نظریات و رهنمودهای بزرگان جهان چهارده معصوم سلام الله علیهم در رابطه با بهداست

حدیث (3) امام على عليه السلام :

نِعمَ البَيتُ الحَمّامُ تَذكُرُ فيهِ النّارَ و َيَذهَبُ بِالدَّرَنِ؛

چه نيكو جايگاهى است حمّام، يادآور دوزخ است و چرك را از ميان مى برد.

من لايحضره الفقيه ج1، ص115، ح237 

حدیث (4) امام على عليه السلام :

تَنَظَّفوا بِالماءِ مِنَ النَّتنِ الرِّيحِ الَّذى يُتَأَذّى بِهِ؛

خودتان را با آب، از بوى بد، كه ديگران را آزار مى دهد بشوييد.

خصال ص 620

حدیث (5) امام صادق عليه السلام :

اِنَّ لِكُلِّ ثَمَرَةٍ سَّما فَاِذا اَتَيتُم بِها فَمَسّوها بِالماءِ أو اَغمِسوها فِى الماءِ؛

هر ميوه اى سمّى دارد، هرگاه ميوه به دستتان رسيد آن را با بشوييد و يا در آب فرو بريد.

 كافى(ط-الاسلامیه) ج6، ص350، ح4

حدیث (6) امام على عليه السلام :

اَلنَّظيفُ مِنَ الثِّيابِ يُذهِبُ الهَمَّ و َالحُزنَ و َهُوَ طَهورٌ لِلصَّلاةِ؛

لباس پاكيزه غم و اندوه را مى برد و موجب پاكيزگى نماز است.

كافى(ط-الاسلامیه) ج6، ص444، ح14

حدیث (7) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

لَا يُطَوِّلَنَّ أَحَدُكُمْ شَارِبَهُ وَ لَا شَعْرَ إِبْطَيْهِ وَ لَا عَانَتِهِ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَتَّخِذُهَا مَخْبَأً يَسْتَتِرُ بِهَا

بلند نكند كسى از شما موهاى سبيل و موهاى زير بغل و موى زير شكم خود را، زيرا شيطان اين مراكز را پناهگاه خود قرار داده زير موها پنهان مى شود.

وسائل الشيعه ج2، ص115 ، ح1655

حدیث (8) امام صادق علیه السلام :

 تَقْلِيمُ الْأَظْفَارِ وَ قَصُّ الشَّارِبِ وَ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِيِّ كُلَّ جُمُعَةٍ يَنْفِي الْفَقْرَ وَ يَزِيدُ فِي الرِّزْق‏

گرفتن ناخنها  و کوتاه کردن سبیل و شستن سر با خطمی در هر جمعه (سبب) جلوگیری از فقر و افزایش روزی است

كافى(ط-الاسلامیه) ج6، ص491، ح10

حدیث (9) امام على عليه السلام :

نَظِّفوا بُيوتَكُم مِن حَوكِ العَنكَبوتِ، فَإِنَّ تَركَهُ فِى البَيتِ يورِثُ الفَقرَ؛

 
خانه هاى خود را از تار عنكبوت تميز كنيد، زيرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مى آورد.

وسائل الشيعه ج5، ص322، ح6674

حدیث (10) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

لا تُبَيِّتوُا القُمامَةَ فى بُيوتِكُم و َأَخرِجوها نَهارا، فَإِنَّها مَقعَدُ الشَّيطانِ؛

زباله را شب در خانه هاى خود نگه نداريد و آن را در روز به بيرون از خانه منتقل كنيد، زيرا زباله نشيمنگاه شيطان است.

من لايحضره الفقيه ج4، ص5

احادیث این بخش با توجه به منابع ذکر شده در نرم افزار "جامع الاحادیث نور" بازبینی و به روز شده اند.

حدیث (1) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : إِنَّ اللّه‏َ تَعالى جَميلٌ يُحِبُّ الجَمالَ، سَخىٌّ يُحِبُّ السَّخاءَ، نَظيفٌ يُحِبُّ النَّظافَةَ؛ خداوند زيباست و زيبايى را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پاكيزه است و پاكيزگى را دوست دارد. نهج الفصاحه ص293 ، ح 690 حدیث (2) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : تَنَظَّفوا بِكُلِّ مَا استَطَعتُم فَإِنَّ اللّه‏َ تَعالى بَنَى السلامَ عَلَى النَّظافَةِ وَ لَن يَدخُلَ الجَنَّةَ إِلاّكُلُّ نَظيفٍ؛ خودتان را با هر وسيله ‏اى كه مى توانيد پاكيزه كنيد، زيرا كه خداى متعال اسلام را برپايه پاكيزگى بنا كرده است و هرگز به بهشت نمى ‏رود، مگر كسى كه پاكيزه باشد. نهج الفصاحه ص391، ح 1182 حدیث (3) امام على علیه السلام : اَلنَّظيفُ مِنَ الثِّيابِ يُذهِبُ الهَمَّ وَ الحُزنَ و َهُوَ طَهورٌ لِلصَّلاةِ؛   لباس پاكيزه غم و اندوه را برطرف مى‏كند و باعث پاكيزگى نماز است. كافى(ط-الاسلامیه) ج6، ص444، ح14 حدیث (4) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم :  طَهِّرُوا هَذِهِ الْأَجْسَادَ طَهَّرَكُمُ اللَّهُ فَلَيْسَ مِنْ عَبْدٍ يَبِيتُ طَاهِراً إِلَّا بَاتَ مَعَهُ مَلَكٌ فِي شِعَارِهِ لَا يَنْقَلِبُ سَاعَةً مِنْ لَيْلٍ يَسْأَلُ اللَّهَ شَيْئاً مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا أَعْطَاهُ إِيَّاه‏    این بدن‏ها را پاكيزه كنيد، خداوند پاكيزه ‏تان كند، زيرا هيچ بنده ‏اى نيست كه شب با بدنى پاكيزه بخوابد مگر اين‏كه فرشته‏ اى با وى مى ‏خوابد و هيچ لحظه ‏اى از شب از اين پهلو به آن پهلو نمى‏ شود، از خدا چیزی از امور دنیا و آخرت می خواهد مگر اعطا کندبه او   مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ج‏1، ص 297 ، ح662 حدیث (5) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : تَخَلَّلوا، فَاِنَّهُ يُنَقِّى الفَمَ وَ مَصلَحَةٌ لِلِّثَةِ؛ خلال كنيد، چرا كه دهان را تميز مى‏ كند و مايه سلامت لثه است. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 376، ح 5 حدیث (6) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : لَا يُطَوِّلَنَّ أَحَدُكُمْ شَارِبَهُ وَ لَا شَعْرَ إِبْطَيْهِ وَ لَا عَانَتِهِ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَتَّخِذُهَا مَخْبَأً يَسْتَتِرُ بِهَا كسى از شما موهاى سبيل و موهاى زير بغل و موى زير شكم خود را بلند نكند؛ چرا كه شيطان (ميكروب) اين نقاط را پناهگاه خود قرار داده، و زير موها پنهان مى‏ شود. وسائل الشيعه ج2، ص115 ، ح1655 حدیث (7) امام باقر علیه السلام : شَكَتِ الكَعبَةُ اِلَى اللّه‏ِ ما تَلقى مِن اَنفاسِ المُشرِكينَ، فَاَوحَى اللّه‏ُ اِلَيها: اَن قَرّى يا كَعبَةُ، فَاِنّى اُبدِلُكَ بِهِم قَوما يَتَخَلَّلونَ بِقُضبانِ الشَّجَرِ. فَلَمّا بَعَثَ اللّه‏ُ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله و سلم اَوحى اِلَيهِ مَعَ جَبرَئيلَ بِالسِّواكِ وَ الخِلالِ؛ كعبه از زجرى كه از بوى بد نفس‏هاى مشركين مى‏ كشيد، به درگاه خداوند شكايت نمود، خداوند به آن وحى كرد، تو را مژده باد كه بجاى اينان كسانى را جايگزين مى ‏كنم كه با شاخه‏ هاى درخت خلال مى‏ كنند. هنگامى كه خداوند حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را مبعوث فرمود، توسط جبرئيل سفارش مسواك و خلال كردن را به او وحى كرد. محاسن ج 2، ص 558، ح 924 حدیث (8) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : غَسلُ اِلاناءِ وَ طَهارَةُ الفِناءِ يورِثانِ الغِنى؛   شستن ظرفها و پاكيزگى حياط مايه غناست. نهج الفصاحه ص 584 ، ح 2031 حدیث (9) امام باقر علیه السلام : اِنَّما قُصَّ الظفارُ، لاِنَّها مَقيلُ الشَّيطانِ وَ مِنهُ يَكونُ النِّسيانُ؛ كوتاه كردن ناخن، از آن رو لازم است كه پناهگاه شيطان است و فراموشى مى ‏آورد. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 490، ح 6 حدیث (10) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : اِنَّ مِن حَقِ الضَّيفِ اَن يُكرَم وَ اَن يُعِدَّ لَهُ الخِلال؛ از حقوق ميهمان است كه ميزبان او را احترام كند و برايش خلال دندان فراهم نمايد. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 285، ح 3 حدیث (11) امام على علیه السلام : نِعمَ البَيتُ الحَمّامُ تَذكُرُ فيهِ النّارَ وَ يَذهَبُ بِالدَّرَنِ؛ چه خوب جايگاهى است حمّام، يادآور دوزخ است و چرك را از ميان مى‏ برد. من لايحضره الفقيه ج 1، ص 115، ح 237 حدیث (12) امام رضا علیه السلام : و مَنِ اغتَسَلَ مِنَ الماءِ الَّذى قَدِ اغتُسِلَ فيهِ فَاَصابَهُ الجُذامُ فَلا يَلومَنَّ اِلاّ نَفسَهُ؛ هر كس با آبى غسل كند كه پيش‏تر در آن غسل شده است و به جذام مبتلا شود، كسى را جز خود سرزنش نكند. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 503، ح 38 حدیث (13) امام صادق علیه السلام : اَلحِنّاءُ يَذهَبُ بالسَّهَكِ وَ يَزيدُ فى ماءِ الوَجهِ وَ يُطَيِّبُ النَّكهَةَ وَ يُحَسِّنُ الوَلَدَ؛ حنا، بوى بد (عرق) را از بين مى ‏برد، چهره را شاداب، دهان را خوشبو و فرزند را زيبا مى‏ كند. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 484، ح 5 حدیث (14) امام صادق عليه السلام :  إِنَّ اللَّهَ (تَعَالَى) يُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجْمِيلَ، وَ يَكْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ، فَإِنَّ اللَّهَ (عَزَّ وَ جَلَّ) إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً أَحَبَّ أَنْ يَرَى عَلَيْهِ أَثَرَهَا.قِيلَ: وَ كَيْفَ ذَلِكَ قَالَ: يُنَظِّفُ ثَوْبَهُ، وَ يُطَيِّبُ رِيحَهُ، وَ يُجَصِّصُ دَارَهُ، وَ يَكْنُسُ أَفْنِيَتَهُ، حَتَّى إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِيبِ الشَّمْسِ يَنْفِي الْفَقْرَ، وَ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ    خداوند زيبايى و خودآرايى را دوست دارد و از فقر و تظاهر به فقر بيزار است. هرگاه خداوند به بنده ‏اى نعمتى بدهد، دوست دارد اثر آن را در او ببيند. عرض شد: چگونه؟ فرمودند: لباس تميز بپوشد، خود را خوشبو كند، خانه ‏اش را گچكارى كند، جلوى در حياط خود را جارو كند، حتى روشن كردن چراغ قبل از غروب خورشيد فقر را مى ‏برد و روزى را زياد مى‏ كند. امالى (طوسى) ص 275، ح 526 حدیث (15) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : نِعمَ السِّواكُ الزَّيتونُ مِن شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ، يُطَيِّبُ الفَمَ وَ يَذهَبُ بِالحَفَرِ، وَ هُوَ سِواكى وَ سِواكُ النبياءِ قَبلى؛   چه خوب مسواكى است زيتون! از درختى پر خير و بركت كه دهان را خوشبو مى‏كند و جِرم دندان را از ميان مى‏برد. اين مسواك من و پيامبران پيش از من است. مكارم الاخلاق ص 49 {شبیه این حدیث در مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج1 ، ص 369 ، ح885 } حدیث (16) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : مَنِ اتَّخَذَ شَعرا فَليُحسِن وَلايَتَهُ، اَو لِيَجُزَّهُ؛ هر كس مو مى گذارد، آن را خوب نگه دارد وگرنه كوتاهش كند. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 485، ح 2 - من لا یحضر الفقیه ج1 ، ص129 ، ح326 حدیث (17) امام رضا عليه السلام : عَلَيكَ بِالاِثمِدِ فَاِنَّهُ يَجلُو البَصَرَ وَ يُنبِتُ الشفارَ وَ يُطَيِّبُ النَّكهَةَ وَ يَزيدُ فِى الباه؛ سرمه سياه بِكشيد، چرا كه ديده را جلا مى‏ دهد، مژه‏ ها را مى‏ روياند، دهان را خوشبو مى ‏كند و بر توان جنسى مى ‏افزايد. مكارم الاخلاق ص 46 حدیث (18) امام على علیه السلام : نَظِّفوا بُيوتَكُم مِن حَوكِ العَنكَبوتِ، فَاِنَّ تَركَهُ فِى البَيتِ يورِثُ الفَقرَ؛ خانه ‏هاى خود را از تار عنكبوت پاك كنيد، زيرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مى ‏آورد. وسائل الشيعه ج5، ص322، ح6674 حدیث (19) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : لا تُبَيَّتُوا القُمامَةَ فى بُيوتِكُم وَ اَخرِجوها نَهارا، فَاِنَّها مَقعَدُ الشَّيطانِ؛ زباله را شب در خانه ‏هاى خود نگه نداريد و آن را در روز به بيرون از خانه منتقل كنيد، زيرا زباله نشيمنگاه شيطان است. من لا يحضره الفقيه ج 4، ص 5 ، ح 4968 حدیث (20) امام صادق عليه السلام : اِنَّ لِكُلِّ ثَمَرَةٍ سَمّا فَاِذا اَتَيتُم بِها فَمَسّوها بِالماءِ أو اَغمِسوها فِى الماءِ؛ هر ميوه ‏اى سمّى دارد، هرگاه ميوه به ‏دستتان رسيد، آن را با آب بشوييد و يا در آب فرو بريد. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 350، ح 4 حدیث (21) امام صادق علیه السلام : اَبصَرَ رسول اللّه‏ صلی الله علیه و آله و سلم رَجُلاً شَعثا شَعرُ رَأسِهِ وَ سَخَةً ثيابُهُ، سَيِّئَةً حالُهُ فَقال رسول اللّه‏ صلی الله علیه و آله و سلم : مِن الدّينِ المُتعَةُ وَ اِظهارُ النِّعمَةِ؛ پيامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم مردى را ديدند كه موهاى ژوليده و جامه ‏اى چركين و سر و وضع نامرتّبى داشت، فرمودند: بهره بردن از نعمت‏هاى خدا و آشكار ساختن نعمت جزء دين است. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 439، ح 5 حدیث (22) امام باقر علیه السلام : كَنسُ البُيوتِ يَنفِى الفَقرَ؛ جارو كردن اتاق‏ها فقر را از بين مى‏ برد. وسايل الشيعه ج 5 ، ص 317، ح 6658 حدیث (23) امام صادق علیه السلام : غَسلُ الناءِ وَ كَسحُ الفِناءِ، مَجلَبَةٌ لِلرِّزقِ؛ شستن ظرف و جارو زدن جلو در منزل، باعث جلب روزى مى‏ شود. خصال ص 54، ح 73 - مکارم الاخلاق ص 127 حدیث (24) امام رضا علیه السلام : مِن اَخلاقِ الانبياءِ التَّنَظُّفُ؛   پاكيزگى از اخلاق پيامبران است. كافى(ط-الاسلامیه) ج 5، ص 567، ح 50 حدیث (25) امام على علیه السلام : تَنَظَّفوا بِالماءِ مِنَ النَّتنِ الرِّيحِ الَّذى يُتَأَذّى بِهِ وَ تَعَهَّدوا اَنفُسَكُم، فَاِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ يُبغِضُ مِن عِبادِهِ القاذورَةَ الَّذى يَتَاَنَّفُ بِهِ مَن جَلَسَ اِلَيهِ؛   خودتان را با آب، از بوى بدى كه ديگران را آزار مى ‏دهد، پاك كنيد و اين كار را پيوسته انجام دهيد؛چرا كه خداوند، از بنده آلوده ‏اى كه هر كس با او بنشيند، بينى ‏اش را از [بوى بد] وى مى‏ گيرد، نفرت دارد. خصال ص 620 حدیث (26) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : لا تُؤووا التُّرابَ خَلفَ البابِ، فَاِنَّهُ مأوَى الشَّيطانِ؛ زباله را پشت در (حياط) جمع نكنيد، زيرا كه لانه شيطان مى‏ شود.   محاسن  ص 624، ح 79 حدیث (27) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : ما لى اَراكُم تَدخُلونَ عَلَىَّ قُلحَا مُرغا؟ ما لَكُم لا تَستاكونَ؟ شما را چه شده است وقتى بر من وارد مى‏ شويد، مى‏ بينمتان كه دندان‏هايتان جرم گرفته و زرد و موهايتان ژوليده است. چرا مسواك نمى ‏زنيد. محاسن ص 561، ح 943 حدیث (28) امام صادق عليه السلام : خُذ مِن شارِبـِكَ وَ اَظفارِكَ فى كُلِّ جُمُعَةٍ فَاِن لَم يَكُن فيها شَىْ‏ءٌ فَحُكَّها لا يُصيبُكَ جُنونٌ وَ لا جُذامٌ وَ لا بَرَصٌ؛ در هر جمعه، اندكى از سبيل و ناخن‏هاى خود را بگير، و اگر هم چيزى وجود نداشته باشد، آن را (كمى) بساى، [كه در اين صورت] ديوانگى، جذام و پيسى به تو نمى ‏رسد. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 490، ح 3 حدیث (29) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : اَلوُضوءُ قَبلَ الطَّعامِ يَنفِى الفَقرَ، وَ بَعدَهُ يَنفِى الهَمَّ وَ يُصَحِّحُ البَصَرَ؛ شستن دست قبل از غذا، فقر را و پس از غذا، غم و اندوه را برطرف مى‏ كند و به چشم سلامتى مى ‏بخشد. مكارم الاخلاق ص 139 حدیث (30) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : لِيُبالِغ اَحَدُكُم فِى المَضمَضَةِ وَ ا لستِنشاقِ، فَاِنَّهُ غُفرانٌ لَكُم وَ مَنفَرَةٌ لِلشَّيطانِ؛ سزاوار است هر يك از شما در دهان و بينى زياد آب بچرخاند، چرا كه اين كار، مايه آمرزش شما و گريزِ شيطان است. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 19 {شبیه این حدیث در الجعفریات ص16 } حدیث (31) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : بَيتُ الشَّياطينِ مِن بُيوتِكُم بَيتُ العَنكَبوتِ؛ خانه ‏هاى عنكبوتى كه در اتاق‏هاى شماست، لانه شياطين است. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 532، ح 11 حدیث (32) امام على علیه السلام : لا يَدلُكَنَّ رِجلَيهِ بِالخَزَفِ، فَاِنَّهُ يورِثُ الجُذامَ؛ مبادا كسى (در حمام) پاى خود را سفال (سنگ پا) بكشد، زيرا اين كار جذام مى‏ آورد. كافى(ط-الاسلامیه) ج 6، ص 500، ح 19 حدیث (33) امام صادق عليه السلام : غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمىِّ اَمانٌ مِنَ الصُّداعِ وَ بَراءَةٌ مِنَ الفَقرِ وَ طَهورٌ لِلرَّأسِ مِنَ الحَزاز؛ شستن سر با خطمى، مايه ايمنى از سر درد، بركنار ماندن از فقر و پاكيزگى سر از شوره است. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص 19 حدیث (34) رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم : مَرَّ اَخى عيسى علیه السلام بِمَدينَةٍ فَاِذا وُجُوهُهُم صُفرٌ وَ عُيونُهُم زُرقٌ فَشَكَوا اِلَيهِ ما بِهِم مِنَ العِلَلِ. فَقالَ: دَواؤُكُم مَعَكُم، اَنتُم اِذا اَكَلتُمُ اللَّحمَ طَبَختُموهُ غَيرَ مَغسولٍ، وَ لَيسَ يَخرُجُ شَىْ‏ءٌ مِنَ الدُّنيا اِلاّ بِجَنابَةٍ. فَغَسَلُوا بَعدَ ذلِكَ لُحومَهُم فَذَهَبَت اَمراضُهُم ؛ برادرم عيسى، از شهرى عبور كرد و ديد كه مردمش رنگ چهره‏ هايشان زرد و چشم‏ هايشان كبود است. آنان از بيمارى‏ هايى كه داشتند، نزد وى اظهار ناراحتى كردند. عيسى علیه السلام  گفت: درمانتان همراهتان است. شما هنگامى كه گوشت مى‏ خوريد، آن را ناشسته مى ‏پزيد، در حالى كه هيچ چيزى بدون نوعى جنابت از دنيا نمى ‏رود. از آن پس، گوشت‏هاى مصرفى خود را شستند و در نتيجه بيمارى ‏هايشان از ميان رفت. قصص الانبياء(راوندی) ص 274، ح 330

 

موضوعات مرتبط:
پاکیزگی	سلامتی
دستورات طبی	روانشناسی