به گفته روان شناسان: (سه اصل در تکوین و تکامل شخصیت انسان، نقش اساسی دارد: ۱ـ وراثت ۲ـ تربیت ۳ـ محیط.)
این سه اصل به طور صحیح و کامل در پیدایش شخصیت زینب(سلام الله علیها) تإثیر داشت، همه ارزش ها را از پدر و مادرش علی(علیه السلام) و فاطمه(سلام الله علیها) به ارث برد، تحت نظر مستقیم این پدر و مادر نمونه پرورش یافت و در محیطی رشد کرد که کانون فضایل و صفا و صمیمیت بود؛ در مدینه، در میان خاندان ممتاز نبوت و شیفتگان مخلص این خاندان، بر همین اساس انوار درخشان انسانیت و ارزش های والای اسلامی و انسانی در وجود او شکوفا و بارور شد. بدین سبب، از همان خردسالی، به اصطلاح در یک شب، ره صد ساله را پیمود از این رو روایت شده، روزی حضرت علی(علیه السلام) زینب را که در آن هنگام کودک خردسال بود در آغوش گرفت، در ضمن نوازش به زینب(سلام الله علیها) فرمود: (بگو: دو)
زینب(سلام الله علیها) سکوت کرد. علی(علیه السلام) فرمود: دخترم چرا ساکت هستی؟ صحبت کن بگو: (دو)، زینب(سلام الله علیها) با شیرین زبانی ویژه ای عرض کرد: (پدر عزیزم! زبانی که به گفتن (یک) حرکت و عادت نموده، چگونه کلمه دو بگوید؟) (منظور زینب(سلام الله علیها) یکتایی خدا بود که تمام ذرات وجودش به توحید الهی گواهی می داد.)
حضرت علی(علیه السلام) در پاسخ معنی دار زینب(سلام الله علیها) خرسند شد، او را به سینه اش چسبانید و پیشانی اش را بوسید.
بار دیگر زینب(سلام الله علیها) سوالی مطرح کرد ، از پدر بزرگوارش پرسید: (پدر جان! آیا فرزندانت را دوست داری؟) علی(علیه السلام) فرمود: آری، البته! چگونه شما را دوست نداشته باشم، با این که میوه دل من هستید؟)
زینب(سلام الله علیها) (که متوجه توحید افعالی خداوند بود) عرض کرد: پدر عزیزم! در دل دو دوست جمع نمی شود، دوستی خالص برای خدا است، لطف و مهربانی برای ما است.)(۳)
این بیان شیوا و پرمحتوای زینب(سلام الله علیها) سخن حضرت علی(علیه السلام) را توضیح داد، که دوستی ظاهری همان مهربانی است، و دوستی حقیقی باید منحصر به خدای یکتا و بی همتا باشد. حضرت علی(علیه السلام) با طرح این گونه سوال ها، مقام ملکوتی زینب(سلام الله علیها) را به دیگران معرفی می کرد. آری بانویی که در کنار پنج تن آل عبا ـ علیهم السلام ـ رشد کرده، چرا چنین نباشد؟!
روزی میهمانی به خانه امیرمومنان علی(علیه السلام) آمد، غذا در خانه نبود، حضرت علی(علیه السلام) از فاطمه(سلام الله علیها) پرسید: (آیا غذایی در خانه یافت می شود؟) فاطمه(سلام الله علیها) پاسخ داد: در خانه جز یک عدد نان نیست که آن را هم برای دخترم زینب(سلام الله علیها) ذخیره کرده ام[ زینب(سلام الله علیها) در این هنگام حدود پنج سال داشت] زینب(سلام الله علیها) بیدار بود، سخن مادر را شنید و گفت: (نان مرا به میهمان بدهید، من صبر خواهم کرد.)(۴)
آری از کودکی، آثار عظمت، صلابت و شکوه از چهره زینب(سلام الله علیها) دیده می شد، و همه چیز نشان می داد که او در آینده بانویی بسیار ارجمند خواهد شد، به طوری که وجود با برکتش تجلی گاه جلوه های الهی خواهد گردید.

 

۱  عباسقلی خان سپهر، الطراز المذهب، ص۴۴، شیخ ذبیح الله محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۳، ص۳۸.

۲  همان.

۳  آیت الله جزائری، الخصائص الزینبیه، ص۳۰۹.

۴  شیخ ذبیح الله محلاتی، ریاحین الشریعه، ج۳، ص۶۴