فضائل حضرت علی اکبر سلام الله علیه - روز جــوان
خدا کند که جـوانان زِ حَـقّ جدا نشوند
بِه صُحبـَتِ بَد و بَدخواه مُبتلا نشوند
سَرِ عَقیـدهِ خود پاى فِشارَند چُو کوه
بِسـانِ کاه زِ هَر باد جَابِـجا نشوند
برگی از زندگانی ایشان و فضائل ایشان:
1- معرفی
حضرت علی اکبر علیه السلام در 11 شعبان سال 33 هجرى و یا طبق نقلی سال 35 و یا سال 41 هجری دیده به جهان گشود و در 10 محرم سال 61 هجری قمری در کربلای معلا در رکاب سیدالشهدا علیه السلام به شهادت رسیدند.
طبری در تاریخ خود حضرت علی اکبر علیه السلام را اینگونه معرفی می‌کند:
أول قتیل من بنی أبی طالب یومئذ علی الأکبر بن الحسین بن علی وأمه لیلى ابنة أبی مرة بن عروة بن مسعود الثقفی وذلک أنه أخذ یشد على الناس وهو یقول:
أنا علی بن حسین بن علی
نحن ورب البیت أولى بالنبی
تالله لا یحکم فینا ابن الدعی
اولین شهید در کربلا از نسل حضرت ابوطالب علیه السلام حضرت عل اکبر پدرش حضرت حسین بن علی علیه السلام و مادرش حضرت لیلی دختر ابی مره بن عروه بن مسعود ثقفی است وقتی به میدان رفت اینگونه رجز می‌خواند:
من علی فرزند حسین بن علی هستم قسم به خدای کعبه که ما اولی هستیم به پیامبر صلی الله علیه وآله به خدا قسم که پسر زن بدکاره برما حکومت نمی‌خواهد کرد. [1]
2- شبیه ترین افراد به پیامبر صلی الله علیه و آله
یکی از فضائل و مناقب برجسته حضرت علی اکبر علیه السلام این است که سیدالشهداء مولا اباعبدالله الحسین علیه السلام ایشان را اینگونه معرفی می‌کند:
علی اکبر شبیه‌ترین خَـلق به اول شخص عالم سیدالانبیاء و خیرالبشر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله است همین فضیلت، جایگاه رفیع و مقام حضرت علی اکبر را بر همگان روشن می‌سازد.
- ابوالفرج اصفهانی از بزرگان اهل سنت در کتاب مقاتل الطالبین این روایت را چنین نقل می‌کند:
حدثنی أحمد بن سعید .... عن حماد بن سلمة عن سعید بن ثابت، قال: لما برز علی بن الحسین إلیهم، أرخى الحسین - صلوات الله علیه وسلامه - عینیه فبکى، ثم قال:
اللهم کن أنت الشهید علیهم فبرز إلیهم غلام أشبه الخَـلق برسول الله صلى الله علیه وسلم، فجعل یشد علیهم ثم یرجع إلى أبیه و .... .
هنگامى که على بن الحسین [علیه السلام] براى مبارزه با دشمنان رفت، چشمان امام حسین[ علیه السلام] پر از اشک و گریه شد و فرمود: بار خدایا تو بر این مردم شاهد باش، زیرا جوانى براى مبارزه با آنان رفت که شبیه ترین مردم به رسول تو [صلى الله علیه و آله] می‌باشد حضرت على اکبر[علیه السلام] بر آن گروه حمله می‌کرد و به طرف پدر بزرگوارش بر می‌گشت و....[2]
ابو مخنف نیز عبارت دیگری را در این خصوص چنین نقل کرده است:
وکان من اصبح الناس وجها واحسنهم خلقا فارخى عینیه بالدموع واطرق ثم قال: اللهم اشهدانه قد برز الیهم غلام اشبه الناس خلقا وخلقا ومنطقا برسولک، وکنا اذا اشتقنا إلى نبیک نظرنا الیه
حضرت علی اکبر علیه السلام داراى زیباترین چهره، و نیکوترین سیرت بود، [هنگام به میدان رفتن آن حضرت] چشمان امام حسین [علیه السلام] پر از اشک شد، سپس فرمود:
خداوندا! گواه باش، جوانى به جنگ و مبارزه با آنان شتافته است که از نظر خلقت و کردار و گفتار شبیه‌ترین افراد به رسولت [صلى الله علیه و آله] مىباشد. هر گاه به زیارت پیامبرت اشتیاق پیدا مىکردیم به علی اکبر نگاه می‌کردیم.[3]
- شباهت به پیامبر گرامی اسلام از هر لحاظ چه مفهومی دارد؟
از نظر سیمای ظاهری حضرت علی اکبر شبیه ترین فرد به پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله است درمورد سیمای زیبا و نورانی پیامبر صلی الله علیه وآله روایاتی ذکر شده است، و إبن کثیر در باب مقایسه زیبائی حضرت یوسف و زیبائی حضرت نبی مکرم صلی الله علیه و آله می‌نویسد:
وذکر فی مقابلة حسن یوسف علیه السلام ما ذکر من جمال رسول الله ومهابته وحلاوته شکلا ونفعا وهدیا ودلا ویمنا کما تقدم فی شمائله من الأحادیث الدالة على ذلک کما قالت الربیع بنت مسعود لو رأیته لرأیت الشمس طالعة.
در باب مقایسه با زیبائی حضرت یوسف علیه السلام ، روایاتی پیرامون جمال و زیبائی پیامبر صلی الله علیه وآله و هیبت و زیباروئی و نفع و هدایت و برکت حضرتش، ذکر شد همانگونه که در اوصاف ظاهری حضرت روایاتی که دلالت بر این زیبائی می‌کند، بیان شد مانند روایت ربیع دختر مسعود که در آن آمده است: کسی که پیامبر صلی الله علیه وآله را ببیند گویا خورشید درخشان را دیده است. [4]
این قطره‌ای از زیبائی ظاهری پیامبر صلی الله علیه وآله بود و گفتیم که شبه‌ترین خلق به پیامبر از نظر ظاهری حضرت علی اکبر علیه السلام است از اینجا جمال و زیبائی وصف ناپذیر حضرت علی اکبر علیه السلام آشکار می‌شود.
2- شباهت دوم
حضرت علی اکبر علیه السلام به سیدالانبیاء صلی الله علیه وآله این است که حضرت علی اکبر علیه السلام شبیه‌ترین خَـلق به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از نظر اخلاق، رفتار و کردار است:
خداوند متعال در قرآن کریم درمورد اخلاق پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می‌فرماید:
وَإِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ (سوره القلم، 4)
و راستى که تو را خویى والاست
بهترین و بالاترین اخلاق در عالم وجود، اخلاق حضرت سیدالانبیاء صلی الله علیه وآله است:
علمای اهل سنت در ذیل آیه فوق می‌نویسند:
لأنه لا أحد احسن خلقا منه
این توصیف به خاطر این است که هیچ کسی اخلاق و رفتارش بهتر از اخلاق پیامبر صلی الله علیه وآله نیست.[5]
خداوند در آیه�ی دیگری می فرماید:
�وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ� (سوره الأنبیاء، 107)
ما تو را مایه رحمت هر دو سرا قرار دادیم.
از طرفی می دانیم اخلاق نیکو جنبه های متعددی دارد و فردی که برترین اخلاق را داراست به گونه ای که مایه رحمت و الگو برای جهانیان واقع می شود، در تمام صفات اخلاقی در بالاترین درجه قرار دارد؛ حال شبه‌ترین مخلوق خدا به پیامبر صلی الله علیه وآله حضرت علی اکبر علیه السلام است و این بدین معناست که: آن حضرت نیز همانند جد بزرگوارشان در رفیع ترین جایگاه فضیلت قرار دارند و مایه رحمت و الگو برای جهانیان هستند.
3- شباهت سوم
از نظر نـُطق و سُخَن شبیه‌ترین خلق به پیامبر صلی الله علیه وآله حضرت علی اکبر علیه السلام است. مهمترین ویژگی رسول اکرم صلی الله علیه وآله در سخن گفتن این است که: آن حضرت هیچ گاه از روی هوا و هوس سخن نمی�گفتند، چنانچه خداوند متعال در قرآن پیامبرش را اینگونه می�ستاید:
�وما یَنطـِق عن الهوی� (سوره النجم، 3)
ازروی هوا و هوس سخن نمی�گوید.
با این وصف، حضرت علی اکبر علیه السلام در سخن و شیوه گفتار شبه‌ترین خلق به اشرف مخلوقات پیامبر رحمت صلی الله علیه وآله می باشد.
این فرمایش سیدالشهدا اباعبدالله الحسین علیه السلام عظمت و مقام حضرت علی اکبر علیه السلام را آشکار می‌کند و حضرت سیدالشهدا در ادامه می‌فرماید : هرگاه مشتاق دیدن پیامبر صلی الله علیه وآله می‌شدیم به فرزندم علی اکبر نگاه می‌کردیم چون شبه‌ترین فرد به پیامبر صلی الله علیه وآله بودند.
مقام و منزلت حضرت علی اکبر علیه السلام اینقدر والا بود که دشمنان اهل بیت علیهم السلام نیز به آن اعتراف کردند.
- معاویه و اعتراف بر شایستگی حضرت علی اکبر(ع) برای خلافت
معاویه که از دشمنان سرسخت اهل بیت علیهم السلام می‌باشد، در خصوص لیاقت و شایستگی حضرت علی اکبر علیه السلام برای خلافت و حکومت چنین اعتراف می‌کند:
وإیاه عنی معاویة فی الخبر الذی حدثنی به محمد بن محمد بن سلیمان، قال: حدثنا یوسف بن موسى القطان، قال: حدثنا جریر، عن مغیرة، قال: قال معاویة: من أحق الناس بهذا الأمر؟ قالوا: أنت، قال: لا، أولى الناس بهذا الأمر علی بن الحسین بن علی، جده رسول الله صلى الله علیه وسلم، وفیه شجاعة بنی هاشم، وسخاء بنی أمیة، وزهو ثقیف
ابوالفرج اصفهانی با سند معتبر از مغیره نقل می�کند:
روزی معاویه بن ابی سفیان به اطرافیان خود گفت: به نظر شما سزاوارترین و شایسته ترین فرد امت به امر خلافت کیست؟ اطرافیان گفتند: جز تو کسی را سزاوارتر به امر خلافت نمی شناسیم!
معاویه گفت: این چنین نیست. شایسته ترین فرد برای امر حکومت علی اکبر فرزند حسین بن علی [علیهمالسلام] است که جدش رسول خدا صلی الله علیه [وآله] وسلم است و شجاعت بنی هاشم سخاوت بنی امیه و زیبایی قبیله ثقیف را در خود جمع کرده است.[6]
- علت فخر معاویه و انتساب حضرت علی اکبر علیه السلام به طایفه بنی امیه
علت اینکه معاویه، حضرت علی اکبر علیه السلام را به بنی امیه و طایفه ثقیف منتسب می‌کرد و به وجود حضرت افتخار می‌کرد، چیست؟
در پاسخ باید بگوییم از آنجا که: مادر حضرت علی علیه السلام، حضرت لیلا از طایفه بنی ثقیف و مادر خود لیلا نیز دختر میمونه دختر ابوسفیان بود، لذا معاویه حضرت را به قبیله خود و طایفه ثقیف منتسب کرد و به وجود حضرت علی اکبر علیه السلام که دارای شخصیت منحصر به فرد و والایی بودند، فخر می‌کرد.
ابوالفرج اصفهانی درباره نسب مادری حضرت می‌نویسد:
وأمه لیلى بنت أبی مرة بن عروة بن مسعود الثقفی، وأمها میمونة بنت أبی سفیان بن حرب بن أمیة وتکنى أم شیبة
مادر علی اکبر، لیلا دختر ابی مره بن عروه بن مسعود ثقفی است و مادر لیلا نیز میمونه دختر ابوسفیان، کنیه�اش ام شیبه بود.[7]
4- شجاعت حضرت علی اکبر علیه السلام
الف) اعتراف معاویه به شجاعت حضرت
همچنانکه در روایت ابوالفرج اصفهانی نقل شده بعد از اینکه معاویه به شایستگی حضرت علی اکبر علیه السلام برای خلافت اقرار می‌کند در ادامه به شجاعت حضرت نیز چنین اشاره می‌کند:
وفیه شجاعة بنی هاشم
در علی اکبر شجاعت بنی هاشم می‌باشد[8]
ب) ضجه و ناله شامیان از دلاوری حضرت علی اکبر علیه السلام
در شجاعت حضرت علی اکبر علیه السلام همین بس که در میدان جنگ: یزیدیان از شجاعت، دلاوری و از کشتار کم نظیر حضرت، به ستوه آمده و ضجه می‌زدند.
ابن اعثم تاریخ نگار معروف در این خصوص می‌نویسد:
ثم حمل رضی الله عنه ، فلم یزل یقاتل حتى ضج أهل الشام من یده ومن کثرة من قتل منهم
سپس حضرت بر آنها حمله کرد همچنان کارزار می‌کرد تا اینکه اهل شام از دست او و از کثرت کشته‌های توسط حضرت علی اکبر [علیه السلام] ضجه می‌زدند.[9]
5- امام حسین(علیه السلام) و پاسخ به خواسته‌های حضرت با معجزه
طبری نقل می‌کند که حضرت علی اکبر علیه السلام، زمانی که: فصل انگور نبود، از پدر بزرگوارش درخواست انگور کرد، امام حسین علیه السلام نیز با معجزه از دیوار انگور بیرون آوردند:
شهدت الحسین بن علی (علیهما السلام) و قد اشتهى علیه ابنه علی الأکبر عنباً فی غیر أوانه، فضرب یده إلى ساریة المسجد فأخرج له عنبا و موزا فأطعمه، و قال: ما عند الله لأولیائه أکثر
علی اکبر علیه السلام از پدر بزرگوارش انگور طلب کرد، ناگاه امام حسین علیه السلام با دست به کناره دیوار مسجد زد که انگور و موز از آن خارج شد. پس فرزند خود را از آن خورانیده و فرمودند: اولیای الهی سهم�شان بیش از این است.[10]
نتیجه
فضائل حضرت علی اکبر علیه السلام بی‌شمار است که قطعا در این مختصر نمی گنجد باشد؛ ما در این نوشتار بخشی از مقامات حضرت را بیان کردیم تا برای همگان ثابت شود که در میان تمام مسلمانان حضرت علی اکبر چه جایگاه و منزلتی عظیم دارند.
و آخر دعوانا أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِین
[1] - الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب (متوفاى310)، تاریخ الطبری، ج3 ، ص330، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت.
[2] - الاصفهانی، أبو الفرج علی بن الحسین (متوفاى356هـ)، مقاتل الطالبیین، ج 1 ،ص 33 ، بر اساس نرم افزار الجامع الکبیر.
[3] - أبو مخنف الأزدی، ( متوفای 157) مقتل الحسین، 164 تحقیق : تعلیق : حسین الغفاری، چاپخانه : مطبعة العلمیة – قم.
[4] - ابن کثیر الدمشقی، ابوالفداء إسماعیل بن عمر القرشی (متوفاى774هـ)، البدایة والنهایة ج6 ،ص273، ناشر: مکتبة المعارف – بیروت.
[5] - أبو بکر محمد بن أبی إسحاق إبراهیم بن یعقوب الکلاباذی البخاری الوفاة: 384 هـ ، بحر الفوائد المشهور بمعانی الأخبار ج1 ،ص341 ،دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان - 1420هـ - 1999م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : محمد حسن محمد حسن إسماعیل - أحمد فرید المزیدی.
[6] - الاصفهانی، أبو الفرج علی بن الحسین (متوفاى356هـ) ، مقاتل الطالبیین ، ج 1 ص 22 طبق برنامه الجامع الکبیر.
[7] - الاصفهانی، أبو الفرج علی بن الحسین (متوفاى356هـ) ، مقاتل الطالبیین ، ج 1 ص 21 طبق برنامه الجامع الکبیر.
[8] - الاصفهانی، أبو الفرج علی بن الحسین (متوفاى356هـ)، مقاتل الطالبیین، ج 1 ص 22 ، طبق برنامه الجامع الکبیر.
[9] - ابن اعثم، أحمد بن أعثم الکوفی (وفات : 314 )، الفتوح ج 5 ص115، تحقیق : علی شیری ( ماجستر فی التاریخ الإسلامی )، چاپ : الأولى، سال چاپ: 1411 : دار الأضواء، ناشر : دار الأضواء للطباعة والنشر والتوزیع.
[10] - طبرى آملى صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة (ط - الحدیثة)، ص183، بعثت، ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1413ق..
al-sadeghain.blog.ir