بسم الله الرحمن الرحیم
عقل در سخنانی گوهربار از امام حسین سلام الله علیه و ائمه معصومین سلام الله علیهم
- امام حسین علیه السلام :
لا یَکْمُلُ الْعَقْلُ اِلاّ بِاتِّباعِ الْحَقِّ؛
عقل، جز با پیروی از حق، کامل نمی شود. اعلام الدین، ص 298 - پيامبر صلي الله عليه وآله ميفرمايد:اَلعَقلُ نُورٌ خَلَقَهُ اللّهُ لِلاِنسان ...: عقل نوري است كه خدا براي انسان آفريد. قرآن و حديث، ص 30.
- امام حسین علیه السلام می فرمایند: مِن دَلائِلِ عَلاماتِ القَبولِ : الجُلوسُ إلى أهلِ العُقولِاز نشانه هاى خوشنامى و نیکبختى، همنشینى با خردمندان است. بحارالأنوار، ج 75، ص 119
- امام علي عليهالسلام : روح را حيات بدن است، و عقل را حيات روح معرفي ميكند، يعني همانگونه كه زنده بودن انسان بستگي به روح دارد، زنده ماندن روح نيز وابسته به عقل است: الرُّوحُ حَياةُ البَدَن وَ العَقلُ حَياةُ الرُّوح. قرآن و حديث، ص 30.
- امام صادق عليهالسلام نقل شده كه:
اِنَّ اللّهَ خَلَقَ العَقلَ وَ هُوَ اَوَّلُ خَلقٍ مِنَ الرَّوحانيّينَ عَن يَمينِ العَرشِ مِن نورِه ...: خداوند عقل را در حالي كه او اولين مخلوق از روحانيان ميباشد، از طرف راست عرش، از نورش آفريدهاست... اصول كافی، ج 1، ص 36 - امام علي عليهالسلام ميفرمايد: العقلُ رَسولُ الحَقِّ عقل پيامبر حقّ است. غرر الحكم و درر الكلم، ميزان الحكمه ج 6 ص 396.
- امام علي عليهالسلام: پيشواي فكرِ انسان است: العُقولُ اَئِمَّةُ الاَفكار... ميزان الحكمه، ج 6، ص 400.
- امام على عليه السلام : اتَّهِمُوا عُقولَكُمْ فَاِنِّهُ مِنَ الثِّقَةِ بِها يَكونُ الْخَطاءُ؛ عقل خويش را زير سؤال ببريد؛ زيرا از اعتماد به آن، خطاها سرچشمه مىگيرد. (شرح آقا جمال خوانساری بر غررالحكم، ج2،ص267)
- امام على عليه السلام :مَنْ شاوَرَ ذَوِى الْعُقولِ اسْتَضاءَ بِاَنْوارِ الْعُقولِ؛ هر كس با عقلا مشورت كند، از نور عقلها بهره مى برد.
(غررالحكم، ص627)
- امام على عليه السلام : الْعَقْلُ حِفْظُ التَّجارِبِ وَ خَيْرُ ما جَرَّبْتَ ما وَعَظَكَ؛ عقل، اندوختن تجربهها (و عمل به آن) است و بهترين تجربه، آن است كه پندت داده. (نهج البلاغه، ص402)
- امام على عليه السلام : لَقَدْ سَبَقَ اِلى جَنّاتِ عَدْنٍ اَقْوامٌ ما كانوا اَكْثَرَ النّاسِ لا صَوْما وَ لا صَلاةً وَ لا حَجّا وَ لاَ اعْتِمارا وَ لكِنَّهُمْ عَقَلوا عَنِ اللّهِ مَواعِظَهُ؛ گروههايى به سوى بهشت برين (از ديگران) پيشى گرفتند كه بيش از ديگران اهل روزه، نماز، حج و عمره نبودند، بلكه آنان در موعظههاى الهى تعقل كردند. (مجموعه ورام، ج 2، ص 213)
- امام على عليه السلام : فَسادُ الاَْخْلاقِ بِمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ وَ صَلاحُ الاَْخْلاقِ بِمُنافَسَةِ الْعُقَلاءِ وَ الْخَلْقُ اَشْكالٌ فَكُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ؛ معاشرت با نابخردان، اخلاق را فاسد و رقابت با عقلا اخلاق را اصلاح مىنمايد و مردم متفاوتند، و هر كس بر حسب طينت خود رفتار مىكند. (عوالم العلوم و المعارف، ج 23، ص 279)
- رسول اكرم صلى الله عليه و آله : يا عَلىُّ اَلعَقلَ مَا اكتُسِبَت بِهِ الجَنَّةُ و َطُلِبَ بِهِ رِضَى الرَّحمنِ؛ يا على عقل چيزى است كه با آن بهشت و خشنودى خداوند رحمان به دست مى آيد. (من لایحضره الفقیه،ج4،ص369)
- امام على عليه السلام :مَن لَم يُهَذِّب نَفسَهُ لَم يَنتَفِع بِالعَقلِ؛ هر كس خود را تزكيه نكند، از عقل بهره نمى برد.(تصنیف غررالحکم و دررالکلم،ص240)
- امام على عليه السلام : زكوةُ العَقلِ احتِمالُ الجُهّالِ؛ زكات عقل تحمّل نادانان است. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم،ص56)
- امام على عليه السلام : رَدعُ النَّفسِ عَن زَخارِفِ الدُّنيا ثَمَرَةُ العَقلِ؛ دورى از تجمّلات دنيا ميوه عقل است.(تصنیف غررالحکم و دررالکلم،ص241)
- قال الحسين عليه السلام : إذا وَرَدَت عَلَى العاقِلِ لُمَّة ٌ قَمَعَ الحُزنَ بِالحَزمِ وَ قَرَعَ العَقلَ لِلاِحتيالِ؛ چون براى عاقل مشكلى پيش آيد، غم خود را با هوشيارى و دورانديشى از ميان مى برد و عقل را به چاره جويى وامى دارد. (نزهة الناظر و تنبیه الخاطر،ص84)
- امام على عليه السلام :حُبُّ الدُّنيا يُفسِدُ العَقلَ وَ يُصِمُّ القَلبَ عَن سَماعِ الحِكمَةِ وَ يوجِبُ اَليمَ العِقابِ؛دل بستگى به دنيا، عقل را فاسد مى كند، قلب را از شنيدن حكمت ناتوان مى سازد و باعث عذاب دردناك مى شود.(مستدرک الوسائل و منبسط المسائل،ج12،ص41)
- رسول خدا صلی الله علیه و آله: مَنِ استَشارَهُ أَخوهُ المُؤمِنُ فَلَم يَمحَضهُ النَّصيحَةَ سَلَبَهُ اللّه لُبَّهُ؛ هر كس برادر مؤمنش با او مشورت كند و او صادقانه راهنمائيش نكند، خداوند عقلش را از او بگيرد. (بحارالأنوار، ج72، ص104)
- امام على عليه السلام : اَلعَقلُ يَهدى وَيُنجى، وَالجَهلُ يُغوى وَيُردى؛ عقل راهنمايى مى كند و نجات مى دهد و نادانى گمراه مى كند و نابود مى گرداند. (غررالحکم و دررالحکم،ص124)
- امام على عليه السلام :اَکثَرُ مَصَارعِ العُقُولِ تَحتَ بُرُوقِ المَطَامِعِ؛ قربانگاه عقلها غالبا در پرتو طمعها است. (نهج البلاغه،ص507)
- امام على عليه السلام : لا غِنَی کالعَقلِ، و لا فَقرَ کالجَهلِ، و لا میراثَ کالاَدَب و لا ظَهیرَ کالمُشاوَرَه؛ هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود. (نهج البلاغه،ص478)
- رسول خدا صلی الله علیه و آله:لا فقرَ اَشدُّ مِنَ الجَهلِ ، لا مالَ اَعودُ مِن العَقلِ؛هیچ تهیدستی سخت تر از نادانی و هیچ مالی سودمندتر از عقل نیست. (تحف العقول، ص6)
- امام على عليه السلام : اَلْحِلْمُ غِطاءٌ ساتِرٌ وَالْعَقْلُ حِسامٌ قاطِعٌ، فَاسْتُرْ خَلَلَ خَلْقِكَ بِحِلْمِكَ وَقاتِلْ هَواكَ بِعَقْلِكَ؛ بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشيرى برنده است، پس عيبهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخيز. (الذریه الی الحافظ الشریعه،ج1،ص213)
- امام صادق عليه السلام : دِعامَةُ الاِْنْسانِ الْعَقْلُ وَ الْعَقْلُ مِنْهُ الْفِطْنَةُ وَ الْفَهْمُ وَ الْحِفْظُ وَ الْعِلْمُ وَ بِالْعَقْلِ يَكْمُلُ وَ هُوَ دَليلُهُ وَ مُبْصِرُهُ وَ مِفْتاحُ اَمْرِهِ فَاِذا كانَ تَاْييدُ عَقْلِهِ مِنَ النّورِ كانَ عالِما حافِظا ذاكِرا فَطِنا فَهِما فَعَلِمَ بِذلِكَ كَيْفَ وَ لِمَ وَ حَيْثُ وَ عَرَفَ مَنْ نَصَحَهُ وَ مَنْ غَشَّهُ فَاِذا عَرَفَ ذلِكَ عَرَفَ مَجْراهُ وَ مَوصولَهُ وَ مَفْصولَهُ وَ اَخْلَصَُّهُ مِنْ تَاْييدِ العَقْلِ؛ ستون انسانيت، عقل است و از عقل، زيركى، فهم، حفظ و دانش بر مىخيزد. با عقل، انسان به كمال مىرسد. عقل، راهنماى انسان، بينا كننده و كليد كارهاى اوست. هر گاه عقل با نور يارى شود، دانا، حافظ، تيزهوش و فهيم مىشود و بدين وسيله (پاسخ) چگونه، چرا و كجا را مىفهمد و خيرخواه و دغلكار را مىشناسد و هرگاه اين را دانست، مسير حركت خويش و بيگانه را مىشناسد و در توحيد و طاعت خداوند اخلاص مىورزد و چون چنين كرد، آنچه از دست رفته جبران مىكند و بر آنچه در آينده مىآيد چنان وارد مىشود كه مىداند در كجاى آن است و براى چه منظورى در آنجاست. از كجا آمده و به كجا مىرود. و اين همه از پرتو تأييد عقل است. (كافى، ج 1، ص 25)
- امام كاظم عليه السلام : كَما لا يَقومُ الْجَسَدُ اِلاّ بِالنَّفْسِ الحَيَّةِ فَكَذلِكَ لا يَقومُ الدّينُ اِلاّ بِالنِّيَّةِ الصّادِقَةِ وَ لا تَثْبُتُ النِّيَّةُ الصّادِقَهُ اِلاّ بِالْعَقْلِ؛ همان گونه كه قوام جسم، تنها به جانِ زنده است، قوام ديندارى هم تنها به نيّت پاك است و نيّت پاك، جز با عقل حاصل نمىشود. (تحف العقول، ص 396)
- امام رضا عليه السلام : اِذا اَرادَ اللّهُ اَمْرا سَلَبَ الْعِبادَ عُقولَهُمْ فَاَنْفَذَ اَمْرَهُ وَ تَمَّتْ اِرادَتُهُ فَاِذا اَنْفَذَ اَمْرَهُ رَدَّ اِلى كُلِّ ذى عَقْلٍ عَقْلَهُ فَيَقولُ كَيْفَ ذا؟ وَ مِنْ اَيْنَ ذا؟ هر گاه خداوند چيزى را بخواهد، عقلهاى بندگان را از آنها مىگيرد و حكم خود را اجرا مىكند و خواسته خود را به پايان مىرساند. همين كه حكم خود را اجرا كرد، عقلِ هر صاحب عقل را به او بر مىگرداند، آنگاه او مرتب مىگويد: چگونه و از كجا چنين و چنان شد. (تحف العقول، ص442)
- امام على عليه السلام : ما عُبِدَ اللّهُ بِشَىْءٍ اَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ وَ ما تَمَّ عَقْلُ امْرِىءٍ حَتّى يَكونَ فيهِ خِصالٌ شَتّى: اَلْكُفْرُ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأمونانِ وَ الرُّشْدُ وَ الْخَيْرُ مِنْهُ مَأمولانِ وَ فَضْلُ مالِهِ مَبْذولٌ وَ فَضْلُ قَوْلِهِ مَكفوفٌ وَ نَصيبُهُ مِنَ الدُّنْيَا القوتُ لا يَشْبَعُ مِنَ الْعِلْمِ دَهْرَهُ اَلذُّلُّ اَحَبُّ اِلَيْهِ مَعَ اللّهِ مِنَ العِزِّ تَمامُ الاَمْرِ؛ خداوند با چيزى بهتر از عقل عبادت نشده است، و عقل كسى كامل نشود، مگر در او چند خصلت باشد: كفر و بدى از او انتظار نمىرود، رشد و خوبى در او اميد مىرود، زيادى ثروتش بخشوده و زيادى سخنش نگه داشته شده است، بهره او از دنيا تنها غذاى روزانه است، در طول زندگى از دانش سير نمىشود،( آنچه خداوند به او عطا نماید دوست دارد).(كافى، ج 1، ص 18)
- امام على عليه السلام : جاهِدْ شَهْوَتَكَ وَ غالِبْ غَضَبَكَ وَ خالِفْ سوءَ عادَتِكَ، تَزْكُ نَفْسُكَ وَ يَكْمُلْ عَقْلُكَ وَ تَسْتَـكْمِلْ ثَوابَ رَبِّكَ؛ با هوا و هوست مبارزه كن، بر خشمت مسلّط شو و با عادتهاى بدت مخالفت كن، تا روحت پاك و عقلت كامل گردد و پاداش پروردگارت را به تمامى دريافت نمايى. (غررالحكم، ص338)
- امام على عليه السلام : اِنَّ بِذَوِى الْعُقولِ مِنَ الْحاجَةِ اِلَى الاَدَبِ كَما يَظْمَأُ الزَّرْعُ اِلَى الْمَطَرِ؛ نياز عاقلان به ادب، همانند نياز كشتزار به باران است. (غررالحكم، ص225)
برداشت و راهبرد و رهنمودِ عقل در سخنانی گوهربار از امام حسین سلام الله علیه و ائمه معصومین سلام الله علیهم
- عقل عنصر عالی هست که باید به مسائل و علوم عقل از نظر دین به اندازه پرداخته شود تا انسان نسبت نعمت بزرگ عقل به درستی علم داشته باشد تا از آنچه عقل را مخدوش می نماید، پرهیز نماید و آنچه موجب رشد و تعالی آن می شود، از آن بهره مند شود.
- عقل نوری است که خدا برای انسان آفریده است.
- عقل با پیروی از حق کامل می شود.
- نشانه هاى خوشنامى و نیکبختى، همنشینى با عاقلان است.
- عقل با چیزی جز پیروی از حق( منظورحق و معیارهای حق از نظر خداوند معصومین سلام الله علیهم می باشد)کامل نمی شود.
- عقل به خودی خود راهنمای انسان نمی تواند باشد، به جز اینکه آگاهانه از روی منطق ارزشها و معیارهای حق بتواند انسان را راهنمائی نماید.
- روح حيات بدن است، و عقل را حيات روح است، يعني همانگونه كه زنده بودن انسان بستگي به روح دارد، زنده ماندن روح نيز وابسته به عقل است.
- روح بخودی خود نمی تواند قضاوت نماید و یا به کاری شایسته انسان را راهنما باشد، به جز اینکه عقل در آن به رشد و آگاهی لازم رسیده باشد و انسان کاری انجام ندهد که موجب شود که نتواند از عقل خویش به سلامت و سعادتمندی استفاده نماید.
- خداوند عقل را در حالي كه او اولين مخلوق از روحانيان ميباشد، از طرف راست عرش، از نورش آفريدهاست.
- عقل از نور است و عقل پيامبر حقّ است.
- عقل پيشواي فكرِ انسان است.
- - عقل خويش را زير سؤال ببريد؛ زيرا از اعتماد به آن، خطاها سرچشمه مىگيرد.
13- عقل را باید مورد نقد قرار داد که آیا این فکر درست است یا نه ، و به سادگی نمی توان هر آنچه به عقل می رسد را پیام حق دانست.
14 – نباید هر فکری را درست دانست و فکر کرد، این حرف حق است، باید با معیارهای حق از نظر رضایت خداوند آشنا بود، که بواسطه قران و سخنان معصومین سلام الله علیهم اجمعین می توان به معیارهای حق شناخت پیدا نمود.
15 - عُقلا از نور عقلشان بهره مند می شوند.
16- هر كس با عقلا مشورت كند، از نور عقلها بهره مى برد.
17- عقل، اندوختن تجربه ها (و عمل به آن) است و بهترين تجربه، آن است كه پندت داده و عقل با تجربه ها کامل می شود و تجربه ها همه دارای پندها و درسهائی هستند، البته اینموضوع به این معنی نیست که شما همه کار را حتی اگر بد باشد تجربه نمائید، می توانید از تجربه های دیگران استفاده نمائید و یا با تفکر و بهره مندی از عقل عاقبت انجام کارها را حدس بزنید.
18-گروههايى به سوى بهشت برين (از ديگران) پيشى گرفتند كه بيش از ديگران اهل روزه، نماز، حج و عمره نبودند، بلكه آنان در موعظههاى الهى تعقل كردند.
19- باید در آیات قرآن و موعظه های الهی تعقل نمود، چون موجب باروری و رشد عقل می گردد.
20- معاشرت با نابخردان، اخلاق را فاسد و رقابت با عقلا اخلاق را اصلاح مىنمايد و مردم متفاوتند، و هر كس بر حسب طينت خود رفتار مىكند.
21- عقل موجب می شود كه با آن بهشت و خشنودى خداوند رحمان به دست مى آيد.
22- هر كس خود را تزكيه نكند، از عقل بهره نمى برد.
23- باید برای اینکه از حکمتِ عقل، بهره مند شوید، نفس خویش را آنطور که خداوند توسط پیامبر خدا و ائمه معصومین سلام الله علیهم راهنمائی نموده اند، تزکیه نمائیم. به خودی خود کسی نمی تواند از حکمتهای عقل برخوردار شود تلاش برای تزکیه نفس و میزانی که نفس تزکیه شده است، در میزان بهرهمندی از حکمتِ عقل تاثیر دارد.
24-زكات عقل تحمّل نادانان است، کسی که عقلش بیشتر به کار گرفته است، بهتر و بیشتر می تواند با افراد نادان با تدبیر و سعۀ صدر رفتار نماید.
25- دورى از تجمّلات دنيا ميوه عقل است، وقتی انسان کاملتر و عاقلتر می شود، به تجملات دنیا دلبستگی ندارد.
26- چون براى عاقل مشكلى پيش آيد، غم خود را با هوشيارى و دورانديشى از ميان مى برد و عقل را به چاره جويى وامى دارد.
27- وقتی مشکلی پیش آید اگر بگذاری که ناراحتی بر شما غلبه نماید، نمی توانید تصمیمی عاقلانه و سنجیده انجام دهید، به میزانی که بردبارتر باشید می توانید در مواقع سختی ، رفتاری سنجیده تر داشته باشید و با هوشیاری و دوراندیشی راههای چاره بیشتر و بهتر و مطمئن تری تدبیر نمائید.
28- هر كس برادر مؤمنش با او مشورت كند و او صادقانه راهنمائيش نكند، خداوند عقلش را از او بگيرد.
29- باید وقتی فردی مؤمن با شما مشورت می نماید توجّه داشته باشید، که به درستی و عالمانه و عاقلانه راهنمائیش نمائید.
30- دل بستگى به دنيا تاثیرات تخریبی دارد، از جمله اینکه: عقل را فاسد مى كند، قلب را از شنيدن حكمت ناتوان مى سازد و باعث عذاب دردناك مى شود.
- عقل راهنمايى مى كند و نجات مى دهد و نادانى گمراه مى كند و نابود مى گرداند.
32-عقل به خودی خود نمی تواند یاری دهنده باشد و باید با دانائی و آگاهی، راه صحیح را از ناصحیح تشخیص داد.
- قربانگاه عقلها غالبا در پرتو طمعها است و رذائل موجب نابودی عقل می شود، از جمله این رذائل طمع نمودن است که عقل را از بین می برد، هر کس چنین صفت بدی به او روی می آو.رد از طمع پرهیز نماید و اگر گرفتارش شد، هر چه زودتر توبه نماید و به از طمع دست بکشد، تا خداوند عقلش را توانمند نماید.
34- برای اینکه انسانها از حکمتهای عقل خود بهره مند باشند، باید با مدد از عنایات خداوند، خود را از رذائل اخلاقی منزه نمایند و خود را به فضائل اخلاقی آراسته نمایند.
35- هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود.
36- هیچ تهیدستی سخت تر از نادانی و هیچ مالی سودمندتر از عقل نیست.
37- بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشيرى برنده است، پس عيبهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخيز.
38- ستون انسانيت، عقل است.
39- از عقل، زيركى، فهم، حفظ و دانش بر مىخيزد و با عقل، انسان به كمال مىرسد.
40- عقل، راهنماى انسان، بينا كننده و كليد كارهاى اوست.
41- هر گاه عقل با نور خداوند يارى شود، دانا، حافظ، تيزهوش و فهيم مىشود و بدين وسيله (پاسخ) چگونه، چرا و كجا را مىفهمد و خيرخواه و دغلكار را می شناسد و هرگاه اين را دانست، مسير حركت خويش و بيگانه را می شناسد و در توحيد و طاعت خداوند اخلاص می ورزد و چون چنين كرد، آنچه از دست رفته جبران می كند و بر آنچه در آينده می آيد چنان وارد مىشود كه می داند در كجاى آن است و براى چه منظورى در آنجاست. از كجا آمده و به كجا می رود. و اين همه از پرتو تأييد عقل است.
42- همان گونه كه قوام جسم، تنها به جانِ زنده است، قوام ديندارى هم تنها به نيّت پاك است و نيّت پاك، جز با عقل حاصل نمىشود.
43- هر گاه خداوند اراده نماید، عقلهاى بندگان را از آنها مىگيرد و حكم خود را اجرا مىكند و خواسته خود را به پايان مىرساند. همين كه حكم خود را اجرا كرد، عقلِ هر صاحب عقل را به او بر مىگرداند، آنگاه او مرتب مىگويد: چگونه و از كجا چنين و چنان شد و در انجام کار خود متحیر می شود و در واقع خداوند قصد خود را توسط بنده خود محقق می نماید و انسان در عمل عالی که انجام داده شگفت زده می شود.
44- خداوند با چيزى بهتر از عقل عبادت نشده است، چون انسان ابتدا با عقلش موحد می شود و فکرهای پسندیده می نماید و منزه بودن عقل از بدیها و رشد و تعالی انسان در عقل عینیت می یابد.
45 - عقل كسى كامل نشود، مگر در او چند خصلت باشد: كفر و بدى از او انتظار نمىرود، رشد و خوبى در او اميد مىرود، زيادى ثروتش بخشوده و زيادى سخنش نگه داشته شده است، بهره او از دنيا تنها غذاى روزانه است، در طول زندگى از دانش سير نمىشود،( آنچه خداوند به او عطا نماید دوست دارد).
46 - دریافت پاداش خداوند و کامل شدن عقل بر اثر مبارزه با هوا حوس و تسلط بر خشم و مخالفت با عادتهای بد و کامل شدن روح و عقلحاصل می شود.
47 - نياز عاقلان به ادب، همانند نياز كشتزار به باران است و انسانهای عاقل برای تأدیب به اخلاق الهی و منزه نمودن خود از رذائل و مراقبت و پرهیز از رذائل و آراستن خوی و خلق خود به فضائل اخلاقی آنقدر نیاز مند هستند که زمین برای به محصول دادن و به نتیجه رسیدن، به باران نیاز دارد.
48- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی