صراط مستقيم :
امام على عليه السلام :
اليَمينُ و الشِّمالُ مَضَلَّةٌ و الطَّريقُ الوُسطى هِي الجادَّةُ .
علَيها باقي الكتابِ و آثارُ النبوَّةِ
و مِنها مَنفَذُ السُّنَّةِ و إلَيها مَصِيرُ العاقِبَةِ .
راست و چپ گمراهى است و راه وسط همان راه اصلى است .
كتاب خدا و سنّت پيامبر به آن راهنماست
و رسيدن به سنّت و عاقبت نيكو از اين راه ميسّر است .
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶ )
امام على عليه السلام :
و أخَذُوا يَمينا و شِمالاً ظَعنا في مَسالِكِ الغَيِّ و تَركا لِمَذاهِبِ الرُّشدِ .
از راست و چپ، راههاى گمراهى را پيش گرفتند و راههاى مستقيم ( هدايت ) را رها كردند .
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۰ )
امام على عليه السلام ـ در توصيف ائمّه عليهم السلام ـ فرمود :
بمَنزِلَةِ الأدِلَّةِ في الفَلَواتِ .
مَن أخَذَ القَصدَ حَمِدُوا إلَيهِ طريقَهُ و بَشَّرُوهُ بِالنَّجاةِ
و مَن أخَذَ يَمينا و شِمالاً ذَمُّوا إلَيهِ الطَّريقَ و حَذَّرُوهُ مِنَ الهَلَكَةِ .
آنان به منزله راهنمايان بيابانها هستند .
هركه راه راست را در پيش گيرد، او را به رفتن آن راه تشويق و ستايش مى كنند و نويد نجات به وى مى دهند
و هركه را به راست و چپ منحرف شود ، از كج راهه اى كه در پيش گرفته نكوهش مى كنند و او را از هلاكت بر حذر مى دارند .
( نهج البلاغة : الخطبة ۲۲۲ )
امام صادق عليه السلام :
إنّ الناسَ أخَذُوا يَمينا و شِمالاً، و إنّا و شيعَتُنا هُدِينا الصِّراطَ المُستَقيمَ .
مردم به چپ و راست منحرف شدند ، امّا ما و شيعيانمان به صراط مستقيم هدايت شديم .
( الكافي : ۲/۲۴۶/۵ )
معناى صراط مستقيم :
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ درباره آيه « ما را به صراط مستقيم هدايت فرما » ( الفاتحة : ۶، ۷ ) ـ فرمود :
« إهدِنا» أرشِدْنا ، « الصِّراطَ المُستَقيمَ » يَعنِي دِينَ الإسلامِ؛
لأنَّ كُلَّ دِينٍ غيرَ الإسلامِ فَلَيسَ بِمُستَقيمٍ ؛الذي ليسَ فيهِ التَّوحيدُ .
« صِراطَ الذينَ أنْعَمْتَ علَيهِم » يَعنِي بهِ النَبِيِّينَ و المُؤمِنِينَ الذينَ أنعَمَ اللّه ُ علَيهِم بِالإسلامِ و النبوَّةِ ،
« غَيرِ المَغْضوبِ علَيهِم » يقولُ : أرشِدْنا غَيرَ دِينِ هؤلاءِ الذينَ غَضِبتَ علَيهِم و هُمُ اليَهودُ « و لا الضّالِّينَ » و هُمُ النَّصارى .
« اهدنا » يعنى ما را رهنمون شو « صراط مستقيم » يعنى دين اسلام ؛
زيرا هيچ دينى جز اسلام راست و مستقيم نيست ؛ چون توحيد و يگانه پرستى در آن نيست.
« صراط كسانى كه نعمتشان دادى » يعنى پيامبران و مؤمنان كه خداوند نعمت اسلام و نبوّت را ارزانيشان داشت ،
« نه غضب شدگان » مى فرمايد : مارا به غير دين آنان كه بر ايشان خشم گرفته اى يعنى يهود راهنمايى فرما « و نه گمراهان » يعنى نصارا .
( الدرّ المنثور : ۱/۲۵ )
امام على عليه السلام :
أنا صِراطُ اللّه ِ المُستَقيمُ و عُروَتُهُ الوُثقى التي لا انفِصامَ لها .
منم صراط مستقيم خدا و محكمترين دستگيره او كه ناگسستنى است .
( بحار الأنوار : ۸/۷۰/۱۹ )
امام زين العابدين عليه السلام :
نَحنُ الصِّراطُ المُستَقيمُ و نحنُ عَيبَةُ عِلمِهِ .
ماييم صراط مستقيم و ما صندوق علم او هستيم .
( معاني الأخبار : ۳۵/۵ )
امام صادق عليه السلام ـ درباره معناى صراط ـ فرمود :
هُو الطَّريقُ إلى مَعرِفَةِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ
و هُما صِراطانِ : صِراطٌ في الدُّنيا و صِراطٌ في الآخِرَةِ .
فأمّا الصِّراطُ الذي في الدُّنيا فهُو الإمامُ المَفروضُ الطاعَةِ.
مَن عَرَفَهُ في الدُّنيا و اقتَدى بِهُداهُ ، مَرَّ على الصِّراطِ الذي هو جِسرُ جَهَنَّمَ في الآخرةِ .
آن راه شناخت خداوند عزّ و جلّ است
و دو صراط وجود دارد : صراطى در دنياست و صراطى در آخرت .
صراط دنيا همان امامى است كه اطاعتش واجب است .
هركه در دنيا او را بشناسد و از راهنماييهايش پيروى كند ، از صراط آخرت كه پلى است بر روى دوزخ بگذرد .
( بحار الأنوار : ۲۴/ ۱۱/۳ )
امام صادق عليه السلام :
الصِّراطُ المُستَقيمُ ، أميرُ المؤمنينَ عَلِيٌّ عليه السلام .
صراط مستقيم ، امير المؤمنين على عليه السلام است .
( معاني الأخبار : ۳۲/۲ )
امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « ما را به صراط مستقيم هدايت فرما » ( الفاتحة : ۶ ) ـ فرمود :
أرشِدْنا الصِّراطَ المُستَقيمَ ،
أرشِدْنا لِلُزُومِ الطَّريقِ المُؤَدِّي إلى مَحَبَّتِكَ و المُبَلِّغِ إلى جَنَّتِكَ ،
مِن أن نَتَّبِعَ أهواءَنا فَنَعطَبَ .
يعنى ما را به راه راست رهنمون شو،
مارا به پيمودن راهى كه به محبّت تو مى انجامد و به بهشتت مى رساند رهنمون شو؛
تا از هواهاى نفْس خود پيروى نكنيم و به هلاكت نيفتيم .
( بحار الأنوار : ۴۷/۲۳۸/۲۳ )
التفسير المنسوب إلى الإمام العسكرى عليه السلام ـ درباره آيه « ما را به صراط مستقيم هدايت فرما » ( الفاتحة : ۶ ) ـ فرمود : آدمى مى گويد :
أدِمْ لَنا تَوفِيقَكَ الذي بهِ أطَعناكَ في ماضِي أيّامِنا حتّى نُطِيعَكَ كذلكَ في مُستَقبَلِ أعمارِنا .
الصِّراطُ المُستَقيمُ هُو صِراطانِ : صِراطٌ في الدُّنيا و صِراطٌ في الآخِرَةِ.
فأمّا الصِّراطُ المُستَقيمُ في الدُّنيا ، فهُو ما قَصُرَ عنِ الغُلُوِّ و ارتَفَعَ عنِ التَّقصيرِ و استَقامَ فلَم يَعدِلْ إلى شَيءٍ مِنَ الباطِلِ
و أمّا الطَّريقُ الآخَرُ ، فهُو طريقُ المُؤمنينَ إلى الجَنَّةِ الذي هو مُستَقيمٌ .
آن توفيقى را كه عطايمان كردى تا در ايّام گذشته عمرِ خود طاعتت كنيم بر ما ادامه بده تا در ايّام مانده عمر خود نيز طاعتت كنيم .
صراط مستقيم دو گونه است : صراطى در دنيا و صراطى در آخرت .
صراطِ مستقيمِ در دنيا ، همان راهى است كه از افراط و تفريط به دور است . راه ميانه است و به سوى باطل كمترين انحرافى ندارد
و صراط آخرت ، همان راه مؤمنان به سوى بهشت است كه راهى است مستقيم .
( التفسير المنسوب إلى الإمام العسكريّ عليه السلام : ۴۴ / ۲۰ )
ويژگى صراط :
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الصِّراطُ ، أدَقُّ مِن الشَّعرَةِ و أحَدُّ مِنَ السَّيفِ .
صراط ، باريك تر از مو و تيزتر از شمشير است .
( بحار الأنوار : ۸/ ۶۵/۲ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنَّ عَلى جَهَنَّمَ ، جِسرا أدَقَّ مِن الشَّعرِ و أحَدَّ مِنَ السَّيفِ .
بر روى جهنّم ، پلى است كه از مو باريك تر و از شمشير تيزتر است .
( كنز العمّال : ۳۹۰۳۶ )
امام صادق عليه السلام :
الصِّراطُ ، أدَقُّ مِن الشَّعرِ و مِن حَدِّ السَّيفِ .
صراط ، از مو و از لبه شمشير باريك تر است .
( بحار الأنوار : ۸/۶۴/۱ )
آنچه موجب پايدارى بر صراط است .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أثبَتُكُم قَدَما على الصِّراطِ ، أشَدُّكُم حُبّا لأِهلِ بَيتي .
پايدارترين شما بر صراط ، كسى است كه محبّتش به اهل بيت من بيشتر باشد .
( فضائل الشيعة : ۴۸/۳ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يا عَلِيُّ ! إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ أقعُدُ أنا و أنتَ و جَبرَئيلُ على الصِّراطِ
فلا يَجوزُ على الصِّراطِ ، إلاّ مَن كانَت مَعهُ بَراءةٌ بِوَلايَتِكَ .
اى على! چون روز قيامت شود ، من و تو و جبرئيل بر صراط مى نشينيم
و هيچ كس از صراط نخواهد گذشت، مگر اين كه جواز ولايت تو را با خود داشته باشد .
( بحار الأنوار : ۸/۷۰/۱۹ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به على عليه السلام ـ فرمود :
ما ثَبَتَ حُبُّكَ في قَلبِ امرِئٍ مُؤمِنٍ؛
فَزَلَّت بهِ قَدَمُهُ على الصِّراطِ، إلاّ ثَبَتَ لَهُ قَدَمٌ ؛
حتّى أدخَلَهُ اللّه ُ بِحُبِّكَ الجَنَّةَ .
محبّت تو در دل هيچ مؤمنى جاى نگرفت ؛
مگر اين كه هرگاه پايش بر صراط بلغزد ، گام ديگرش استوار شود،
تا آن كه [ سرانجام ] خداوند به سبب محبّتش به تو او را به بهشت در آورَد .
( فضائل الشيعة : ۴۸/۴ )
پلهاى صراط :
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
. . . ثُمّ يُوضَعُ علَيها [ أي عَلى جَهَنَّمَ ]الصِّراطُ···
علَيها ثلاثُ قَناطِرَ:
فأمّا واحِدَةٌ فعَلَيها الأمانَةُ و الرَّحِمُ و أمّا ثانيها فعلَيها الصلاةُ و أمّا الثالثةُ فعلَيها عَدلُ رَبِّ العالَمِينَ لا إلهَ غَيرُهُ .
··· آن گاه، صراط [ بر روى جهنّم ] گذاشته مى شود . . .
روى آن سه پل قرار دارد :
روى يكى از آن ها امانتدارى و خويشاوندى جاى دارد ، روى دومى نماز و روى سومى عدالتِ پروردگارِ جهانيان كه خدايى جز او نيست .
( بحار الأنوار : ۸/۶۵/۲ )
امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « همانا پروردگار تو سخت در كمين است » ( الفجر : ۱۴ ) ـ فرمود :
قَنطَرَةٌ على الصِّراطِ لا يَجُوزُها عبدٌ بِمَظلِمَةٍ .
[ كمينگاه ] پلى است بر روى صراط كه هر بنده اى مظلمه اى به گردن داشته باشد ، نمى تواند از آن بگذرد .
( ثواب الأعمال : ۳۲۱/۲ )
گروههاى مردم در گذشتن از صراط :
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
و الناسُ على الصِّراطِ ، فَمُتَعَلِّقٌ بِيَدٍ و تَزُولُ قَدَمٌ و يَستَمسِكُ بِقَدَمٍ .
و مردم بر صراط ، برخى با دست آويزانند ، بعضى پاىْ لغزان و برخى پابرجا .
( بحار الأنوار : ۸/۶۵/۲ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
و الناسُ عليهِ كالبَرقِ و كَطَرفَةِ العَينِ و كَأجاوِدِ الخَيلِ و الرِّكابِ و شَدّا على الأقدامِ .
فَناجٍ مُسَلَّمٌ و مَخدوشٌ مُرسَلٌ و مَطروحٌ فيها .
در عبور از صراط ، برخى از مردم چون برق مى گذرند ، برخى چون چشم به هم زدنى ، برخى مانند اسبان و شتران تندرو و برخى مانند افراد پاى بسته .
پس عدّه اى حتماً نجات مى يابند و عدّه اى زخمى و خونى به آهستگى مى گذرند و عدّه اى در آن ( دوزخ ) مى افتند .
( كنز العمّال : ۳۹۰۳۴ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
فمِنهُم مَن يَمضِي علَيهِ كَلَمحِ البَرقِ و مِنهُم مَن يَمضِي علَيهِ كَمَرِّ الرِّيحِ
و مِنهُم مَن يُعْطى نُورا إلى مَوضِعِ قَدَميهِ و مِنهُم مَن يَحبُو حَبوا
و تَأخُذُ النارُ مِنهُ بِذُنوبٍ أصابَها .
عدّه اى از صراط همچون برق مى گذرند و عده اى همچون باد
و به عدّه اى نورى داده مى شود كه جلوى پايشان را روشن مى بينند
و عدّه اى چهار دست و پا مى گذرند و به سبب گناهانى كه كرده اند ، آتش قسمتى از آنها را فرا مى گيرد .
( كنز العمّال : ۳۹۰۳۶ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أسبِغِ الوُضُوءَ ؛ تَمُرَّ على الصِّراطِ مَرَّ السَّحابِ .
وضو را كامل بگير ؛ تا از صراط همچون ابر بگذرى .
( بحار الأنوار : ۷۶/۴/۸ )
موسى عليه السلام ـ در مناجات ـ گفت :
إلهي ! ما جَزاءُ مَن تلا حِكمَتَكَ سِرّا و جَهرا ؟
قالَ : يا موسى ! يَمُرُّ على الصِّراطِ كالبَرقِ .
بار خدايا ! پاداش كسى كه حكمت تو را آشكارا و پنهانى تلاوت كند چيست؟
فرمود : اى موسى ! از صراط همچون برق مى گذرد .
( بحار الأنوار : ۹۲/۱۹۷/۳ )
امام صادق عليه السلام :
الناسُ يَمُرُّونَ على الصِّراطِ طَبَقاتٍ :
··· فَمِنهُم مَن يَمُرُّ مِثلَ البَرقِ و مِنهُم مَن يَمُرُّ مِثلَ عَدْوِ الفَرَسِ
و مِنهُم مَن يَمُرُّ حَبْوا و مِنهُم مَن يَمُرُّ مَشْيا
و مِنهُم مَن يَمُرُّ مُتَعَلِّقا قد تَأخُذُ النارُ مِنهُ شَيئا و تَترُكُ شيئا .
مردم در گذشتن از صراط به چند گروه تقسيم مى شوند :
··· برخى مانند برق مى گذرند ، برخى مانند اسب به تاخت مى روند
برخى با سينه خيز مى گذرند و برخى پياده مى روند
و بعضى هم در حالى مى گذرند كه خود را به آن آويخته اند و آتش قسمتى از بدن آنها را گرفته و قسمتى را نگرفته است .
( الأمالي للصدوق : ۲۴۲/۲۵۷ )
http://ahlolbait.com/article/4896