بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
شرحی بر انشراح سوره قریش
سوره ۱۰۶: قريش - جزء ۳۰ - ترجمه فولادوند
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ ﴿۱﴾ براى الفت دادن قريش (۱)
إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ ﴿۲﴾ الفتشان هنگام كوچ زمستان و تابستان(۲)
فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ ﴿۳﴾ پس بايد خداوند اين خانه را بپرستند (۳)
الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ ﴿۴﴾ همان [خدايى] كه در گرسنگى غذايشان داد و از بيم [دشمن] آسوده خاطرشان كرد (۴)
(اطلاعات عمومي سوره قريش):
106 ـ قريش ـ مكي ـ 4 آيه ـ 17 كلمه ـ 93 حرف
(معني):نام قبيله اي كه حضرت محمد(ص) نيز از آن قبيله بود.
(علت نامگذاري):اولين آيه سوره است اين سوره در مورد قريش و نعمتهايي است كه خداوند به آنان ارزاني داشته و هم كلمه قريش در آيه اول ذكر شده است. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 136 – جعفر شيخ الاسلامي.
(مأخذ نامگذاري): سوره قريش نام قبيله اي كه حضرت محمد(ص)از آن قبيله بود مأخذ نامگذاري آيه اول سوره است. دانستنيهاي قرآن – ص 184 – مصطفي اسرار.
(نامهاي ديگر):لا يلاف.
(ترتيب نزول و جمع آوري سوره قريش):
به ترتيب جمع آوري،صد و ششمين سوره است.
به ترتيب نزول،بيست و هشتمين سوره است كه بعد از سوره«تين»و قبل از سوره«قارعه»نازل شده است.
(ترتيب آغاز و پايان سوره قريش):
آغاز:«لا يِلافِ قُرَيْشٍ».
پايان:«الذَّي اَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ امَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ». آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 136 – جعفر شيخ الاسلامي.
نام ديگر سوره قريش: سوره ايلاف(ايجاد الفت كردن). پرسش و پاسخ هايي در شناخت تاريخ و علوم قرآني – ص 117 – دكتر مجيد معارف.
(محتواي سوره قريش):
- اين سوره مكمل سوره فيل است.
- بيان نعمتهاي خداوند بر قريش و الطاف او نسبت به ايشان تا حس شكرگزاري آنها تقویت شود و به عبادت پروردگار خانه خدا قيام كنند.
- يك دليل نابودي دشمن مهاجم به كعبه به خاطر انس و الفت و امان قريش در كوچهاي تابستاني و زمستاني بود. آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 136 – جعفر شيخ الاسلامي.
اين سوره به نعمتهايي اشاره دارد كه خداوند به قريش ارزاني داشته و در نهايت آنان را به سپاسگزاري و عبادت پروردگار دعوت مي نمايد. دانستنيهاي قرآن – ص 67 – مصطفي اسرار.
(فضيلت خواندن سوره قريش):
1- پيامبر اسلام(ص)فرمود:«كسي كه سوره قريش را بخواند به تعداد هر يك از كساني كه در گرد خانه كعبه طواف كرده يا در آنجا معتكف شده ده حسنه به او مي دهد».(مجمع البيان جلد 10 ص 543)و آشنايي با سوره هاي قرآن – ص 136 – جعفر شيخ الاسلامي.
2ـ امام صادق(ع)فرمودند:كسي كه زياد سوره«لا يلاف قريش»را بخواند خداوند روز قيامت او را وارد محشر سازد در حالي كه بر اسبي بهشتي سوار است تا بر خوانهاي«سفره هاي»نور بهشتي نشيند.درمان با قرآن – ص 163 تا 166 – محمد رضا كريمي.
پیام ها و راهبردها و راهکارها و رهنمودها و شرحی بر انشراح سوره قریش
- نظریه عبارت آیه ( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان)، دلالت دارد بر اینکه زمانی که انسان سرمنشاء تاثیرگذاریها را از آن خداوند بداند و برای رضایت خداوند و بر اساس معیارها و رهنموها و خواست خداوند نقش آفرینی نماید، موجب می شود که به تعالی توان الهی و بخشندگی و محبت مهربانی خداوند در انجام کارهایش ائم از عبادتهای خاص مانند نماز و حج و عبادتهای عام مانند کلیه امور زندگی شامل حال و مؤثر در توفیقات قابل ملاحظه ای در کارهایش گردد و تاثیرات مفید و مؤثری هماهنگ با معیارها و ارزشهای رضایتمندی خداوند در عبادتها و امور زندگی را به به تعالی و رشد و کمال یافتگی همراه داشته باشد. به همین دلیل آغاز هر کار را با ( بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ به نام خداوند رحمتگر مهربان) و هماهنگ با رضایتمندی خداوند می تواند همراهی انسان را با خواست متعالی و سعادتمندانۀ خداوند همراه سازد و جامعۀ انسانی را از بهرهمندی رحمتها و نعمتهای ریادی برخوردار نماید.
- نظریه عبارتهای آیات لِإِيلَافِ قُرَيْشٍ ﴿۱﴾ براى الفت دادن قريش (۱) إِيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ ﴿۲﴾ الفتشان هنگام كوچ زمستان و تابستان (۲) فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ ﴿۳﴾ پس بايد خداوند اين خانه را بپرستند (۳)، دلالت دارد بر اینکه باید برای الفت بین جامعه و همسوئی آنها با رضایتمندی خداوند و سایر نیازهای اجتماعی طرح و برنامه داشت و مسافرتها و هجرتها چه به دلیل گردشگری و تفریح باشد و چه به دلیل کار و عبادی خاص مانند شرکت در مراسم حج و پرستش خداوند باشد و چه به دلیل سایر اهداف دیگر، همه این اهداف می تواند به همدلی و همراهی و همسوئی و به تعالی و برای تحقق مقاصد بندگی خداوند صورت پذیرد و خداوند در برنامه های زندگی سیر و سفر و مسافرت و گردشگری را در عین حالی که موجب هدلی و همسوئی قرار داده است، وسیله و سببی هم برای تقرب به (خداوند) و هم به تعالی عبادت نمودن و پرستش خداوند و سپاسگزاری از خداوند نیز قرار داده است و خداوند انتظار دارد که بندگانش در برنامه های زندگی خود همینطور که به تلاش و مسافرت برای کار و تفریح اهمیّت می دهند به مراسم حج و همسوئی اجتماعی و هماهنگ برای پرستش و ستایش و تقرّب به خداوند هم اهمیّت شایسته ای بدهند.
- نظریه عبارتهای آیه الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ ﴿۴﴾ همان [خدايى] كه در گرسنگى غذايشان داد و از بيم [دشمن] آسوده خاطرشان كرد (۴) دلالت دارد بر یادآوری خداوند به اینکه این خداوند همان خالق هستی بخشی هست که غذاها و خوراکیهای شما را برای تأمین نیازهای شما تامین نموده است و شما را از ترسها و نگرانیهای مختلف از جمله دشمنان در امان عنایات خود محافظت نموده است و بدین سبب باید تلاش نمائید که متوجه خداوند باشید و در برنامه های زندگیتان، زمان و فرصتی برای پرستش و عبادت خاص پروردگار از جمله شرکت در مراسم حج و همسوئی با اجتماع بزرگ برای پرستش خداوند قرار دهید.
- نظریات معصومین سلام الله علیهم در رابطه با سوره قریش:
- حضرت سَرور عالمیان محمّد مصطفی(ص) میفرماید: به کسی که این سوره را تلاوت کند به تعداد هر یک از کسانی که در گِرد خانهی کعبه طواف کرده یا در آنجا معتکف شدهاند، ده حسنه پاداش داده میشود. مجمعالبیان، تفسیر اطیبالبیان.
- حضرت امام صادق(ع) میفرماید: کسی که سورهی قریش را زیاد تلاوت کند در روز قیامت در حالی که سوار بر مَرکب بهشتی است مبعوث شده تا اینکه بر خوانهای نور استقرار یابد. وسائل ج ٤ ص ٨٩٥.
- حضرت امام صادق(ع) میفرماید: جهت ایمنی از بلاها هر روز این سورهی مبارکه را هفت بار قرائت نمایند. خواصالآیات ص ١٦٤.
- حضرت امام صادق(ع) میفرماید: دو سوره در یک رکعت (نماز فریضه) جمع نمیشوند مگر سورههای «ضُحی» و «ألَم نَشْرَحْ» و سورههای «ألَمْ تَرَ كَيْفَ» و «لاِيلَافِ قُرَيْش». تفسیر نورالثقلین.
- در «جامعالأحادیث» جهت غِنا و بینیازی آورده دو رکعت نماز بگزارد در هر رکعت بعد از حمد پانزده مرتبه سورهی مبارکهی «قریش» را بخواند و بعد از نماز ده مرتبه «صلوات» بر پیغمبر و اهلبیت(ع) بفرستد سپس به سجده رود و ده مرتبه بگوید: «اَللّهَمّ أغْنِنی بِفَضلِکَ عَن خَلقِکَ» جامع احادیثالشیعه ج ٧ ص ٢٦٥.
- دعائی متناسب با سوره قریش:
پرودگارا! ای که تعالی تدبیرت و طرح و برنامه هایت برای زندگی فردی و اجتماعی موجب سعادتمندی جامعه انسانی می باشد، به الطاف عمیمت چنان کن که تمام تدابیر زندگی انسانها با تعالی خواست شما ای خداوند بزرگ و عالم و حکیم و مدبر هماهنگی داشته باشد.
خداوندا! چنان کن که نشست و برخاستها و معاشرتها و مسافرتها و الفتها و همسوئیها و عبادتها ی خاص و عام و نماز و حج گذاردنها، همه و همه برای رضایت خواستت و همچنین هماهنگ با معیارها و ارزشها و انتظاراتت صورت پذیرد و موجب رضایتمندی و خشنودیت گردد.
پروردگارا! ای که نگفته هر نعمتی که نیاز انسان بود آفریدی و ای که درخواست نکرده از شر دشمن و خطرها بندگانت را محافظت نمودی و ای که انسان را به تعالی نعمت بزرگ اجازه ارتباط و گفتگو با خودت را عطا نمودی، به الطاف عمیمت چنان ما را به پروران و چنان به رشد و تعالی و علم و دانش و توانمندیهای لازم پرورش ده که ما از کودکی همواره تو را بپرستیم و از شما طلب خیر نمائیم و همیشه سپاسگزار همه رحمت و نعمت و عنایاتت باشیم.
خداوندا! انسانها همواره از وقتی که خود را می شناسند مشغول مسائل زندگی، طلب علم و کار و طلب روزی از شما می باشند، خداوندا، به الطاف عمیمت چنان روزیش بندگان را ارتقاء بخش و چنان فرصتهای آنها را به تعالی تنظیم نما که همیشه عمر ، بهترین زمانهایشان را مشغول عبادتهای خاص تو از جمله بهرهمندی از مواهب حج و نمازجمعه و نماز جماعت باشند و بقیه زندگیشان هم به عبادتهای عام، مطابق رضایتمندی تو مشغول زندگی باشند و حیات و زندگی و مرگشان همه به رضایتمندی تو باشد. یا ارحم الراحمین به حرمت محمد و آله طاهرین به برکت صلوات بر محمد وآل محمد. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
.7 راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی