بسم الله الرحمن الرحیم
توجّه به اعمال خود و مراقبه سخنانی گوهربار از امام حسین سلام الله علیه و ائمه معصومین سلام الله علیهم
1- امام حسین علیه السلام :
إیّاکَ أن تَکونَ مِمَّن یَخافُ عَلَی العِبادِ مِن ذُنوبِهِم ویَأمَنُ العُقُوبَةَ مِن ذَنبِهِ؛
مبادا از کسانی باشی که به سبب گناهانِ بندگانِ خدا بر سرنوشت آنان بیمناک است، ولی خود را از سزای گناه خویش ایمن می داند . گزیده تحف العقول، حدیث شماره 500097
2- ابي عبدالله عليه السلام: اِفْعَلْ خَمْسَةَ اَشْياءَ وَ اذْنِبْ ماشِئْتَ:
فَاَوَّلُ ذلِكَ: لا تَأكُلْ رِزْقَ اللّه ِ وَ اذْنِبْ ما شِئْتَ.
وَالثّانى: اُخْرُجْ مِنْ وِلايَةِ اللّه ِ وَ اذْنِبْ ما شِئْتَ.
والثّالِثُ: اُطْلُبْ مَوْضِعاً لايَرَاكَ اللّه ُ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ.
وَالرّابِعُ: اِذا جاءَ مَلَكُ الْمَوْتِ لِيَقْبِضَ رُوحَكَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِكَ وَ اذْنِبْ ما شِئْتَ.
وَالخامِسُ: اِذا اَدْخَلَكَ مالِكٌ فى النّارِ فَلا تَدْخُلْ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ بحارالانوار، ج 75، ص 126
مردى خدمت امام حسين عليه السلام آمد وعرض كرد: من مردى گنهكارم و قدرت ترك گناه ندارم. مرا موعظه اى كن. سيدالشهدا عليه السلام فرمود: پنج كار انجام بده و هر چه مى خواهى گناه كن:
اوّل: رزق و روزى خدا را نخور، هر چه مى خواهى گناه كن.
دوم: از ولايت و قلمرو حكومت خدا بيرون برو، هر چه مى خواهى گناه كن.
سوم: جايى را پيدا كن كه خدا تو را نبيند، هر چه مى خواهى گناه كن.
چهارم: وقتى فرشته مرگ (عزرائيل) براى قبض روح تو مى آيد، او را از خودت دور ساز، هر چه مى خواهى گناه كن.
پنجم: وقتى مالك دوزخ تو را وارد جهنّم مى كند، اگر مى توانى وارد نشو، و هر چه مى خواهى گناه كن.
3- قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: يا اَباذَرٍّ! حاسِبْ نَفْسَكَ قَبْلَ اَنْ تُحاسَبَ، فَاِنَّهُ اَهْوَنُ لِحِسابِكَ غـَداً، وَزِنْ نَفْسَكَ قَبْـلَ اَنْ تُـوزَنَ، وَتَجَهَّزْ لِلْعَرْضِ الأكْبَرِ يَوْمَ تُعْرَضُ، لاتَخْـفى عَلَى اللّه خافِيةٌ وسائل الشيعه، ج 117 ص 379
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: اى ابوذر! پيش از آنكه به حسابت برسند، خودت به حساب خود برس، كه اين كار، حساب فرداى تو را آسان تر مى كند. و پيش از آنكه تو (و عمل تو) را وزن كنند، خودت را وزن كن و آماده عرضه بزرگ باش، آن روز كه تو را عرضه مى كنند و آن روز، هيچ كار پنهانى بر خداوند پوشيده نمى ماند.
4- قالَ أميرُالْمُؤْمِنين عليه السلام: اِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلاَّ الْجَنَّةَ، فـَلا تَبيعـُوها إِلاَّ بِهـَا. نهج البلاغه، صبحى صالح، حكمت 456
امام على عليه السلام فرمود: به يقين، بهاى جان هاى شما چيزى جز «بهشت» نيست، پس خود را جز به بهشت نفروشيد.
5- قالَ عَلىٌّ عليه السلام: اِنَّ اَنْفاسـَكَ اَجـْزاءُ عُمـْرِكَ، فَلا تُفْنِها اِلاّ فىطاعَةٍ تُزْلِفُكَ غرر الحكم، ج 2، ص 499
امام على عليه السلام فرمود: نَفَـس هاى تـو، اجـزاء و بخشهاى عمر توست، پس اين نَفس ها را جز در مسير طاعتى كه تو را به خدا نزديك كند، از دست مده و صرف مكن.
حضرت على عليه السلام فرمود: در شگفتم از كسى كه در پى يافتن گمشده خويش مى گردد، در حالى كه «خود» را گم كرده و در پى يافتن «خويش» نيست! ميزان الحكمه، ج 7، ص 141
7- قالَ أميرُالْمُؤْمِنين عليه السلام: عَجِبْتُ لِمَنْ يَحْتَمى الطَّعامَ لِأَذِيَّتِهِ، كَيْفَ لايَحْتَمى الذَّنْبَ لِأَليمِ عُقُوبَتِهِ غررالحكم، ج 4، ص 337
حضرت على عليه السلام فرمود: در شگفتم از كسى كه از غذا(ى فاسد) به خاطر رنج و آزارش پرهيز مى كند، امّا از «گناه»، به خاطر عذاب دردناكش پروا و پرهيزى ندارد!
8- قال عَلِيٌّ عليه السلام: غالِبِ الشَّهْوَةَ قَبْلَ قُوَّةِ ضَراوَتِها فَإنَّها إنْ قَوِيَتْ مَلَّكَـتْكَ وَ اسْتَقادَتْكَ وَ لَمْ تَقْدِرْ عـَلى مُقاوَمَتِها غرر الحكم، ج 4، ص 392
امام على عليه السلام فرمود: پيش از نيرومند شدن تمايلات نفسانى و شهوت، بر آن چيره و مسلّط شو، كه اگر نيرومند شود، مالك تو مى گردد و تو را به دنبال خود مى كشد و قدرت مقاومت در برابر آن را نخواهى داشت.
9- قالَ عَلىٌّ عليه السلام: اِنَّ اللَّيْلَ وَالنَّهارَ يَعْمَلانِ فَيكَ فَاعْمَلْ فيهِما وَ يـَأْخُذانِ مِنْكَ فَخـُذْ مِنْهـُما. الحياة، ج 1، ص 319
امام على عليه السلام فرمود: شب و روز، در تو عمل مى كنند، پس تو در شب و روز عمل كن، و از تو مى گيرند و مى كاهند، تو هم از آن دو (بهره) بگير.
10- قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: مَنِ اشْتَغَلَ بِغَيْرِ الْمُهِمِّ ضَيَّعَ الأَهَمَّ الحياة، ج 1، ص 308
امام على عليه السلام فرمود: هر كس كه بـه كار بى اهـميّت بپـردازد (و نيروى خود را صرف كارهاى غير مهمّ كند ) كار مهمـتر و لازم تر را تبـاه مى كـند.
11- قالَ عَلىّ عليه السلام: مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إمَاما فَلْيَبْدَأْ بِتَعْليمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْليمِ غَيْرِهِ، وَلْيَكُنْ تَأْديبُهُ بِسيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسانِهِ وَمُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَمُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالاْءِجْلاَلِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَمُؤَدِّبِهِمْ نهج البلاغه، صبحى صالح، حكمت 73
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: هركس خود را پيشواى مردم قرار دهد، پيش از آموختن ديگران، به آموزش خود بپردازد، و بايد تربيت كردنش با سيرت و رفتارش، پيش از تأديب به زبانش باشد. آن كس كه معلم و مربّى خويشتن است، سزاوارتر است به احترام، از آنكه معلم و مربّى مردم است.
12- قالَ الصّادِق عليه السلام: خُذْ مِنْ نَفْسِـكَ لِنَفْسِكَ، خُذْ مِنْها فِى الصِّحَةِ قَبْلَ السُّـقْمِ، وَ فِى الْقُوَّةِ قَبْلَ الضَّعْفِ، وَ فِى الْحَياةِ قَبْلَ الْمَماتِ. اصول كافى، ج 27 ص 455؛ وسائل الشيعه، ج 11، ص 382
امام جعفر صادق عليه السلام فرمود: از خودت براى خودت بهره بگير، از خودت در دوره تندرستى پيش از بيمارى؛ ودر دوره توانايى پيش از ناتوانى و در زندگى قبل از مرگ، بهره بگير.
13- امام صادق (ع) فرمود : هرگاه انسان مرتکب گناهی شود، به او از صبح تا شب مهلت داده می شود که شاید توبه کند ، پس اگر پشیمان شد و استغفار کرد آن گناه در نامه ی عملش نوشته نخواهد شد. اصول کافی جلد 4 صفحه 182
14- قالَ الصّادق عليه السلام: اِذا اَذْنَبَ الرَّجُلُ، خَرَجَ فى قَلْبِهِ نُكْتَةٌ سَوداءُ، فَاِنْ تابَ اِنْمَحَتْ وَ اِنْ زادَ، زادَتْ حَتّى تَغْلِبَ عَلى قَلْبِهِ فَلا يُفلِحُ بَعْدَها اَبداً اصول كافى، ج 2، ص 271
امام صادق عليه السلام فرمود: هرگاه كسى گناه كند، نقطه سياهى دردلش پديد مى آيد. اگر توبه كرد، آن سياهى بر طرف مى شود و اگر بيشتر گناه كرد، آن سياهى دل بيشتر مى شود، تا آنكه همه دلش را مى گيرد، ديگر پس از آن هرگز رستگارنمى شود.
15- قالَ الكاظم عليه السلام: لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُحاسِبْ نَفْسَهُ فى كُلِّ يَوْمٍ، فـَاِنْ عَمِلَ حَسَناً إسْتـَزادَ اللّه َ وَ اِنْ عَمِلَ سَيِّئاً اِسْتَغْفَرَاللّه َ وَ تابَ اِلَيْهِ. وسائل الشيعه، ج 11، ص 377
امام موسى كاظم عليه السلام فرمود: هر كس كه هر روز از خودش حساب رسى نكند از ما نيست. پس اگر كار نيك انجام داده باشد، از خداوند بخواهد كه افزون ترش كند، و اگر بد كرده باشد، از خدا آمرزش بطلبد و به سوى او توبه كند.
برداشت و راهبرد ِ رهنمودِ توجّه به اعمال خود و مراقبه سخنانی گوهربار از امام حسین سلام الله علیه و ائمه معصومین سلام الله علیهم
1- در اسلام بندگان خداوند از اینکه از سزای گناه اعمال خود غافل باشند ولی به سبب گناهانِ بندگانِ خدا بر سرنوشت آنان بیمناک باشند نهی شده اند.
2- باید انسانها به اعمال خود توجّه داشته باشند و اگر مرتکب گناهی شده اند، توبه نمایند و استغفار نمایند و از اعمال خود غافل نشوند.
3- برای انجام ندادن گناه، کافیست که بدانی همه جا خداوند حضور دارد و همه نعمتها را از خداوند داری و اختیار مرگ و دادن سزای اعمالت در دست خداوند است و نمی توانی از ملک خداوند بیرون روی.
4- پيش از آنكه به حسابت برسند، خودت به حساب خود برس ( و در صورتی که کار اشتباهی انجام داده ای، از تکرار آن عمل ناپسند پرهیز نما، و توبه نما ) كه اين كار، حساب فرداى تو را آسان تر مى كند و بدان که در محضر خداوند حاضر می شوی و باید اعمالت را به خداوند عرضه نمائید و کاری از خداوند پنهان نیست، پس برای آنروز خود را طوری آماده نما که موجب افسوس و سرافکندگی نگردد.
5- به يقين، بهاى جان هاى شما چيزى جز «بهشت» نيست، پس خود را جز به بهشت نفروشيد.
6- نَفَـس هاى تـو، اجـزاء و بخشهاى عمر توست، پس اين نَفس ها را جز در مسير طاعتى كه تو را به خدا نزديك كند، از دست مده و صرف مكن.
7- همینطور كه انسان برایش مهم است که اگر گمشده ای داشت به دنبالش بگردد، باید «خود» را هم گم ننمائید و در پى يافتن «خويش» باشید ( آنکه بیش از دیگران مسئولش هستی، خودت هستی، پس نسبت به خودت شناخت داشته باشد و مراقب اعمالت باش. )
8- پيش از نيرومند شدن تمايلات نفسانى و شهوت، بر آن چيره و مسلّط شو، كه اگر نيرومند شود، مالك تو مى گردد و تو را به دنبال خود مى كشد و قدرت مقاومت در برابر آن را نخواهى داشت.
9- همینطور كه از غذا(ى فاسد) به خاطر رنج و آزارش پرهيز مى كنید، باید از «گناه»، به خاطر عذاب دردناكش پروا و پرهيزى نمائید!
10- شب و روز، در تو عمل مى كنند، پس تو در شب و روز عمل كن، و از تو مى گيرند و مى كاهند، تو هم از آن دو (بهره) بگير.
11- هر كس كه بـه كار بى اهـميّت بپـردازد (و نيروى خود را صرف كارهاى غير مهمّ كند ) كار مهمـتر و لازم تر را تبـاه مى كـند.
12- هركس خود را پيشواى مردم قرار دهد، پيش از آموختن ديگران، به آموزش خود بپردازد، و بايد تربيت كردنش با سيرت و رفتارش، پيش از تأديب به زبانش باشد. آن كس كه معلم و مربّى خويشتن است، سزاوارتر است به احترام، از آنكه معلم و مربّى مردم است.
13- از خودت براى خودت بهره بگير، از خودت در دوره تندرستى پيش از بيمارى؛ ودر دوره توانايى پيش از ناتوانى و در زندگى قبل از مرگ، بهره بگير.
14- هرگاه انسان مرتکب گناهی شود، به او از صبح تا شب مهلت داده می شود که شاید توبه کند ، پس اگر پشیمان شد و استغفار کرد آن گناه در نامه ی عملش نوشته نخواهد شد.
15- هرگاه كسى گناه كند، نقطه سياهى دردلش پديد مى آيد. اگر توبه كرد، آن سياهى بر طرف مى شود و اگر بيشتر گناه كرد، آن سياهى دل بيشتر مى شود، تا آنكه همه دلش رامى گيرد، ديگر پس از آن هرگز رستگارنمى شود، بنابراین مراقب باشید که گناه انجام ندهید و اگر مرتکب گناهی شده اید، حتما سریع توبه نماید، تا دلتان سیاه نگردد.
16- هر كس كه هر روز از خودش حساب رسى نكند از ما نيست. پس اگر كار نيك انجام داده باشد، از خداوند بخواهد كه افزون ترش كند، و اگر بد كرده باشد، از خدا آمرزش بطلبد و به سوى او توبه كند.
17- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی