🤲 دهه اول ماه ذی الحجه «ایام معلومات» است که در قرآن مجید ذکر شده و در نهایت برتری و مبارکی و رحمت است و از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت شده: که در هیچ ایامی کار نیک و عبادت نزد خدا، محبوبتر و پسندیده‌تر از این دهه نیست، در روز اول این ماه اعمال خاصی در آیات و روایات آمده است که شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان آنها را چنین بیان می‌کند:
ذی الحجه آخرین ماه سال هجری قمری، ماه دعا و عبادت خدا، ماه حج و از ماههای حرام است. در این ماه عبادت و یاد خدا تاثیرات عمیقی در زندگی دارد و برکت و عظمت آن به اندازه ای است که ماه ذی الحجه یکی از ماه های شریفی است که عبادت در آن و ذکر و یاد خدا اثرات عمیقی به همراه دارد. این ماه در نهایت برکت و عظمت است و هیچ ایامی نزد حق تعالی محبوبتر از دهه اول آن نیست.
از روز اول تا روز دهم ماه ذی الحجه از بهترین و پرفضیلت ترین روزهاست، فضیلت و اعمال ذی الحجه در دهه اول این ماه قمری شامل نماز و ذکر و سوره ی مبارکه است که خداوند به برپادارندگانش پاداش عظیم خواهد داد.
فضیلت ماه ذی الحجّه
در بعضی از روایات آمده است، شب های دهگانه ای که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب های دهه اوّل ماه ذی الحجّه است، و این سوگند به خاطر عظمت آن است.(تفسیر قمی، ج ۲، ص ۴۱۹)
در حدیثی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایّامی به اندازه این ایّام (ده روز اوّل ماه ذی الحجّه) فضیلت ندارد.(اقبال، ص ۳۱۷)
بزرگان دین هنگامی که ماه ذی الحجّه وارد می شد، اهمیت ویژه ای به عبادت در آن می دادند. مخصوصاً در دهه اوّل این ماه.(زادالمعاد، ص ۲۴۰)
خداوند در سوره حج آیه ۲۸ ضمن بیان فریضه بزرگ «حج» سخن از «أیّام مَعْلُومات» گفته است که مؤمنان باید در آن به یاد خدا باشند. یکی از تفسیرهای معروفِ «أیّام مَعْلُومات» که در روایات نیز آمده است، ده روز اوّل ماه ذی الحجّه است.( مصباح المتهجّد، صفحه ۶۷۱.) بنابراین، هم شب های آن عزیز است و هم روزهای آن.
وجود دو «عید» مهمّ اسلامی عید قربان و عید غدیر و روز «عرفه» و خاطره دعای عجیب و بسیار گرانبهای امام حسین(علیه السلام) در عرفات، این ماه را دارای شکوه و عظمت خاصّی کرده است و مسلمانان بهتر است از برکات دنیوی و اخروی این ماه غافل نشوند و در تذهیب نفس خود بکوشند.
گرفتن روزه در روز اول ذی‌الحجه
در روایتی امام موسی کاظم(علیه السلام) می فرمایند:هر کس ۹روز اوّل ذی الحجّه را روزه بدارد، خداوند ثواب روزه تمام عمر را برای او می نویسد.( زاد المعاد، ص ۲۴۰)
روز اول آن را روزه بگیرد. در «الفقیه» روایت شده است: «کسی که روز اول ذی حجه را روزه بگیرد، خداوند روزه هشتاد ماه را برای او می‌نویسد».
نماز فاطمه زهرا علیها السّلام
مستحب است در روز اول نماز فاطمه زهرا علیها السّلام خوانده شود.
کیفیت نماز حضرت زهرا (س)
این نماز چهار رکعت است با یک بار «حمد» و پنجاه بار «قل هو اللّه احد» که بعد از نماز تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام گفته می‌شود و نیز گفته می‌شود:
سُبْحانَ اللَّهِ ذِی الْعِزِّ الشّامِخِ الْمُنِیفِ، سُبْحانَ ذِی الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظِیمِ، سُبْحانَ ذِی الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدِیمِ، سُبْحانَ مَنْ یَری أَثَرَ النَّمْلَهِ فِی الصَّفا، سُبْحانَ مَنْ یَری وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَواءِ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ هکَذا لا هکَذا غَیْرُهُ.
🤲اعمال دهه اول ذی‌الحجه🤲
کیفیت نماز دهه اول ذی‌الحجه
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: پدرم حضرت امام باقر(علیه السلام) به من فرمود: پسرم! در دهه نخست از ماه ذی الحجّه (از شب اول ماه تا شب عید قربان) هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن:
در هر شب از آن بین مغرب و عشا دو رکعت نماز بجا آور، در هر رکعت آن سوره حمد «فاتحه الکتاب» و سوره توحید «اخلاص» و این آیه را بخوان:
وَوَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِینَ لَیْلَهً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً ۚ وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ
تا در ثواب با حاجی ها شریک شوی، گرچه حج نکرده باشی.
در هنگام قرائت این آیه شریفه از خود بپرس که این وعده چیست؟ حسرت و شوق خود را برای دیدار خدا افزایش داده و از خاسرین (ضررکنندگان) مباش
الّذِینَ کَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ حَتی إذا جاءَتْهُمُ الساعَهُ بَغْتَهً قَالُوا یَا حَسْرَتَنا عَلَی مَا فَرّطْنَا فِیها وَ هُمْ یَحْمِلُونَ أوزَارَهُمْ عَلی ظُهُوِرهِم ألا سَاءَ ما یَزِرُون .
«کسانی که دیدار خدا را انکار نمودند و آنگاه که قیامت فرا رسد، گویند: وای بر ما که آسایش و سعادت این روز را از دست دادیم. آنان بار گناهان خود را بدوش می‌کشند و چه بار بدی.»
درباره روایت پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم که در آن شوق حضرت موسی علیه السّلام به این وعده‌گاه را بیان نمودند، بیندیش آنجا که فرمودند:
«در چهل روز رفت و آمد خود بخاطر اشتیاقی که به دیدار خداوند داشت، نخورد، نیاشامید و نخوابید.»
خواندن دعا بعد از نماز
از روز اول تا عصر روز عرفه به دنبال نماز صبح و پیش از مغرب این دعا را که شیخ مفید و سید از امام صادق (علیه‌السلام) روایت کرده‌اند بخوان:
اللّٰهُمَّ هٰذِهِ الْأَیَّامُ الَّتِی فَضَّلْتَها عَلَی الْأَیَّامِ وَشَرَّفْتَها وَ قَدْ بَلَّغْتَنِیها بِمَنِّکَ وَرَحْمَتِکَ فَأَنْزِلْ عَلَیْنا مِنْ بَرَکاتِکَ، وَأَوْسِعْ عَلَیْنا فِیها مِنْ نَعْمائِکَ.
خدایا، این روزها روزهایی است که بر سایر روزها برتری و برجستگی‌اش دادی و به مهرورزی و رحمتت مرا به آنها رساندی، برکاتت را بر ما فرو فرست و از نعمت‌هایت در این روزها بر ما وسعت ده.
اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَهْدِیَنا فِیها لِسَبِیلِ الْهُدیٰ وَالْعَفافِ وَالْغِنیٰ وَالْعَمَلِ فِیها بِما تُحِبُّ وَتَرْضیٰ.
خدایا از تو می‌خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و ما را در این روزها به راه هدایت و پاک‌دامنی و بی‌نیازی و عمل در آنها به آنچه می‌پسندی و خشنود می‌شوی هدایت کنی،
اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْویٰ، وَیَا سامِعَ کُلِّ نَجْویٰ، وَیَا شاهِدَ کُلِّ مَلَاً، وَیَا عالِمَ کُلِّ خَفِیَّهٍ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَکْشِفَ عَنَّا فِیهَا الْبَلاءَ، وَتَسْتَجِیبَ لَنا فِیهَا الدُّعاءَ، وَتُقَوِّیَنا فِیها وَتُعِینَنا وَتُوَفِّقَنا فِیها لِما تُحِبُّ رَبَّنا وَتَرْضیٰ وَعَلَیٰ مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنْ طاعَتِکَ وَطاعَهِ رَسُولِکَ وَأَهْلِ وِلایَتِکَ؛
خدایا از تو می‌خواهم، ای جایگاه هر شکایت و ای شنوای هر رازونیاز و ای حاضر در هر جمع و ای دانای هر نهان که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و در این روزها بلا را از ما برگردانی و دعایمان را مستجاب کنی و نیرویمان دهی و یاری‌مان کنی و به آنچه ای پروردگار ما دوست داری و خشنود می‌شوی موفّقمان بداری و بر اموری که از طاعتت و طاعت رسولت و اهل ولایتت بر ما واجب نمودی توفیقمان دهی؛
اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَهَبَ لَنا فِیهَا الرِّضا إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ، وَلَا تَحْرِمْنا خَیْرَ مَا تُنْزِلُ فِیها مِنَ السَّماءِ، وَطَهِّرْنا مِنَ الذُّنُوبِ یَا عَلّامَ الْغُیُوبِ، وَأَوْجِبْ لَنا فِیها دارَ الْخُلُودِ.
خدایا، از تو می‌خواهم ای مهربان‌ترین مهربانان که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و خشنودی خود را در این روزها به ما ارزانی داری که به یقین تو شنوای دعایی و از خیری که در این ایام از عالم بالا نازل می‌کنی ما را محروم مساز و از گناهان ما را پاک کن، ای دانای نهان‌ها و در این روزها خانه جاودان را بر ما واجب گردان.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَلَا تَتْرُکْ لَنا فِیها ذَنْباً إِلّا غَفَرْتَهُ، وَلَا هَمّاً إِلّا فَرَّجْتَهُ، وَلَا دَیْناً إِلّا قَضَیْتَهُ، وَلَا غائِباً إِلّا أَدَّیْتَهُ، وَلَا حاجَهً مِنْ حَوائِجِ الدُّنْیا وَالْآخِرَهِ إِلّا سَهَّلْتَها وَیَسَّرْتَها، إِنَّکَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.
خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و گناهی را برای ما باقی مگذار جز آنکه ببخشی و نه اندوهی جز آنکه برطرف کنی و نه قرضی جز آنکه بپردازی و نه غایبی جز آنکه به ما برسانی و نه حاجتی از حاجات دنیا و آخرت جز آنکه هموار و آسان کنی، به یقین تو بر هر کاری توانایی.
اللّٰهُمَّ یَا عالِمَ الْخَفِیَّاتِ، یَا راحِمَ الْعَبَراتِ، یَا مُجِیبَ الدَّعَواتِ، یَا رَبَّ الْأَرَضِینَ وَالسَّماواتِ، یَا مَنْ لَاتَتَشابَهُ عَلَیْهِ الْأَصْواتُ، صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنا فِیها مِنْ عُتَقائِکَ وَطُلَقائِکَ مِنَ النَّارِ، وَ الْفائِزِینَ بِجَنَّتِکَ وَ النَّاجِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَصَلَّی اللّٰهُ عَلَیٰ سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ.
خدایا ای دانای نهان، ای رحم‌کننده به اشک‌های روان، ای اجابت‌کننده دعاها، ای پروردگار زمین‌ها و آسمان‌ها، ای آنکه صداها بر او اشتباه نشود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و ما را در این روزها از آزادشدگان و رهاشده‌های از آتش و رسیدگان به بهشت و از نجات‌یافتگان قرار ده، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان و درود خدا بر آقایمان محمّد و همه اهل‌بیتش.
فضیلت تهلیلات
در هر روز این دهه این تهلیلات را که از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) با ثواب بسیار روایت شده بخوان؛ و اگر روزی «ده مرتبه» بخوانی بهتر است:
لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عَدَدَ اللَّیالِی وَالدُّهُورِ، لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عَدَدَ أَمْواجِ الْبُحُورِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَ رَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ، لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ، لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ فِی اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ، لَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِی الْبَرارِی وَالصُّخُورِ، لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ مِنَ الْیَوْمِ إِلیٰ یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ.
معبودی جز خدا نیست به شمار شب‌ها و روزگاران، معبودی جز خدا نیست به شمار امواج دریاها، معبودی جز خدا نیست و رحمت او از آنچه گرد می‌آورند بهتر است، معبودی جز خدا نیست، به شمار خارها و درختان، معبودی جز خدا نیست به شمار موها و کرک‌ها، معبودی جز خدا نیست به شمار سنگ‌ها و کلوخ‌ها، معبودی جز خدا نیست به شمار بهم‌خوردن پلک‌ها، معبودی جز خدا نیست در شب، چون با سیاهی‌اش پشت کند و صبح هنگامی که می‌دمد، معبودی جز خدا نیست به شمار بادها در صحراها و کوه‌ها، معبودی جز خدا نیست از امروز تا روز دمیده شدن در صور.
ذکر پنج دعا
امام باقر(علیه السلام) فرمودند:خداوند پنج دعا را بوسیله جبرئیل برای حضرت عیسی(علیه السلام) هدیه فرستاد، تا در ایّام این دهه، آنها را بخواند. آن پنج دعا چنین است:
- اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ.
- اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَهً وَلا وَلَداً.
- اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، اَحَداً صَمَداً، لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَدٌ.
- اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیی وَیُمیتُ، وَهُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ.
- حَسْبِیَ اللهُ وَکَفی، سَمِعَ اللهُ لِمَنْ دَعا، لَیْسَ وَرآءَ اللهِ مُنْتَهی،اَشْهَدُللهِِ بِما دَعا،وَاَنَّهُ بَریءٌ مِمَّنْ تَبَرَّءَ، وَاَنَّ لِلّهِ الاْخِرَهَ وَالاُْولی.
حضرت عیسی(ع) پاداش فراوانی را برای خواندن صد مرتبه این پنج دعا ذکر فرمود.( اقبال، ص ۳۲۳)
مرحوم «علاّمه مجلسی» گفته است:اگر کسی هر روز هر یک از این پنج دعا را ده مرتبه بخواند (که در مدّت ده روز هر کدام را صد مرتبه خوانده است) به روایت عمل کرده است. البتّه اگر هر روز هر دعایی را صد مرتبه بخواند بهتر است.(زادالمعاد، ص ۲۴۵)
اعمال شب و روز عرفه
اعمال شب عرفه
پاداش عبادت در این شب با صد و هفتاد سال عبادت برابر است.
کسی که در این شب توبه کند مورد مغفرت الهی قرار می گیرد.
همچنین زیارت حضرت سید الشهدا در این شب سفارش شده است.
مستحب است دعای اللهم یا شاهد کل نجوی در این شب خوانده شود.
اعمال روز عرفه
روزه
گرفتن روزه در این روز بسیار توصیه شده است و در روایتی روزه آن را کفاره نود سال روزه می دانند.
دعای عرفه
خواندن دعای عرفه مهمتر از روزه گرفتن است، بنابراین اگر ضعف روزه مانع از خواندن این دعا شود بهتر است روزه گرفته نشود. برای خواندن دعا باید به آداب و شرایط خوادن دعا توجه داشت.
مکان دعا
بهترین مکان برای خواند دعای عرفه، کربلا است. امام صادق(ع) در روایتی می فرمایند:
«خداوند متعال قبل از اهل عرفات برای زائرین قبر حسینی علیه السّلام جلوه کرده، نیازهای آنان را برآورده، گناهانشان را بخشیده و آنان را به خواسته هایشان می رساند. آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نیز این گونه رفتار می کند.»
زیارت امام حسین علیه السلام
خواندن زیارت امام حسین(ع) در این روز بسیار سفارش شده است و در روایتی ثواب آن را برابر با یک میلیون عمره با پیامبر اکرم(ص)، یک میلیون حج با امام زمان(ع)، آزاد کردن یک میلیون برده و کالاهایی که به اندازه بار یک میلیون اسب باربر باشد می داند.
نماز قبل از دعا عرفه
بعد از زیارت و قبل از خواندن دعای عرفه، دوازده رکعت نماز خوانده شود که در هر رکعت یک بار «سوره حمد» «آیه الکرسی» و«توحید»بخواند.
سپس به اندازه ای که می تواند قرآن بخواند و بعد سجده کرده و بعد از سجود بگوید:«سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ فازَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْحِلْمِ وَ تَکَرَّمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ أَحْصی کُلَّ شَیْ ءٍ وَ عَلِمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِی انْ یُسَبَّحَ سِواهُ، سُبْحانَ ذِی الْعِزِّ وَ الْقُدْرَهِ، سُبْحانَ الْعَظِیمِ الاعْظَمِ.
اسْأَلُکَ یا رَبِّ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ، وَ أَسْأَلُکَ بِالْمُسْتَجابِ مِنْ دُعاءِکَ، وَ بِنُورِ وَجْهِکَ انْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ-»و سپس خواسته های خود را از خدا بخواهد.
https://www.tasvirezendegi.com/ماه-ذی-الحجه/