وضعیت سرشت نفس و وظائف انسان در تربیّت نفس
دانائی در مورد نفوس و راهبردها و راهکارهای تربیّت نفوس و واداشتن نفوس به رفتار صحیح موضوع بسیار مهمیست و میزان درست پرداختن به آن در میزان تعالی و رشد انسانها تاثیر گذار هست، در این رابطه آمده است:
امام على عليه السلام فرموده:
اَلنَّفْسُ مَجْبولَةٌ عَلى سوءِ الاَدَبِ وَ الْعَبْدُ مَأمورٌ بَمُلازَمَةِ حُسْنِ الاَدَبِ وَ النَّفْسُ تَجرى [بِطَبعِها] فى مَيَدانِ المُخالَفَةِ وَ الْعَبْدُ يَجْهَدُ بِرَدِّها عَنْ سوءِ الْمُطالَبَةِ فَمتى اَطْلَقَ عِنانَها فَهُوَ شَريكٌ فى فَسادِها وَ مَنْ اَعانَ نَفْسَهُ فى هَوى نَفسِهِ فَقَدْ اَشْرَكَ نَفْسَهُ فى قَتْلِ نَفْسِهِ؛
نفس آدمى بر بى ادبى سرشته شده است و بنده فرمان دارد كه پايبند ادب نيكو باشد. نفس آدمى با طينت خود در ميدان مخالفت مى تازد و بنده مى كوشد آن را از خواسته ناروايش برگرداند، پس هرگاه عنان نفس را رها سازد، شريك تبهكارى اوست و هر كس نفس خود را در خواهش هايش يارى رساند، در قتل خود همدستِ نفس شده است.
مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج11 ، ص 138 - مشکاه الانوار فی غرر الاخبار ص247
برداشت و راهبرد و راهکار رهنمود وضعیت سرشت نفس و وظائف انسان در تربیّت نفس
- نفس آدمی بر بی ادبی سرشته شده است.
- بنده خداوند مامور هست تا نفس خود را پایبند ادب نیکو نماید.
- نفس آدمی با طینت خود در میدان مخالفت با رفتار نیکو هست.
- باید هم تعلیم دهندگان ( پدر و مادر و تعلیم دهندگان و هم فرهنگ سازان ) و هم خود انسان نفس را در انجام عمل به کار نیکو یاری دهند و مقید نمایند و از کارهای ناروا باز دارند.
- هر گاه انسانها خود را و یا تعلیم دهندگان آنان عنان نفس را رها سازند، شریک تبهکاری نفوس هستند .
- اگر افراد و یا تعلیم دهندگان افراد نفوس را در خواهشهای ناروا آزاد بگذارند، این عمل بقدری ناروا و نادرست است که مانند این است که در قتل نفوس شریک هستند.
- مطالعات و تحقیقات در رابطه با نفس و مسائل نفس و تفوت نفوس و مسائل چگونگی تربیت آن و وظائف خود فرد و پدران و مادران و تعلیم دهندگان قبل از تولد و بعد از تولد، باید بدرستی و به اندازه صورت پذیرد، زیرا نفس موضوع مهمی است که غفلت از آن موجب انحرافات و یا نقص و یا آسیب آن می گردد و معمولا با وجودی که رشد جسمانی صورت می پذیرد و حتّی دانش انسانها زیاد می شود ولی نقص در تربیّت باقی خواهد ماند و اشکالات و نقائص انسانها همواره بر انجام گناه و تخریب شخصیّتشان تاثیرگذار است و چون انسانها بر یکدیگر و نسل خود تاثیر گذار هستند این نقائص می تواند اشکالاتی را در حرکت جوهری بوجود آورد و جریانی ناقص و اشکال دار و متداوم، همواره با اجتماع خود به همراه داشته باشد.
- عوامل مؤثر در وزارت آموزش و پرورش و آموزش عالی و حوزهها و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها و مطبوعات و پژوهشکدهها و پژوهشگران و مراکز تعلیم و تربیّت و پدران و مادران همگی باید کوشش نمایند تا به تعالی آگاهی و دانش لازم را نسبت به نفس داشته باشند و به تعالی نسبت به مسئولیت و وظائفی که متوجه شان هست نقش آفرینی نمایند.
- محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات ( داستان، شعر، نثر) و پژوهشها و کتابها و فیلمنامه ها و فیلمها و بازیها و برنامه ها و قالبهای مختلف انتقال محتوا و مفاهیم ( پوستر، بنر، نقاشی، خط ) متناسب با سن برای پدران و مادران و فرزندان و دانش آموزان و دانشجویان و علاقه مندان به مطالعه و فرهنگ و هنر باید با هدایتهای عالمانه و آگاهانه جهت تعلیم و تربیّت نفوس را فراهم نمایند و در تعلیم و تربیّت خداپسندانه، نفوس را به تعالی یاری دهند.
گل افشان گل محمدی