مشرق | فرهنگی و هنری | سه شنبه، 26 اردیبهشت 1402 - 13:06
امام صادق(ع) در میان ائمه اطهار(ع) به دلیل فراهم شدن شرایط، روایات بیشتری در خصوص عزاداری برای امام حسین(ع) دارد. هم خود ایشان مجلس عزا برپا می‌کردند و هم به دیگران توصیه داشتند تا مجلس راه بیندازند .
به گزارش مشرق، اباعبدالله، جعفر بن محمد الصادق معروف به جعفر صادق، امام ششم شیعیان است.
ایشان مانند امروز ۲۵ شوال در سال ۱۴۸ هجری قمری در سن ۶۵ سالگی توسط منصور دوانیقی، خلیفه عباسی مسموم شد و به شهادت رسید.
امام صادق(ع) بیشترین سال عمر را در میان یازده امام اول شیعیان داشته است.
ایشان در طول عمر بابرکت خود برای امام حسین(ع) بسیار عزاداری کردند و روایات متعددی نیز در این خصوص دارند که شاید بیش از بقیه ائمه (ع) باشد.
مزار امام صادق(ع) در قبرستان بقیع
روضه‌های خانگی امام صادق(ع) برای امام حسین(ع)
در این روایات امام صادق (ع) ضمن آنکه خود، به عزاداری و گریه می‌پردازد، به دیگران توصیه به عزاداری می‌کند و ثواب گریه بر اباعبدالله (ع) را بیان کرده‌اند، همچنین در بعضی از روایات نقل شده است که خود حضرت (ع) از شعرا درخواست می‌کرد که شعر در عزای حضرت اباعبدالله بسرایند و امام نیز به شدت گریه می‌کردند.
در یکی از این روایت‌ها که در جلد اول کامل الزیارات، صفحه ۱۱۲ آمده است، محمّد بن جعفر، از محمّد بن الحسین، از ابن ابی‌عمیر، از عبداللّه بن حسّان، از ابن‌ابی‌شعبه، از عبداللّه بن غالب نقل کرده که وی گفت: بر حضرت ابی‌عبداللَّه (ع) داخل شده پس شعری در مرثیه حضرت امام حسین (ع) خواندم و وقتی به این بیت منتهی شدم: لبلیّة تسقو حسینا بمسقاة الثّری غیر التّراب.
به خدا قسم مصیبتی بود که آن مصیبت حسین (ع) را در آب‌خورگاه زمینی مرطوب نه خشک سیراب کرد، پس مخدّره‌ای که در پشت پرده می‌گریست با صدای بلند فریاد زد: وا ابتاه!
بشارت بهشت برای شاعر و روضه‌خوان امام حسین(ع)
در روایت دیگری که در جلد اول کتاب رجال الکشی صفحه ۲۸۹ آمده است: زید شحام نقل می‌کند که گفت: ما و گروهی از کوفی‌ها در حضور امام جعفر صادق (ع) نشسته بودیم که جعفر بن عفان به حضور امام صادق(ع) مشرف شد.
حضرت صادق(ع) وی را نزدیک خود جای داد و به او فرمود: به من این‌طور رسیده که تو خیلی خوب درباره امام حسین (ع) شعر می‌گویی؟
گفت: آری فدای تو شوم.
فرمود: پس شعر بگو!
وقتی وی شعر گفت: امام صادق (ع) به‌قدری گریه کرد که اشک‌های آن حضرت به گونه‌های صورت و ریش مبارکش فرو ریخت و افرادی هم که حضور داشتند، گریان شدند.
سپس حضرت صادق (ع) فرمود: ای جعفر!
بخدا قسم ملائکه مقرب خدا، شعر تو را که در اینجا برای امام حسین(ع) گفتی شنیدند و بیشتر از ما گریه کردند.
ای جعفر!
خدا الساعه بهشت را بر تو واجب کرد و تو را آمرزید.
آنگاه فرمود: ای جعفر!
آیا زیادتر از این برای تو بگویم؟
گفت: آری ای مولای من.
فرمود: احدی نیست که درباره مصیبت امام حسین(ع) شعر بگوید و گریه کند و دیگران را گریان کند، مگر اینکه خدا بهشت را بر او واجب می‌کند و او را می‌آمرزد.
مانند مجالس خودتان برایم روضه بخوان
در جلد اول کامل الزیارات صفحه ۱۱۱ داریم که ابی‌هارون مکفوف نقل کرده که حضرت ابوعبداللَّه (ع) فرمودند: ای اباهارون آیا شعری در مصیبت امام حسین (ع) برایم می‌خوانی؟
اباهارون می‌گوید: پس برای آن حضرت شعری خواندم و آن جناب گریست.
سپس فرمودند: همان‌طوری که پیش خود شعر و مرثیه می‌خوانید برایم بخوان یعنی با رقّت و لطافت، هواندم و ایشان بسیار گریست.
سپس فرمود: بیشتر برایم بخوان.
پس قصیده دیگر برای حضرتش خواندم.
اباهارون می‌گوید: امام (ع) گریستند و صدای گریه اهل منزل را از پشت پرده شنیدم.
سپس اباهارون می‌گوید: وقتی از خواندن فارغ شدم حضرت به من فرمودند: ای اباهارون کسی که در مرثیه حسین بن علی (ع) شعری خوانده و خود گریه کرده و ۱۰ نفر دیگر را بگریاند، بهشت بر ایشان واجب می‌شود.
کسی که در مرثیه حسین (ع) شعری خوانده و خود گریه کرده و یک نفر دیگر را بگریاند، بهشت برای هر ۲ واجب می‌شود و کسی امام حسین را نزدش یاد کنند و از چشمش به مقدار بال مگس اشک بیاید، ثواب و اجر او بر خداست و خداوند برای وی به کمتر از بهشت اجر و ثواب نمی‌دهد.
گریه امام صادق(ع) هنگام نوشیدن آب
داود رقّی می‌گوید: در محضر مبارک امام صادق (ع) بودم، حضرت آب طلبیدند و زمانی که آب را نوشیدند دیدم در حضرت حالت گریه پیدا شد و ۲ چشم آن حضرت غرق اشک شد سپس به من فرمودند: ای داود خدا قاتل حسین (ع) را لعنت کند، بنده‌ای نیست که آب نوشیده و حسین (ع) را یاد کرده و کشنده‌اش را لعنت کند مگر آنکه خداوند منّان ۱۰۰ هزار حسنه برای او منظور می‌کند و ۱۰۰ هزار گناه از او محو کرده و ۱۰۰ هزار درجه مقامش را بالا برده و گویا ۱۰۰ هزار بنده آزاد کرده و روز قیامت حق تعالی او را با قلبی آرام و مطمئن محشورش می‌کند.
این روایت در جلد ششم کتاب الکافی صفحه ۳۹۱ آمده است.
هر گریه‌ای مکروه است غیر از گریه برای امام حسین(ع)
برخی از افراد نسبت به گریه بر عزای امام حسین(ع) ایجاد شبهه می‌کنند که امام صادق(ع) پاسخ آن را داده است.
در جلد اول کتاب الامالی صفحه ۱۶۱ آمده است: پیرمردی با کمر خمیده به حضور آن حضرت مشرف شد و گفت: السلام علیک و رحمت اللَّه.
امام صادق پاسخ سلامش را دادند و فرمودند: ای پیرمرد نزدیک من بیا.
وقتی نزد آن حضرت آمد، دست آن بزرگوار را بوسید و گریان شد.
بعد از گفت‌وگویی امام صادق (ع) فرمود: ای پیرمرد گمان می‌کنم که اهل کوفه باشی؟
گفت: نه.
فرمود: پس اهل کجایی؟
گفت: فدایت شوم از اطراف کوفه می‌باشم.
فرمود: تا قبر جد مظلومم امام حسین(ع) چقدر فاصله داری؟
گفت: نزدیک هستم.
فرمود: چقدر به زیارت قبر امام حسین می‌روی؟
گفت: من زیاد آن حضرت را زیارت می‌کنم.
حضرت صادق (ع) فرمود: خون امام حسین(ع) یک خونی است که خدا آن را مطالبه خواهد کرد.
هیچ مصیبتی مثل مصیبت حسین(ع) دچار فرزندان فاطمه نشده و نخواهد شد.
امام حسین(ع) با ۱۷ نفر از اهل بیت(ع) خود در حالی شهید شدند که برای خدا نصیحت و صبر کردند.
خدا هم بهترین جزای صابرین را به آنان عطا کرد.
هنگامی که روز قیامت فرا رسد پیامبر خدا با امام حسین(ع) در حالی می‌آیند که دستش بالای سرش خواهد بود و خون می‌چکد.
آن حضرت می‌فرماید: پروردگارا از امت من جویا شو: برای چه پسر مرا کشته‌اند؟
حضرت صادق (ع) فرمود: هر جزع و گریه‌ای مکروه است غیر از جزع و گریه برای امام حسین(ع).
بیان جواز سینه‌زنی بر امام حسین(ع)
در جلد ۸ کتاب تهذیب الاحکام صفحه ۳۲۵ آمده است: ابن‌سدیر نقل می‌کند که از امام صادق (ع) در مورد مردی سؤال کردم که لباسش را برای پدر یا مادرش یا برادرش و یا یکی از نزدیکانش پاره کرده است.
آیا این عمل او جایز است؟
امام (ع) فرمودند: پاره کردن لباس اشکالی ندارد.
موسی (ع) برای‌هارون (ع) پیراهن پاره کرد.
البته پدر برای فرزند و مرد برای زنش نمی‌تواند پیراهن پاره کند.
اما زن می‌تواند در عزای شوهرش، لباسش را پاره کند و اگر پدر در مرگ فرزندش و مرد در مرگ همسرش چنین کرد، کفاره آن همانند شکستن قسم است و نماز این ۲ مادامی که کفّاره نداده‌اند و از عمل خود توبه نکنند، پذیرفته نیست.
زمانی که زن به صورت خود چنگ بزند و یا موهایش را ببرد و یا بکند، برای بریدن مو باید برده‌ای را آزاد کند، یا دو ماه پشت سر هم روزه بگیرد یا ۶۰ فقیر را غذا دهد.
چنانچه صورتش را بخراشد و خون خارج شود و یا موی خود را بکند، کفاره شکستن قسم بر عهده او است.
در لطمه به صورت، کفاره‌ای غیر از استغفار و توبه نیست.
به تحقیق زنان بنی‌هاشم بر حسین بن علی (ع) گریبان چاک کردند و بر گونه‌ها نواختند.
بر مانند او باید بر گونه‌ها نواخته شود و گریبان‌ها چاک شود.
روایات امام صادق(ع) نوحه مداحان شد
این دستوران امام صادق(ع) توسط شاعران خوش قریحه تبدیل به مداحی شده است و با نوای مداحان سرشناس کشور زیاد شنیده‌ایم.
یکی از آن‌ها نوحه مشهور «قال الصادق عشاق حسین/ خون گریه کنید بر داغ حسین» با نوای محمود کریمی است.
متن شعر این نوحه به شرح زیر است:
قال الصادق، عشاق حسین
خون گریه کنید، بر داغ حسین
ای آب حیات، کشتی نجات
شاه عرصات، عالم به فدات
بیچاره کسی که در خیالش، سودای غم تو را ندارد
درد دل عاشقم دوایی، جز تربت کربلا ندارد
آتش به جان همه، عالم زدی یا حسین
اینکه رحمت واسعه، یا سیدی یا حسین
ای تشنه شهید سر بریده
دست از سر و از پسر کشیده
ای آب حیات آل احمد
ای کشتی امت محمد
ای کاش که در غمت بمیرم
کز دست تو خون بها بگیرم
شور ـ قال الصادق عشاق حسـین ـ محمود کریمی
قال الصادق، نوحوا علی الحسین شهید کربلا
حنیف طاهری مداح سرشناس کشورمان هم به سبک دیگری از احادیث امام صادق(ع) را در مضمون نوحه خود به کار گرفته است.
متن نوحه او به شرح زیر است:
گویم ز امام صادق این طرفه حدیث
تا شیعه او به لوح دل بنگارد
فرمود که برشفاعت ما نرسد
هرکس که نماز را سبک بشمارد
قال الصادق علیه السلام علیک بصلاة
قال الصادق نوحوا علی الحسین شهید کربلا
با گریه بر حسین شهیدی بین خون
نماز با حسین معراج مومنون
یا اباعبدالله قد امقت الصلاة ...
شد پایه گذار دین حق پیغمبر
شد خون حسین بن علی رمز بقا
آثار روایت و احادیث تو بود
جان داد به دین احمد و عاشورا
فقه شیعه به نام شماست مذهب جعفری
احکام دین از انفاس توست با دم حیدری
گفتی شفای درد با تربت حسین
سفارش تو بود زیارت حسین
یا اباعبدالله قد امقت الصلاة ...
زمینه ـ گویم ز امام صادق این طُرفه حدیث ـ حنیف طاهری
بانی روضه‌های امام حسین(ع)
براساس روایت‌هایی که بیان شد می‌توان امام صادق(ع) را بانی روضه‌های امام حسین(ع) دانست که این رسم از ایشان به ما رسیده است.
امروز طبق احادیث و روایات ایشان می‌توانیم مجالس خود را برپا کنیم.
بانی روضه امام حسین(ع) در نوحه‌ای از سیدرضا نریمانی هم مورد اشاره قرار گرفته بود.
متن این نوحه به شرح زیر است:
حرفی که از حقایقه
قال امام صادقه
راهو به ما نشون می‌ده
روز قیامت که میشه
هر کسی که مُریدشه
خدا بهش امون می‌ده
شمس نورانیه عالمینه
به همه شیعه‌ها نور عینه
تو مدینه که بپرسی میگن
بانی روضه‌های حسینه
خیلی سالاره مخزن الاسراره
وارث علم حیدر کراره
از زیر پاهاش حضرت جبرائیل
خم میشه تا که رزقشو برداره
اباعبدالله امام صادق ...
گریه تو ماتم حسین ارث امام صادقه
حتی همه محرما
امشبه رو از طرفش
تو هروله سلام بده
به ساکنه کرببلا
شیعه صاحب ذوالفقاریم
غیر این آرزویی نداریم
یه روزی پرچم شیعه‌ها رو
سر در صحن بقیع بذاریم
تا بقیع رفتن حاجت هر شیعه است
قال صادق‌ها عزت هر شیعه است
توی این عالم طنین اندازه
یا علی حیدر رایت هر شیعه است
شور ـ بانی روضه‌های حسینه ـ سیدرضا نریمانی
قربان آن دل
ایشان در روایتی هم فرمودند مجالسی که شیعیان برپا می‌کنند و در آن نام و ذکر اهل بیت(ع) را می‌برند، دوست دارند که مقام معظم رهبری در سال ۱۴۰۰ در دیدار با مداحان با اشاره به این روایت فرمودند: «امام صادق (ع) از راوی سؤال می‌کنند: تَجلِسونَ وَ تُحَدِّثون؟
می‌نشینید دُور هم، صحبت می‌کنید، حرف می‌زنید؟
یعنی مسائل ما را مطرح می‌کنید؟
او جواب می‌دهد که بله، این کار را می‌کنیم؛ یعنی همین مجموعه هیأت‌ها.
بعد حضرت می‌فرمایند: اِنَّ تِلکَ المَجالِسَ اُحِبُّها؛ من دوست می‌دارم این مجالس را.
قربان آن دل!
[می‌فرماید] مجالس شما را دوست می‌دارم.
اِنَّ تِلکَ المَجالِسَ اُحِبُّها و اَحیوا اَمرَنا؛مسئله ما را زنده نگه دارید.»
نماهنگ «قربان آن دل» با نوای سیدمهدی میرداماد
صلوات خاصه امام صادق(ع)
امروز روز شهادت امام صادق(ع) است و قبر خاکی این امام ما در قبرستان بقیع دور از دسترس ما شیعیان ایشان در ایران است، از دور سلامی به ایشان عرض کنیم: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ خَازِنِ الْعِلْمِ الدَّاعِی إِلَیْکَ بِالْحَقِّ النُّورِ الْمُبِینِ اللَّهُمَّ وَ کَمَا جَعَلْتَهُ مَعْدِنَ کَلامِکَ وَ وَحْیِکَ وَ خَازِنَ عِلْمِکَ وَ لِسَانَ تَوْحِیدِکَ وَ وَلِیَّ أَمْرِکَ وَ مُسْتَحْفَظَ [مُسْتَحْفِظَ] دِینِکَ فَصَلِّ عَلَیْهِ أَفْضَلَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَصْفِیَائِکَ وَ حُجَجِکَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.»