نكردن [گناه‌].

_{ارشاد القلوب دیلمی، ص ۱۶۰}

۱۹. کارهای نیکان

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} ثَلاثٌ مِنْ عَمَلِ الاْبْرارِ: إقامَةُ الْفَرائِض وَاجْتِنابُ الْمَحارِم واحْتِراسٌ مِنَ الْغَفْلَةِ فِی الدّین .

^{امام جواد (ع):}سه چیز از كارهای نیكان است: انجام واجبات الهی، دوری از گناهان،دورى جستن از غفلت در دین‌.

۲۰. زیارت حضرت معصومه(س)

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَنْ زارَ قَبْرَ عَمَّتی بِقُمْ، فَلَهُ الْجَنَّةُ .

^{امام جواد (ع):}هركس قبر عمّه ام را در قم زیارت كند، اهل بهشت خواهد بود.

_{كامل الزیارات، ص ۵۳۶ ، ح ۸۲۷}

۲۱. شریکان ظلم

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} الْعامِلُ بِالظُّلْمِ وَالْمُعینُ لَهُ وَالرّاضی بِهِ، شُرَكاءٌ .

^{امام جواد (ع):}انجام دهنده ظلم و كمک دهنده ظلم و كسی كه راضی به ظلم باشد، هر سه شریک خواهند بود.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۸}

۲۲. تواضع

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} التَّواضُعُ زینَةُ الْحَسَب .

^{امام جواد (ع):}تواضع و فروتنی زینت بخش حسب و شرف است

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۷ .}

۲۳. زینت بخش های علم و عقل و حلم

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} خَفْضُ الْجَناحِ زینَةُ الْعِلْمِ، وَ حُسْنُ الاْدَبِ زینَةُ الْعَقْلِ، وَ بَسْطُ الْوَجْهِ زینَةُ الْحِلْمِ .

^{امام جواد (ع):}تواضع و فروتنی زینت بخش علم و دانش است؛ ادب داشتن و اخلاق نیک زینت بخش عقل می باشد؛ خوش رویی با افراد زینت بخش حلم و بردباری است.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۷}

۲۴. زیارت امام رضا(ع)

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} إنَّ بَیْنَ جَبَلَی طُوس قَبْضَةٌ قُبِضَتْ مِنَ الْجَنَّةِ، مَنْ دَخَلَها كانَ آمِناً یَوْمَ الْقِیامَةِ مِنَ النّار .

^{امام جواد (ع):}همانا بین دو سمت شهر طوس قطعه ای می باشد كه از بهشت گرفته شده است، هر كه داخل آن شود (و با معرفت زیارت كند)، روز قیامت از آتش در امان خواهد بود.

_{عیون اخبارالرّضا - علیه السلام -، ج ۲ ، ص ۲۵۶ ، ح ۶}

۲۵. انتظار فرج، برترین عمل

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} اَفضَلُ اعمالِ شیعتنا انتظارُ الفَرَج .

^{امام جواد (ع):}برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج است.

_{كمال الدین ج ۲ باب ۳۶ ح ۱}

۲۶. همنشینی با شرور

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} إیّاكَ وَ مُصاحَبَةُ الشَّریرِ، فَإنَّهُ كَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ، یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبُحُ أثَرُهُ .

^{امام جواد (ع):}از مصاحبت با شخص شریر بپرهیز، كه چون شمشیرِ برهنه است؛ منظره‌اش نیكو و اثر (زخم) آن زشت است.

_{أعلام الدّین، ص ۳۰۹}

۲۷.بی توجهی به اموال دیگران

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} عِزُّ الْمُؤْمِنِ غِناه عَنِ النّاسِ .

^{امام جواد (ع):}عزّت و شخصیّت مؤمن در بی نیازی از دیگران است.

_{بحارالأنوار، ج ۷۲ ، ص ۱۰۹ ، ح ۱۲}

۲۸.نتیجه تقوای الهی

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَنِ اتَّقَی اللهَ أحَبَّهُ النّاسُ وَ إنْ كَرِهُوا .

^{امام جواد (ع):}هر كه تقوای الهی را پیشه خود كند خواه ناخواه، مورد محبّت مردم قرار می گیرد گرچه مردم خودشان اهل تقوا نباشند.

_{بحارالأنوار، ج ۷۵ ، ص ۷۹ ، ح ۶۲}

۲۹. ترک امور بی فایده

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} تَرْكُ ما لا یُعْنی زینَةُ الْوَرَعِ .

^{امام جواد (ع):}رها كردن آنچه سودمند نباشد زینت بخش ورع و تقوای انسان می باشد.

_{بحارالأنوار، ج ۷۵ ، ص ۸۰}

۳۰. معاشرت با خردمندان

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} صَلاحُ الاْخلاقِ بِمُنافَسَةِ الْعُقَلاءِ .

^{امام جواد (ع):}معاشرت و رفاقت با خردمندان هوشیار، موجب رشد و كمال اخلاق می باشد.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۹}

۳۱. اهمیت ادب

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} بِالاْدَبِ یَبْلُغُ الرَّجُلُ مَكارِمَ الاْخْلاقِ فِی الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ، وَیَصِلُ بِهِ اِلَی الْجَنَّةِ .

^{امام جواد (ع):}انسان به وسیله ادب به كمالات اخلاقی می رسد; و نیز با رعایت ادب به بهشت دست می یابد.

_{ارشاد القلوب دیلمی، ص ۱۶۰}

۳۲. زینت بخش ایمان

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} الْعَدْلُ زینَةُ الاْیمانِ .

^{امام جواد (ع):}عدالت زینت بخش ایمان است.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۷}

۳۳.زینت بخش عبادت

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} السَّكینَةُ زینَةُ الْعِبادَةِ .

^{امام جواد (ع):}وقار و ادب زینت بخش عبادات است.

_{كشف الغمّه، ج ۲ ، ص ۳۴۷}

۳۴. امید به غیر خدا

^{قالَ الامام الجواد(ع ) :} مَنِ انقَطَعَ إلى غَیرِ اللّهِ وَكَلَهُ اللّهُ إلَیهِ .

^{امام جواد (ع):}هر كه به غیر خدا رو كند، خداوند او را به همان وا گذارد.

_{الدرّة الباهرة: ۳۹}

۳۵. انتظار فرج

^{الامام الجواد(ع ):} أفضَلُ أعمالِ شیعَتِنَا انتِظارُ الفَرَجِ .

^{امام جواد (ع):}برترین اعمال شیعیان ما انتظار فرج [ظهور امام زمان(ع)] است.

_{كمال الدین، ص ۳۷۷ ، آینه یادها، جلد ۱ صفحه: ۲۲۵}

۳۶. به سوی خدا با دل

^{الامام الجواد(ع ):} القَصدُ إلَى اللّهِ تَعالى بِالقُلوبِ أبلَغُ مِن إتعابِ الجَوارِحِ بِالأعمالِ .

^{امام جواد (ع):}با دلها به سوى خداوند متعال رهسپار شدن رساننده تر به مقصد است تا با خسته كردن اعضا و جوارح با اعمال.

_{الدرّة الباهرة: ۳۹ ، میزان الحكمه، جلد ۸ صفحه: ۱۷۳}

۳۷. سرآغاز کار

^{الامام الجواد(ع ):} مَن لَم یعْرِفِ المَوارِدَ أعْیتْهُ المَصادِرُ .

^{امام جواد (ع):}هر كس نداند كارى را از كجا آغاز كند، از به سرانجام رساندن آن درماند.

_{بحار الأنوار: ۷۱ / ۳۴۰ /۱۳ ، میزان الحكمه، جلد ۳ صفحه: ۵۴}

۳۸. تأخیر توبه

^{الامام الجواد(ع ):} تأخِیرُ التَّوبةِ اغْتِرارٌ .

^{امام جواد (ع):}به تأخیر افكندن توبه فریب و غفلت است.

_{تحف العقول: ۴۵۶ ، میزان الحكمه، جلد ۲ صفحه: ۱۳۶}

۳۹. امروز و فردا کردن

^{الامام الجواد(ع ):} طُولُ التّسْویفِ حَیرَةٌ .

^{امام جواد (ع):}طولانى شدن و امروز و فردا كردن، مایه حیرت و سرگشتگى.

_{تحف العقول: ۴۵۶ ، میزان الحكمه، جلد ۲ صفحه: ۱۳۶}

۴۰. از ما نیست مگر کسی که...

^{الامام الجواد(ع ):} ما مِنّا إلّا وهُوَ قائِمٌ بِأَمرِ اللّهِ عز و جل، وهادٍ إلى دینِ اللّهِ .

^{امام جواد (ع):}از ما نیست، مگر كسى كه به امر خداوند عز و جل كمر بسته و به سوى دین خدا هدایت مى كند.

_{كمال الدین: ص ۳۷۸ ح ۲ ، دانشنامه قرآن و حدیث، جلد ۹ صفحه: ۵۵۶}

۴۱. شریف به تمام معنا

^{الامام الجواد(ع ):} الشَّریفُ كُلُّ الشَّریفِ مَن شَرَفُهُ عِلمُهُ .

^{امام جواد (ع): :}شریف به تمام معنا كسى است كه دانشش مایه شرف او گردد.

_{كشف الغمّة: ۳ / ۱۴۰ ، علم و حكمت، جلد ۱ صفحه: ۵۴}