جدل ( وراء) در سخنانی از امام حسین و حضرت محمد و امام علی و امام جعفر صادق سلام الله علیهم
امام حسین علیه السلام :
مِن عَلاماتِ أسبابِ الجَهلِ المُماراةُ لِغَیرِ أهلِ الفِکرِ ؛
امام حسین علیه السلام: از نشانه های نادانی، جدل با بی فکران است . تحف العقول، ص 248 .
أنَّ رَجُلاً قالَ لِلْحُسَیْنِ بنِ عَلِیٍّ – علیه السّلام – : اِجْلِسِ حَتْی نَتَناظَرَ فِی الدِّینِ فَقالَ: یا هذا اَنَا بَصِیرٌ بِدِینِی مَکشُوفٌ عَلی هُدایَ فَاِنْ کنْتَ جاهِلاً بِدِینِک فَاذْهَبْ وَاطْلُبْهُ، مالِی وَ لِلْمُماراهِ … .
مردی به امام حسین – علیه السّلام – گفت: بنشینید تا با یکدیگر پیرامون مسائل دینی مناظره کنیم! امام فرمودند: من به مسائل دینی بصیر و آگاهم و راه هدایت برایم روشن است و اگر تو جاهل و ناآگاهی برو و یاد بگیر. من کجا و جدل؟ و سپس افزود: شیطان است که آدمی را وسوسه می کند و می گوید، با مردم مباحثه و مناظره راه بینداز تا دیگران نپندارند که تو نادان و ضعیف هستی. «بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۵»
عَن الامام علی – علیه السّلام – قالَ: سَبَبُ الشَّحْناءِ کثْرَهُ الْمِراءِ.
أمیرالمؤمنین – علیه السّلام – فرمودند: کثرت جدل و مراء، باعث بغض و کینه است. «غرر الحکم، ح ۱۰۶۴۶»
قالَ أمِیرِ الْمُؤْمِنینَ – علیه السّلام – : إیّاکمْ وَ الْجِدالَ فَاِنَّهُ یُورِثُ الشَّک فِی دِینِ الله.
أمیرالمؤمنین – علیه السّلام – فرمودند: بپرهیز از جدل، زیرا جدل موجب شک و تردید در دین خدا می شود.
بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۹
عَنْ أمِیرِ الْمُؤْمِنینَ – علیه السّلام – قالَ: یا کمَیْل إیّاک وَ الْمِراءَ فَاِنَّک تُعْزیِ بِنَفْسِک السُّفَهاءَ إذا فَعَلْتَ وَ تُفْسِدُ الْاِخاءَ.
أمیرالمؤمنین – علیه السّلام – فرمودند: ای کمیل! بپرهیز از جدل، زیرا با دست خود سفیهان را بر آن داشتی تا آزارت کنند و نیز (جدل) اخوت و دوستی را از میان می برد. «بحار الأنوار، ج۲، ص ۱۳۹»
قال الامام الصادق – علیه السّلام – : المؤمنُ یداری و لا یماری.
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: مؤمن مدارا می کند و جدال نمی کند. «أعلام الدین، ص ۳۰۳»
قال الامام الصادق – علیه السّلام – : الجهل فی الثلاث … شده المراء … .
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: جهل در سه چیز است: (یکی از آنها) شدت مراء است.
«مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۲۸»
قال الامام الصادق – علیه السّلام – : سبعهٌ یفسدون اعمالهم، (سابعهم) الذی لا یزال یجادل اخاه مخاصما له.
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: هفت نفر، اعمال خود را خراب می کنند، (هفتمین نفر)، کسی است که با برادر دینی خود جدل خصمانه می کند. «الخصال، ج ۲، ص ۳۴۸»
قال الامام الصادق – علیه السّلام – : لا یُماری فِی أیِّ حالٍ کانَ إلاّ مَنْ کانَ جاهِلاً بِنَفْسِهِ وَ بِغَیْرِهِ مَحرُوماً مِنْ حَقائِقِ الدِّینِ.
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: به جدل نخواهد پرداخت مگر کسی که نسبت به خود و دیگران جاهل باشد و (اهل جدل) از درک حقایق دینی محروم خواهد ماند. «بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۴»
قال الامام الصادق – علیه السّلام – : الْمِراءُ داءٌ رَدِیٌّ وَ لَیْسَ لِلْإنْسانِ خَصْلَهٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ هُوَ خُلُقُ إبْلِیسَ وَ نَسَبَتُهُ.
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: مراء بیماری پستی است و برای آدمی خصلتی بدتر از آن نیست و آن از اخلاق شیطان و پیروان او است. «بحار الأنوار، ج 2، ص 134»
عَن الامام الرضا – علیه السّلام – قالَ: الْمِراءُ فِی کتابِ اللهِ کفْرٌ.
امام رضا – علیه السّلام – فرمودند: مراء (جدال لفظی بر اساس هوای نفس) از دیدگاه قرآن «کفر» است.
«وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۱۵۰»
قال الامام الرضا – علیه السّلام – : لا تُمارِیَنَ الْعُلَماءَ فَیَرْفُضُوک وَ لا تُمارِیَنَّ السُّفَهاءِ فَیَجْهَلُوک.
امام رضا – علیه السّلام – فرمودند: با علماء مراء و جدل مکن که شکست می خوری و نیز با سفیهان مراء مکن که تورا به نادانی نسبت می دهند. «منیه المرید، ص ۱۹۳»
عن النبی – صلَی الله علیه و آله – قال: المراء یفسد الصداقه القدیمه.
پیامبر اکرم – صلَی الله علیه و آله – فرمودند: مراء و جدل (حتی) دوستی قدیمی را از بین می برد.
«احقاق الحق، ج ۱۹، ص ۳۵۶»
عَنِ رَسُولِ اللهِ – صلَی الله علیه و آله – : قالَ إیّاکمْ وَ الْمِراءَ وَ الْخُصُومَهَ فَاِنَّهُما یُمْرِضانِ الْقُلُوبَ عَلَی الأِخْوانِ وَ یُنْبِتُ عَلَیْها النِّفاقَ.
پیامبر اکرم – صلَی الله علیه و آله – فرمودند: از جدل و خصومت بپرهیزید زیرا این دو باعث دلمردگی و بیماری دل و عامل رشد نفاق اند. «بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۳۹۹»
عَنِ النَّبِیِّ – صلَی الله علیه و آله – قالَ: ذَرُوا الْمِراءَ فَاِنَّهُ لا تُفْهَمُ حِکمَتُهُ وَ لا تُؤْمَنُ فِتْنَتُهُ … .
پیامبر اکرم – صلَی الله علیه و آله – فرمودند: جدل را کنار بگذارید که از فتنه و سرانجام آن کسی ایمن نیست.
«بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۷»
عَنِ النَّبِیِّ – صلَی الله علیه و آله – قالَ: لا یَسْتَکمِلُ عَبْدٌ حَقِیقَهَ الْإیمانِ حَتّی یَدَعَ الْمِراءَ و إنْ کانَ مُحِقّاً.
پیامبر اکرم – صلَی الله علیه و آله – فرمودند: ایمان کسی کامل نمی گردد مگر آنکه مراء و جدل را ترک کند، گرچه حق با او باشد. «بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۷»
عَنِ النَّبِیِّ – صلَی الله علیه و آله – قالَ: ذَرُوا الْمِراءَ فَاِنَّ اوّل ما نَهانِی عنه رَبِّی بَعْدَ عِبادَهِ الْأوْثانِ الْمِراءُ.
پیامبر اکرم – صلَی الله علیه و آله – فرمودند: مراء را کنار بگذارید، زیرا اولین چیزی که بعد از بت پرستی پروردگارم مرامورد نهی قرار داد، مراء و جدل بود. «بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۸»
عَنْ أَبِی الدَّرْدَاء قال: خَرَجَ عَلَیْنا رَسُولُ اللهِ – صلَی الله علیه و آله – یَوْماً وَ نَحْنُ نَتَماری فِی شَیْءٍ فِی اَمْرِ الدِّینِ فَغَضِبَ عَلَیْنا غَضَباً شَدِیداً لم یَغْضِبْ مِثْلَهُ ثُمَّ قالَ: إِنَّما هَلَک مَنْ کانَ قَبلَکمْ بِهذا ذَرُوا الْمِراءَ … .
ابی الدرداء می گوید: روزی ما پیرامون یکی از مسائل دینی مشغول مراء و جدل بودیم، پیامبر اکرم وارد شدند و با دیدن این حالت در میان ما آنچنان غضبناک شدند که سابقه نداشت و فرمودند:
مردم قبل از شما بر اثر مراء به هلاکت رسیدند و افزود: مراء و جدل را کنار بگذارید، زیرا اهل مراء زیانکارند، جدل را کنار بگذارید زیرا اهل جدل را در قیامت شفاعت نخواهند کرد، جدل را کنار بگذارید، زیرا من مسئول خانه هائی در بالا و آغاز و وسط بهشت هستم و کسی که مراء را ترک گوید گر چه حق با او باشد اسکان خواهم داد، مراء را کنار بگذارید، زیرا این عمل پس از نهی از بت پرستی اولین چیزی است که خداوند مرا از آن نهی کرده است. « بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۸»
عَنِ النَّبِیِّ – صلَی الله علیه و آله – قالَ: أنَا زَعِیمُ بَیْتٍ فِی رَبْضِ الْجَنَّهِ و بَیْتٍ فِِی وَسَطِ الْجَنَّهِ وَبَیْتٍ فِی أعْلَی الْجَنَّهِ لِمَنْ تَرَک الْمِراءَ وَ إنْ کانَ مُحِقّاً وَ تَرَک الّکذْبَ وَ إنْ کانَ هازِلاً وَ لِمَنْ حَسُنَ خُلْقُهُ.
پیامبر اکرم – صلَی الله علیه و آله – فرمودند: من مسئولیت خانه هایی در آغاز و بالا و وسط بهشت را عهده دار هستم و این ها را به کسانی خواهم داد که جدل را ترک کنند، گرچه حق با آنان باشد و نیز دروغگویی را ترک گویند گرچه بعنوان شوخی باشد و نیز به کسانی که دارای حُسن خلق باشند. بحار الأنوار، ج ۲ ، ص ۱۳۷
عَنِ النَّبِیِّ – صلَی الله علیه و آله – قالَ: مَنْ تَرَک الْمِراءَ وَ هُوَ مُحِقٌّ بُنِیَ لَهُ بَیْتٌ فِی أعْلی الْجَنَّهِ وَ مَنْ تَرَک الْمِراءَ وَهُوَ مُبْطِلٌ یُبْنی لَهَ بَیْتٌ فِی رَبْضِ الْجَنَّهِ.
پیامبر اکرم – صلَی الله علیه و آله – فرمودند: کسی که جدل را ترک کند گرچه حق با او باشد در برترین جای بهشت، قصری برای وی ساخته می شود و کسی که مراء را ترک کند در حالی که حق با او نباشد، در آغاز بهشت قصریبرایش بنا می گردد. «بحار الأنوار، ج ۲، ص ۱۳۷»
عَنْ أبِی عَبْدِاللهِ – علیه السّلام – : طَلبَهُ الْعِلْمِ ثَلاثَه فَاعْرِفْهُمْ بِأعْیانِهِمْ وَصِفاتِهِمْ: صِنْفٌ یَطْلُبُهُ لِلْجَدَلِ وَالْمِراءِ، وَ صِنْفٌ یَطْلُبهُ لِلإسْتِطالَهِ و الخَتلِ وَصِنْفٌ یَطْلَبُهُ لِلْفِقْهِ وَالْعَقْلِ فَصاحِبُ الْجَدَلِ وَالْمِراءِ … .
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: جویندگان علم بر سه دسته اند پس آنان را با هویت واقعی شان بشناس: دسته ای از آنها دانش را به جهت جدل و مراء فرا می گیرند ... پس اهل جدل و مراء آدم مردم آزار است، او در هنگام مناظره مانع از گفتار دیگران می شود و در میدان سخن مجالی برای دیگران قائل نیست و در عین حال خود را حلیم پارسا می نمایاند و حال آنکه باطن وی از خشوع و ورع تهی است و سرانجام خداوند نیز دماغ وی را به خاک می مالد. «معالم الاصول و ملاذ المجتهدین، ص ۱۵»
برداشت و راهبرد و رهنمودِ جدل ( وراء) در سخنانی از امام حسین و حضرت محمد و امام علی و امام جعفر صادق سلام الله علیهم
- نادانی دارای نشانه هائی هست و نادانی موجب تاثیرات رفتاری در فرد و در جامعه هست.
- از جمله نشانه های نادانی و جهل، جدل با غیر اهل فکر ( نابخردان و نادانان) هست، پس جدل (مراء) نشان دهنده جهل است.
- جدل (مراء) با کسی که نادان و نابخرد هست، از نادانی هست.
- جدل عمل زشت و ناپسندیده ای هست که در روایات مختلف توصیه به پرهیز از جدل شده است، حتی با دانشمندان هم پرهیز از جدل توصیه شده است.
- کسی که به مسائل بصیر و آگاه باشد و راه هدایت را یافته باشد، نباید جدل نماید.
- شیطان است که آدمی را وسوسه می کند و می گوید، با مردم مباحثه و مناظره راه بینداز تا دیگران نپندارند که تو نادان و ضعیف هستی.
- اگر فردی نسبت به مسئله ای جاهل و نا آگاه باشد، باید تحقیق نماید و بر قضیه و مسئله عالم و آگاه شود.
- کثرت جدل (مراء) ، باعث بغض و کینه است.
- از طرف بزرگان دین ( ائمه معصومین سلام الله علیهم ) توصیه شده است : بپرهیزید از جدل(مراء)، زیرا جدل موجب شک و تردید در دین خدا می شود.
- از طرف بزرگان دین ( ائمه معصومین سلام الله علیهم ) توصیه شده است : بپرهیزید از جدل(مراء)، زیرا با دست خود سفیهان را بر آن داشتی تا آزارت کنند و نیز (جدل) اخوت و دوستی را از میان می برد.
- از جمله آثار جدل ( مراء ) و توصیه آنها برای پرهیز از آن از طرف بزرگان دین ( ائمه معصومین سلام الله علیهم ): با علماء مراء و جدل مکن که شکست می خوری و نیز با سفیهان مراء مکن که تورا به نادانی نسبت می دهند.
- کسی که با برادر خود جدل (مراء) می کند اعمال خود را خراب می کند.
- مؤمن جدل (مراء) نمی کند، بلکه مدارا می کند و رفتاری با تدبیر انجام می دهد.
- اهل جدل (مراء) معمولا نسبت به خود و دیگران جاهل هستند.
- اهل جدل (مراء) از درک حقایق دین خود محروم هستند و نسبت به حقایق دین خود درک درستی ندارند و بی اطلاع هستند.
- جدل (مراء) بیماری هست که انسان را تلف می کند و موجب شرمندگی انسان می شود و خصلتی بدتر از آن نیست.
- جدل (مراء) از اخلاق شیطان و پیروان او است.
- مراء (جدال لفظی بر اساس هوای نفس) از دیدگاه قرآن «کفر» است.
- جدل اهل جدل (مراء) روابط از جمله، دوستی قدیمی را از بین می برد.
- از جدل اهل جدل (مراء) و خصومت بپرهیزید زیرا این دو باعث دلمردگی و بیماری دل و عامل رشد نفاق اند.
- جدل اهل جدل (مراء) را کنار بگذارید که از فتنه و سرانجام آن کسی ایمن نیست.
- ایمان کسی کامل نمی گردد مگر آنکه مراء و جدل را ترک کند، گرچه حق با او باشد.
- جدل (مراء) را کنار بگذارید، زیرا اولین چیزی که بعد از بت پرستی پروردگارم مرامورد نهی قرار داد، مراء و جدل بود.
- بر اثر جدل اهل جدل (مراء) مردم به هلاکت می رسند.
- پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه وقتی می دید افرادی با هم جدل (مراء) می نمایند، ناراحت می شد و آنها را از جدل نمودن نهی می کرد و به آنها می گفت: مراء و جدل را کنار بگذارید، زیرا اهل مراء زیانکارند، جدل را کنار بگذارید زیرا اهل جدل را در قیامت شفاعت نخواهند کرد، جدل را کنار بگذارید، زیرا من مسئول خانه هائی در بالا و آغاز و وسط بهشت هستم و کسی که مراء را ترک گوید گر چه حق با او باشد اسکان خواهم داد، مراء را کنار بگذارید، زیرا این عمل پس از نهی از بت پرستی اولین چیزی است که خداوند مرا از آن نهی کرده است ... کسی که جدل را ترک کند گرچه حق با او باشد در برترین جای بهشت، قصری برای وی ساخته می شود و کسی که مراء را ترک کند در حالی که حق با او نباشد، در آغاز بهشت قصریبرایش بنا می گردد.
- بر درب بهشت نوشته شده است: تو (بهشت) .. بر اهل مراء ... حرام می باشی.
- جدل ( مراء ) انسان را جهنمی می نماید و پرهیز از جدل ( وراء ) انسان را بهشتی می نماید ولی جدل (وراء) موجب شکست و هلاکت می گردد.
- دسته ای دانش را به جهت جدل و مراء فرا می گیرند، پس اهل جدل و مراء آدم مردم آزار است، او در هنگام مناظره مانع از گفتار دیگران می شود و در میدان سخن مجالی برای دیگران قائل نیست و در عین حال خود را حلیم پارسا می نمایاند و حال آنکه باطن وی از خشوع و ورع تهی است .
- جدل ( وراء ) از روی نفاق انسان است و موجب می شود که فرد دارای اخلاق پسندیده نباشد.
- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی